Μήνας: Απρίλιος 2023

Σύμφωνα με μια έρευνα της διαΝΕΟσις, τα τελευταία χρόνια το σχετικό κόστος στέγασης στην Ελλάδα έχει εκτοξευτεί και σύμφωνα με τη Eurostat, τα ελληνικά νοικοκυριά που δεν ιδιοκατοικούν πληρώνουν για στέγαση το μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματός τους μεταξύ των χωρών της ΕΕ, περίπου 37%. Περίπου 1 στα 3 νοικοκυριά που ζουν στις πόλεις πληρώνουν ακόμη πιο πολλά, περισσότερο από 40% του εισοδήματός τους για στέγαση, επίσης το πιο μεγάλο ποσοστό στην Ευρώπη. Παράλληλα οι 3 στους 4 ενοικιαστές ηλικίας 18 έως 44 ετών δηλώνουν ότι το ενοίκιο που πληρώνουν τους προκαλεί άγχος. Σύμφωνα με την έρευνα και τις πηγές της, οι εμπειρικές καταγραφές της αναζήτησης σπιτιού στην Αθήνα, συνήθως γραμμένες σε απελπισμένο τόνο, συμπληρώνουν την ίδια εικόνα.

Την αξιοποίηση των κενών κτηρίων, όπου είναι δυνατόν, την περαιτέρω ρύθμιση των πλατφορμών βραχυχρόνιας μίσθωσης καθώς και αλλαγές στη “χρυσή βίζα” προτείνει μεταξύ άλλων η έρευνα της διαΝΕΟσις για την αντιμετώπιση του στεγαστικού ζητήματος στην χώρα μας που εκπονήθηκε από τον Ηλία Νικολαΐδη, senior editor της διαΝΕΟσις. Στην έρευνα καταγράφεται το οξύ, όπως χαρακτηρίζεται, στεγαστικό πρόβλημα και στην χώρα μας, μέσα από μια ιστορική αναδρομή τις βασικές αιτίες που το προκάλεσαν, ενώ αναδεικνύεται γενικότερα το συγκεκριμένο πρόβλημα σε ευρωπαϊκό επίπεδο και παρουσιάζονται οι πολιτικές στον τομέα της στεγαστικής πολιτικής σε ορισμένες χώρες.

Αναφορικά με την πορεία των τιμών αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι η αύξηση του δείκτη τιμών διαμερισμάτων για το 2021, σε σχέση με το 2020 ήταν 7,5% ενώ 10% είναι η αύξηση του δείκτη τιμών διαμερισμάτων για το 2022, σε σχέση με το 2021, την στιγμή που υπάρχουν 770.000 κενές κατοικίες σε όλη την Ελλάδα.

Πώς φτάσαμε να έχουμε την πιο ακριβή συγκριτικά με το εισόδημα στέγαση στην Ευρώπη

Η έρευνα της διαΝΕΟσις, εκτιμά ότι μια εξήγηση είναι η μεγάλη μείωση των εισοδημάτων. Από το 2009 μέχρι το 2014 οι Έλληνες έχασαν περισσότερο από 40% του διαθέσιμου εισοδήματός τους. Την ίδια περίοδο, οι τουρίστες στις πόλεις και στα νησιά αυξάνονταν. Οι ιδιοκτήτες βρήκαν νέες επιλογές εκμετάλλευσης των ακινήτων τους, όπως οι βραχυχρόνιες μισθώσεις, οι οποίες επηρέασαν με τη σειρά τους τις τιμές και τα ενοίκια. Όμως, πριν ακόμη συμβούν τα παραπάνω, αναφέρεται στην έρευνα, η Ελλάδα ήταν ήδη μια χώρα χωρίς σπουδαία στεγαστική πολιτική. Μέσα στην καταιγίδα της κρίσης διαλύθηκε ό,τι υπήρχε: το 2012 ο ΟΕΚ, ο κρατικός φορέας που έτρεχε τα πιο μαζικά προγράμματα στέγασης στη χώρα, καταργήθηκε χωρίς να αντικατασταθεί. Στο σημείο αυτό της έρευνας γίνεται ειδική αναφορά στην ιστορική πορεία του ΟΕΚ. Μεταξύ άλλων αναφέρεται ότι τον Απρίλιο του 2013, ο ΟΕΚ τυπικά απορροφήθηκε από τον τότε ΟΑΕΔ (πλέον ΔΥΠΑ). Όμως στην πραγματικότητα σύμφωνα με την έρευνα, σταμάτησε κάθε νέα δραστηριότητα. Σταμάτησε να εκδίδει νέα δάνεια, να επιδοτεί το επιτόκιο στεγαστικών δανείων ή να δίνει επιδόματα ενοικίου. Σταμάτησε, επίσης, να σχεδιάζει νέους οικισμούς και να κατασκευάζει κατοικίες. Από τότε μέχρι σήμερα, η λειτουργία του αφορά όσα είχαν σχεδιαστεί ή μείνει “ανοιχτά” πριν από το 2012: παρακολούθηση δανείων που είχαν ήδη εκδοθεί και ολοκλήρωση των έργων που είχαν ήδη αρχίσει.
Στην έρευνα επισημαίνεται ότι το τελευταίο διάστημα η συζήτηση για τη στεγαστική πολιτική έχει ανοίξει ξανά. Όλοι αναγνωρίζουν το πρόβλημα και τις ευρύτερες συνέπειές του, π.χ. στο δημογραφικό προφίλ της χώρας. Η κυβέρνηση, αναφέρει η έρευνα, έχει υιοθετήσει μέτρα που μένουν να εφαρμοστούν, ενώ και τα κόμματα της αντιπολίτευσης έχουν κάνει προτάσεις.

Τι μπορεί να γίνει στην Ελλάδα-Οι πιθανές λύσεις

Το πρόβλημα της στέγασης είναι σημαντικό όχι μόνο για τις πρωτογενείς συνέπειές του, αλλά και επειδή συνδέεται στενά με τις ανισότητες και με το δημογραφικό πρόβλημα. Οι πιθανές λύσεις σύμφωνα με την έρευνα εστιάζονται σε 4 άξονες:
1.Επανεκκίνηση της στεγαστικής πολιτικής.
2.Αξιοποίηση των κενών κτηρίων, όπου είναι δυνατόν.
3.Περαιτέρω ρύθμιση των πλατφορμών βραχυχρόνιας μίσθωσης.
4.Αλλαγές στη “χρυσή βίζα”.

Αναλυτικότερα, όπως διαπιστώνεται υπάρχουν λύσεις παρά το γεγονός ότι η κρίση φαίνεται ότι είναι αρκετά βαθιά και δεν θα λυθεί εύκολα. Μια προφανής κατεύθυνση είναι τα άδεια κτήρια. Σύμφωνα με την προηγούμενη απογραφή, του 2011, το 35% του συνόλου των κατοικιών στην Ελλάδα, 2,2 εκατομμύρια κατοικίες, ήταν κενές -οι 600.000 από αυτές στην Αττική. Αν εξαιρέσει κάποιος εξοχικά ή δεύτερες κατοικίες, μένουν 900.000 κατοικίες και 314.000 στην Αττική.

Πιο πρόσφατα στοιχεία, που προέρχονται από την ΑΑΔΕ και έχει δημοσιοποιήσει η κυβέρνηση, συνηγορούν σε μια παρόμοια τάξη μεγέθους: 770.000 κενές κατοικίες (όπως δηλώνονται στο Ε2) σε όλη την Ελλάδα. Μια καλύτερη και πιο συστηματική καταγραφή αυτών των εκατοντάδων χιλιάδων σπιτιών μπορεί να δείξει περισσότερα για τις προοπτικές αξιοποίησής τους: Σε ποια κατάσταση βρίσκονται; Πού ακριβώς βρίσκονται; Τι ζήτηση υπάρχει για τις περιοχές στις οποίες βρίσκονται;

«Η αξιοποίηση των κενών κατοικιών είναι ένα κομβικό σημείο για την αντιμετώπιση των προβλημάτων στέγασης», λέει ο επικεφαλής του οικονομικού γραφείου του πρωθυπουργού, Αλέξης Πατέλης. «Αλλά είναι και η βέλτιστη πρακτική, δεδομένων των περιορισμών που εκ των πραγμάτων θα θέσει η κλιματική μετάβαση στο συνολικό κτηριακό απόθεμα. Η Ελλάδα έχει, άλλωστε, τον υψηλότερο αριθμό κατοικιών ανά κάτοικο μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ. Η συγκράτηση των τιμών θα έρθει και από την ενεργοποίηση της προσφοράς».

Ένα ακόμη βασικό σημείο, σύμφωνα με την έρευνα, σχετίζεται με την εισαγόμενη ζήτηση και τις πλατφόρμες σαν το Airbnb. Το 2019, το Airbnb είχε ξεπεράσει τα 125.000 καταχωρισμένα καταλύματα σε όλη την Ελλάδα. Παρότι ισχύει από το 2017 η υποχρέωση δήλωσης των εισοδημάτων από πλατφόρμες και, σε κάποιες περιπτώσεις, υπάρχει όριο ημερών που μπορεί κάποιος να διαθέσει το ακίνητό του στην πλατφόρμα, η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι μπορούν να γίνουν περισσότερα.

«Η βραχυχρόνια μίσθωση έχει μπει πάρα πολύ έντονα στην ελληνική πραγματικότητα», λέει ο Θωμάς Μαλούτας. «Έχει μειώσει την προσφορά στην ενοικιαζόμενη κατοικία και, μειώνοντας την προσφορά, συμβάλλει στην αύξηση των ενοικίων. Υπάρχει ένα μεγάλο πεδίο παρέμβασης, όπως δείχνει και η διεθνής εμπειρία. Βεβαίως, έχει παίξει και έναν θετικό ρόλο -για παράδειγμα, έχουν αναβαθμιστεί πολλά κτήρια με αυτό τον τρόπο».

Αντίστοιχοι περιορισμοί στις «χρυσές βίζες», όπως ο πρόσφατος διπλασιασμός του ορίου από 250.000 σε 500.000 ευρώ για κάποιες περιοχές, πιθανόν να μετριάσουν κάπως τη ζήτηση από το εξωτερικό και, έτσι, να έχουν κάποια επίδραση στις τιμές. Όμως κι εδώ άλλες χώρες λαμβάνουν πολύ πιο δραστικά μέτρα: η Πορτογαλία πρόσφατα κατάργησε εντελώς τη χρυσή βίζα.

Τον προηγούμενο Σεπτέμβριο, τονίζεται στην έρευνα, η κυβέρνηση ανακοίνωσε ένα ιδιαίτερα φιλόδοξο πακέτο μέτρων για τη στέγαση ύψους 1,8 δισεκατομμυρίων ευρώ, που ισχυρίζεται ότι θα ωφελήσουν 137.000 δικαιούχους. Αυτό περιλαμβάνει την επιδότηση επιτοκίου για στεγαστικά δάνεια σε νέους, προγράμματα επιδότησης ανακαινίσεων και ενεργειακών αναβαθμίσεων για κενά σπίτια και για νέους, αύξηση φοιτητικών επιδομάτων στέγασης, ακόμα και ένα σύστημα «κοινωνικής αντιπαροχής», όπου το Δημόσιο θα διαμορφώσει κενά κτήρια σε κατοικίες και θα τα νοικιάσει με χαμηλό ενοίκιο σε δικαιούχους.

Πολλά, ίσως τα περισσότερα από αυτά τα προγράμματα και τα μέτρα, εκτιμά η έρευνα, ξεπερνούν τον εκλογικό κύκλο που διανύουμε και, επομένως, οι λεπτομέρειες της εφαρμογής τους και ο αντίκτυπός τους θα φανούν στο μέλλον. Τα υπόλοιπα κόμματα έχουν καταθέσει κι αυτά τις προτάσεις τους για την αντιμετώπιση του στεγαστικού προβλήματος, εστιάζοντας τόσο στους περιορισμούς στις πλατφόρμες όσο και στην επανεκκίνηση του θεσμού της κοινωνικής κατοικίας.

Στην έρευνα δίνεται έμφαση και στο γεγονός ότι ο διάλογος για τη στεγαστική πολιτική στην Ελλάδα έχει ανοίξει ξανά. «Η εμπειρία του παρελθόντος αλλά και η εμπειρία των άλλων χωρών έχουν φυσικά πολύτιμα μαθήματα να δώσουν. Πώς μπορεί να δημιουργηθεί από το μηδέν ένα νέο μοντέλο στεγαστικής πολιτικής που θα είναι αυτοχρηματοδοτούμενο και βιώσιμο, ώστε να μην εξαρτάται από τη διάθεση αναπτυξιακών πόρων ή από τον δημοσιονομικό χώρο κάθε χρονιάς; Πώς θα ενσωματώσει τις νέες προκλήσεις που έφεραν πιο σύγχρονοι τρόποι εκμετάλλευσης των ακινήτων; Πώς θα αμβλύνει τελικά τις ανισότητες πριν “ξεφύγουν”, χωρίς να ανακόψει την ανάπτυξη της αγοράς ακινήτων; Οι ερωτήσεις αυτές θα μας απασχολούν συχνά στο άμεσο μέλλον», εκτιμά η έρευνα της διαΝΕΟσις.

Τι γίνεται στην Ευρώπη

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα ευρωπαϊκά παραδείγματα που παρουσιάζονται στην έρευνα. Ειδικότερα, σύμφωνα με τις πηγές της δημοσιογραφικής έρευνας 1 στις 5 κατοικίες στην Αυστρία είναι ενοικιαζόμενες κοινωνικές κατοικίες. Η Αυστρία είναι μία από τις μόλις έξι χώρες του ΟΟΣΑ όπου, από το 2010 μέχρι το 2018, το ποσοστό τέτοιων κατοικιών αναλογικά με το σύνολο αυξήθηκε. Αξίζει να σημειωθεί ότι 80% το ποσοστό των νοικοκυριών της Αυστρίας που δικαιούνται πρόσβαση σε ενοικιαζόμενες κοινωνικές κατοικίες.

Την ίδια στιγμή το 14% του συνόλου των κατοικιών στη Γαλλία είναι ενοικιαζόμενες κοινωνικές κατοικίες, με 5 εκατομμύρια κοινωνικές κατοικίες να λειτουργούν στη χώρα από τις οποίες τα 2 εκατομμύρια προστέθηκαν τα τελευταία 20 χρόνια, όταν 0,45% είναι το ποσοστό των μισθών σε επιχειρήσεις ενός μεγέθους και πάνω που χρηματοδοτεί την ενοικιαζόμενη κοινωνική κατοικία στη Γαλλία. Η δημοσιογραφική έρευνα διαπιστώνει επίσης ότι σχεδόν τα μισά νοικοκυριά που ζουν στο ενοίκιο, ακόμα και στις κοινωνικές κατοικίες, δικαιούνται σημαντικό επίδομα ενοικίου στη Γαλλία.

Στην Ισπανία 20.000 ενεργειακά αποδοτικές κοινωνικές κατοικίες θα ανακαινιστούν και θα διατεθούν, χρηματοδοτημένες από το Ταμείο Ανάκαμψης. Πρόκειται για ακίνητα της Sareb, της κρατικής τράπεζας (“bad bank”) στην οποία κατέληξαν χιλιάδες ακίνητα που εκπλειστηριάστηκαν την προηγούμενη δεκαετία.

Η διαδικτυακή ψηφοφορία για το Βραβείο Κοινού του Πανελλήνιου Μαθητικού Διαγωνισμού
Τραγουδιού και Ραδιοφωνικού Μηνύματος «Κάν’ το ν’ ακουστεί» έχει ξεκινήσει. Μέχρι τις 20 Απριλίου, μπορούμε να ακούσουμε τα τραγούδια που έγραψαν φέτος μαθητές από σχολεία της χώρας και της Ευρώπης και να ψηφίσουμε, συμμετέχοντας κι εμείς με τον τρόπο μας σε αυτή τη δημιουργική γιορτή.

Ο τίτλος του φετινού διαγωνισμού είναι «Η νέα γενιά για την ειρήνη – Youth for Peace», θέμα που πάντα αγγίζει τους νέους, το μέλλον τους και το παρόν τους, ένα αγαθό που καλούνται να μάθουν να τιμούν και να υπερασπίζονται. Η τέχνη είναι ένα μέσον με δύναμη, που μπορεί να εκφράσει ιδέες , να συγκινήσει και να επηρεάσει σε βάθος και πλάτος τους ανθρώπους.

Τον διαγωνισμό οργανώνει κάθε χρόνο το European School Radio, διαδικτυακός ραδιοφωνικός σταθμός με κοινό ραδιοφωνικό πρόγραμμα για όλα τα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Οι απαρχές του European School Radio βρίσκονται στο «Ράδιο Εκάλη», που λειτουργούσε στο Γυμνάσιο Εκάλης από το 2008 έως το 2010. Σταδιακά, η δράση του διευρύνθηκε ώστε να περιλαμβάνει και άλλα σχολεία και γι’ αυτό μετονομάστηκε σε European School Radio την άνοιξη του 2010. Στόχος του ήταν να προβάλλει τις ιδέες, τη δημιουργικότητα και τις ανησυχίες των μαθητικών κοινοτήτων και να τις επικοινωνήσει ευρύτερα, συμβάλλοντας στη δικτύωση μεταξύ σχολείων Ελλάδας και εξωτερικού, αλλά και μεταξύ των σχολείων και της κοινωνίας.

Περιλαμβάνει ραδιοφωνικές εκπομπές, ζωντανές και ηχογραφημένες, εκπαιδευτικά προγράμματα, σεμινάρια κλπ. Τα παιδιά εμπλέκονται σε όλες τις διαδικασίες μιας ραδιοφωνικής παραγωγής και αναλαμβάνουν ρόλους παραγωγού, τεχνικού/ηχολήπτη, υπεύθυνου προώθησης, παρουσιαστή κ.ά.

Τα πεδία που καλύπτονται από τα εκπαιδευτικά προγράμματα αφορούν τα πεδία της Δημοσιογραφίας, της Τεχνολογίας και της Πληροφορικής, της Γλώσσας και της Λογοτεχνίας, της Μουσικής και της Αισθητικής Δημιουργίας. Μπορεί να υλοποιούνται με εργαστήρια εντός των σχολικών δομών είτε με επισκέψεις εκτός σχολείου.

Ευθύνη της λειτουργίας και των δράσεων του European School Radio έχει, από τα τέλη του 2013, η Επιστημονική Εταιρεία «Διαθεματικό, Διαπολιτισμικό Ραδιόφωνο της Εκπαιδευτικής Κοινότητας» με τον διακριτικό τίτλο «European School Radio, Το Πρώτο Μαθητικό Ραδιόφωνο», που αποτελείται από εκπαιδευτικούς με ενδιαφέρον για το ραδιόφωνο και την εκπαίδευση. Το Διοικητικό Συμβούλιο της εταιρείας αποτελείται από τους ιδρυτές και συντονιστές του Μαθητικού Ραδιοφώνου, αλλά περιλαμβάνει και μέλη της επιστημονικής και ευρύτερης κοινότητας.

Το 2014, το European School Radio διακρίθηκε στον ευρωπαϊκό διαγωνισμό Medea Awards με ειδικό βραβείο ως υψηλά προτεινόμενο για αξιοποίηση στην εκπαίδευση.

Από το 2014 χρονολογείται και ο ετήσιος θεματικός διαγωνισμός “Κάν’ το ν΄ ακουστεί”, που ξεκίνησε ως Πανελλήνιο Φεστιβάλ Μαθητικού Ραδιοφώνου. Ο διαγωνισμός δίνει τη δυνατότητα σε μαθητές να συμμετέχουν στη ραδιοφωνική κοινότητα στέλνοντας ένα μήνυμα ή γράφοντας ένα πρωτότυπο τραγούδι. Ο θεσμός  παρουσιάζει μεγάλη απήχηση σε όλη την εκπαιδευτική κοινότητα, αριθμώντας έως και 200 συμμετοχές.

Για να ακούσετε τα τραγούδια και να λάβετε μέρος στην ψηφοφορία, πατήστε εδώ.

Πυρκαγιά υπό αδιευκρίνιστη αιτία εκδηλώθηκε σε ισόγειο κατάστημα χρωμάτων που βρίσκεται επι τη οδού Γούναρη στον Πειραιά. Στην κατάσβεση της φωτιάς επιχειρούν πέντε οχήματα της πυροσβεστικής υπηρεσίας και ένα βραχιονοφόρο όχημα. Η τροχαία λόγω της πυρκαγιάς έχει διακόψει την κυκλοφορία των οχημάτων στο συγκεκριμένο σημείο.

Κάθε μικρή ή μεγάλη βόλτα στον «Δρόμο του Νερού», στο περιβαλλοντικό μονοπάτι βορειοανατολικά της πόλης της Καβάλας, θυμίζει στον ανήσυχο περιπατητή την ιστορία ενός πολύτιμου αγαθού. Το νερό, στα τέλη του 15ου αιώνα έπρεπε να διανύσει μια τεράστια απόσταση, με αφετηρία τα βουνά και χάρη στην κλίση του εδάφους και τα πέτρινα υδατογεφύρια της εποχής να φτάσει μέχρι την άνυδρη χερσόνησο της Παναγίας, τη σημερινή παλιά πόλη της Καβάλας. Ένα από τα πιο εμβληματικά μνημεία της Καβάλας, οι Καμάρες, ήταν η κατάληξη αυτού του υδάτινου μονοπατιού, όπου μέσω ενός κτιστού αγωγού μεταφερόταν το νερό από το βουνό στην πόλη.

Συνολικού μήκους 10,5 χλμ, το ξεχωριστό αυτό μονοπάτι, εύκολο και βατό, ξεκινά από το χωριό της Παλαιάς Καβάλας, διέρχεται μέσα από ένα τυπικό μεσογειακό τοπίο, παρέχει θέα στα τενάγη των Φιλίππων, στο Θρακικό πέλαγος και τη Θάσο. Στο μέσο περίπου αυτής της διαδρομής, ο επισκέπτης συναντά τη «Μάνα του Νερού», την κύρια πηγή που υδροδότησε επί αιώνες την πόλη της Καβάλας. Από εκεί και έως την απόληξή του στις παρυφές της Καβάλας, η διαδρομή κινείται πάνω στον κτιστό αγωγό του μεσαιωνικού υδραγωγείου. Περνά τις πετρόχτιστες υδατογέφυρες που χρησιμοποιήθηκαν για τη διέλευσή του πάνω από τις ρεματιές. Συναντά ερείπια από τις κρήνες και τις ποτίστρες που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες πεζών και ζώων. Διασταυρώνεται με δεξαμενές που αναλάμβαναν τον καθαρισμό του νερού.

Το ιδιαίτερο αυτό μονοπάτι ανασυνθέτει μια διαδρομή αιώνων, γνωστή από την περίοδο της Τουρκοκρατίας ως «δρόμος του νερού», μια ονομασία που έχει διατηρηθεί αναλλοίωτη μέχρι τις μέρες μας. Αυτό οφείλεται και στη διαχρονική προσπάθεια του δήμου να αναδείξει αυτή την ξεχωριστή ιστορική διαδρομή, καθώς επιτρέπει στους δημότες να επανασυνδεθούν με την πρόσφατη τοπική ιστορία τους, δεδομένου ότι το μονοπάτι αποτελούσε πριν από τον πόλεμο τον πλέον δημοφιλή τρόπο πρόσβασης στην πόλη για τους κατοίκους των ορεινών κοινοτήτων του δήμου Καβάλας.

Η οριστική επίλυση του προβλήματος της υδροδότησης

Στο μυαλό όλων των Καβαλιωτών, η υδροδότηση της πόλης είναι άρρηκτα συνυφασμένη με τον αείμνηστο δήμαρχο Ευάγγελο Ευαγγελίου. Που αν και διορίστηκε δήμαρχος την περίοδο της δικτατορίας, εντούτοις άνοιξε τον δρόμο για το μεγαλύτερο και σπουδαιότερο έργο υποδομής στη νεότερη ιστορία της πόλης, αυτό της μεταφοράς νερού από τις πηγές της Βοϊράνης στο Καλαμπάκι Δράμας μέχρι την Καβάλα.

Μέχρι και σήμερα, η υδροδότηση της πόλης γίνεται χάρη στη μέριμνα αυτού του ανθρώπου, που για λογαριασμό του δήμου αγόρασε μια υδροφόρα πηγή, δίνοντας οριστικό τέλος στο μείζον πρόβλημα της υδροδότησης της πόλης. Τα έργα που θα εκτελούνταν στην πόλη στις αρχές της δεκαετίας του 1970 θα την έσκαβαν απ’ άκρη σ’ άκρα. Ήταν έργα εντυπωσιακά και μοναδικά για την εποχή τους που όμως θ’ άλλαζαν ριζικά την εικόνα της για τα επόμενα πενήντα χρόνια.

Καμάρες: Ένα εντυπωσιακό έργο υδροδότησης

Μπορεί το 1969 η μεταφορά του νερού ήταν μια δύσκολη υπόθεση, το 1525 όμως ήταν σχεδόν αδύνατη! Κι αν πριν από σαράντα χρόνια έπρεπε απλώς να σκαφτεί η πόλη για να περάσουν οι σωλήνες, στα τέλη του 15ου αιώνα έπρεπε να κτιστεί ένα εντυπωσιακό υδραγωγείο για να μεταφέρει το νερό, μεταμορφώνοντας κυριολεκτικά την άνυδρη χερσόνησο της Παναγίας από ένα μικρό και ασήμαντο οικισμό σε μια μεγάλη αναπτυσσόμενη πόλη.

Το πιο αναγνωρίσιμο μνημείο της Καβάλας, οι Καμάρες, έχει μήκος 270 μέτρα και μέγιστο ύψος 25 μέτρα. Είναι κτισμένο από ντόπιο γρανίτη και πλίνθους. Πατά πάνω σε 18 ογκώδη μεσόβαθρα και φέρει διπλή και σε ορισμένα σημεία τριπλή σειρά επάλληλων τόξων. Κατασκευάστηκε για να γεφυρώσει το χαμηλό μέρος που χωρίζει τη χερσόνησο της Παναγίας από τα απέναντι υψώματα. Έτσι, το νερό έφτανε στις δημόσιες κρήνες, τις δεξαμενές, τα λουτρά και τα ιδρύματα της παλιάς πόλης.

Ο ιστορικός και συγγραφέας Κυριάκος Λυκουρίνος σημειώνει με έμφαση: «Το έργο ήταν μεγάλο, δυσανάλογο με το μέγεθος του τότε ασήμαντου οικισμού. Παρόμοιο υδραγωγείο της οθωμανικής περιόδου, τέτοιας κλίμακας και τόσο ισχυρής κατασκευής, δεν εντοπίζεται αλλού. Πιθανολογείται λοιπόν ότι στον ίδιο χώρο υπήρχε υδραγωγείο παλαιότερης περιόδου, πάνω στα απομεινάρια του οποίου κτίστηκαν οι Καμάρες».

Οι δημόσιες κρήνες, «θέατρο» ομηρικών καβγάδων

Στα χρόνια εγκατάστασης των προσφύγων, η Καβάλα αντιμετώπισε τεράστιο πρόβλημα υδροδότησης. Ο πληθυσμός της αυξήθηκε υπερβολικά από 25.000 σε 50.000 και εσωτερικό δίκτυο ύδρευσης δεν υπήρχε. Το νερό έφτανε στην παλιά πόλη μέρα παρά μέρα και μόνο για λίγες ώρες και οι κοινόχρηστες βρύσες γίνονταν θέατρο ομηρικών καυγάδων για το σπάνιο αγαθό. Στο διάστημα, λοιπόν, 1914-1928, η πόλη δοκιμαζόταν με τραγικό τρόπο από την έλλειψη νερού, γεγονός που οδήγησε σε συστηματικές προσπάθειες για αντιμετώπιση του προβλήματος. Το παλιό αυτό υδραγωγείο ύδρευε την πόλη της Καβάλας μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Διατηρήθηκε σε καλή κατάσταση για τέσσερις αιώνες, χάρη στη συνεχή και συστηματική συντήρησή του και τις κατά καιρούς επισκευές.

Στις μέρες μας, «Ο Δρόμος του Νερού» αποτελεί ένα από ομορφότερα περιβαλλοντικά και ιστορικά μονοπάτια της ανατολικής Μακεδονίας. Πριν από λίγα χρόνια, η ανάδειξή του ανάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και χρηματοδοτήθηκε με 561.150 ευρώ.

Το έργο αυτό περιελάμβανε κατασκευαστικές εργασίες διαμόρφωσης και οργάνωσης του μονοπατιού, καθαρισμούς, μικρής κλίμακας βοηθητικά έργα, οργανωμένες θέσεις θέας, υπαίθρια περίπτερα πληροφόρησης, τοποθέτηση πινακίδων σήμανσης και κατεύθυνσης, ενημέρωσης και ερμηνείας του περιβάλλοντος. Όλα αυτά τα μικρά και μεγάλα έργα εξασφάλισαν την άνετη περιήγηση σε ένα από τα σπουδαιότερα μονοπάτια της περιοχής, που χαίρονται μικροί και μεγάλοι.

H τραπεζική αναταραχή καταλάγιασε την εβδομάδα που πέρασε καθώς η στοχοποίηση της Deutsche Bank – την Παρασκευή 24 Μαρτίου – από κάποια hedge funds δεν είχε συνέχεια. Η αναδιάρθρωση της μεγαλύτερης γερμανικής τράπεζας, η οποία είχε δοκιμασθεί από μία σειρά σκανδάλων και κακής διοίκησης, την είχε ισχυροποιήσει πριν από τις τελευταίες εξελίξεις. Η Citigroup τόνισε ότι ήταν παράλογη η στοχοποίηση της Deutsche Bank, ενώ πολλοί αναλυτές σημείωσαν ότι δεν είναι η νέα Credit Suisse. Έτσι, οι τραπεζικές μετοχές στην Ευρώπη ανέκαμψαν τις περασμένες ημέρες και οι επενδυτές φάνηκε να πείθονται από τις διαβεβαιώσεις των εποπτικών Αρχών ότι δεν υπάρχει κίνδυνος μίας νέας μεγάλης κρίσης, αντίστοιχης με αυτή του 2008.

Το γεγονός ότι οι συστημικές τράπεζες στην Ευρωζώνη έχουν υψηλά κεφάλαια και ρευστότητα και ελέγχονται ασφυκτικά από τους επόπτες κάνει πιο ισχυρή τη διαβεβαίωση αυτή. Το ίδιο ισχύει και για τις ελληνικές τράπεζες, η πρόοδος και ανθεκτικότητα των οποίων τονίστηκε ιδιαίτερα και από τον οίκο πιστοληπτικής αξιολόγησης Moody’s στα μέσα της εβδομάδας.

Παρά τη βελτίωση του κλίματος, όμως, οι ανησυχίες και οι επιφυλάξεις στην Ευρώπη είναι πιθανό ότι θα συνεχισθούν για αρκετό χρονικό διάστημα καθώς μάλιστα οι ευρωπαϊκές αγορές επηρεάζονται ευθέως από τις εξελίξεις στις ΗΠΑ, όπου φέρεται να υπάρχει κίνδυνος και για άλλες μικρότερες τράπεζες. Υπάρχει επομένως μία αβεβαιότητα, η οποία μπορεί να επηρεάσει τις οικονομικές εξελίξεις και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού, τόσο αναφορικά με την ανάπτυξη όσο και με τα επιτόκια.

Η εκτίμηση αξιωματούχων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και μεγάλων χρηματοπιστωτικών οίκων είναι ότι η ανησυχία που υπάρχει στις αγορές θα μπορούσε να κάνει τις τράπεζες πιο φειδωλές στη χορήγηση δανείων, κάτι που θα περιόριζε την ανάπτυξη και παράλληλα την ανάγκη για περισσότερες αυξήσεις των επιτοκίων της. Η Ίζαμπελ Σνάμπελ, η οποία είναι από τους βασικούς εισηγητές της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ σημείωσε πάντως ότι είναι εντελώς άγνωστο σε ποια έκταση θα συνέβαινε αυτό.

Η ΕΚΤ αύξησε στις 16 Μαρτίου τα βασικά επιτόκιά της κατά μισή ποσοστιαία μονάδα, με το επιτόκιο αποδοχής καταθέσεων να φθάνει στο 3%, αλλά δεν έδωσε κάποια κατεύθυνση για τη μελλοντική πολιτική της λόγω της αναταραχής, σημειώνοντας ότι οι αποφάσεις θα λαμβάνονται με τα δεδομένα που θα ισχύουν σε κάθε συνεδρίαση. Ωστόσο, τα περισσότερα μέλη του διοικητικού συμβουλίου της που έκαναν δηλώσεις τις τελευταίες ημέρες, σημείωσαν ότι υπάρχει περιθώριο και για νέες αυξήσεις. Ο επικεφαλής οικονομολόγος της ΕΚΤ, Φίλιπ Λέιν, ξεκαθάρισε ότι τα επιτόκια θα αυξηθούν και άλλο, αν δεν υπάρξει σοβαρή αναταραχή.

Η εκτίμηση των αναλυτών, πάντως, είναι ότι οι αυξήσεις των επιτοκίων θα είναι μικρότερες σε σχέση με αυτές που αναμένονταν πριν την τραπεζική αναταραχή. Για παράδειγμα, η UBS θεωρεί ότι η ΕΚΤ θα κάνει δύο ακόμη αυξήσεις επιτοκίων τον Μάιο και τον Ιούνιο, με το επιτόκιο καταθέσεων να κορυφώνεται στο 3,5%.

Η Goldman Sachs προβλέπει ότι τα αυστηρότερα κριτήρια για χορηγήσεις δανείων από τις τράπεζες μπορεί να μειώσουν τον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ της Ευρωζώνης φέτος κατά 0,3%, αλλά και η πρόβλεψη αυτή έχει μεγάλο βαθμό αβεβαιότητας.
‘Ακης Χαραλαμπίδης

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η γερμανίδα πρώην υπουργός Άμυνας Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, φέρεται να συγκαταλέγεται στους υποψήφιους για τη θέση του γενικού γραμματέα του Οργανισμού του Συμφώνου του Βόρειου Ατλαντικού, ανέφερε χθες Παρασκευή η βρετανική ταμπλόιντ εφημερίδα The Sun, επικαλούμενη διπλωματική πηγή που δεν κατονομάζει.

Αρκετά κράτη μέλη του NATO έχουν εισηγηθεί η κυρία φον ντερ Λάιεν να αναλάβει το αξίωμα αφού αποχωρήσει από αυτό ο Γενς Στόλτενμπεργκ, κατά το δημοσίευμα.

Ο Νορβηγός αναμένεται να αποχωρήσει από τον θώκο τον Οκτώβριο, όπως είναι προγραμματισμένο. Η θητεία του παρατάθηκε τρεις φορές. Είναι ο ΓΓ του NATO τα τελευταία εννιά χρόνια.

Το δημοσίευμα της Σαν, επικαλούμενο βρετανικές κυβερνητικές πηγές που δεν κατονομάζει, σημειώνει πως το Λονδίνο θα ασκούσε πιθανόν βέτο στην υποψηφιότητα της κυρίας φον ντερ Λάιεν, με την επίκληση του κατά επικριτές της άσχημου ιστορικού της όταν διηύθυνε τον γερμανικό στρατό.

Η βρετανική κυβέρνηση φέρεται να εισηγείται να αναλάβει το αξίωμα ο νυν υπουργός Άμυνας των Τόρις, ο Μπεν Γουάλας. Αν πράγματι διαδεχθεί τον κ. Στόλτενμπεργκ, θα είναι ο πρώτος Βρετανός που θα αναλάβει επικεφαλής της στρατιωτικής συμμαχίας έπειτα από μια εικοσαετία.

Κατά το δημοσίευμα της βρετανικής ταμπλόιντ, μεταξύ των υποψηφιοτήτων για τις οποίες γίνεται λόγος είναι αυτές της πρωθυπουργού της Εσθονίας Κάγια Κάλας και της υπουργού Οικονομικών του Καναδά Κρίστια Φρίλαντ, η μητέρα της οποίας είναι Ουκρανή.

Κατ’ άλλες πηγές, που επικαλέστηκε πρόσφατα η γερμανική εφημερίδα Welt am Sonntag, ανάμεσα στους επικρατέστερους υποψηφίους πιστεύεται πως είναι ο Μπεν Γουάλας και ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός της Ισπανίας, ο Πέδρο Σάντσεθ.

Η ηλεκτρονική πλατφόρμα για την υποβολή των φορολογικών δηλώσεων άνοιξε την περασμένη Παρασκευή 31 Μαρτίου και σύμφωνα με την νομοθεσία, καταληκτική ημερομηνία υποβολής των φορολογικών δηλώσεων για τα 9 εκατ. φορολογουμένους είναι η 30η Ιουνίου.

Ο επιπλέον φόρος, για όσους προκύπτει, θα πρέπει να εξοφληθεί σε οκτώ ισόποσες μηνιαίες δόσεις, με την πρώτη να καταβάλλεται έως το τέλος Ιουλίου και η τελευταία έως τις 28 Φεβρουαρίου του 2024. Στην περίπτωση που κάποιος φορολογούμενος έχει την οικονομική δυνατότητα, αλλά και την θέληση να πληρώσει εφάπαξ το σύνολο του φόρου, τότε θα τύχει έκπτωσης 3% αρκεί αυτό να το πράξει έως τις 31 Ιουλίου.

Οι φορολογούμενοι θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και όπου χρειαστεί θα πρέπει να προστρέξουν στην βοήθεια λογιστών, διότι υπάρχουν σημεία που ενδεχομένως μπορεί να υποκρύπτουν δυσάρεστες εκπλήξεις και επιπλέον φόρο.

Ας δούμε μερικές απαντήσεις σε κομβικής σημασίας ερωτήματα που ενδεχομένως έχουν αρκετοί φορολογούμενοι:

1. Ποιοι έχουν υποχρέωση υποβολής φορολογικής δήλωσης;

Υποχρέωση υποβολής έχουν όσοι έχουν φορολογική κατοικία στην Ελλάδα και έχουν συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας. Επίσης δεν έχει καμία σημασία για την Εφορία, εάν το πρόσωπο αυτό είναι εξαρτώμενο ή όχι μέλος και αποκτά πραγματικό ή τεκμαρτό εισόδημα.

2. Μπορούν οι σύζυγοι να κάνουν χωριστές φορολογικές δηλώσεις και πως γίνεται η εκκαθάριση;

Για να συμβεί αυτό θα έπρεπε να είχε δηλωθεί στην ΑΑΔΕ έως τις 28 Φεβρουαρίου. Εάν δεν έχει συμβεί τότε η δήλωση θα είναι κοινή. Εξαιρέσεις υπάρχουν στις περιπτώσεις εκείνες που έχει διακοπεί η έγγαμη συμβίωση κατά τον χρόνο υποβολής της δήλωσης ή ο ένας από τους δύο συζύγους είναι σε κατάσταση πτώχευσης ή έχει υποβληθεί σε δικαστική συμπαράσταση. Στην περίπτωση των κοινών δηλώσεων η εκκαθάριση διενεργείται ξεχωριστά για τον καθένα και εκδίδονται δύο πράξεις προσδιορισμού φόρου, που αντιστοιχεί μία για τον κάθε ένα σύζυγο. Να σημειωθεί ότι τα παραπάνω ισχύουν και για εκείνους που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης και έχουν την ίδια φορολογική αντιμετώπιση με τους έγγαμους.

3. Για όσους έχουν αποβιώσει ισχύουν οι ίδιες προθεσμίες υποβολής των δηλώσεων;

Όχι. Οι νόμιμοι κληρονόμοι των αποβιωσάντων θα πρέπει να υποβάλλουν την φορολογική δήλωση για τα εισοδήματα που απέκτησαν το έτος 2022 και μέχρι την ημερομηνία του θανάτου τους, εμπρόθεσμα έως 31 Δεκεμβρίου του 2023 και μόνο στην Εφορία του αποθανόντος, αφού κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει ηλεκτρονικά.

4. Στην περίπτωση που το ανήλικο τέκνο υποβάλλει ξεχωριστή δήλωση, λόγω εισοδημάτων προκύπτει και άλλη υποχρέωση;

Ναι. Εφόσον υπάρχουν εισοδήματα από άλλη πηγή, όπως για παράδειγμα εισόδημα από ακίνητη περιουσία, αυτά αναγράφονται στη δήλωση του υπόχρεου γονέα.

5. Πρέπει στην δήλωση να αναγράφεται και το ΑΜΚΑ;

Ναι. Το ΑΜΚΑ αναγράφεται υποχρεωτικά, τόσο για τον υπόχρεο όσο και για τον ή την σύζυγο. Εξαιρούνται μόνο εκείνοι που δεν υποχρεούνται σε απόκτηση ΑΜΚΑ. Υποχρεωτική είναι επίσης και η αναγραφή ΑΜΚΑ των εξαρτώμενων μελών. Εξαιρούνται οι φορολογούμενοι οι οποίοι για λόγους που άπτονται ευαίσθητων προσωπικών τους δεδομένων δεν επιθυμούν να γνωστοποιήσουν τον ΑΜΚΑ, ούτε για τους ίδιους, ούτε για τα εξαρτώμενα μέλη τους, καθώς και οι υπάλληλοι της Τράπεζας Εμπορίου και Ανάπτυξης Εύξεινου Πόντου.

6. Για ποια μέλη της οικογένειας πρέπει να υπάρχει αναγραφή του ΑΦΜ;

Για όλα τα εξαρτώμενα μέλη (άγαμα τέκνα, ανιόντες, ανήλικοι ορφανοί συγγενείς, αδέλφια με αναπηρία κ.λπ., καθώς για τα εξαρτώμενα μέλη άνω των 18 ετών, αλλά και για τα εξαρτώμενα μέλη κάτω των 18, εφόσον τους έχει αποδοθεί ΑΦΜ κατά τον χρόνο υποβολής της δήλωσης.

7. Εάν κάποιο τέκνο φιλοξενείται από τους γονείς, ποιον επιβαρύνει το τεκμήριο;

Στην περίπτωση που τα τέκνα φιλοξενούνται από τους γονείς τους στην κατοικία των γονέων, τότε αυτά δεν επιβαρύνονται με το τεκμήριο κατοικίας και το τεκμήριο επιβαρύνει τους γονείς.

8. Εάν τα παιδιά σπουδάζουν σε άλλη πόλη, από αυτή των γονέων και ενοικιάζουν κατοικία, πως δηλώνεται αυτή;

Για τα εξαρτώμενα μέλη η φοιτητική κατοικία, που ενοικιάζουν τα παιδιά, το οποία και σπουδάζουν μακριά από τον τόπο μόνιμης διαμονής δηλώνεται ως δευτερεύουσα από τον γονέα, ώστε να επιβαρύνεται εκείνος από το τεκμήριο.

9. Ποιοι είναι υποχρεωμένοι να χτίζουν το αφορολόγητο με e-αποδείξεις;

Όλοι. Εξαιρούνται μόνο οι φορολογούμενοι που έχουν συμπληρώσει το 70ό έτος της ηλικίας τους, αλλά και όσοι κατοικούν μόνιμα σε χωριά με πληθυσμό έως 500 κατοίκους και σε νησιά με πληθυσμό κάτω των 3.100 κατοίκων. Εάν πρόκειται για τουριστικές περιοχές τότε, απαλλάσσονται από την κάλυψη του 30% του εισοδήματός τους με ηλεκτρονικές αποδείξεις.

10. Υπάρχουν εξαιρέσεις ή διαφορετική πρόβλεψη για τα τεκμήρια;

Ναι. Προβλέπεται μείωση κατά 30% στα τεκμήρια διαβίωσης για εκείνους που έχουν συμπληρώσει το 65ο έτος τους ηλικίας του.

11. Υπάρχει κάποια ειδική πρόβλεψη για τους νέους επιτηδευματίες;

Ναι. Ο ελάχιστος φορολογικός συντελεστής μειώνεται στο μισό.

12. Όσοι αμείβονται με Δελτίο Παροχής Υπηρεσιών, έχουν διαφορετική αντιμετώπιση;

Ναι. Οι εργαζόμενοι αυτής της κατηγορίας, δικαιούνται έκπτωση φόρου από 777 ευρώ για άγαμο χωρίς εξαρτώμενα τέκνα έως και 1.120 ευρώ για έγγαμο γονέα με 3 εξαρτώμενα τέκνα.

13. Τι προκαταβολή φόρου θα πληρώσουν όσοι έχουν για πρώτη φορά εισοδήματα από επιχειρηματική δραστηριότητα;

Θα πληρώσουν προκαταβολή φόρου μειωμένη κατά 50%.

14. Τι ισχύει για εκείνους που εξαγόρασαν χρόνο ασφάλισης;

Οι ασφαλιστικές εισφορές που κατέβαλαν το 2022 οι μισθωτοί σε ασφαλιστικούς οργανισμούς υποχρεωτικής ασφάλισης για να εξαγοράσουν χρόνο ασφάλισης (π.χ. χρόνο στρατιωτικής θητείας) μειώνουν το φορολογητέο εισόδημα από μισθωτή εργασία.

15. Σε περίπτωση που κάποιος υποβάλλει εκπρόθεσμα την φορολογική του δήλωση τι πρόστιμο πληρώνει;

Από φέτος δεν προβλέπεται κανενός είδους πρόστιμο, υπό την προϋπόθεση ότι ο φόρος που θα προκύψει δεν θα υπερβαίνει τα 100 ευρώ.

16. Πως υποβάλλονται τροποιητικές δηλώσεις παρελθόντων ετών;

Για αναδρομικά ποσά μισθών, συντάξεων, επιδομάτων και λοιπών αναδρομικών ποσών φορολογικού έτους 2015 και επόμενων, υποβάλλονται ηλεκτρονικά.

17. Τι γίνεται με τα ανείσπρακτα ενοίκια;

Όσοι δεν εισέπραξαν ενοίκια το 2022 θα πρέπει μέχρι την προθεσμία υποβολής της δήλωσης να έχουν εκδώσει διαταγή πληρωμής ή διαταγή απόδοσης χρήσης μισθίου ή δικαστική απόφαση αποβολής ή επιδίκασης μισθωμάτων ή να έχει ασκηθεί (κατατεθεί και κοινοποιηθεί) εναντίον του μισθωτή αγωγή αποβολής ή επιδίκασης μισθωμάτων.

18. Πως υποβάλλονται οι δηλώσεις με επιφύλαξη και τι υποχρεώσεις έχουν οι φορολογούμενοι;

Υποβάλλονται ηλεκτρονικά μέσω της ψηφιακής πύλης myAADE, και εντός χρονικού διαστήματος 30 ημερών από την ημερομηνία υποβολής της δήλωσης οφείλουν οι φορολογούμενοι να προσκομίσουν στη Δ.Ο.Υ. τα απαραίτητα δικαιολογητικά, τα οποία αποδεικνύουν τους ισχυρισμούς τους και τον λόγο της επιφύλαξης, προκειμένου να εκκαθαριστούν οι δηλώσεις και να εκδοθούν οι πράξεις διοικητικού προσδιορισμού φόρου από τη Δ.Ο.Υ. προθεσμίας των 90 ημερών από την υποβολή της δήλωσης. Σε περίπτωση που τα απαιτούμενα δικαιολογητικά δεν προσκομιστούν εντός της προαναφερθείσας προθεσμίας των 30 ημερών, οι δηλώσεις εκκαθαρίζονται, χωρίς να ληφθεί υπόψη η επιφύλαξη.

19. Τι γίνεται με την εισφορά αλληλεγγύης για τους δημοσίους υπαλλήλους και τους συνταξιούχους;

Η εισφορά αλληλεγγύης έπαψε να ισχύει για όλους από την 1η Ιανουαρίου του 2023. Για το φορολογικό έτος 2022, ωστόσο η απαλλαγή από την ειδική εισφορά αλληλεγγύης αφορά μόνο τα εισοδήματα του ιδιωτικού τομέα, αλλά ισχύει κανονικά για τα εισοδήματα από μισθωτή εργασία στο δημόσιο τομέα και τις συντάξεις.

20. Τι προβλέπεται για όσους μετέφεραν την φορολογική τους έδρα στο εξωτερικό;

Σε περίπτωση που φορολογικός κάτοικος Ελλάδας μετέφερε την κατοικία του στο εξωτερικό εντός του 2022, η δήλωση υποβάλλεται εμπρόθεσμα καθ’ όλη τη διάρκεια του φορολογικού έτους και το αργότερο έως τις 31.12.2023.

Τα σκάνδαλα ασκούν μια ακατανίκητη έλξη στους ανθρώπους. Στην αρχαία Κίνα, οι καλλιτέχνες τα χρησιμοποιούσαν συχνά σαν θέματα ζωγραφικής, για να μεταφέρουν ένα ηθικό δίδαγμα. Μέσω της τέχνης, τα διάφορα σκανδαλώδη περιστατικά πέρασαν στην αιωνιότητα και μας βοηθούν να καταλάβουμε τη σκέψη των ανθρώπων της εποχής εκείνης και τις διαχρονικές αξίες τους.

Κατά τη διάρκεια της Δυναστείας Μινγκ (1368-1644), οι γυναίκες ήταν ένα συνηθισμένο θέμα στη ζωγραφική. Ο Τανγκ Γιν (1470-1524) και ο Τσιου Γινγκ (1494-1552), δύο από τους Τέσσερεις Μεγάλους Δασκάλους Μινγκ, συνήθιζαν να απεικονίζουν γυναίκες της Αυλής και εταίρες, αντλώντας τη θεματολογία τους από παλιά σκάνδαλα.

Χρησιμοποιώντας συμβολισμούς και αλληγορίες, ξεπερνούσαν την απλή αναπαράσταση, παροτρύνοντας τον θεατή να πάει πέρα από την εξωτερική ομορφιά των γυναικών, να κοιτάξει μέσα στον ίδιο τους τον εαυτούς και να στοχαστεί για τον χαρακτήρα του. Έτσι, οι πίνακες των Τανγκ Γιν και Τσιου Γινγκ συνέβαλλαν σημαντικά στη διατήρηση της ηθικής ακεραιότητας των ανθρώπων.

Συνάντηση με την ταπεινοφροσύνη

Στο έργο του «Ο Τάο Γκου συνθέτει ένα ποίημα», ο Τανγκ Γιν απεικονίζει μια φαινομενικά αθώα συνάντηση ανάμεσα στον Τάο Γκου και μία εταίρα. Χρονικά, ο πίνακας τοποθετείται στην εποχή εδραίωσης της Δυναστείας Σονγκ (960-1279) ως κεντρικής δύναμης της Κίνας, ενώ οι Πέντε Δυναστείες και τα Δέκα Βασίλεια (908-979) κατακερματίζονταν και χάνονταν.

 

Ο Τάο Γκου (903-970) ήταν ένας αξιωματούχος της Αυλής Σονγκ, που υπηρετούσε ως διπλωμάτης στη Αυτοκρατορία του Νοτίου Τανγκ (937-975), ένα από τα Δέκα Βασίλεια. Ερχόμενος από την ισχυρότερη Αυλή των Σονγκ, ο Τάο Γκου πάντα κρατούσε μια αλαζονική στάση απέναντι στον άρχοντα του Νοτίου Τανγκ, Λι Χοουτζού.

Ενοχλημένος από την αυθάδεια του Τάο Γκου, ο Λι Χοουτζού κατέστρωσε ένα σχέδιο για να εκθέσει την ανάρμοστη συμπεριφορά του: ανέθεσε σε μια διάσημη εταίρα, την Τσιν Ρουολάν, να αποπλανήσει τον Τάο Γκου, καθώς εκείνος θα ταξίδευε προς το Νότιο Τανγκ.

Οι εταίρες ήταν ανύπαντρες γυναίκες, καθήκον των οποίων ήταν η ψυχαγωγία των αντρών. Είχαν σπουδαίες ικανότητες στη μουσική, τον χορό και την καλλιγραφία και ένας από τους κύριους σκοπούς τους ήταν η αποσόβηση των εντάσεων μεταξύ των λογίων και των αξιωματούχων σε επίσημες συναντήσεις ή συγκεντρώσεις.

Στον πίνακα του Τανγκ Γιν, βλέπουμε τον Τάο Γκου μαζί με την Τσιν Ρουολάν σε έναν κήπο. Όμως, όπως μας αποκαλύπτει η εξιστόρηση του γεγονότος, η κοπέλα έχει ντυθεί σαν κόρη αξιωματούχου και ο Τάο Γκου δεν γνωρίζει ότι στην πραγματικότητα είναι εταίρα.

Η Τσιν Ρουολάν κάθεται μπροστά από τον Τάο Γκου, παίζοντας πίπα, ένα αρχαίο έγχορδο μουσικό όργανο, που συνδέεται με τις εταίρες.

Η συνάντηση μοιάζει απόλυτα ευπρεπής με μια πρώτη ματιά, αν κοιτάξουμε προσεκτικότερα, όμως, θα διαπιστώσουμε ότι δεν είναι και τόσο.

Ο Τάο Γκου κοιτάζει επίμονα την κοπέλα, καθώς αυτή παίζει μουσική, έχοντας δίπλα του χαρτί και πινέλο.

Η ιστορία μας λέει ότι ο Τάο Γκου, παρασυρμένος από την ομορφιά και τη μουσική της, συνθέτει ένα ποίημα για να της το χαρίσει. Καθώς η κοινωνική θέση των εταίρων ήταν χαμηλή και θεωρούνταν στιγματισμένες, η συμπεριφορά του ήταν παράτυπη και παρέβαινε την αρχαία κινεζική εθιμοτυπία.

Συμβολικές λεπτομέρειες

Στον πίνακά του, ο Τανγκ Γιν έχει συμπεριλάβει πολλά στοιχεία για να μας δώσει να καταλάβουμε τι κρύβεται πίσω από τη φαινομενικά αθώα σκηνή. Παραδείγματος χάριν, το παραβάν πίσω από την Τσιν Ρουολάν, που παρέχει στο ζευγάρι απομόνωση από τα αδιάκριτα βλέμματα. Επίσης, στο κάτω αριστερό σημείο της σύνθεσης, κρύβεται ένα παιδί, κρυφακούγοντας τη συζήτησή τους, υποδεικνύοντας ότι η κατάσταση είναι μάλλον άπρεπη. Το αναμμένο κερί, που υποδηλώνει ότι έχει σκοτεινιάσει, ενισχύει αυτή την εντύπωση και τονίζει τη μυστικότητα του ραντεβού.

Η βλάστηση με τα περίτεχνα μοτίβα και τις λεπτομέρειες έχει τη δική της γλώσσα. Η ιτιά, που βρίσκεται πάνω από το ζευγάρι, συμβολίζει τα γυναικεία μαλλιά, ενώ οι άφθονες μπανανιές μπροστά συνδέονται με τη γυναικεία ομορφιά.

Επιπλέον, στο δεξί άκρο του έργου, ο καλλιτέχνης έχει συμπεριλάβει λίγα μπαμπού, σύμβολα ακεραιότητας και εντιμότητας. Καθώς τα μπαμπού βρίσκονται στην άκρη του πίνακα, μακριά από το κέντρο της σκηνής, καταλαβαίνουμε ότι η συμπεριφορά του Τάο Γκου στερείται εντιμότητος.

Η ιστορία τελειώνει την επομένη, στο επίσημο δείπνο που παραθέτει ο Λι Χοουτζού προς τιμήν του Τάο Γκου, ο οποίος έρχεται με τη συνηθισμένη αλαζονική και ακατάδεχτη στάση του. Κατά τη διάρκεια του δείπνου, ο Λι Χοουτζού καλεί την Τσιν Ρουολάν και της ζητά να τραγουδήσει τους στίχους που έγραψε το προηγούμενο βράδυ γι΄ αυτήν ο Τάο Γκου.

Με αυτόν τον τρόπο, ο τελευταίος ταπεινώθηκε από τη εταίρα μπροστά σε όλους, έχασε την αξιοπρέπειά του και λίγο αργότερα και τη θέση του κρατικού αξιωματούχου.

Με αυτό τον τρόπο, ο πίνακας προσεγγίζει και τονίζει την αξία τη διαχρονική αξία της ταπεινοφροσύνης. Ο Τάο Γκου νόμιζε ότι ήταν ανώτερος όλων στο Νότιο Τανγκ, γιατί προερχόταν από μια μεγαλύτερη αυτοκρατορία. Ωστόσο, με την υπεροπτική συμπεριφορά του όχι μόνο δεν κέρδισε τον σεβασμό των άλλων αλλά, αντιθέτως, εκτέθηκε και τελικά έπεσε.

Ο Κομφούκιος είχε πει: «Η ταπεινοφροσύνη είναι η στερεή βάση για όλες τις αρετές». Στην αρχαία Κίνα πίστευαν ότι ηγέτης σύμφωνα με τις κομφουκιανικές αρχές πρέπει να είναι απλός και ταπεινός και να συμπάσχει με τους ανθρώπους, να τους ακούει και να φροντίζει για ανάγκες τους. Μόνο έχοντας αυτές τις αρετές μπορεί ένας ηγέτης να προσφέρει πραγματικά στον λαό του.

Η προσωπογραφία της εντιμότητας

Ο πίνακας του Τσιου Γινγκ «Ανοιξιάτικο πρωινό στο παλάτι των Χαν» είναι μια μακριά οριζόντια περγαμηνή,  που παρουσιάζει κυρίες της Αυλής της Δυναστείας Χαν (206 π.Χ. – 220 μ.Χ.) στο παλάτι. Στο αριστερό μέρος της περγαμηνής απεικονίζονται οι πύλες του παλατιού, γεμάτες με περίτεχνες αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες και ακολουθούμενες από αυλές και κήπους, δέντρα, συντριβάνια και από το κυρίως κτίριο που ξεδιπλώνεται με τις σκεπαστές βεράντες του, όπου οι αυλικές επιδίδονται σε διάφορες ευχάριστες ασχολίες στον ελεύθερο χρόνο τους.

Στην αρχή, κοντά στις πύλες, μια κυρία και τα παιδιά της σκύβουν έξω από τα κάγκελα για να παρατηρήσουν τα ψάρια της λίμνης. Δυο παγώνια στο πρώτο πλάνο περιμένουν να τα ταΐσει μια άλλη κυρία από το περίπτερο.

 

Προχωρώντας, συναντάμε μια ομάδα γυναικών που έχουν συγκεντρωθεί για να παίξουν μουσική. Μία κρατά ένα λαούτο, μια άλλη την πίπα, ενώ βλέπουμε και δυο σαντούρια. Στο δεξί μέρος της εικόνας, δυο κυρίες τρώνε κάτι, ενώ άλλες χορεύουν.

 

Παρατηρώντας τα στολίδια των μαλλιών και τις κομμώσεις τους, μπορούμε να καταλάβουμε τη θέση τους στην ιεραρχία. Όσο υψηλότερη ήταν αυτή τόσο πιο περίτεχνο το χτένισμα και πιο πολύτιμα τα στολίδια, όπως π.χ. φουρκέτες από χρυσό ή νεφρίτη, ενώ οι καμαριέρες χτενίζονταν πιο απλά.

Πιο μετά στην περγαμηνή, απεικονίζεται μια αυλική να ανεβαίνει τα σκαλιά κρατώντας ένα σενγκ, πνευστό όργανο που αποτελείται από πολλούς κάθετους σωλήνες από καλάμι. Η στάση του σώματός της κι ο τρόπος  που σκύβει για να ανέβει τις σκάλες παραπέμπουν στην παλιά συνήθεια του δεσίματος των ποδιών. Αριστερά κάτω, μια ομάδα γυναικών τακτοποιεί λουλούδια, ενώ στο βάθος διακρίνουμε δυο κυρίες που διαβάζουν μαζί.

 

Στην επόμενη σκηνή, κάποιες αυλικές παίζουν γκο (ή γουέιτσι), ένα επιτραπέζιο παιχνίδι της αρχαίας Κίνας, άλλες τυλίγουν ένα μεταξένιο ύφασμα σε ρολό και άλλες, πάνω, υφαίνουν μια περίτεχνη ταπισερί. Δίπλα τους, μια μητέρα παίζει με τα παιδιά της.

 

Η απάτη

Μέχρι τώρα, οι σκηνές που είδαμε αναπαριστούν την αρμονική και ευχάριστη πλευρά της ζωής στην Αυλή. Η επόμενη, όμως, μας δείχνει και τον ανταγωνισμό και τις δολοπλοκίες που εξυφαίνονταν μέσα στο παλάτι. Στην πραγματικότητα, ο Τσιου Γινγκ ζωγράφισε ένα αφηγηματικό έργο για τις παλλακίδες του Αυτοκράτορα Γιουάν της Δυναστείας Χαν.

Σύμφωνα με την αρχαία κινέζικη εθιμοτυπία, ο αυτοκράτορας έβλεπε τις προσωπογραφίες των γυναικών της Αυλής του πριν τις συναντήσει, προκειμένου να διαλέξει μια σύζυγο.

Το σκάνδαλο που ενέπλεξε ο Τσιου Γινγκ στην εικόνα του αφορά μια συγκεκριμένη αυλική.

Για να τραβήξουν την προσοχή του αυτοκράτορα, οι αυλικές συνήθιζαν να δωροδοκούν τον αυλικό ζωγράφο Μάο Γιανσόου, για να τις ζωγραφίζει ομορφότερες απ’ ό,τι ήσαν. Μια από αυτές, όμως, η Γουάνγκ Τζαοζούν, αρνήθηκε να φερθεί ανέντιμα δωροδοκώντας τον ζωγράφο. Για να την εκδικηθεί, εκείνος τη ζωγράφισε πιο άσχημη, με ελιές στο πρόσωπο.

 

Στην εικόνα, η Γουάνγκ Τζαοζούν κάθεται μπροστά από ένα παραβάν, ενώ ο ζωγράφος φιλοτεχνεί την προσωπογραφία της. Οι υπόλοιπες παλλακίδες παρατηρούν τη διαδικασία σχολιάζοντας και κουτσομπολεύοντας μεταξύ τους. Μια από αυτές εμφανίζεται να κρυφοκοιτάζει πίσω από το παραβάν.

Μπροστά, βλέπουμε δυο ευνούχους να συζητούν γελώντας πονηρά, αφού γνωρίζουν για τις δωροδοκίες που δέχεται ο ζωγράφος από τις περισσότερες παλλακίδες.

Η ιστορία μάς λέει ότι ο Αυτοκράτορας Γιουάν ποτέ δεν επισκέφθηκε τη Γουάνγκ Τζαοζούν εξαιτίας της αλλοιωμένης προσωπογραφίας της και αυτή παρέμεινε μια εν δυνάμει παλλακίδα χαμηλού βαθμού.

Μια μέρα, ο άρχοντας της αυτοκρατορίας Σιονγκνού του Βορρά ήρθε στην Αυλή των Χαν για να συνάψει φιλικές σχέσεις μέσω γάμου. Ο αυτοκράτορας Γιουάν, θεωρώντας τη μικρή εκείνη αυτοκρατορία βαρβαρική, επέλεξε να δώσει τη Γουάνγκ Τζαοζούν για νύφη, καθώς νόμιζε ότι ήταν η λιγότερο ωραία από τις γυναίκες του. Στην πραγματικότητα ήταν η ομορφότερη, αλλά μόνο όταν την κάλεσε ο αυτοκράτορας το διαπίστωσε ιδίοις όμμασι.  Ήταν όμως πολύ αργά για να πάρει τον λόγο του πίσω. Εξαγριωμένος με την απάτη του Μάο Γιανσόου, διέταξε την εκτέλεση του ζωγράφου.

Το έργο του Τσιου Γινγκ μάς προειδοποιεί κατά της δωροδοκίας και μας υπενθυμίζει τις αξίες της δικαιοσύνης, της εντιμότητας και της ορθότητας. Αποδεχόμενος τις ανέντιμες προσφορές των παλλακίδων, ο ζωγράφος συμμετείχε ενεργά στην εξαπάτηση του αυτοκράτορα. Ακόμα χειρότερα, υπέπεσε στο αμάρτημα της εκδικητικότητας και της κακίας, καθορίζοντας με αυτό τον τρόπο τη μοίρα του.

Ο Κομφούκιος είχε πει: «Ο ανώτερος άνθρωπος γνωρίζει το ορθό. Ο κατώτερος άνθρωπος γνωρίζει το συμφέρον». Η κομφουκιανική σκέψη τονίζει τη σημασία της ηθικής ετοιμότητας να αποφασίζουμε πάντα βάσει της ευθύνης μας να κάνουμε το καλό και το σωστό, αντί να  παρασυρόμαστε από τα εφήμερα κέρδη. Μόνο με μια ενάρετη καρδιά, μπορεί να έχει κανείς καλό χαρακτήρα.

 

Μετάφραση: Αλία Ζάε