Η Σαρλότ Μέισον συνόψιζε τη φιλοσοφία του εκπαιδευτικού της προγράμματος ως εξής: «Η εκπαίδευση είναι ατμόσφαιρα, πειθαρχία και ζωή» .
Αυτή η πρόταση έγινε το σύνθημα της Εθνικής Εκπαιδευτικής Ένωσης Γονέων (PNEU), της οργάνωσης που ίδρυσε η Μέισον το 1887 για να δοκιμάσει και να εφαρμόσει τις εκπαιδευτικές της αντιλήψεις.
Η ιδέα ότι η εκπαίδευση περιλαμβάνει πειθαρχία δεν προκαλεί έκπληξη στους περισσότερους αναγνώστες. Ωστόσο, το να θεωρούμε την εκπαίδευση ως «ατμόσφαιρα» ή «ζωή» ακούγεται κάπως μυστηριώδες. Ωστόσο, αυτό υποδηλώνει την ευρύτητα που χαρακτήριζε την προσέγγιση της Mέισον. Για εκείνη, μια αληθινή εκπαίδευση εκτεινόταν ώστε να περιλαμβάνει ολόκληρη τη συνάντηση ενός παιδιού με τον κόσμο, σαν ένα δέντρο που απλώνει τα κλαδιά του. Για να το πετύχει αυτό, η Mέισον πίστευε ότι οι ψυχές των παιδιών έπρεπε να αφυπνιστούν μέσα από μια συνάντηση με τη γνώση.
Ενώ οι σημερινές αντιλήψεις για την εκπαίδευση ορίζονται κυρίως από εικόνες από τάξεις, βιβλία ασκήσεων, σχολικά βιβλία και μέσους όρους — τα οποία αφορούν σε ένα σημαντικό αλλά συγκεκριμένο είδος μάθησης — οι ιδέες της Mέισον πηγαίνουν πέρα από τη ‘βιομηχανική’ εκπαίδευση, αγκαλιάζοντας την ανθρώπινη ανάπτυξη συνολικά — την πλήρη άνθηση της προσωπικότητας — πέρα από τις βαθμολογίες των τεστ και την επαγγελματική κατάρτιση.
Όπως έγραψε η Σίντυ Ράστον στο βιβλίο «A Charlotte Mason Primer»: «Η αληθινή εκπαίδευση λαμβάνει χώρα στην πραγματική ζωή. Όταν αρχίσουμε να βλέπουμε όλη τη ζωή ως μια ‘τάξη’, θα εξοπλίσουμε πραγματικά τα παιδιά μας ώστε να γίνουν αυτοδίδακτοι, δια βίου μαθητές, που απολαμβάνουν τη μάθηση».
Αυτό το άρθρο παρουσιάζει εν συντομία την εκπαιδευτική σκέψη της Mέισον, η οποία παραπέμπει σε παλαιότερες μορφές μάθησης, οι οποίες προχωρούν πέρα από την επαγγελματική κατάρτιση (χωρίς να την παραμελούν) στον ευρύτερο ορίζοντα τού τι σημαίνει να είσαι ένας ολοκληρωμένος άνθρωπος.
Μια ζωή γεμάτη μάθηση
Η Μέισον γεννήθηκε το 1842 στο Μπάνγκορ της Αγγλίας. Οι γονείς της την εκπαίδευσαν, μοιραζόμενοι τα μαθήματα μεταξύ τους και ενσωματώνοντας εξωτερικά συμπληρωματικά μαθήματα. Όταν η Μέισον ήταν μόλις 16 ετών, πέθανε η μητέρα της. Τον επόμενο χρόνο, πέθανε ο πατέρας της. Στα 18 της, πήγε σε μία σχολή εκπαίδευσης δασκάλων στο Λονδίνο. Μετά την εκπαίδευσή της, εργάστηκε σε διάφορα σχολεία μέχρι που ανέλαβε θέση στο Κολέγιο Bishop Otter στο Τσίτσεστερ, όπου άρχισε να εκπαιδεύει άλλους δασκάλους.
Μέσα από την εμπειρία της ως δασκάλα και εκπαιδεύτρια δασκάλων, καθώς και μέσα από τα ταξίδια της στο εξωτερικό, η Μέισον ανέπτυξε την εκπαιδευτική φιλοσοφία και τις μεθόδους για τις οποίες είναι πλέον γνωστή.
Άρχισε να δίνει διαλέξεις για την εκπαίδευση και μερικές από αυτές τις διαλέξεις μεταφέρθηκαν σε μορφή βιβλίου. Όλα αυτά οδήγησαν στη σύσταση της Ένωσης Γονέων και Κηδεμόνων (και αργότερα στην Εθνική Ένωση Γονέων και Κηδεμόνων), η οποία εξέδωσε σε δική της έκδοση την Επιθεώρηση Γονέων και Κηδεμόνων.
Τελικά, η Μέισον ίδρυσε ένα κολέγιο εκπαίδευσης δασκάλων στο Σπρίνγκφηλντ, του Άμπλσαϊντ. Μέσα από τους πολλούς τόμους γραπτών της, το PNEU και το σχολείο Άμπλσαϊντ, η Μέισον κατάφερε να δημιουργήσει ένα ισχυρό σύνολο παιδαγωγικού έργου και επιρροής πριν από τον θάνατό της το 1923.
Βασικά χαρακτηριστικά της Σχολής Σαρλότ Μέισον
Στην καρδιά της μεθόδου της Mέισον βρίσκεται η πεποίθηση ότι «τα παιδιά γεννιούνται ως άτομα». Ως εκ τούτου, προορίζονται να συνάψουν σχέσεις που τα διαμορφώνουν ουσιαστικά. Αυτή η κατανόηση παρέχει το πλαίσιο για την προσέγγιση της Mέισον, την οποία το Ινστιτούτο Charlotte Mason ονομάζει «Σχεσιακή Εκπαίδευση». Στο «Ένα δοκίμιο προς μια φιλοσοφία της εκπαίδευσης», η Mέισον γράφει:
«Η εκπαίδευση είναι η επιστήμη των σχέσεων· δηλαδή, ένα παιδί έχει φυσικές σχέσεις με έναν τεράστιο αριθμό πραγμάτων και σκέψεων: έτσι το εκπαιδεύουμε με σωματικές ασκήσεις, γνώσεις της φύσης, χειροτεχνίες, επιστήμη και τέχνη, καθώς και με πολλά ζωντανά βιβλία, γιατί γνωρίζουμε ότι η δουλειά μας δεν είναι να το διδάξουμε τα πάντα για οτιδήποτε, αλλά να το βοηθήσουμε να πραγματοποιήσει όσο το δυνατόν περισσότερο — ‘αυτές τις πρωτότοκες συγγένειες/ που συνταιριάζουν τη νέα μας ύπαρξη στα υπάρχοντα πράγματα’.»
Η Μέισον ανέλυσε τη σχέση ενός μαθητή με τέσσερις τομείς: τη σχέση με τον εαυτό του, τη σχέση με τους άλλους ανθρώπους, τη σχέση με το σύμπαν και τη σχέση με τον Θεό.
Η σχέση με τον εαυτό αναπτύσσεται μέσω της αυτογνωσίας, του αυτοσεβασμού και της ηθικής διαμόρφωσης. Οι σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους αναπτύσσονται μέσω της σύνδεσης με άλλους σε διαχρονικό και χωρικό επίπεδο, όπως μέσω της μελέτης της ιστορίας ή της γεωγραφίας, ενώ η σχέση του μαθητή με το σύμπαν ενισχύεται μέσω της άμεσης επαφής με τη φύση, η οποία πηγάζει από την εξερεύνηση και την αναγνώριση της χλωρίδας και της πανίδας στη γειτονιά του. Τέλος, η σχέση του μαθητή με τον Θεό αναπτύσσεται μέσω της βιβλικής μελέτης και της επίγνωσης ότι ο Θεός είναι η πηγή κάθε αλήθειας.
Η κατανόηση της Μέισον για τις διάφορες σχέσεις ενός παιδιού με τον κόσμο την οδήγησε στη δημιουργία ενός ισορροπημένου προγράμματος σπουδών. Με τα δικά της λόγια, «θέλουμε μια εκπαίδευση που θα θρέφει το μυαλό χωρίς να παραμελεί ούτε τη σωματική ούτε την επαγγελματική εκπαίδευση».
Ο μαθητής σε ένα σχολείο της Σάρλοτ Μέισον λαμβάνει μια υγιή δόση τόσο θεωρητικής όσο και βιωματικής μάθησης. Ένα εκπαιδευτικό μοντέλο που παραμελεί οποιαδήποτε από αυτές τις πτυχές – την εκπαίδευση του σώματος ή του νου – είναι ελλιπές. Η Μέισον καταλάβαινε ότι η υγιής ανάπτυξη του νου και του σώματος εξαρτώνται η μία από την άλλη.
Το Ινστιτούτο Charlotte Mason (CMI) περιγράφει την ισορροπημένη προσέγγιση της μεθόδου ως εξής: «Οι συναντήσεις με τον γραπτό λόγο και τον φυσικό κόσμο δημιουργούν ένα ισορροπημένο και ζωντανό πρόγραμμα σπουδών που είναι αρκετά εκτεταμένο για να διευρύνει και να ενθουσιάσει τους μαθητές, που μπορεί φυσικά να έλκονται περισσότερο προς το ένα ή το άλλο, αλλά αξίζουν και τα δύο».
Πράγματι, η Μέισον πίστευε ότι τα παιδιά άξιζαν να εκτίθενται σε μια μεγάλη ποικιλία από τις καλύτερες ιδέες, τέχνες και εμπειρίες. Όπως το έθεσε στο βιβλίο της «Σχολική Εκπαίδευση», «το οφείλουμε [στα παιδιά] να ξεκινήσουμε έναν τεράστιο αριθμό ενδιαφερόντων». Ωστόσο, ο στόχος της προσέγγισης δεν είναι μόνο η ποσότητα, αλλά και η ποιότητα. Η Μέισον συχνά συνέκρινε την εκπαίδευση με μια πνευματική «γιορτή» – αλλά μία γιορτή υγιεινών πνευματικών τροφών που θα καλλιεργούσαν το μυαλό και την καρδιά ενός παιδιού. Η Ράστον εξηγεί:
«Η Σάρλοτ Μέισον πίστευε ότι τα μυαλά των παιδιών πρέπει να τρέφονται με την καλύτερη πνευματική τροφή – τον Λόγο του Θεού, τη σπουδαία λογοτεχνία, τις καλές τέχνες, την όμορφη μουσική, την πραγματική, ζωντανή ιστορία και την άμεση επαφή με τη δημιουργία του Θεού! Δίδασκε ότι τα παιδιά χρειάζονται άμεση, πραγματική επαφή με αυτές τις πραγματικές, ζωντανές ιδέες.»
Σύμφωνα με τη Mέισον, τα παιδιά ωριμάζουν διανοητικά τρεφόμενα με εμπνευσμένες ιδέες. Ο στόχος δεν είναι να γεμίσουν το μυαλό με γεγονότα, αλλά να το πυροδοτήσουν με έννοιες που δίνουν στα γεγονότα νόημα και πλαίσιο. Οι εκπαιδευτικοί κατευθύνουν τους μαθητές προς τα καλύτερα βιβλία για κάθε θέμα – δίνοντας έμφαση στην αφηγηματική και λογοτεχνική ποιότητα – και δείχνουν στον μαθητή πώς να κατανοεί, να αλληλεπιδρά και να ανταποκρίνεται σε αυτά τα έργα μόνος του. Το μοντέλο κινείται προς την «αυτομόρφωση» παρέχοντας στους μαθητές τα εργαλεία που χρειάζονται για να βρίσκουν και να επεξεργάζονται πληροφορίες ανεξάρτητα.
Εφαρμογή στην πράξη
Το μοντέλο της Μέισον παρουσιάζει κάποια ευελιξία. Ωστόσο, ορισμένες βασικές, συγκεκριμένες πρακτικές περιγράφονται στο υλικό του CMI και στο εγχειρίδιο της Ράστον για τη μέθοδο. Μερικές από αυτές είναι οι εξής:
Σύντομα μαθήματα, με ποικιλία
Για τους μικρότερους μαθητές, τα μαθήματα καλύτερα να μην υπερβαίνουν τα 20 λεπτά. Τα μαθήματα για τους μεγαλύτερους μαθητές μπορεί να διαρκούν 45 λεπτά. Τα μαθήματα ποικίλλουν από τη μία περίπτωση στην άλλη για να διατηρούν την προσοχή και το ενδιαφέρον. Η Μέισον πίστευε ότι το μυαλό, όπως και το σώμα, χρειάζεται μια ποικιλία ‘τροφών’ για να είναι υγιές και ισορροπημένο.
Έμφαση στα «ζωντανά βιβλία»
Το CMI συνιστά βιβλία «γραμμένα από ειδικούς που είναι παθιασμένοι με τα αντικείμενά τους, με προσεκτικά επιλεγμένη γλώσσα, εμπνευσμένες ιδέες και πολλές φορές σε αφηγηματική μορφή». Συχνά, τα μαθήματα μεταδίδονται με λογοτεχνική και αφηγηματική μορφή, την οποία η Mέισον θεωρούσε ως τον πιο φυσικό τρόπο για τα παιδιά να επεξεργάζονται τις πληροφορίες.
Δομημένος και μη δομημένος χρόνος
Για να είναι ισορροπημένη η εκπαίδευση χρειάζονται και τα δύο είδη χρόνου. Η Μέισον όρισε το βασικό πρόγραμμα της ημέρας ως εξής: «Όλη η πνευματική εργασία γίνεται κατά τις ώρες του πρωινού σχολείου και τα απογεύματα αφιερώνονται σε σπουδές φύσης, σχέδιο, χειροτεχνίες κλπ. Παρά τους περιορισμούς αυτούς, τα παιδιά παράγουν μια εκπληκτική ποσότητα καλής πνευματικής εργασίας. Δεν απαιτούνται εργασίες για το σπίτι».
Μάθηση μέσω της μεγάλης Λογοτεχνίας
Οι μαθητές μαθαίνουν να γράφουν μέσω αφήγησης (επανάληψη όσων έχουν διαβάσει), υπαγόρευσης (καταγραφής όσων τους διαβάζονται) και μεταγραφής (αντιγραφής απευθείας από σπουδαία βιβλία). Τα επίσημα μαθήματα γραμματικής δεν διδάσκονται στις μικρές ηλικίες. Η τέχνη της γραφής ξεκινά μέσα από τη μίμηση, σύμφωνα με τη Mέισον.
Μαθήματα προσαρμοσμένα στο γεωγραφικό και πολιτισμικό πλαίσιο
Η γνώση των παιδιών για τον κόσμο ξεκινά από το σπίτι και ακτινοβολεί προς τα έξω, και αυτό αντικατοπτρίζεται στο μοντέλο της Mέισον. Έτσι, η μέθοδος προωθεί την «τοπική μάθηση». Τα παιδιά μαθαίνουν πρώτα για το δικό τους βιοσύστημα, για παράδειγμα, πριν μάθουν για τα ξένα. Μαθαίνουν την τοπική ιστορία πριν εξερευνήσουν την παγκόσμια ιστορία και άλλους πολιτισμούς.
Αφυπνίζοντας την καρδιά του μαθητή
Η Μέισον είχε πολλές εξαιρετικές ιδέες για μια εκπαίδευση πραγματικά «φιλελεύθερη» — μια εκπαίδευση που απελευθερώνει τους μαθητές ώστε να γίνουν η καλύτερη εκδοχή του εαυτού τους. Οι μέθοδοί της εφαρμόζονται σε μαθητές που κάνουν κατ’ οίκον εκπαίδευση, σε μικροσχολεία, ακόμη και σε πιο καινοτόμα δημόσια ή ιδιωτικά σχολεία. Επιπλέον, μπορούν να ενσωματωθούν σε άλλα εκπαιδευτικά μοντέλα, όπως το κλασικό μοντέλο ή τον ποιητικό τρόπο μάθησης που ανέπτυξε ο Τζον Σίνιορ και οι συνάδελφοί του.
Η Μέισον κατάλαβε σωστά ότι ο τελικός στόχος της εκπαίδευσης ήταν περισσότερο ποιοτικός παρά ποσοτικός. Δεν πρόκειται για τη συσσώρευση μεμονωμένων ψηγμάτων γνώσης στο κεφάλι του μαθητή. Πρόκειται για την αφύπνιση της καρδιάς του μαθητή. Ή, για να παραφράσω ευθέως τη Μέισον:
«Το ερώτημα δεν είναι πόσα γνωρίζει ο νέος, όταν τελειώσει την εκπαίδευσή του, αλλά πόσο τον νοιάζει – και για πόσα πράγματα νοιάζεται – στην πραγματικότητα, πόσο μεγάλος είναι ο χώρος στον οποίο πατάει τα πόδια του – και, επομένως, πόσο γεμάτη είναι η ζωή που έχει μπροστά του.»
