Ετικέτα: HISTORY

Μποϋκοτάροντας το τσάι: η συμβολή των γυναικών του Ήντεντον στην Αμερικανική Επανάσταση

Δευτέρα, 13 Νοέ, 2023Δευτέρα, 13 Νοέ, 2023 Από JEFF MINICK

Η αγγλική ιδιωματική έκφραση «τρικυμία σε μια τσαγιέρα» (“tempest in a teapot”) σημαίνει να κάνουμε πολύ φασαρία για το τίποτα – για κάτι ουσιαστικά ασήμαντο. Στις 25 Οκτωβρίου 1774, στο Ήντεντον της Βόρειας Καρολίνας, 51 γυναίκες έκαναν τον συγκεκριμένο ιδιωματισμό κυριολεξία, ξεσηκώνοντας από τις τσαγιέρες τους μια καταιγίδα που συνέτεινε στη δημιουργία των Ηνωμένων Πολιτειών.

Υπό την ηγεσία της Πενέλοπε Πάτζετ Μπάρκερ (Penelope Pagett Barker, 1728-1796) και εμπνευσμένες από το Κίνημα του Τσαγιού (Tea Party) της Βοστώνης του προηγούμενου Δεκεμβρίου, οι γυναίκες του Ήντεντον συναντήθηκαν στο σπίτι της Ελίζαμπεθ Κινγκ, όπου υπέγραψαν ένα έγγραφο με το οποίο διαμαρτύρονταν επίσημα για τη φορολόγηση χωρίς αντιπροσώπευση – τη φορολόγηση δηλαδή των Αμερικανών εποίκων από τη Βρετανία, χωρίς να μπορούν να συμμετέχουν στα πολιτικά πράγματα της χώρας αυτής. Δεσμεύτηκαν «να μην ξαναπιούν τσάι ούτε να ξαναφορέσουν βρετανικά υφάσματα». Δήλωναν επίσης ότι «αποφάσισαν να δώσουν μια αξιομνημόνευτη απόδειξη του πατριωτισμού τους και ως εκ τούτου προχωρούν στην ακόλουθη έντιμη και δυναμική ένωση».

Τα νέα αυτής της γυναικείας διαμαρτυρίας έφτασαν σύντομα στην Αγγλία, προκαλώντας την περιφρόνηση και δυνατά γέλια. Τον Ιανουάριο του 1775, σε μια επιστολή από το Λονδίνο προς τον αδελφό του Τζέημς, δικηγόρο του Ήντεντον, ο οποίος αργότερα υπηρέτησε στο πρώτο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, ο Άρθουρ Ίρεντελ χλεύασε τις «κυρίες του Ήντεντον», αναρωτώμενος αν σε αυτό το «γυναικείο πυροβολικό» περιλαμβάνονταν συγγενείς της κουνιάδας του. «Εμείς οι Άγγλοι», ειρωνεύτηκε,

«φοβόμαστε το ανδρικό Κογκρέσο, αλλά αν οι κυρίες, οι οποίες από την εποχή των Αμαζόνων θεωρούνται οι πιο τρομεροί εχθροί, αν, λέω εγώ, μας επιτεθούν, πρέπει να φοβόμαστε τις πιο θανατηφόρες συνέπειες. Τόσο επιδέξιες στο χειρισμό ενός βέλους, κάθε πληγή που προκαλούν είναι θανάσιμη – ενώ εμείς, τόσο άσχημα πλασμένοι από τη φύση, όσο περισσότερο προσπαθούμε να τις κατακτήσουμε τόσο περισσότερο κατακτιόμαστε.»

Έξι εβδομάδες αργότερα, μια εφημερίδα του Λονδίνου δημοσίευσε μια καυστική γελοιογραφία του Φίλιπ Ντάου, που απεικόνιζε ορισμένες από τις γυναίκες να υπογράφουν το έγγραφο σε ένα τραπέζι, ενώ άλλες συγκεντρώνονταν γύρω από ένα μπολ με παντς. Ο καλλιτέχνης έδωσε σε αυτές τις γυναίκες ανδρικά χαρακτηριστικά και τις απεικόνισε ως ένα μπερδεμένο και κάπως αφηνιασμένο συρφετό που δεν είχε ιδέα τι έκανε.

Το Λονδίνο γέλασε, αλλά οι πατριώτισσες με τα μεσοφόρια θα γελούσαν τελευταίες.

The English cartoonist Philip Dawe’s satire of the Edenton women’s boycott. “A Society of Patriotic Ladies, at Edenton in North Carolina” published by R. Sayer & J. Bennett on March 25, 1775. Library of Congress. (Public Domain) — Η γελοιογραφία του Άγγλου σκιτσογράφου Φίλιπ Ντάου για το μποϊκοτάζ των γυναικών του Ήντεντον, «A Society of Patriotic Ladies, at Edenton in North Carolina», δημοσιεύθηκε από τους R. Sayer & J. Bennett στις 25 Μαρτίου 1775. Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου. (Public Domain)

Μια αξιοθαύμαστη ηγέτιδα

Η διοργανώτρια αυτής της διαμαρτυρίας, Πηνελόπη Μπάρκερ, ήταν μια υπολογίσιμη δύναμη στην πολύβουη αποικιακή πόλη του Ήντεντον. Ο ιστορικός Ρίτσαρντ Ντίλλαρντ έγραψε για αυτήν: «Ήταν μια από εκείνες τις ευγενείς, υψηλόφρονες, ατρόμητες, αριστοκρατικές γυναίκες που μοιάζουν γεννημένες για να ηγούνται. Ήταν πραγματικά άφοβη… Ήταν λαμπρή συζητήτρια και ηγέτις της κοινωνίας της εποχής της».

Η Μπάρκερ επέδειξε αυτές τις ιδιότητες από νωρίς στη ζωή της. Σε ηλικία 17 ετών, ανέλαβε την ευθύνη για τα τρία παιδιά της εκλιπούσας αδελφής της και σύντομα παντρεύτηκε τον σύζυγο της αδελφής της, Τζον Χότζσον. Δύο χρόνια αργότερα, όταν κυοφορούσε το δεύτερο παιδί τους, ο Χότζσον πέθανε. Η Μπάρκερ θα παντρευτεί και θα θάψει άλλους δύο συζύγους, ενώ μόνο ένα από τα εννέα παιδιά που γέννησε ή ανέλαβε μέσω γάμου έζησε περισσότερο από εκείνη.

Παρά τις προσωπικές της τραγωδίες, η Μπάρκερ ήταν και μια έξυπνη επιχειρηματίας. Ευλογημένη με μια κληρονομιά που της άφησε ο δεύτερος σύζυγός της, έγινε μια από τις πλουσιότερες γυναίκες στις Αποικίες. Από το 1761 έως το 1778, ενώ ο τρίτος σύζυγός της Τόμας Μπάρκερ βρισκόταν στην Αγγλία ως αντιπρόσωπος των Αποικιών, είχε την ευθύνη των υποθέσεων της οικογένειας και κατάφερε να διατηρήσει με θαυμαστό τρόπο το κύρος και τον πλούτο της.

A portrait of Mrs. Penelope Barker, President of the Edenton Tea Party, from “The Historic Tea Party of Edenton” by Richard Dillard, October 25, 1774. Library of Congress. (Public Domain) — Πορτρέτο της Πηνελόπης Μπάρκερ, προέδρου του Κόμματος του Τσαγιού του Ήντεντον, από το «The Historic Tea Party of Edenton» του Ρίτσαρντ Ντίλαρντ, 25 Οκτωβρίου 1774. Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου. (Public Domain)

Πιθανώς λόγω της εμπλοκής του συζύγου της στην πολιτική, η Μπάρκερ έδειξε επίσης ενεργό ενδιαφέρον για τα γεγονότα που οδήγησαν στην αντιπαράθεση με τη Μεγάλη Βρετανία. Όταν το 1774 το Πρώτο Ηπειρωτικό Κογκρέσο απηύθυνε έκκληση στους εποίκους να απαρνηθούν τα βρετανικά προϊόντα, η Μπάρκερ έπαιξε ενεργό ρόλο στη διάδοση αυτής της διαμαρτυρίας. Οι γυναίκες τις οποίες συγκέντρωσε εκείνη την ημέρα του Οκτωβρίου και οι οποίες έβαλαν τις υπογραφές τους σε μια δημόσια δήλωση ορκίστηκαν να μην ξαναπιούν αγγλικό τσάι, αντικαθιστώντας το με βότανα από τον κήπο ή τα δάση, και να απαρνηθούν τα ωραία φορέματα που τους έστελναν από την Αγγλία με ρούχα που θα έφτιαχναν οι ίδιες στο σπίτι. Η Μπάρκερ σημείωσε:

«Ίσως μέχρι τώρα να ήταν μόνο άνδρες αυτοί που διαμαρτύρονταν στον βασιλιά. Αυτό σημαίνει μόνο ότι εμείς οι γυναίκες αργήσαμε πολύ να αφήσουμε τη φωνή μας να ακουστεί. Υπογράφουμε τα ονόματά μας σε ένα έγγραφο και δεν κρυβόμαστε πίσω από κοστούμια, όπως έκαναν οι άνδρες στη Βοστώνη στο δικό τους Κίνημα του Τσαγιού. Οι Βρετανοί θα γνωρίζουν ποιες είμαστε.»

Παρά τις χλευαστικές ιαχές από τη ‘μητέρα-πατρίδα’, πολλές άλλες Αμερικανίδες προσχώρησαν στο μποϊκοτάζ που πρότειναν οι κυρίες του Ήντεντον. Εδώ θα πρέπει να θυμηθούμε ότι η αποχή από το τσάι δεν ήταν μια μικρή θυσία. Το ρόφημα αυτό αποτελούσε βασικό είδος σε πολλά νοικοκυριά και τα σπιτικά υποκατάστατα είχαν γενικά απαίσια γεύση σε σύγκριση με το πραγματικό τσάι που ερχόταν από την Αγγλία.

Κι αν και η πένα είναι ισχυρότερη από το σπαθί, η Μπάρκερ χειριζόταν επιδέξια και τα δύο. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, όταν ένας υπηρέτης της έφερε την είδηση ότι Βρετανοί στρατιώτες έπαιρναν άλογα από τον στάβλο, η Μπάρκερ άρπαξε το σπαθί του συζύγου της από τον τοίχο, έτρεξε έξω, έκοψε τα χαλινάρια ενός αλόγου που το τραβούσε ένας στρατιώτης και οδήγησε το ζώο πίσω στον στάβλο. Ο επικεφαλής αξιωματικός εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ από το θάρρος της που της επέστρεψε τα άλλα άλογα και διέταξε τους άνδρες του να αφήσουν ανενόχλητοι την περιουσία της.

Με πίστη και αποφασιστικότητα

Η Πηνελόπη Μπάρκερ και οι γυναίκες του Κινήματος του Τσαγιού του Ήντεντον όχι μόνο συνέβαλλαν στον αγώνα για την ανεξαρτησία της Αμερικής, αλλά η κίνησή τους αναγνωρίζεται και ως «η πρώτη καταγεγραμμένη πολιτική κινητοποίηση γυναικών σε αυτό που θα γινόταν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής». Πολλά χρόνια αργότερα, τον 20ο αιώνα, ο Μαχάτμα Γκάντι παρομοίως θα αποκηρύξει τα βρετανικά υφάσματα, αγωνιζόμενος για την ελευθερία της δικής του πατρίδας.

Η διαμαρτυρία τους θα πρέπει επίσης να μας θυμίζει ότι πολλές άλλες γυναίκες έχουν στηρίξει δυναμικά όχι μόνο τον αμερικανικό αγώνα, αλλά και πολλούς άλλους αγώνες και κινήματα για ελευθερία ανά τον κόσμο. Και ακόμα κι αν οι ταυτότητες τους είναι γνωστές μόνο στους απογόνους τους, ο ρόλος τους στο εκάστοτε κίνημα καθόλου δεν μειούται. Αυτές οι γυναίκες, οι μητέρες, οι σύζυγοι, οι αδελφές και οι κόρες, όλες τους δόθηκαν με θέρμη στον σκοπό τους όσο και οι άνδρες γύρω τους – και μερικές φορές ακόμα περισσότερο.

The house of patriot Elizabeth King where the Edenton women formally signed a document protesting Britain’s taxation without representation. A drawing from “The Historic Tea Party of Edenton” by Richard Dillard, October 25, 1774. Library of Congress. (Public Domain) — Το σπίτι της Ελίζαμπεθ Κινγκ, όπου οι γυναίκες του Ήντεντον υπέγραψαν επίσημα ένα έγγραφο διαμαρτυρίας για τη φορολόγηση χωρίς αντιπροσώπευση από τη Βρετανία. Σχέδιο από το «The Historic Tea Party of Edenton» του Ρίτσαρντ Ντίλλαρντ, 25 Οκτωβρίου 1774. (Public Domain)

Του Jeff Minick

Επιμέλεια: Αλία Ζάε

Εκπρόσωποι Ποντιακών, Ασσυριακών και Αρμενικών Ενώσεων επισκέπτονται το υπουργείο Παιδείας

Πέμπτη, 19 Οκτ, 2023 Από NEWSROOM

Το υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού επισκέφθηκε αντιπροσωπεία των Ποντιακών, Ασσυριακών και Αρμενικών Ενώσεων καθώς και δημοσιογράφοι από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Στόχος ήταν να μεταφέρουν αιτήματα που αφορούν τις ανάλογες κοινότητες, αλλά και να αποτυπώσουν θέματα για καίρια ζητήματα που ζητούν απαντήσεις.

Στη συνάντηση παρευρέθηκαν ο διευθυντής του υπουργού Νίκος Δημάκης, ο γενικός γραμματέας Θρησκευμάτων Γιώργος Καλαντζής και στελέχη του υπουργείου. Από την αντιπροσωπεία παρευρέθηκαν ο επ. πρόεδρος του Παγκοσμίου Συμβουλίου Ποντιακού Ελληνισμού (ΠΑΣΠΕ) και πρόεδρος της Ευξείνου Λέσχης Ευρωπαίων Πολιτών (ΕΛΕΠ) Στέφανος Τανιμανίδης, ο πρόεδρος της Ασσυριακής κοινότητας στην Ελλάδα Κυριάκος Μπατσάρας, εκπρόσωποι των Αρμενίων και δημοσιογράφοι.

Ο κύριος Τανιμανίδης αναφέρθηκε σε τρία ζητήματα που αφορούν τους Χριστιανικούς πληθυσμούς που ζούσαν στην ευρύτερη περιοχή της Τουρκίας και υπέστησαν διωγμούς και εν τέλει γενοκτονία από τους Τούρκους.

Το πρώτο ζήτημα που τέθηκε αφορά τη μεταφορά της ιστορίας του Ποντιακού και Παρευξείνιου Ελληνισμού στην Ελληνική εκπαίδευση, καθώς τα γεγονότα που συνέβησαν δεν είναι αποτυπωμένα στα Ελληνικά βιβλία και συνεπώς δεν αναλύονται επαρκώς.

Το δεύτερο αφορά το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο και το Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών, το οποίο έχει ουσιαστικά υποβαθμιστεί, καθώς οι εισακτέοι έφτασαν από 90 στους 15. Παράλληλα επισημάνθηκε το ζήτημα της ποντιακής διαλέκτου, καθώς αποτελεί ιστορικό δεδομένο και υπάρχει κίνδυνος να χαθεί με την πάροδο του χρόνου.

Στο τρίτο θέμα προτάθηκε η διαδικτυακή παρακολούθηση της ποντιακής διαλέκτου από πανεπιστήμια, σχολεία και φορείς σε όλο τον κόσμο και ζητήθηκε μέσω ειδικού ευρωπαϊκού προγράμματος να υποστηριχθεί η συγκεκριμένη δράση από το υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού.

Επισημάνθηκε η ύπαρξη μουσειακών κειμηλίων από τη Μονή Παναγίας Σουμελά, η οποία είναι χτισμένη μέσα σε σπηλιά σε απόκρημνη πλαγιά του όρους Μελά, στην ενδοχώρα της Τραπεζούντας στην Τουρκία. Πολλά από αυτά βρίσκονται διάσπαρτα σε διάφορα σημεία και μουσεία της Τουρκίας και θα πρέπει να επιστραφούν. Παρουσιάστηκαν στην ηγεσία του υπουργείου Παιδείας σχετικές επιστολές από την τουρκική κυβέρνηση που συμφωνούν με το σχετικό αίτημα, το οποίο θα μπορούσε να προωθηθεί άμεσα.

Προτάθηκε η έκδοση ενός βιβλίου που αφορά την ιστορία της Μονής Παναγία Σουμελά με τα ανάλογα ντοκουμέντα και φωτογραφίες από την ιστορία της σε 6 γλώσσες, ώστε να δίδεται στους χιλιάδες επισκέπτες και προσκυνητές της Μονής.

Τέλος, αναφέρθηκε η ανάγκη δημιουργίας ενός εκπαιδευτικού μουσείου για τον Ποντιακό Ελληνισμό, που θα μπορούσε να συλλέξει όλο εκείνο τον πλούτο των εκδόσεων και συγγραμμάτων που υπάρχει, ώστε να βρίσκεται συγκεντρωμένο σε ένα σημείο.

Από την πλευρά του ο πρόεδρος της Ασσυριακής κοινότητας στην Ελλάδα Κυριάκος Μπατσάρας, επεσήμανε τη σημασία των Χριστιανικών πληθυσμών που επλήγησαν από τις συνέπειες της τουρκικής βαρβαρότητας εκείνη την περίοδο.

Παράλληλα, αναφέρθηκε στην προσπάθεια μεταλαμπάδευσης στη νεότερη γενιά της Ασσυριακής διαλέκτου, ώστε να διατηρηθεί και να μη χαθεί, με εξιδεικευμένες σπουδές σε πανεπιστημιακό επίπεδο, για το οποίο υπήρξε ενδιαφέρον από το υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού.

Από την πλευρά του υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, ο γενικός γραμματέας Θρησκευμάτων Γιώργος Καλαντζής αναφέρθηκε σε ένα Διεθνές Συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στην Καλαμάτα πριν από ένα χρόνο με θέμα «Η εποχή της καταστροφής και το τέλος της συνύπαρξης: απελάσεις, εκτοπίσεις και γενοκτονίες, 1912-1924». Στο Συνέδριο αυτό διαπιστώθηκαν τα θέματα που αφορούσαν τη συνολική πολιτική εξόντωσης όλων των χριστιανικών πληθυσμών που υιοθετήθηκε από τους Τούρκους, ενώ αναλύθηκαν τα γεγονότα που οδήγησαν σε αυτό το αποτέλεσμα. Όπως τόνισε ο γενικός γραμματέας είναι σημαντικό να αναδειχθεί η γενοκτονία των χριστιανικών πληθυσμών της περιόδου 1914-1922 ως ένα σημαντικό γεγονός σε διεθνές επίπεδο.

Στα θέματα που έθεσε ο κύριος Τανιμανίδης απάντησε ότι θα ερευνηθούν και θα δοθούν οι κατάλληλες απαντήσεις, πάντα με θετικό και υποστηρικτικό πνεύμα.

Όσον αφορά τα εκπαιδευτικά ζητήματα του Ποντιακού Ελληνισμού παρουσίασε τη δημιουργία μιας σειράς σεμιναρίων αφιερωμένων αποκλειστικά στο συγκεκριμένο θέμα, με σκοπό τη δημιουργία του «φακέλου του εκπαιδευτικού» που θα περιλαμβάνει όλα εκείνα τα στοιχεία που αφορούν το σχετικό ζήτημα, με στόχο να δημιουργηθούν εξιδεικευμένοι επιστήμονες για να διατηρηθεί και να διευρυνθεί το ποντιακό στοιχείο.

Ήδη στο Α΄ Διαδικτυακό Σεμινάριο που πραγματοποιήθηκε συμμετείχαν 601 εκπαιδευτικοί από όλη την Ελλάδα και το ενδιαφέρον για τη συνέχισή του ήταν πολύ μεγάλο. Χαρακτηριστικά ο ΓΓ ανέφερε ότι «σε κανένα άλλο σεμινάριο που πραγματοποίησε το Υπουργείο δεν συμμετείχαν τόσο πολλοί εκπαιδευτικοί».

Για το σκοπό αυτό υπογράφηκε Μνημόνιο Συνεργασίας μεταξύ της γενικής γραμματείας Θρησκευμάτων του υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού με την Έδρα Ποντιακών Σπουδών στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου, που είναι ένα από τα εγκυρότερα Think Tank παγκοσμίως όπως ανέφερε ο γενικός γραμματέας.

Γνωρίζοντας ο ίδιος πολλές λεπτομέρειες για τα ζητήματα που αφορούν τους πληθυσμούς και τις αντίστοιχες κοινότητες και μέσα από τις προηγούμενες ενέργειες του, απέδειξε τη βαθιά γνώση και εμπειρία που έχει για τα σχετικά θέματα.

Τέλος ο γενικός γραμματέας επέδωσε ως δώρο το βιβλίο με τίτλο “The Black Book of the persecutions and martyrdom suffered by Hellenism in Turkey 1914-1918”, το οποίο είναι η μετάφραση σε Αγγλικά και Γαλλικά, με κείμενα και φωτογραφίες, της «Μαύρης Βίβλου» της Γενοκτονίας 1914-1918 του Ελληνισμού από τους Τούρκους.

Ο Νίκος Δημάκης, διευθυντής του υπουργού Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού κου Πιερρακάκη, εκπροσωπώντας τον, παρουσίασε τις θέσεις και το ενδιαφέρον του υπουργείου και προσωπικά του υπουργού για το θέμα και τη στήριξη που θα παρέχει στις δράσεις που θα αναπτυχθούν.

‘Οσον αφορά την πρόταση που τέθηκε για το θέμα του Εκπαιδευτικού Μουσείου για τον Ποντιακό Ελληνισμό, δήλωσε τη στήριξή του για την ανεύρεση ειδικού χώρου για να στεγασθούν υπό κατάλληλες συνθήκες.

Πρότεινε την ψηφιοποίηση των βιβλίων και συγγραμμάτων που ήδη υπάρχουν και τη δημιουργία ειδικού ψηφιακού περιβάλλοντος μεικτής πραγματικότητας (Mixed Reality AR-VR) που θα αποτυπώνει τις εικόνες και το περιεχόμενο με τέτοιο τρόπο, ώστε η προβολή τους να γίνεται είτε στο χώρο του μουσείου είτε διαδικτυακά μέσω ειδικών εφαρμογών.

Η εν λόγω συνάντηση αποτελεί μέρος των ευρύτερων συναντήσεων με στόχο την εξακτίνωση του θέματος της Γενοκτονίας των Χριστιανικών πληθυσμών στην Τουρκία την περίοδο 1914-1922, με σκοπό να υπάρξει ανάλογο ψήφισμα από την Ευρωβουλή.

Στο πλαίσιο αυτών των δράσεων, τον Μάρτιο του 2023, πραγματοποιήθηκε επίσκεψη της αντίστοιχης αντιπροσωπείας πλαισιωμένης από 10 δημοσιογράφους ΜΜΕ της Αθήνας και Περιφέρειας στις Βρυξέλλες.

Στις συναντήσεις που είχαν με Έλληνες και ξένους Ευρωβουλευτές, δέχτηκαν την πλήρη στήριξή τους, ενώ χαρακτηριστικά ο πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος Μάνφρεντ Βέμπερ, δήλωσε τη στήριξή του και έκλεισε αναφέροντας χαρακτηριστικά τη φράση «ποτέ ξανά».

Σύμφωνα με τον κύριο Τανιμανίδη, ετοιμάζονται νέες δράσεις για το διάστημα του επόμενου έτους τόσο σε Ευρώπη όσο και σε ΗΠΑ, έχοντας πάντα ως στόχο τόσο τη μεγιστοποίηση του θέματος της Γενοκτονίας των Χριστιανικών πληθυσμών από την Τουρκία όσο και την επικύρωση ανάλογου ψηφίσματος τόσο από την Ευρωβουλή όσο και από την Αμερικάνικη Γερουσία.

Του Πάνου Οπλοποιού

Βιβλίο: Η ιστορία των Ελλήνων στην Κένυα και την Ουγκάντα

Δευτέρα, 12 Ιούν, 2023Κυριακή, 11 Ιούν, 2023 Από NEWSROOM

Οι πρωτοπόροι Έλληνες που πήραν το ρίσκο να εγκατασταθούν στην Κένυα, στα τέλη του 19ου αιώνα έφτιαξαν, με το πέρασμα των χρόνων μια εύπορη, αν και ολιγάριθμη κοινότητα. Κινήθηκαν σε επικίνδυνα εμπορικά μονοπάτια, πάλεψαν με τροπικές ασθένειες και με άγρια θηρία και τελικά κατόρθωσαν να αναπτύξουν σημαντική οικονομική δραστηριότητα, που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Tην ιστορία των Ελλήνων στην Κένυα και την Ουγκάντα καταγράφει για, πρώτη φορά, ο ιστορικός και ερευνητής Αντώνης Χαλδαίος, στο ενδέκατο βιβλίο του για την ομογένεια της Αφρικής.

ΠΡΟΣΩΠΟ – Βιβλιοnet — Αντώνης Χαλδαίος, “Η ελληνική κοινότητα στην Κένυα και την Ουγκάντα”, 2023. (φωτ. biblionet.gr)

Οι Έλληνες κυριαρχούσαν στο βόειο κρέας και το ψωμί

Όπως δήλωσε ο κ. Χαλδαίος στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, οι πρώτοι Έλληνες έφτασαν στην Κένυα γύρω στα 1890, μέσω του λιμανιού της Μομπάσα, στα νότια, που ήταν τότε η πρωτεύουσα της βρετανικής αποικίας και ασχολήθηκαν με το εμπόριο, αρχικά ελεφαντόδοντου και υστερα αλόγων και βοοειδών.

Ξεκινούσαν από τη Μομπάσα και κινούνταν προς τα δυτικά, φτάνοντας μέχρι τη λίμνη Βικτώρια στην Ουγκάντα και πωλούσαν τα εμπορεύματα τους είτε σε εμπορικούς σταθμούς είτε κινούμενοι με καραβάνια.
Εναλλακτικά, κινούνταν σε έναν άξονα από την Mομπάσα προς τα βόρεια, στα σύνορα με την Aιθιοπία και τη Σομαλία. μέσα από περιοχές πολύ επικίνδυνες, με φυλές που δεν είχαν συναντήσει μέχρι τότε Ευρωπαίους. Από εκεί, έφερναν άλογα και βοοειδή, και τα πουλούσαν στην Κένυα, στην περιοχή της Μομπάσα.

Στη συνέχεια, μετανάστευσαν στην Κένυα Έλληνες που εργάστηκαν ως τεχνίτες ή υπεργολάβοι στον σιδηρόδρομο. Το 1896 ξεκίνησε το έργο σιδηροδρομικής σύνδεσης της Μομπάσα με τη λίμνη Βικτώρια , με πολλές δυσκολίες, «λόγω των τροπικών ασθενειών και των επιθέσεων από λιοντάρια», υπογραμμίζει ο κ. Χαλδαίος.

Στις αρχές του 20ου αιώνα, το 1907, οι Βρετανοί μετέφεραν την πρωτεύουσα από την Μομπάσα στο Ναϊρόμπι και αυτό αποτέλεσε το έναυσμα για να εγκατασταθούν Έλληνες στη νέα πρωτεύουσα και στην ευρύτερη περιοχή, ασχολούμενοι και πάλι με το εμπόριο βοοειδών ή τροφίμων. «Και μάλιστα αυτό που είχε μείνει στη μνήμη των Βρετανών την εποχή εκείνη είναι ότι το Ναϊρόμπι εξαρτιόταν από τους Έλληνες για το βόειο κρέας και για το ψωμί, επειδή είχαν τα αρτοποιεία, οπότε οι Έλληνες ήταν αυτοί που κυριαρχούσαν στους τομείς αυτούς», αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Χαλδαίος

Στη Μομπάσα υπήρχε, από το 1903, το ονομαστό ξενοδοχείο «Africa», ελληνικής ιδιοκτησίας, πολύ σημαντικό για όλους τους Ευρωπαίους και σημείο αναφοράς στην πόλη για σχεδόν έναν αιώνα. Ιδιοκτήτης ήταν ο Φίλιππος Φίλιος, με καταγωγή από τη Βόρειο Ήπειρο, ο οποίος, 20 χρόνια μετά την κατασκευή του, το πούλησε και έφυγε για την Τανζανία.

Από τις γειτονικές αφρικανικές χώρες στην Κένυα

Μετά τη δεκαετία του ’50, με την ανεξαρτησία και την εθνικοποίηση των περιουσιών σε πολλές γειτονικές χώρες της Αφρικής, αρκετοί Έλληνες από την Τανζανία και την Αιθιοπία βρέθηκαν στην Κένυα. Όσοι εγκαταστάθηκαν στα βόρεια της χώρας, ασχολήθηκαν με την παραγωγή καφέ, ενώ αυτοί στα νότια με την αγαύη, ένα φυτό που θυμίζει φοίνικα και από το οποίο παράγεται το σκοινί. Στις υπόλοιπες αξιοσημείωτες δουλειές των Eλλήνων συγκαταλεγόταν η εξόρυξη των μεταλλευμάτων, καθώς και το εμπόριο πολύτιμων λίθων κατά τη δεκαετία του ’60 και του ’70, αλλά και αργότερα μέχρι τη δεκαετία του 2000.

Οι Έλληνες, όπως και οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι, δεν βίωσαν εθνικοποιήσεις ή οικονομικές μεταβολές οπότε η παρουσία τους στην Κένυα είναι σταθερή. Σήμερα, υπάρχουν στη χώρα 150 με 200 άτομα, κυρίως στην περιοχή του Ναϊρόμπι, με ευρεία γκάμα δραστηριοτήτων, όπως το εμπόριο, oι επιχειρήσεις, ο τουρισμός και η βιομηχανία. Η οικογένεια Κυριαζή δραστηριοποιείται στο νότο, στην περιοχή της Ταβέτα, στην παραγωγή σχοινιού. Ξενοδοχείο στο νότο διατηρεί ο Βασίλης Κρητικός, οποίος είχε διατελέσει και βουλευτής πριν από 10 χρόνια.

Γενικά, οι Έλληνες δεν ήταν πολλοί στην Κένυα, λόγω και των γραφειοκρατικών εμποδίων που έβαζαν οι Βρετανοί, τόνισε ο κ. Χαλδαίος. Στο απόγειό της, τη δεκαετία του ’70, η ελληνική παροικία αποτελούνταν από περίπου 600 άτομα, «μικρός αριθμός, με σημαντική όμως οικονομική δραστηριότητα».

Λόγω της μικρής παρουσίας των Ελλήνων δεν δημιουργήθηκε σχολείο. Τα παιδιά πήγαιναν σε σχολεία για ξένους στην Κένυα ή στην Αρούσα στην Τανζανία, που ήταν σε κοντινή απόσταση από τις περιοχές όπου έμεναν οι Έλληνες. Με πρωτοβουλία του αρχιεπισκόπου της Κύπρου Μακαρίου, ιδρύθηκε στο Ναϊρόμπι εκκλησιαστική ακαδημία για τους Αφρικανούς, που λειτουργεί μέχρι σήμερα.

Ο ευεργέτης και ο επικηρυγμένος

Στην πορεία, υπήρξαν Έλληνες, οι οποίοι προσέφεραν στη χώρα μέσω δωρεών. Σημαντική μορφή της κοινότητας ήταν ο Χριστόδουλος Γαλανός, με δωρεές του οποίου κατασκευάστηκαν σχολεία και βιβλιοθήκες. Μάλιστα, χρηματοδότησε την κατασκευή του νοσοκομείου του Ναϊρόμπι τη δεκαετία του ’50 και για αυτό το λόγο παρασημοφορήθηκε από τη βασίλισσα Ελισάβετ.

Άλλοι Έλληνες άφησαν με διαφορετικό τρόπο το στίγμα τους, καθώς είχαν ανάμειξη στις απόπειρες των ντόπιων να αποτινάξουν τη βρετανική κυριαρχία.

«Ο Βασίλης Κουτλής, ο οποίος είχε καταγωγή από το Πλωμάρι της Λέσβου, ήταν έμπορος ο οποίος είχε έρθει στα τέλη του 19ου αιώνα στην περιοχή. Προμήθευε με όπλα τους Κενυάτες και μάλιστα οι Βρετανοί τον είχαν επικηρύξει το 1905 για αυτή του τη δράση. Ευτυχώς για τον ίδιο, δεν κατάφεραν να τον συλλάβουν», επισημαίνει ο συγγραφέας.

Σε ό,τι αφορά την Ουγκάντα, η παρουσία των Ελλήνων ήταν ισχνή, στο πλαίσιο της εμπορικής τους δραστηριότητας στα τέλη του 19ου αιώνα. «Υπήρχαν Έλληνες οι οποίοι έφταναν μέχρι τη λίμνη Βικτώρια και πωλούσαν τα εμπορεύματά τους. Και μετά γύριζαν πίσω στη βάση τους που ήταν η Κένυα», εξηγεί ο κ. Χαλδαίος. Σήμερα, υπάρχουν 4 Έλληνες στην Ουγκάντα που ασχολούνται με το εμπόριο καφέ.

Γεωργία Χατζηγεωργίου