Μήνας: Ιούλιος 2024

Είναι γνωστό ότι ο καφές ωφελεί μακροπρόθεσμα την υγεία. Η κατανάλωση του ισοδύναμου τριών έως τεσσάρων φλιτζανιών καφέ την ημέρα μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης πολλών ασθενειών, περιλαμβανομένων των καρδιακών παθήσεων, του διαβήτη τύπου 2 και ορισμένων τύπων καρκίνου.

Οι περισσότεροι άνθρωποι συνήθως τείνουν να παίρνουν λίγο βάρος με την ηλικία. Μπορεί ο καφές να αποτρέψει αυτή τη σταδιακή αύξηση βάρους;

Μια ομάδα ερευνητών εξέτασε κατά πόσο η κατανάλωση ενός επιπλέον φλυτζανιού καφέ την ημέρα (ή η προσθήκη ζάχαρης, κρέμας ή μη γαλακτοκομικού εναλλακτικού) επηρέασε την αύξηση του βάρους τους σε σχέση με άτομα που δεν άλλαξαν αυτό που έπιναν.

Η μελέτη (επί του παρόντος σε προ-επισκόπηση, που σημαίνει ότι έχει αξιολογηθεί από ομοτίμους αλλά δεν έχει υποβληθεί ακόμη σε τελική μορφοποίηση και επεξεργασία) βρήκε μια μέτρια σχέση μεταξύ του καφέ και της μείωσης της αναμενόμενης αύξησης βάρους.

Οι άνθρωποι που άρχισαν να πίνουν ένα επιπλέον φλιτζάνι καφέ την ημέρα πήραν 0,12 λιγότερα κιλά από το αναμενόμενο για τέσσερα χρόνια. Η προσθήκη ζάχαρης είχε ως αποτέλεσμα ελαφρώς μεγαλύτερη αύξηση βάρους (0,09 κιλά) από ό,τι αναμενόταν για τέσσερα χρόνια.

Πώς διεξήχθη η μελέτη; Ποια τα συμπεράσματα;

Οι ερευνητές συνδύασαν δεδομένα από τρεις μεγάλες μελέτες που πραγματοποιήθηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες: δύο Μελέτες Υγείας Νοσηλευτών από το 1986 έως το 2010 και από το 1991 έως το 2015, και μια Μελέτη Παρακολούθησης των Εργαζομένων στον τομέα της υγείας από το 1991 έως το 2014.

Οι Μελέτες Υγείας Νοσηλευτών είναι δύο από τις μεγαλύτερες μελέτες που εξελίσσονται σε βάθος χρόνου, στις οποίες συμμετέχουν περισσότεροι από 230.000 άτομα και οι οποίες εξετάζουν τον κίνδυνο εμφάνισης χρόνιας νόσου στις γυναίκες. Στη μελέτη Health Professional Follow-up, στην οποία συμμετείχαν περισσότεροι από 50 χιλιάδες άνδρες ιατροί, εξετάστηκε η σχέση μεταξύ διατροφής και υγείας.

Οι συμμετέχοντες και στις τρεις μελέτες συμπλήρωναν ένα βασικό ερωτηματολόγιο και ένα άλλο ερωτηματολόγιο κάθε τέσσερα χρόνια, για να αξιολογήσουν την πρόσληψη τροφής και ποτού. Χρησιμοποιώντας συγκεντρωτικά σύνολα δεδομένων, οι ερευνητές ανέλυσαν τις αλλαγές στην κατανάλωση καφέ και τις αλλαγές στο βάρος των συμμετεχόντων, όπως τις ανέφεραν οι ίδιοι ανά τέσσερα χρόνια.

 

Η μέση αύξηση βάρους σε διάστημα τεσσάρων ετών στις μελέτες νοσηλευτών ήταν 1,2 κιλά και 1,7 κιλά, ενώ οι συμμετέχοντες στη μελέτη εργαζομένων στον τομέα της υγείας πήραν κατά μέσο όρο 0,8 κιλά.

Η προσθήκη κρέμας ή γάλακτος ή μη γαλακτοκομικής εναλλακτικής δεν επηρέασε σημαντικά την αλλαγή βάρους.

Ωστόσο, η προσθήκη ζάχαρης (1 κουταλάκι του γλυκού) στον καφέ συσχετίστηκε με αύξηση βάρους κατά 0,09 κιλά περισσότερο από το αναμενόμενο για τέσσερα χρόνια.

Αυτοί οι συσχετισμοί ήταν ισχυρότεροι σε συμμετέχοντες που ήταν νεότεροι και είχαν υψηλότερο δείκτη μάζας σώματος κατά την έναρξη.

Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και ποια τα μειονεκτήματα της μελέτης

Αυτή η μελέτη είναι μοναδική από δύο απόψεις. Περιελάμβανε πολύ μεγάλο μέγεθος δείγματος και παρακολούθησε τους συμμετέχοντες για πολλά χρόνια. Αυτό προσθέτει τη σιγουριά ότι οι συσχετισμοί ήταν πραγματικοί και πιθανότατα μπορούν να εφαρμοστούν και σε άλλους πληθυσμούς.

Ωστόσο, χρειάζεται να τηρήσουμε επιφυλακτική στάση, για τρεις κυρίως λόγους:

Πρώτον, τα αποτελέσματα αντιπροσωπεύουν έναν συσχετισμό, όχι μια σχέση αιτίου-αποτελέσματος. Αυτό σημαίνει ότι η μελέτη δεν αποδεικνύει ότι η κατανάλωση καφέ είναι η πραγματική αιτία της αλλαγής βάρους. Δείχνει απλώς ότι αυτές οι δύο αλλαγές παρατηρήθηκαν ταυτόχρονα με την πάροδο του χρόνου.

Δεύτερον, τα αποτελέσματα σχετικά με το βάρος ήταν πολύ μέτρια. Η μέση αύξηση βάρους που αποτράπηκε για τέσσερα χρόνια με βάση ένα φλιτζάνι καφέ ήταν 0,12 κιλά, δηλαδή περίπου 30 γραμμάρια ετησίως. Αυτή η ποσότητα δεν αποτελεί ιδιαίτερα σημαντική αλλαγή για τους περισσότερους ανθρώπους που προσπαθούν να ελέγξουν το βάρος τους.

Τέλος, αυτή η ανάλυση δεν έλαβε υπ’ όψιν τη διακύμανση της ποσότητας καφεΐνης στο κάθε φλυτζάνι καφέ (η οποία ξέρουμε ότι μπορεί να είναι υψηλή, μέτρια ή χαμηλή), απλώς υπέθεσε μια τυπική ποσότητα καφεΐνης ανά φλυτζάνι.

Πώς επιδρά ο καφές στον έλεγχο του βάρους;

Η καφεΐνη είναι ένα φυσικό διεγερτικό που έχει αποδειχθεί ότι μειώνει προσωρινά την όρεξη και αυξάνει την εγρήγορση. Αυτό μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να αισθάνονται λιγότερο πεινασμένοι για σύντομο χρονικό διάστημα, κάτι που θα μπορούσε ενδεχομένως να οδηγήσει σε χαμηλότερη πρόσληψη θερμίδων.

Μερικοί άνθρωποι πίνουν καφέ πριν την άσκηση ως διεγερτικό και βελτιώνουν την απόδοσή τους. Εάν η προπόνηση είναι έντονη, μπορεί να δαπανηθεί περισσότερη ενέργεια. Ωστόσο, αυτό το όφελος πιστεύεται ότι είναι βραχυπρόθεσμο και όχι μακροπρόθεσμο.

 

Η καφεΐνη έχει, επίσης, αποδειχθεί ότι επιταχύνει το μεταβολισμό, με αποτέλεσμα να καίμε περισσότερη ενέργεια όταν ξεκουραζόμαστε. Ωστόσο, αυτή η επίδραση είναι σχετικά μικρή και δεν αποτελεί ικανό υποκατάστατο για την τακτική σωματική δραστηριότητα και την υγιεινή διατροφή.

Τέλος, ο καφές έχει ήπια διουρητική δράση, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε προσωρινή απώλεια βάρους. Εν τούτοις, στην πραγματικότητα πρόκειται για απώλεια νερού, όχι λίπους, και το βάρος επανέρχεται γρήγορα στα προηγούμενα επίπεδα όταν το σώμα ενυδατωθεί ξανά.

Πρέπει να δοκιμάσετε τον καφέ για να επιτύχετε απώλεια βάρους;

Η απώλεια βάρους μπορεί να επηρεαστεί από διάφορους παράγοντες, επομένως μην παρασυρθείτε από τη σχέση βάρους-καφέ που τονίζεται σε αυτή τη νέα μελέτη και μην αυξήσετε την κατανάλωση καφέ σε παράλογα επίπεδα.

Οι περισσότεροι ενήλικες μπορούν να καταναλώνουν με ασφάλεια περίπου 400 mg καφεΐνης την ημέρα. Αυτό ισοδυναμεί με δύο εσπρέσο, τέσσερα φλιτζάνια γαλλικό καφέ ή οκτώ φλιτζάνια τσάι.

Εάν είστε έγκυος ή θηλάζετε, είναι σημαντικό να μιλήσετε με τον γιατρό ή τον διατροφολόγο σας πριν αυξήσετε την πρόσληψη καφεΐνης, καθώς ό,τι καταναλώνετε περνά και στον οργανισμό του αναπτυσσόμενου μωρού σας.

Των Lauren Ball , Καθηγήτριας Δημόσιας Υγείας και Ευημερίας, Πανεπιστήμιο του Κουίνσλαντ και Emily Burch

Μετάφραση: Βαλεντίνα Λισάκ

Επιμέλεια: Αλία Ζάε

Πολλά άτομα βάφουν τα μαλλιά τους για αισθητικούς λόγους, με κάποιους να επιλέγουν φυσικές βαφές μαλλιών για να μειώσουν τον κίνδυνο αλλεργιών. Ωστόσο, είναι όντως ασφαλείς οι φυσικές βαφές; Οι χημικές βαφές πράγματι αυξάνουν τις πιθανότητες ανάπτυξης καρκίνου;

Η Δρ Γισάν Τσάι, διευθύντρια στο Τμήμα Δερματολογίας της κλινικής Γιες στην Ταϊβάν και δερματολόγος, βάφει τα μαλλιά της. Ωστόσο, δίνει έμφαση στο πρόγραμμα «Health 1+1» όπου κάποιος μπορεί να ελαχιστοποιήσει τους κινδύνους για την υγεία εφαρμόζοντας τις σωστές μεθόδους βαφής μαλλιών.

Είναι οι φυσικές βαφές πάντοτε ασφαλείς;

Κάποιοι επιλέγουν τις φυσικές βαφές μαλλιών για να ελαχιστοποιήσουν τους κίνδυνους αλλεργιών. Ωστόσο, η Δρ Τσάι επισημαίνει ότι οι φυσικές επιλογές δεν είναι πάντοτε ασφαλείς. Πρόσφατα, περιέθαλψε μια γυναίκα 50 ετών η οποία αποφάσισε να βάψει τα μαλλιά της γιατί είχαν αρχίσει να γκριζάρουν. Πιστεύοντας πως οι φυσικές επιλογές είναι πιο ασφαλείς, προτίμησε βαφή μαλλιών με χένα. Λίγο καιρό μετά, ωστόσο, εμφάνισε αλλεργική αντίδραση στο τριχωτό της κεφαλής, παρουσιάζοντας κοκκίνισμα, οίδημα, κνησμό, ακόμη και εκδορές.

Η Δρ Τσάι τόνισε πως η χένα χρησιμοποιείται ευρύτατα στην Ινδία για τα προσωρινά τατουάζ, όπως επίσης και για το βάψιμο των μαλλιών, ωστόσο, ενδέχεται να προκαλέσει αλλεργική αντίδραση σε ορισμένα άτομα. Ομοίως, άλλες φυσικές βαφές όπως το φύκι konbu, τα φύλλα του καφέ και το polygonum multiflorum ενέχουν και αυτά κινδύνους.

Είναι πιο βλαβερές οι σκούρες βαφές;

Κυκλοφορεί μια εσφαλμένη αντίληψη στο διαδίκτυο ότι οι πιο σκούρες βαφές μαλλιών είναι πιο βλαβερές. Η Δρ Τσάι διαφωνεί με αυτή την άποψη, εξηγώντας πως οι βαφές μαλλιών διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες: προσωρινές, ημιμόνιμες και μόνιμες.

Οι μόνιμες βαφές συχνά περιέχουν συστατικά όπως παραφαινυλενοδιαμίνη, με αποτέλεσμα πιο σκούρα χρώματα και ίσως περισσότερη ζημιά.

Οι προσωρινές βαφές, όπως τα στιλιστικά σπρέι, παραμένουν στην επιφάνεια των μαλλιών και ξεπλένονται εύκολα, προκαλώντας ελάχιστη ζημιά.

Οι ημιμόνιμες βαφές συνήθως κρατούν για περίπου ένα μήνα και σταδιακά ξεθωριάζουν μετά από πέντε-έξι λουσίματα, αλλά οι χρωστικές τους παραμένουν στον φλοιό της τρίχας.

Για χρώματα όπως το μωβ ή το πορτοκαλί, η διαδικασία βαφής μπορεί να είναι αρκετά βλαβερή. Η Δρ Τσάι εξηγεί πως τα άτομα με σκούρα μαλλιά που επιθυμούν ένα πιο ανοιχτό χρώμα πρέπει πρώτα να χρησιμοποιήσουν υπεροξείδιο του υδρογόνου (πιο κοινά γνωστό ως οξυζενέ), για να αφαιρέσουν τη μελανίνη. Εάν το νέο χρώμα είναι παρόμοιο με το αρχικό, η διαδικασία ανοίγματος του χρώματος δεν είναι τόσο εκτενής.

Παρόλα αυτά, όσοι έχουν μαύρα μαλλιά και σκοπεύουν να τα κάνουν ξανθά ή απλώς πιο ανοιχτόχρωμα, θα χρειαστούν αναγκαστικά λεύκανση με οξυζενέ. Η διαδικασία αυτή μπορεί να προκαλέσει ζημιά στο τριχωτό της κεφαλής και στην ποιότητα της τρίχας, οδηγώντας σε συσσώρευση χημικής βλάβης. Επιπλέον, τυχαία επαφή με το λευκαντικό μπορεί να προκαλέσει εγκαύματα στο τριχωτό της κεφαλής και πιθανή απώλεια μαλλιών. Η συχνή εναλλαγή χρώματος στα μαλλιά ή το άνοιγμα του χρώματος μπορεί να υποβαθμίσει σημαντικά την ποιότητα της τρίχας.

Η Δρ Τσάι είχε ένα 18χρονο άντρα ασθενή, ο οποίος ήταν εκπαιδευόμενος σε μια εταιρεία ψυχαγωγίας. Λόγω της φύσης της δουλειάς του, έπρεπε να λευκαίνει τα μαύρα μαλλιά του και να τα βάφει με ένα ανοιχτό μοβ χρώμα. Κατά τη διαδικασία της λεύκανσης, η βοηθός ίσως δεν υπολόγισε σωστά τον χρόνο ή την κατάσταση των μαλλιών του, με αποτέλεσμα ένα χημικό έγκαυμα που του προκάλεσε ένα καραφλό σημείο. Ευτυχώς, η ιατρός διέγνωσε πως η ζημιά δεν ήταν μόνιμη.

Αυξάνουν οι βαφές μαλλιών τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου;

Έρευνες έχουν δείξει ότι η χρήση μόνιμων βαφών μαλλιών μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου των ωοθηκών, του μαστού και του δέρματος στις γυναίκες.

Μελέτη του 2020 της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ, που δημοσιεύθηκε στο BMJ, ανέλυσε τα δεδομένα έρευνας από 110.000 γυναίκες νοσηλεύτριες. Έδειξε πως, ενώ ο γενικός κίνδυνος ανάπτυξης των περισσότερων καρκίνων δεν αυξήθηκε μεταξύ αυτών που χρησιμοποίησαν μόνιμες βαφές μαλλιών, ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του μαστού, καρκίνου των ωοθηκών και βασικοκυτταρικού καρκινώματος (ένα είδος καρκίνου του δέρματος) ήταν υψηλότερος.

Επτά προληπτικά μέτρα για ασφαλή βαφή των μαλλιών

Η Δρ Τσάι πιστεύει πως το να βάφετε τα μαλλιά σας σποραδικά δεν προκαλεί καρκίνο. Το κλειδί είναι η κατανόηση των βασικών μέτρων πρόληψης όταν χρησιμοποιείτε τις βαφές μαλλιών:

1. Κάντε ένα τεστ για αλλεργίες προτού ξεκινήσετε τη βαφή. Εφαρμόστε μια μικρή ποσότητα βαφής στο πίσω μέρος του αφτιού σας ή στο εσωτερικό του καρπού. Μετά από 30 λεπτά, ελέγξτε για κοκκινίλες, φαγούρα ή φουσκάλες. Ελέγξτε ξανά ύστερα από 2 μέρες. Αν παρουσιαστεί οποιαδήποτε αλλεργική αντίδραση, μη χρησιμοποιήσετε το προϊόν.
2. Αποφύγετε προϊόντα σε ξένες γλώσσες, διότι ίσως να μην ακολουθούν τις απαραίτητες κρατικές προδιαγραφές.
3. Ακολουθήστε τις οδηγίες του προϊόντος όταν βάφετε τα μαλλιά σας, ειδικά τον προτεινόμενο χρόνο εφαρμογής. Η Δρ Τσάι ανέφερε έναν ασθενή που άφησε την βαφή στα μαλλιά του για δύο ώρες αντί των προτεινόμενων 15 λεπτών, με αποτέλεσμα κοκκινίλα και οίδημα στο τριχωτό της κεφαλής.
4. Εάν νιώσετε οποιαδήποτε δυσφορία κατά την διάρκεια της βαφής, όπως τσιμπήματα που διαρκούν για πάνω από πέντε λεπτά ή που αυξάνονται σε ένταση, ενημερώστε αμέσως τον κομμωτή σας ή σταματήστε τη διαδικασία.
5. Μπορείτε να βάλετε βαζελίνη γύρω από το τριχωτό της κεφαλής για να προστατέψετε το ευαίσθητο δέρμα ή να χρησιμοποιήσετε προστατευτικό για να μην ακουμπήσει η βαφή το δέρμα.
6. Περιορίστε το βάψιμο των μαλλιών σε λιγότερο από τέσσερεις φορές το χρόνο. Για να ελαχιστοποιήσετε τη χρήση της βαφής, να βάφετε τα μαλλιά σας κάθε τρεις μήνες, χρησιμοποιώντας μεθόδους διόρθωσης αντί να βάφετε ολόκληρο το κεφάλι κάθε φορά.
7. Να πίνετε πολύ νερό αφού βάψετε τα μαλλιά σας, τουλάχιστον μισό λίτρο, για να απομακρυνθεί όση βαφή μπορεί να απορρόφησε το σώμα σας.

Πότε δεν βάφουμε τα μαλλιά μας

Αποφεύγουμε να βάφουμε τα μαλλιά μας όταν έχουμε:

1. Ανοιχτές πληγές ή γδαρσίματα
2. Έκζεμα, κοκκινίλες, θυλακίτιδα ή εκδορές.
3. Έντονη πιτυρίδα ή σημαντική κοκκινίλα και φαγούρα.

Η Δρ Τσάι προτείνει να περιμένετε μέχρις ότου αποκατασταθεί η υγεία του τριχωτού της κεφαλής, προκειμένου να βάψετε τα μαλλιά σας. Δήλωσε, επίσης, πως τα άτομα κάτω των 18 ετών, των οποίων τα σώματα ακόμη αναπτύσσονται, θα πρέπει να αποφεύγουν να βάφουν τα μαλλιά τους.

Των Shan Lam και JoJo Novaes

Μετάφραση: Βλαδίμηρος Αλεξάντρωφ

Επιμέλεια: Αλία Ζάε

 

Οι ζωντανοί χαρακτήρες, η στοιχειώδης πλοκή, οι αυτοσχέδιοι διάλογοι και οι υπαίθριες παραστάσεις ήταν βασικά χαρακτηριστικά της commedia dell’arte. Η θεματολογία της περιστρεφόταν κυρίως γύρω από τις δοκιμασίες και τα βάσανα νεαρών εραστών, τα οποία απέδιδε με περισσό χιούμορ.

Οι ηθοποιοί, χωρίς να περιορίζονται από σαφείς κατευθυντήριες γραμμές, μπορούσαν να διαμορφώσουν τις παραστάσεις τους σύμφωνα με τις απαιτήσεις του κοινού. Συχνά έκαναν πολιτικά σχόλια και λαϊκό χιούμορ, έξω από τα όρια της λογοκρισίας. Η ιταλική θεατρική φόρμα αποτέλεσε, επίσης, ιδανικό θέμα για το κίνημα του ροκοκό του 18ου αιώνα.

Η commedia dell’arte ήταν εξαιρετικά δημοφιλής στην Ευρώπη από τον 16ο έως τον 19ο αιώνα ως μουσικό θέατρο. Ξεκίνησε στη βόρεια Ιταλία τον 15ο αιώνα ως αντίδραση ενάντια στην commedia erudite, ένα λόγιο και ελιτίστικο είδος θεάτρου, και στη συνέχεια εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλη την ήπειρο και τα βρετανικά νησιά.

Οι καλλιτέχνες του ροκοκό, από τη μεριά τους, δημιουργούσαν ανάλαφρες, παιχνιδιάρικες σκηνές αγάπης και φλερτ, συχνά τοποθετημένες σε ειδυλλιακά υπαίθρια περιβάλλοντα. Μερικοί από τους πιο γνωστούς πίνακες των Γάλλων καλλιτεχνών Αντουάν Βατώ και Νικολά Λανκρέ, καθώς και του Ιταλού Τζοβάνι Ντομένικο Τιέπολο, αναπαριστούν σκηνές και γνωστούς χαρακτήρες της commedia dell’arte.

Ο πατέρας του ροκοκό

Οι περιοδεύοντες θίασοι είχαν μεγάλη απήχηση στις ευρωπαϊκές Αυλές, ειδικά στη Γαλλία, και οι καλλιτέχνες αποτύπωσαν τις πιο χαρακτηριστικές σκηνές στον καμβά. Ο πιο γνωστός ζωγράφος που χρησιμοποίησε θέματα της commedia dell’arte στους πίνακές του ήταν ο Βατώ [Antoine Watteau, 1684–1721], ένας από τους σημαντικότερους Γάλλους καλλιτέχνες του 18ου αιώνα, ο οποίος θεωρείται και ο πατέρας της ζωγραφικής ροκοκό.

 

Το στυλ ροκοκό ξεκίνησε στο Παρίσι. Το όνομά του προέρχεται από τη γαλλική λέξη rocaille, που μεταφράζεται ως πέτρα ή σπασμένο κοχύλι. Χαρακτηρίζεται από απαλά χρώματα, καμπύλες, ασύμμετρες γραμμές, γοητευτικές φλοράλ συνθέσεις, κομψά θέματα και μικρούς καμβάδες. Οι συνθέσεις διατηρούν μια ισορροπία μεταξύ του διακοσμητικού χαρακτήρα και του νατουραλισμού, με προτίμηση στις ψυχαγωγικές και ερωτικές δραστηριότητες.

Μια νέα κατηγορία ζωγραφικής, που επινοήθηκε από τη Γαλλική Ακαδημία το 1717 για να περιγράψει τις παραλλαγές του Βατώ, ήταν η fête galante. Οι πίνακες του είδους απεικονίζουν εκλεπτυσμένους αριστοκράτες με γιορτινά ρούχα ή μασκαράτες, μέσα σε πράσινα, φανταστικά τοπία. Αν και οι καλλιτέχνες που ακολούθησαν αυτό το στυλ έτειναν να δημιουργούν μια μάλλον εορταστική ατμόσφαιρα, τα έργα του Βατώ χαρακτηρίζονται από μια μυστηριώδη μελαγχολία.

Ένα εξαιρετικό παράδειγμα του στυλ και της ατμόσφαιρας του Βατώ είναι το πρωτοποριακό αριστούργημα Mezzetin, που βρίσκεται τώρα στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης, και παλαιότερα στη συλλογή της Μεγάλης Αικατερίνης. Η ομώνυμη φιγούρα είναι ένα κωμικό αρχέτυπο από την commedia dell’arte [ο Mezzetino, όνομα που σημαίνει μισό ποτηράκι (αλκοόλ)], ο οποίος απεικονίζεται πάντα ως πονηρός και εμμονικός, αλλά και ερωτικός και συναισθηματικός. Η ιδιότητα της ανεκπλήρωτης αγάπης τονίζεται από ένα γυναικείο άγαλμα ορατό όχι πολύ μακριά, με την πλάτη του γυρισμένη στον Μετσετίν. Ο ήρωας φορά το κοστούμι που παραδοσιακά συνδέεται με τον χαρακτήρα: μαλακό καπέλο, κοντή κάπα, ριγέ σακάκι, κολάρο με φρίζες και βράκα μέχρι το γόνατο, όλα πολύ όμορφα δοσμένα. Η στολή είναι φτιαγμένη από μπλε-γκρι, ροζ και λευκό μετάξι.

 

Ο Μετσετίν κάθεται σε ένα πέτρινο παγκάκι κοντά σε ένα κτίριο, ενώ στο βάθος βλέπουμε έναν καταπράσινο κήπο σκιασμένο από μεγάλα δέντρα. Με το κεφάλι γερτό, κοιτάζει λυπημένος  μακριά, και παίζει την κιθάρα του λαχταρώντας την αγάπη(;). Ο Βατώ σχεδίασε προσεκτικά το αξύριστο πρόσωπο και τα μεγάλα χέρια του Μετσετίν. Οι ζωντανές, λεπτομερείς ποιότητες που αποτύπωσε ο ζωγράφος διατηρούνται εκπληκτικά καλά στον συγκινητικό αυτό πίνακα. Η πρακτική του Βατώ ήταν να δουλεύει με μοντέλα που παρατηρούσε προσεκτικά. Ένα προπαρασκευαστικό σχέδιο του κεφαλιού του χαρακτήρα βρίσκεται, επίσης, στη συλλογή του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης.

 

Μεγάλο μέρος της ζωής του Βατώ παραμένει τυλιγμένο στο μυστήριο. Παρά την επαρχιακή του καταγωγή, το έμφυτο ταλέντο και η πρωτοτυπία του τον βοήθησαν στην καριέρα του. Έγινε δεκτός στην Ακαδημία σε ηλικία 20 ετών και είχε διακεκριμένους ιδιώτες πελάτες.

Η Πέριν Στάιν, επιμεληήτρια στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, εξηγεί: «Η γλυκύτητα της παλέτας του, ένας φόρος τιμής στον Ρούμπενς, και οι αποχρώσεις της βενετσιάνικης ζωγραφικής του 16ου αιώνα, ξαναδουλεμένες σε απαλά παστέλ για να ταιριάζουν με την κλίμακα και την αισθητική του ροκοκό, διαδόθηκε ευρέως». Αν και ο Βατώ πέθανε στα 36 του, είχε τεράστια επιρροή στην επόμενη γενιά καλλιτεχνών στη Γαλλία, ειδικά στον Νικολά Λανκρέ [Nicolas Lancret, 1690–1743].

Σκηνές από την commedia dell’arte

Ο Λανκρέ, γιος ενός αμαξά, γεννήθηκε στο Παρίσι και έζησε όλη του τη ζωή στην πρωτεύουσα. Αρχικά, σκόπευε να γίνει ιστορικός ζωγράφος, κατηγορία υψηλού κύρους εκείνη την εποχή. Στη Γαλλία του 18ου αιώνα, τα έργα που είχαν οποιοδήποτε μη ιστορικό θέμα ονομάζονταν ρωπογραφίες (με σκηνές από την καθημερινή ζωή) και κατατάσσονταν χαμηλότερα από τα άλλα στην κλίμακα της Γαλλικής Ακαδημίας. Ο Λανκρέ ξεχώρισε ως ένας από τους πιο αξιόλογους καλλιτέχνες του είδους. Είχε επίσης εξέχουσα πελατεία, περιλαμβανομένων του Λουδοβίκου ΙΕ’  της Γαλλίας και του Φρειδερίκου Β΄ της Πρωσίας.

 

Αν και ποτέ δεν ήταν μαθητής του Βατώ, ο Λανκρέ εμπνεύστηκε έντονα από τις fêtes gallants του τελευταίου. Ωστόσο, άφησε το δικό του στίγμα στο είδος και τού αναγνωρίζεται ότι εισήγαγε μοντέρνα στοιχεία, εξυπνάδα και επιδέξια χρήση του χρώματος. Στις δεκαετίες του 1720 και του 1730 δημιούργησε μια σειρά έργων με χαρακτήρες της commedia dell’arte. Η τελευταία δεκαετία μάλιστα σημαδεύτηκε από ιδιαίτερα καλούς πίνακες, όπως η «Σκηνή από την commedia dell’arte με τον Αρλεκίνο και τον Πουνκινέλλο», έργο που βρίσκεται στην κατοχή του National Trust του Ηνωμένου Βασιλείου, στο κτήμα Waddesdon.

Σε αυτήν τη δουλειά, μοντέρνες κυρίες και κορίτσια διασκεδάζουν μαζί με μια ομάδα ηθοποιών της commedia dell’arte, σε ένα γραφικό πάρκο. Εμφανίζονται ή υπονοούνται πολλές αναγνωρίσιμες προσωπικότητες. Για παράδειγμα, ο Πουνκινέλλο, πανούργος και σαρκαστικός, είναι αναγνωρίσιμος από την περίμετρο της κοιλιάς και το ψηλό κωνικό καπέλο του. Αυτός ο χαρακτήρας αποτελεί την προσωποποίηση του ανθρώπου και των αδυναμιών του. Ντυμένος με ένα μουσταρδί κίτρινο κοστούμι με μπλε και κόκκινα διακοσμητικά στοιχεία, ο Πουνκινέλλο χορεύει μπροστά στον εύπιστο αντίπαλό του Αρλεκίνο, ο οποίος φοράει τη χαρακτηριστική στολή του με ρόμβους σε έντονο κόκκινο, πράσινο και μπλε χρώμα. Ο Αρλεκίνος, όπως και οι περισσότεροι χαρακτήρες της commedia dell’arte, φοράει μάσκα, αν και ο Μετσετίνο δεν φορούσε ποτέ. Η χρήση της μάσκας ανάγεται στις αρχαίες ρωμαϊκές θεατρικές κωμωδίες.

 

Στα αριστερά, μια γυναίκα με καπέλο, η οποία σηκώνει θεατρικά το χέρι της, μπορεί να αναγνωριστεί ως Κολομπίνα. Είναι η έξυπνη και τσαχπίνα αγαπημένη του Αρλεκίνου. Ο Πιερότος κάθεται στην άλλη πλευρά του καμβά, ντυμένος με τα κλασικά λευκά ρούχα του. Χαρακτηριστικά του είναι η αγαθότητα, η αφέλεια, η αγάπη και η μελαγχολία. Η ερευνήτρια του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης Τζένιφερ Μήγκερ γράφει:

«Τον 19ο αιώνα, αυτός ο χαρακτήρας αναδείχθηκε από τους Γάλλους λογοτέχνες, οι οποίοι έβλεπαν τον δημιουργικό και μοναχικό Πιερότο ως μεταφορά για τους σύγχρονους καλλιτέχνες».

Το κλειστό σκηνικό του πίνακα διαθέτει ρεαλιστικά στοιχεία, περιλαμβανομένης μιας σαρωτικής σκάλας ροκοκό και ενός τοίχου διακοσμημένου με πυκνές ακανόνιστες γραμμές. Το συγκεκριμένο σκηνικό είναι εντελώς πλασματικό, όπως στο Mezzetin του Βατώ, αν και αυτό δεν συνέβαινε σε όλα τα έργα τα εμπνευσμένα από την  commedia dell’arte. Παραδείγματος χάριν, το Μινουέτο του Τιέπολο, ενός καλλιτέχνη της επόμενης γενιάς, λαμβάνει χώρα στη γενέτειρά του τη Βενετία κατά τη διάρκεια του Καρναβαλιού.

Το «Μινουέτο» του Τζ. Ντ. Τιέπολο

Ο Τζοβάνι Ντομένικο Τιέπολο [Giovanni Domenico Tiepolo, 1727–1804] ήταν γιος του Τζοβάνι Μπατίστα Τιέπολο, του μεγαλύτερου Ιταλού καλλιτέχνη της εποχής του ροκοκό. Ο υιός Τιέπολο ξεκίνησε την καριέρα του ως βοηθός του πατέρα του. Αν και η δημιουργική του κληρονομιά επισκιάστηκε από τον πατέρα του, ο οποίος φημιζόταν για τις περίπλοκες και πληθωρικές αλληγορικές τοιχογραφίες του, ο γιος ήταν με τον δικό του τρόπο και αυτός ένας ικανός καλλιτέχνης. Τα θέματα του νεαρού Τιέπολο είναι μοντέρνα, αν και εξιδανικευμένα.

 

Ο πίνακας «Το μινουέτο», μέρος της συλλογής του Εθνικού Μουσείου Τέχνης της Καταλωνίας, απεικονίζει την Κολομπίνα (μια παραλλαγή της Κολομπίνας) και τον Πανταλόνε να χορεύουν ανάμεσα σε μοντέρνους και μασκοφόρους καρναβαλιστές. Ο χώρος είναι ο κήπος μιας βίλας, διακοσμημένης με κλασικά γλυπτά. Η Κολομπίνα φοράει ένα φόρεμα με ρόμβους, που θυμίζει τη στολή του Αρλεκίνου. Ο Πανταλόνε, κύριος χαρακτήρας της commedia dell’arte, είναι Βενετός. Είναι τσιγκούνης και τα ενδύματά του αποτελούνται από μια μαύρη ρόμπα με κόκκινη βράκα και μανίκια. Τον 18ο αιώνα, το καρναβάλι προσέλκυε πολλούς Ευρωπαίους τουρίστες στη Βενετία.

Οι μάσκες των καρναβαλιστών τούς χάριζαν ανωνυμία, η οποία καθιστούσε δυνατή την ανάμειξη των κοινωνικών στρωμάτων. Στην ιστοσελίδα του μουσείου, ο Γιοζέπ Πουχόλ ι Κολ τονίζει ότι ο καλλιτέχνης «χρησιμοποιεί το καρναβάλι ως αφορμή για να περιγράψει τα έθιμα και την ατμόσφαιρα των ανθρώπων γύρω του: μια κοινωνία που έκρυβε την παρακμή της, καταφεύγοντας πίσω από εφήμερες εμφανίσεις, διασκεδάσεις και ασχολίες».

Την εποχή που φτιάχτηκε ο πίνακας, ένας χορός γνωστός ως μινουέτο ή μενουέτο ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής. Επρόκειτο για έναν αργό και κομψό χορό για δύο, σε τριπλό χρόνο. Οι παραστάσεις της commedia dell’arte συχνά τελείωναν με ένα μινουέτο. Ο Τιέπολο χρησιμοποίησε αυτόν τον χορό ως θέμα σε τρεις ακόμη πίνακες. Ο καλλιτέχνης αφιέρωσε το τελευταίο μέρος της καριέρας του απεικονίζοντας τον Πουνκινέλλο σε μια εκτενή σειρά σχεδίων και τοιχογραφιών. Το έργο του Τιέπολο στο είδος της commedia dell’arte είναι διαποτισμένο από καλλιτεχνικό ταλέντο, ασέβεια και ειρωνεία.

Αυτά τα έργα των Βατώ, Λανκρέ και Τιέπολο όχι μόνο αποτίουν φόρο τιμής στη μεταμορφωτική επιρροή της commedia dell’arte , αλλά ταυτόχρονα καταδεικνύουν τη δεξιοτεχνία τους στη δημιουργία διαχρονικής ομορφιάς.

Της Michelle Plastrik

Επιμέλεια: Βαλεντίνα Λισάκ & Αλία Ζάε