ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΕΜΑΣ
Παρασκευή, 31 Οκτ, 2025
ΕΚΔΟΣΕΙΣ

Μήνας: Σεπτέμβριος 2025

Τσάι μάτσα, η ιαπωνική παράδοση που κατακτά τον κόσμο

Από

Το μάτσα είναι μια σκόνη που παράγεται από φύλλα πράσινου τσαγιού, το οποίο ανακατεύεται κατά παράδοση με ζεστό νερό στις ιαπωνικές τελετές τσαγιού που έχουν ως σκοπό την προώθηση της περισυλλογής. Σήμερα, όμως, χρησιμοποιείται σε smoothies, lattes, bubble teas, αρτοσκευάσματα και παγωτά σε θορυβώδεις καφετέριες και καφενεία.

Η δημοτικότητά του αυξάνεται ραγδαία τα τελευταία χρόνια, καθώς οι νεότερες γενιές αναζητούν τα οφέλη για την υγεία που συνδέονται με αυτό το ρόφημα που είναι πλούσιο σε αντιοξειδωτικά. Φημίζεται ότι δίνει μια πιο ήπια ώθηση ενέργειας από τον καφέ (το μάτσα μπορεί να έχει σημαντικά λιγότερη καφεΐνη) και βοηθά στη συγκέντρωση.

Φημολογείται ότι η καλύτερη ποιότητα καλλιεργείται σε ορισμένες περιοχές της Ιαπωνίας, αν και άλλες χώρες της Άπω Ανατολής, όπως η Κίνα και το Βιετνάμ, καλλιεργούν επίσης μάτσα. Επειδή η προσφορά είναι περιορισμένη, ειδικά για τις ανώτερες ποιότητες, η ζήτηση έχει ξεπεράσει την προσφορά, προκαλώντας αύξηση των τιμών.

Η δημοτικότητα των ασιατικών καφέ-ζαχαροπλαστείων, όπως το Mango Mango με έδρα τη Νέα Υόρκη και η ιαπωνική αλυσίδα Kyo Matcha, και τα δύο με καταστήματα στο Squirrel Hill, έχει επίσης αυξήσει την αναγνωρισιμότητα του μάτσα, με τα πράσινα latte και boba (σ.τ.μ. τσάγια με γάλα, συν ταπιόκα το δεύτερο) που έχουν καθερώσει.

«Όλος ο κόσμος αρχίζει να ανακαλύπτει το μάτσα. Όλες αυτές οι μεγάλες εταιρείες, όπως η Starbucks ή η Dunkin’ Donuts, αρχίζουν να το διαφημίζουν», λέει ο Χόρχε Μπόρτσε, ιδιοκτήτης του Mikkusu Matcha Tea House, στο Πίτσμπουργκ.

ZoomInImage
Τα ειδικά μείγματα μάτσα του Mikkusu, όπως το Charge, ποικίλλουν ως προς την περιεκτικότητα σε καφεΐνη. (Sono Motoyama/Pittsburgh Post-Gazette/TNS)

 

Όταν άνοιξε, τον Νοέμβριο του 2020, το Mikkusu (παλαιότερα γνωστό ως Mosaic Leaf) ήταν το μοναδικό τσαγερί με μάτσα στο Πίτσμπουργκ, σύμφωνα με τον Μπρότσε. Ένα από τα πιο δημοφιλή μείγματα που σερβίρει, το Charge Matcha, συνδυάζει γέρμπα ματέ, γκουαρανά, κανέλα Κεϋλάνης και μάτσα, με αποτέλεσμα ένα τσάι με υψηλή περιεκτικότητα σε καφεΐνη.

Για τον Μπρότσε, η τονωτική δράση του μάτσα είναι κατά πολύ καλύτερη από εκείνη του καφέ. Ο καφές, λέει, έχει γρήγορη δράση και μπορεί να σας κάνει νευρικούς, ενώ τα αποτελέσματα του μάτσα είναι πιο αργά και διαρκούν από δύο έως τέσσερις ώρες. «Έτσι, νιώθετε πιο ξύπνιοι διανοητικά, αλλά το σώμα σας είναι πιο ήρεμο», παρατηρεί.

Το κατάστημα Mikkusu προμηθεύεται το τσάι του από αγροκτήματα στην επαρχία Aichi της Ιαπωνίας, γνωστή για το πλούσιο έδαφος της, που παράγει μάτσα (matcha) υψηλής ποιότητας. Ο Μπρότσε σημειώνει ότι αυτά τα αγροκτήματα εξάντλησαν τα αποθέματά τους σε μάτσα για αρκετούς μήνες φέτος.

Η ιαπωνική βιομηχανία μάτσα, που παλαιότερα ήταν στάσιμη, τώρα βρίσκεται σε άνθηση, με το 78% της παραγωγής της να εξάγεται στις ΗΠΑ. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια έχει επιβραδυνθεί λόγω των πολύ υψηλών θερμοκρασιών που σημειώνονται και της περιορισμένης ποσότητας του προϊόντος.

Του Sono Motoyama, Pittsburgh Post-Gazette

Ο πόλεμος για το γερμάνιο: Πώς ένα άγνωστο μέταλλο έγινε το νέο πετρέλαιο

Από

Κρύβεται στα θεμέλια της σύγχρονης τεχνολογίας, από τις οπτικές ίνες μέχρι τους δορυφόρους, όμως το όνομά του παραμένει άγνωστο στους περισσότερους. Το γερμάνιο, ένα σπάνιο μεταλλοειδές, βγαίνει ξαφνικά από την αφάνεια και εισέρχεται στο επίκεντρο της εμπορικής σύγκρουσης ΗΠΑ-Κίνας. Η πρόσφατη απόφαση του Πεκίνου να ελέγξει τις εξαγωγές του δεν είναι μια απλή εμπορική κίνηση, αλλά μια πράξη που πυροδοτεί μια παγκόσμια κρίση, απειλώντας να ανατρέψει την τεχνολογική τάξη πραγμάτων όπως τη γνωρίζαμε.

Το γερμάνιο δεν είναι απλώς ένα άλλο σπάνιο μέταλλο. Με τις εξαιρετικές ημιαγωγικές και οπτικές του ιδιότητες, αποτελεί τη ραχοκοκαλιά κρίσιμων τεχνολογιών που καθορίζουν τη σύγχρονη ζωή. Από τα γυαλιά νυχτερινής όρασης των στρατιωτικών μονάδων έως τα solar cells των διαστημικών σταθμών, το γερμάνιο είναι παντού όπου η τεχνολογία συναντά τα όρια του δυνατού.

Η μοναδικότητα του γερμανίου έγκειται στον υψηλό δείκτη διάθλασης του (περίπου 4.0 στην υπέρυθρη περιοχή) και στη διαφάνειά του στο υπέρυθρο φως, ιδιαίτερα στο εύρος 2-14 μικρομέτρων. Αυτές οι ιδιότητες το καθιστούν απαραίτητο για την κατασκευή φακών νυχτερινής όρασης, συστημάτων θερμικής απεικόνισης και συσκευών υπέρυθρης φασματοσκοπίας που χρησιμοποιούνται σε στρατιωτικές, αστρονομικές και βιομηχανικές εφαρμογές.

Η σημασία της κινεζικής «πίτας»

Η Κίνα έχει αναδειχθεί σε κυρίαρχη δύναμη στην παγκόσμια αγορά γερμανίου, ελέγχοντας περίπου το 60% της παγκόσμιας παραγωγής. Αυτή η κυριαρχία δεν είναι τυχαία, αλλά αποτέλεσμα μακροχρόνιου στρατηγικού σχεδιασμού που ξεκίνησε από τη δεκαετία του 1980, όταν ο Κινέζος ηγέτης Ντενγκ Σιαοπίνγκ είχε δηλώσει χαρακτηριστικά: «Η Μέση Ανατολή έχει πετρέλαιο, η Κίνα έχει τις σπάνιες γαίες».

Το 2023, η Κίνα εξήγαγε 43,7 μετρικούς τόνους ακατέργαστου και επεξεργασμένου γερμανίου, ποσότητα που καλύπτει μεγάλο μέρος των αναγκών των ευρωπαϊκών και αμερικανικών βιομηχανιών. Ωστόσο, αυτή η εξάρτηση έχει μετατραπεί σε γεωπολιτική αχίλλειο πτέρνα για τη Δύση.

Η κρίση του γερμανίου ξεκίνησε επισήμως τον Ιούλιο του 2023, όταν η Κίνα ανακοίνωσε την επιβολή περιορισμών στις εξαγωγές γερμανίου και γαλλίου. Αρχικά, οι περιορισμοί αφορούσαν την επιβολή απαιτήσεων αδειοδότησης και ελέγχου του τελικού χρήστη, μια κίνηση που παρουσιάστηκε ως απάντηση στις αμερικανικές κυρώσεις στη βιομηχανία ημιαγωγών.

Ωστόσο, η κατάσταση κλιμακώθηκε δραματικά τον Δεκέμβριο του 2024, όταν το Πεκίνο προχώρησε σε πλήρη απαγόρευση των εξαγωγών γερμανίου, γαλλίου και αντιμονίου προς τις ΗΠΑ. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του κινεζικού Υπουργείου Εμπορίου, η απόφαση ελήφθη για λόγους εθνικής ασφάλειας και αφορά υλικά διπλής χρήσης που μπορούν να εξυπηρετήσουν τόσο πολιτικούς όσο και στρατιωτικούς σκοπούς.

Τα αποτελέσματα των κινεζικών περιορισμών ήταν άμεσα και καταστροφικά για την παγκόσμια αγορά. Η τιμή του γερμανίου εκτοξεύθηκε από τα 1.000 δολάρια ανά κιλό στις αρχές του 2023 στα 5.000 δολάρια τον Σεπτέμβριο του 2025, σηματοδοτώντας μια πενταπλάσια αύξηση που αποτελεί το υψηλότερο επίπεδο τιμών από το 2011. Οι traders του κλάδου περιγράφουν ένα σκηνικό απόγνωσης στις εφοδιαστικές αλυσίδες, με την προσφορά να μην μπορεί να καλύψει τη ζήτηση.

Στρατιωτικές και αμυντικές επιπτώσεις

Η κρίση του γερμανίου έχει ιδιαίτερα σοβαρές επιπτώσεις για τον αμυντικό τομέα. Το μέταλλο είναι απαραίτητο για την κατασκευή συστημάτων νυχτερινής όρασης, θερμικών κάμερων, συστημάτων καθοδήγησης πυραύλων και εξοπλισμού ηλεκτρο-οπτικής/υπέρυθρης στόχευσης.

Για παράδειγμα, τα γυαλιά νυχτερινής όρασης που χρησιμοποιούνται από στρατιωτικές μονάδες βασίζονται σε φακούς γερμανίου που επιτρέπουν την ανίχνευση θερμικών υπογραφών σε πλήρη σκοτάδι. Επίσης, τα συστήματα FLIR (Forward Looking Infrared) που εγκαθίστανται σε άρματα μάχης και αεροσκάφη εξαρτώνται από οπτικά εξαρτήματα γερμανίου για τη λειτουργία τους.

Σύμφωνα με μελέτη του International Institute for Strategic Studies (IISS), ένα σύγχρονο άρμα μάχης χρησιμοποιεί γερμάνιο στους αισθητήρες, τα σκοπευτικά συστήματα και τις επικοινωνίες του. Η έλλειψη του μετάλλου μπορεί να παραλύσει την παραγωγή κρίσιμου στρατιωτικού εξοπλισμού και να θέσει σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια των δυτικών χωρών.

Πέρα από τις στρατιωτικές εφαρμογές, η κρίση του γερμανίου πλήττει και την γενικότερη βιομηχανία τεχνολογίας. Το μέταλλο χρησιμοποιείται στην παραγωγή ημιαγωγών υψηλής ταχύτητας, στα τσιπ υπολογιστών. Επίσης, το γερμάνιο αποτελεί πρωταρχική πρώτη ύλη για την κατασκευή ηλιακών κυψελών που χρησιμοποιούνται σε διαστημικές εφαρμογές, καθώς προσφέρει απόδοση τριπλάσια από τα παραδοσιακά ηλιακά κύτταρα πυριτίου. Αυτό το καθιστά απαραίτητο για τη κατασκευή δορυφόρων και διαστημικών σταθμών όπου η σχέση ισχύος προς βάρος είναι κρίσιμη.

Στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, το γερμάνιο χρησιμοποιείται ως πρόσμιξη στα καλώδια οπτικών ινών για τη μείωση της απώλειας σήματος σε μεγάλες αποστάσεις. Η έλλειψή του μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη δικτύων 5G και την επέκταση των διεθνών τηλεπικοινωνιακών υποδομών.

Αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων

Αντιμέτωπες με την κρίση προσφοράς, οι δυτικές εταιρείες και κυβερνήσεις επιδιώκουν απεγνωσμένα εναλλακτικές λύσεις. Η Lockheed Martin, ένας από τους μεγαλύτερους αμυντικούς κολοσσούς των ΗΠΑ, υπέγραψε συμφωνία με την κορεατική Korea Zinc για τη δημιουργία αλυσίδας εφοδιασμού γερμανίου εκτός Κίνας.

Η συμφωνία προβλέπει την πλήρη καθετοποίηση της παραγωγής, από την εξόρυξη μέχρι την τελική επεξεργασία, και παρέχει στη Lockheed Martin προτεραιότητα στην παραλαβή της παραγωγής μέσω μακροπρόθεσμων συμβολαίων off-take.

Παράλληλα, η μεταλλευτική εταιρεία Nyrstar,διερευνά επίσης δυνατότητες αύξησης της παραγωγής γερμανίου εκτός της Κίνας. Ωστόσο, η ανάπτυξη νέων ικανοτήτων παραγωγής απαιτεί χρόνο και σημαντικές επενδύσεις, ενώ η τεχνική τεχνογνωσία παραμένει συγκεντρωμένη στην Κίνα.

Εν μέσω της παγκόσμιας κρίσης, η Ελλάδα εμφανίζεται ως πιθανή λύση στο παζλ των εναλλακτικών πηγών εφοδιασμού. Αυστραλιανά συμφέροντα έχουν εντοπίσει κοίτασμα γερμανίου στους Μολάους Λακωνίας και αξιολογούν τη βιωσιμότητά του για την έναρξη εμπορικής παραγωγής.

Την ίδια στιγμή, η επένδυση της Metlen ύψους 295 εκατομμυρίων ευρώ για την παραγωγή βωξίτη, αλουμίνας και γαλλίου αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2026, ενώ η παραγωγή αλουμίνας και γαλλίου θα ξεκινήσει σταδιακά από το 2027. Η συγκεκριμένη επένδυση έχει ενταχθεί στα 47 στρατηγικά έργα κρίσιμων πρώτων υλών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπογραμμίζοντας τη σημασία της για την ευρωπαϊκή ενεργειακή και τεχνολογική αυτονομία.

Μια εναλλακτική προσέγγιση που κερδίζει έδαφος είναι η ανακύκλωση γερμανίου από ηλεκτρονικά απόβλητα. Σύμφωνα με το αμερικανικό Foreign Policy, οι ΗΠΑ απορρίπτουν σχεδόν επτά εκατομμύρια τόνους ηλεκτρονικών απορριμμάτων κάθε χρόνο, τα οποία περιέχουν σημαντικές ποσότητες σπάνιων μετάλλων, συμπεριλαμβανομένου του γερμανίου.

Η Ελίζαμπεθ Μπράου, ερευνήτρια στο Atlantic Council, εξηγεί ότι «τα ηλεκτρονικά απόβλητα αυξάνονται ραγδαία επειδή όλοι έχουμε περισσότερες ηλεκτρονικές συσκευές που αντικαθιστούμε όλο και πιο συχνά». Παρόλα αυτά, μόνο το 19% των παγκόσμιων ηλεκτρονικών αποβλήτων ανακυκλώνεται, κυρίως λόγω της πολυπλοκότητας και του κόστους των διαδικασιών.

Γεωπολιτικές προεκτάσεις και μελλοντικές εξελίξεις

Η κρίση του γερμανίου αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου γεωπολιτικού παιχνιδιού μεταξύ Ουάσιγκτον και Πεκίνου. Η Κίνα έχει ήδη δείξει την πρόθεσή της να χρησιμοποιεί τα κρίσιμα ορυκτά ως εργαλείο πίεσης, όπως έκανε το 2010 με την Ιαπωνία και το 2023 με τις ΗΠΑ.

Σύμφωνα με το Center for Strategic and International Studies (CSIS), η Κίνα έχει επιβάλει περιορισμούς στην εξαγωγή τουλάχιστον 16 κρίσιμων ορυκτών και κραμάτων από τον Μάιο του 2025, πολλά από τα οποία είναι απαραίτητα για προϊόντα που κυμαίνονται από ηλεκτρονικά ευρείας κατανάλωσης έως μαχητικά αεροσκάφη F-35.

Η κλιμάκωση των περιορισμών από απλές απαιτήσεις αδειοδότησης σε πλήρη εμπάργκο και  περιορισμούς εξαγωγής προσφέρει σημαντικές ενδείξεις για το πώς μπορεί να κλιμακωθεί ο εμπορικός πόλεμος. Το Πεκίνο έχει ήδη δείξει ότι μπορεί να χρησιμοποιήσει την προοδευτική επέκταση των ελέγχων εξαγωγής γαλλίου ως πρότυπο για τον περιορισμό της πρόσβασης των ΗΠΑ και των συμμάχων τους σε ένα ευρύτερο φάσμα στρατηγικών ορυκτών.

Το γερμάνιο έχει μια ιδιαίτερη θέση στην ιστορία της τεχνολογίας. Όταν ανακαλύφθηκε το 1886 από τον Κλέμενς Βινκλέρ, ήταν ένα από τα πρώτα στοιχεία που επιβεβαίωσε τις προβλέψεις του περιοδικού πίνακα του Μεντελέγεφ. Αργότερα, το πρώτο τρανζίστορ που δημιουργήθηκε στο Bell Labs το 1947 ήταν κατασκευασμένο από γερμάνιο, πριν παραγκωνιστεί από το πυρίτιο λόγω ευκολίας στη χρήση.

Σήμερα, καθώς οι κατασκευαστές αντιμετωπίζουν προβλήματα με τη συνεχιζόμενη συρρίκνωση του πυριτίου, το γερμάνιο βρίσκεται μπροστά σε μια ‘ολική επαναφορά’. Ερευνητές του Purdue University έχουν επιδείξει προηγμένα ηλεκτρονικά κυκλώματα από γερμάνιο που υπόσχονται ταχύτερα τσιπ, ενώ η εμπορική αξιοποίηση τέτοιων τσιπ μπορεί να βρίσκεται μόλις λίγα χρόνια μακριά.

‘Ασημένιος’ ο Καράλης στο Τόκυο

Από

Ο Εμμανουήλ Καραλής έγραψε ιστορία τη Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου 2025, κατακτώντας το αργυρό μετάλλιο στο άλμα επί κοντώ στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Στίβου στο Τόκυο. Αυτό αποτελεί το πρώτο του μετάλλιο σε Παγκόσμιο Πρωτάθλημα ανοιχτού στίβου και το έβδομο συνολικά μετάλλιο στη διεθνή καριέρα του.

Ο 25χρονος άλτης κατάφερε να υπερβεί τα 6,00 μέτρα και να εξασφαλίσει τη δεύτερη θέση, παρότι αρχικά φάνηκε να παίζει με τη φωτιά. Στα 5,95 μέτρα είχε δύο αποτυχημένες προσπάθειες που τον άφησαν προσωρινά στην τέταρτη θέση, αλλά με το τρίτο άλμα του επέστρεψε δυναμικά στο κυνήγι του μεταλλίου.

Ο αγώνας ξεκίνησε με τον Καραλή να περνάει εύκολα τα 5,75 και 5,90 μέτρα με την πρώτη προσπάθεια. Το κρίσιμο σημείο ήρθε στα 5,95 μέτρα, όπου χρειάστηκε την τρίτη και τελευταία του προσπάθεια για να παραμείνει «ζωντανός» στον αγώνα.

Απαλλαγμένος από το άγχος της τρίτης προσπάθειας, ο «Μανόλο» πέρασε στη συνέχεια τα έξι μέτρα με την πρώτη του προσπάθεια και εξασφάλισε το μετάλλιο. Αυτό σήμαινε ότι είχε ξεπεράσει τα έξι μέτρα για 12η φορά μέσα στη σεζόν του 2025.

Το αργυρό μετάλλιο του Τόκυο συμπληρώνει μια εντυπωσιακή συλλογή μεταλλίων για τον Καραλή σε διεθνές επίπεδο:

• Χάλκινο στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού 2024

• Χρυσό στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Κλειστού Στίβου 2025 στο Άπελντοορν

• Αργυρό στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα ανοιχτού στίβου 2024

• Αργυρό στους Ευρωπαϊκούς Αγώνες 2023

• Χάλκινο στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα κλειστού στίβου 2024

• Αργυρό στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα κλειστού στίβου 2023

Ο Έλληνας πρωταθλητής κατατάσσεται πλέον στην 4η θέση όλων των εποχών παγκοσμίως και στο «κλαμπ των 6 μέτρων», με προσωπικό ρεκόρ τα 6,08 μέτρα που σημείωσε φέτος.

Με αυτή την εξαιρετική επίδοση στο Τόκυο, ο Εμμανουήλ Καραλής εδραίωσε την παρουσία του στην παγκόσμια ελίτ του επί κοντώ και συνεχίζει να γράφει ιστορία για τον ελληνικό στίβο.

Ο αήττητος Ντουπλάντις και το παγκόσμιο ρεκόρ

Στο Τόκυο, ο Σουηδός Μόντο Ντουπλάντις μάς θύμισε για άλλη μια φορά γιατί θεωρείται ο κορυφαίος επικοντιστής όλων των εποχών. Κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο και ταυτόχρονα σημείωσε νέο παγκόσμιο ρεκόρ με άλμα στα 6,30 μέτρα, βελτιώνοντας το προηγούμενο ρεκόρ του.

Πρόκειται για το 14ο παγκόσμιο ρεκόρ στην καριέρα του Ντουπλάντις και τον τρίτο συνεχόμενο παγκόσμιο τίτλο του. Ο 25χρονος Σουηδός έχει κερδίσει 16 συνεχόμενους αγώνες φέτος, παραμένοντας αήττητος για πάνω από δύο χρόνια.

Λάουρα Κοβέσι: Η Ευρωπαία Εισαγγελέας που άλλαξε το «παιχνίδι» στην Ελλάδα

Από

Η Λάουρα Κοντρούτσα Κοβέσι έχει εξελιχθεί σε μία από τις πιο ισχυρές – και συνάμα αμφιλεγόμενες – μορφές στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα. Ως η πρώτη Ευρωπαία Γενική Εισαγγελέας στην ιστορία, η Ρουμάνα Κοβέσι έχει αναλάβει προσωπικά μεγάλες υποθέσεις διαφθοράς που συγκλόνισαν την Ελλάδα – από την πολύνεκρη τραγωδία των Τεμπών στον σιδηρόδρομο έως το εκτεταμένο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ στις αγροτικές επιδοτήσεις. Οι πρωτοβουλίες και παρεμβάσεις της έχουν φέρει στο προσκήνιο θεμελιώδη ερωτήματα για τη λειτουργία του ελληνικού κράτους, αποκαλύπτοντας βαθιά ρήγματα στη διαχείριση δημοσίων πόρων και τη λογοδοσία. Την ίδια στιγμή, η αδιάλλακτη στάση της απέναντι στη διαφθορά έχει προκαλέσει τριβές με την πολιτική ηγεσία – με την κυβέρνηση να κατηγορείται ακόμη και για απόπειρες πολιτικής παρέμβασης στο έργο της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας.

Από τη Ρουμανία στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία

Πριν βρεθεί επικεφαλής της νεοσύστατης Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας (European Public Prosecutor’s Office – EPPO), η Λάουρα Κοβέσι είχε ήδη χτίσει φήμη ατρόμητης εισαγγελέως στη γενέτειρά της, τη Ρουμανία. Γεννημένη το 1973 στο Σφάντου Γκεόργκε της Τρανσυλβανίας, η Κοβέσι σπούδασε νομικά και το 2006 έγινε η πρώτη γυναίκα Γενική Εισαγγελέας στην ιστορία της Ρουμανίας . Το 2013 ανέλαβε επικεφαλής της Εθνικής Διεύθυνσης Καταπολέμησης Διαφθοράς (DNA), όπου κατά τη θητεία της οδηγήθηκαν στη δικαιοσύνη δεκάδες υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι – υπουργοί, βουλευτές, περιφερειάρχες, ακόμη και ο πρώην πρωθυπουργός Αντριάν Ναστάζε. Οι εντυπωσιακές της επιδόσεις στην καταπολέμηση της διαφθοράς την έκαναν ιδιαίτερα δημοφιλή στην κοινωνία, κερδίζοντας την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των συμμάχων της Ρουμανίας.

Ωστόσο, η επιτυχία της προκάλεσε την οργή του πολιτικού κατεστημένου. Το 2018, η τότε ρουμανική κυβέρνηση επιχείρησε να την εξουδετερώσει ιδρύοντας μια νέα υπηρεσία “έρευνας δικαστικών” στοχοποιώντας την ίδια και τους συνεργάτες της . Ακολούθησε μπαράζ κατηγοριών εναντίον της Κοβέσι – από υποτιθέμενη κατάχρηση εξουσίας έως δήθεν σύσταση «ομάδας εισαγγελέων» που διώκει παράνομα πολιτικούς . Η ίδια αρνήθηκε όλες τις κατηγορίες και, έπειτα από μακρά δικαστική διαμάχη, δικαιώθηκε πλήρως: το Ανώτατο Δικαστήριο της Ρουμανίας την αθώωσε, ενώ το 2020 και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έκρινε ότι η απόλυσή της το 2018 παραβίασε το δικαίωμά της σε δίκαιη δίκη. Παρά τις πιέσεις του Βουκουρεστίου, το 2019 η Λάουρα Κοβέσι επελέγη από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ως η πρώτη Ευρωπαία Γενική Εισαγγελέας, αναλαμβάνοντας να οικοδομήσει από το μηδέν τον νέο θεσμό της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας.

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία και οι ελληνικές υποθέσεις

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) ξεκίνησε τη δράση της το 2021, με αποστολή τη δίωξη αδικημάτων που πλήττουν τον προϋπολογισμό και τα οικονομικά συμφέροντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης – όπως η απάτη με ευρωπαϊκές επιδοτήσεις, η διασυνοριακή απάτη ΦΠΑ, η διαφθορά αξιωματούχων σχετιζόμενη με κονδύλια της ΕΕ και η υπεξαίρεση ευρωπαϊκών πόρων. Η δομή της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας είναι αποκεντρωμένη, με Ευρωπαίους Εντεταλμένους Εισαγγελείς σε κάθε κράτος-μέλος. Η Κοβέσι, από το κεντρικό γραφείο της EPPO στο Λουξεμβούργο, εποπτεύει και συντονίζει τις έρευνες σε όλα τα συμμετέχοντα κράτη, διασφαλίζοντας ότι η νέα αυτή υπηρεσία παραμένει ανεξάρτητη από πολιτικές επιρροές.

Δεν άργησε να φανεί ότι η Ελλάδα θα αποτελέσει ένα από τα μεγαλύτερα «στοιχήματα» για την EPPO υπό την ηγεσία της Κοβέσι. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, μέχρι το τέλος του 2024 η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία είχε ανοιχτές 84 έρευνες στην Ελλάδα, αριθμός δυσανάλογα μεγάλος σε σχέση με το μέγεθος της χώρας, αφού αντιστοιχεί σε πάνω από το 5% του συνόλου των υποθέσεων της EPPO σε ολόκληρη την ΕΕ (1.504 υποθέσεις) . Οι ελληνικές υποθέσεις εκτιμάται ότι αντιπροσωπεύουν ζημία ύψους περίπου 1,7 δισεκατομμυρίων ευρώ σε ευρωπαϊκούς πόρους . Το γεγονός αυτό δείχνει αφενός το εύρος της οικονομικής διαφθοράς και απάτης που σχετίζεται με ευρωπαϊκά κονδύλια στην Ελλάδα, αφετέρου εξηγεί γιατί η Κοβέσι και η ομάδα της έχουν στρέψει ιδιαίτερη προσοχή στη χώρα μας. Πράγματι, η ίδια η Κοβέσι έχει αναφέρει ότι η Ελλάδα είχε «την τιμητική της» στις έρευνες της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, με ιδιαίτερη έμφαση στον τομέα των αγροτικών επιδοτήσεων όπου εντοπίζεται μεγάλο μέρος των ατασθαλιών.

Το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ: Διαφθορά στις αγροτικές επιδοτήσεις

Μία από τις πλέον πολύκροτες υποθέσεις όπου πρωταγωνίστησε η Λάουρα Κοβέσι στην Ελλάδα είναι το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ – του οργανισμού που ήταν υπεύθυνος για τη διαχείριση και διανομή των ευρωπαϊκών αγροτικών επιδοτήσεων στη χώρα. H έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας αποκάλυψε ένα εκτεταμένο δίκτυο απάτης, με ψεύτικες δηλώσεις και πλασματικές μισθώσεις βοσκότοπων που στόχευαν στην υφαρπαγή ευρωπαϊκών κονδυλίων εκατομμυρίων ευρώ. Συγκεκριμένα, εντοπίστηκε ότι κατά την περίοδο 2019-2022 υποβάλλονταν στον ΟΠΕΚΕΠΕ αιτήσεις επιδότησης για ανύπαρκτες εκτάσεις γης – με το συνολικό ποσό των αιτημάτων να εκτοξεύεται στα €705 εκατ., τη στιγμή που ο εγκεκριμένος προϋπολογισμός για τα προγράμματα (π.χ. βιολογικής κτηνοτροφίας) ήταν μόλις €298 εκατ. . Με απλά λόγια, ένας τεράστιος όγκος επιδοτήσεων διοχετευόταν σε «μαϊμού» δικαιούχους, σε βάρος τόσο των Ευρωπαίων φορολογουμένων όσο και των πραγματικών αγροτών.

Οι αποκαλύψεις αυτές τάραξαν το ελληνικό πολιτικό σκηνικό. Τον Ιούνιο του 2025, τέσσερις υπουργοί της κυβέρνησης (που είχαν διατελέσει σε θέσεις συναρμόδιες με τις αγροτικές επιδοτήσεις) αναγκάστηκαν να παραιτηθούν μετά τη δημοσιοποίηση της εμπλοκής τους στο σκάνδαλο . Ανάμεσά τους ξεχώρισε το όνομα του Μάκη Βορίδη – ιστορικού στελέχους της κυβερνώσας Νέας Δημοκρατίας – ο οποίος είχε θητεύσει ως υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης κατά την περίοδο των παράνομων επιδοτήσεων και παραιτήθηκε (το 2025 ήταν Υπουργός Μετανάστευσης) υπό το βάρος των αποκαλύψεων. Η υπόθεση πήρε ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις όταν έγινε γνωστό ότι η ίδια η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ) είχε στη διάθεσή της ηχογραφημένες τηλεφωνικές συνομιλίες που φανέρωναν ένα κύκλωμα πολιτικής επιρροής και συγκάλυψης: σύμφωνα με τα στοιχεία, ανώτερα στελέχη του ΟΠΕΚΕΠΕ, πολιτικοί προϊστάμενοι και μεσάζοντες εμφανίζονται να ασκούσαν πιέσεις σε ελεγκτικούς μηχανισμούς, να παρακάμπτουν ελέγχους και να παρεμβαίνουν σε εισαγγελικούς λειτουργούς ώστε να συνεχίζεται απρόσκοπτα η ροή των παράνομων πληρωμών.

Η αντίδραση τόσο της ελληνικής κυβέρνησης όσο και των ευρωπαϊκών αρχών ήταν άμεση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέβαλε στην Ελλάδα πρόστιμο περίπου €400 εκατομμυρίων για τη διασπάθιση των κονδυλίων αυτών, ενώ η κυβέρνηση ανακοίνωσε τη διάλυση του ίδιου του ΟΠΕΚΕΠΕ – ενός οργανισμού που επί δεκαετίες αποτελούσε τον πυρήνα της διαχείρισης αγροτικών ενισχύσεων. Οι αρμοδιότητές του μεταφέρθηκαν στην ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), σε μια προσπάθεια να μπει τέλος στις χρόνιες παθογένειες. Παράλληλα, η υπόθεση βρίσκεται πλέον στη Δικαιοσύνη με ογκώδη δικογραφία (άνω των 3.000 σελίδων) που διαβίβασε η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, προκειμένου να διερευνηθούν σε βάθος οι ευθύνες πολιτικών προσώπων. Είναι αξιοσημείωτο ότι, σύμφωνα με πληροφορίες, ο μόνος άνθρωπος που είχε υποστεί κυρώσεις μέχρι πρότινος ήταν η επικεφαλής της Μονάδας Εσωτερικού Ελέγχου του ΟΠΕΚΕΠΕ – η οποία είχε αποκαλύψει το σκάνδαλο εσωτερικά και τελικά απομακρύνθηκε από τη θέση της, αντί να επιβραβευθεί.

Η τραγωδία των Τεμπών και η Σύμβαση 717

Εάν το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ αποκάλυψε τη διαφθορά σε οικονομικό επίπεδο, η υπόθεση της σιδηροδρομικής τραγωδίας στα Τέμπη ανέδειξε με τον πιο δραματικό τρόπο το ανθρώπινο κόστος που μπορεί να έχει η διαφθορά και η κακοδιαχείριση. Στις 28 Φεβρουαρίου 2023, μια επιβατική και μια εμπορική αμαξοστοιχία συγκρούστηκαν μετωπικά στην περιοχή των Τεμπών, με αποτέλεσμα 57 άνθρωποι – κυρίως νέοι – να χάσουν τη ζωή τους και δεκάδες να τραυματιστούν. Η σύγκρουση και η πυρκαγιά που ακολούθησε σόκαραν την ελληνική κοινωνία, αλλά πολύ σύντομα ήρθαν στο φως στοιχεία που έδειχναν ότι το δυστύχημα κάθε άλλο παρά «μοιραίο λάθος» ήταν. Αντιθέτως, συνδεόταν με συστημικές αποτυχίες και παραλείψεις στην αναβάθμιση των σιδηροδρομικών υποδομών, όπου εμπλέκονταν κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Συγκεκριμένα, είχε δοθεί στην Ελλάδα από το 2014 περίπου €700 εκατομμύρια σε ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για τον εκσυγχρονισμό και την ασφάλεια του σιδηροδρομικού δικτύου – μεταξύ άλλων, για την εγκατάσταση σύγχρονου συστήματος τηλεδιοίκησης και σηματοδότησης (γνωστό ως “Σύμβαση 717”) . Το έργο αυτό όμως δεν ολοκληρώθηκε ποτέ σωστά: χρόνιες καθυστερήσεις, κακοτεχνίες και ύποπτες αναθέσεις άφησαν το μεγαλύτερο μέρος του δικτύου χωρίς λειτουργική σηματοδότηση. Ως αποτέλεσμα, τη νύχτα της τραγωδίας στα Τέμπη τα δύο τρένα βρέθηκαν στην ίδια γραμμή χωρίς ηλεκτρονικά συστήματα ασφαλείας, με την τύχη εκατοντάδων επιβατών να εξαρτάται αποκλειστικά από ένα ανθρώπινο λάθος. Μετά το δυστύχημα, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία – που είχε ήδη ξεκινήσει να ερευνά την πολύπαθη Σύμβαση 717 πριν καν συμβεί η τραγωδία – προχώρησε σε σωρεία ποινικών διώξεων. Η Κοβέσι απήγγειλε κατηγορίες για απάτη επιδομάτων και κονδυλίων σε περισσότερα από 30 πρόσωπα που φέρονται να εμπλέκονται στην υπόθεση της Σύμβασης 717, ενός έργου ύψους €41 εκατ. συγχρηματοδοτούμενου από την ΕΕ για τη σηματοδότηση του ελληνικού σιδηροδρόμου.

Η ίδια η Κοβέσι, σε δημόσιες παρεμβάσεις της, καταδίκασε απερίφραστα τις αποτυχίες που οδήγησαν στο δυστύχημα. Σε συνέντευξή της σε γερμανικό μέσο, τόνισε ότι «εάν το έργο είχε υλοποιηθεί εγκαίρως και σωστά, η τραγωδία θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί». Παράλληλα, εξέφρασε αγανάκτηση για τη νοοτροπία που αντιμετωπίζει τα οικονομικά εγκλήματα ως κάτι δευτερεύον, θέτοντας ρητορικά το ερώτημα:

«Πόσες ακόμη τραγωδίες θα συμβούν πριν συνειδητοποιήσουμε επιτέλους ότι το οικονομικό έγκλημα δεν είναι ασήμαντο ζήτημα;» διερωτήθηκε η Λάουρα Κοβέσι, στέλνοντας ένα ηχηρό μήνυμα σε Ελλάδα και Ευρώπη.

Η έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας για την υπόθεση αυτή δεν άργησε να αγγίξει και τα υψηλότερα κλιμάκια. Προέκυψαν ενδείξεις ευθυνών ακόμη και για πρώην υπουργούς Υποδομών που είχαν την εποπτεία του σιδηροδρόμου την κρίσιμη περίοδο πριν το δυστύχημα. Ωστόσο, εδώ η Κοβέσι βρέθηκε αντιμέτωπη με ένα ισχυρό θεσμικό εμπόδιο: το συνταγματικά κατοχυρωμένο καθεστώς ασυλίας που απολαμβάνουν τα μέλη της κυβέρνησης στην Ελλάδα. Σύμφωνα με το άρθρο 86 του ελληνικού Συντάγματος, για να διωχθεί ένας πρώην υπουργός πρέπει πρώτα η Βουλή να εγκρίνει την άρση της ασυλίας του. Στην πράξη, παρά τις εισηγήσεις και τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, το Ελληνικό Κοινοβούλιο αρνήθηκε επανειλημμένα να δώσει άδεια για τη διερεύνηση τυχόν ποινικών ευθυνών πρώην υπουργών, όπως του Χρήστου Σπίρτζη (αρμόδιου υπουργού την περίοδο 2015-2019) και του Κώστα Αχ. Καραμανλή (υπουργού την περίοδο 2019-2023, που παραιτήθηκε αμέσως μετά το δυστύχημα) . «Αν δεν αρθεί η ασυλία, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε σε αυτή την υπόθεση», παραδέχθηκε η Κοβέσι, αναδεικνύοντας το όριο των δικών της αρμοδιοτήτων απέναντι σε εθνικές συνταγματικές διατάξεις.

Σύγκρουση με τις πολιτικές αρχές και ζήτημα ανεξαρτησίας

Η επιμονή της Λάουρα Κοβέσι να φέρει στο φως την αλήθεια, ακόμη κι όταν αυτή άγγιζε πολιτικά ευαίσθητα πρόσωπα, προκάλεσε ένταση στις σχέσεις της με την ελληνική κυβέρνηση. Σε συνέντευξή της στη ρουμανική εφημερίδα Libertatea, η Ευρωπαία Εισαγγελέας αποκάλυψε ότι η Ελλάδα ήταν μία από τις μόλις τρεις χώρες της ΕΕ (μαζί με την Κροατία και τη Σλοβακία) όπου επιχειρήθηκε «να ασκηθεί πολιτική επιρροή» στο έργο της EPPO «με τον έναν ή τον άλλον τρόπο» . Επιβεβαίωσε πως υπήρξαν προσπάθειες πολιτικής παρέμβασης στο έργο της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας από τότε που ανέλαβε, τονίζοντας όμως παράλληλα την ανεξαρτησία του θεσμού. «Δυστυχώς, σε κάποια κράτη-μέλη οι πολιτικοί δεν είχαν καταλάβει ότι η EPPO είναι ανεξάρτητη αρχή» σημείωσε δηκτικά, εξηγώντας πως οι Ευρωπαίοι Εντεταλμένοι Εισαγγελείς ενεργούν ανεξάρτητα και ότι κάθε απόπειρα επηρεασμού τους έπεσε στο κενό.

Πράγματι, η ίδια η Κοβέσι έχει καταγγείλει ότι δέχθηκε με μηνύματα ‘συμβουλές’ να μη μιλάει πολύ για ορισμένες υποθέσεις και να μη δημοσιοποιεί ευρήματα, υπονοώντας ευθέως πιέσεις από πολιτικούς κύκλους στην Ελλάδα που ενοχλήθηκαν από τις αποκαλύψεις. Χαρακτηριστικά, ανέφερε πως κάποιοι της είπαν: «Κυρία Κοβέσι, δεν θα έπρεπε να μιλάτε τόσο για αυτές τις υποθέσεις, ούτε να δημοσιεύετε ορισμένα ευρήματα», μια παρέμβαση που η ίδια αγνόησε. Επιπλέον, κατά τη μεγάλη έρευνα στον ΟΠΕΚΕΠΕ, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία διαμαρτυρήθηκε επίσημα ότι η ελληνική πλευρά δεν συνεργάστηκε με ειλικρίνεια, με αποτέλεσμα η συλλογή κρίσιμων ψηφιακών πειστηρίων από τα γραφεία του οργανισμού να καθυστερήσει σημαντικά (μέχρι τις 4 τα ξημερώματα!).

Από την πλευρά της κυβέρνησης, οι επίσημες δηλώσεις προσπάθησαν να διασκεδάσουν τις εντυπώσεις, διακηρύσσοντας την προσήλωση στη διαφάνεια. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης αναγκάστηκε δημοσίως να διαβεβαιώσει ότι «η Ελλάδα δεν χρειάζεται άλλα σκάνδαλα αλλά την αποκάλυψη της αλήθειας, όσο οδυνηρή κι αν είναι» – μια έμμεση στήριξη στο έργο της Δικαιοσύνης στην υπόθεση των αγροτικών επιδοτήσεων. Παράλληλα όμως, κυβερνητικοί αξιωματούχοι φέρονται να εξέφρασαν δυσαρέσκεια για το «υπερβάλλον ζήλο» της Ευρωπαίας Εισαγγελέως. Σε ένα περιστατικό αντίστοιχο με αυτό που συνέβη στην Κροατία (όπου ο πρωθυπουργός επιχείρησε να αμφισβητήσει τη δικαιοδοσία της EPPO όταν ερευνήθηκε εν ενεργεία υπουργός), ελληνικοί κυβερνητικοί κύκλοι αρχικά υποστήριξαν ότι η διερεύνηση πτυχών του δυστυχήματος των Τεμπών από την EPPO υπερέβαινε το πεδίο αρμοδιοτήτων της. Η απάντηση της Κοβέσι υπήρξε αιχμηρή: «Δεν εναπόκειται στον πρωθυπουργό να αποφασίζει ποιος είναι αρμόδιος – αυτό το κρίνουν τα δικαστήρια», δήλωσε, επαναλαμβάνοντας ότι η ανεξαρτησία και η αποστολή της EPPO κατοχυρώνονται νομικά και θωρακίζονται θεσμικά.

Ένα σημαντικό θεσμικό στήριγμα στις προσπάθειες της Κοβέσι να προχωρήσει το έργο της στην Ελλάδα ήταν η παρέμβαση της ελληνικής Δικαιοσύνης. Τον Μάιο του 2025, ο Άρειος Πάγος εξέδωσε ανακοίνωση όπου ξεκαθάριζε ότι μόνον η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία είναι αρμόδια για τη διερεύνηση των εγκλημάτων που αφορούν το ΟΠΕΚΕΠΕ, αποκρούοντας έτσι τις αιτιάσεις ότι οι ελληνικές εισαγγελικές αρχές όφειλαν να προηγηθούν. Ήταν ένα σαφές μήνυμα πως ο ρόλος της EPPO αναγνωρίζεται πλήρως και ότι δεν θα γίνουν ανεκτές απόπειρες υπονόμευσής του. Η Κοβέσι από την πλευρά της έχει καταστήσει σαφές ότι η ανεξαρτησία της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας «δεν είναι απλώς τυπική – είναι βαθιά ριζωμένη στον τρόπο που λειτουργεί το γραφείο και στην ακεραιότητα του προσωπικού του».

Μια «παίκτρια» που αλλάζει το σύστημα

Σε λιγότερο από τρία χρόνια ενεργούς δράσης στην Ελλάδα, η Λάουρα Κοβέσι έχει κατορθώσει κάτι που ελάχιστοι διεθνείς αξιωματούχοι πέτυχαν: να συγκρουστεί μετωπικά με χρόνιες παθογένειες του ελληνικού κράτους και να επιβιώσει πολιτικά από αυτή τη σύγκρουση. Οι έρευνες και διώξεις που προώθησε αφύπνισαν θεσμούς και κοινωνία, αποδεικνύοντας ότι η ατιμωρησία δεν είναι ανίκητη. Χάρη στις δικές της προσπάθειες, εγκληματικά κυκλώματα διαφθοράς διαλύθηκαν, υπουργοί υποχρεώθηκαν σε παραίτηση και ένας ολόκληρος οργανισμός-κλειδί όπως ο ΟΠΕΚΕΠΕ ξηλώθηκε και αναδιαρθρώθηκε εκ βάθρων. Την ίδια στιγμή, ανέδειξε με θάρρος τις θεσμικές ανεπάρκειες που εμποδίζουν την απόδοση δικαιοσύνης – από την κακή συνεργασία υπηρεσιών μέχρι τις υπερβολικές ασυλίες υψηλά ιστάμενων προσώπων – υποχρεώνοντας το πολιτικό σύστημα να απολογηθεί και να αναθεωρήσει πρακτικές.

Φυσικά, ο δρόμος δεν ήταν ούτε είναι εύκολος. Η Κοβέσι έχει γίνει στόχος επικρίσεων και έντονης παρασκηνιακής πολεμικής από όσους θίγονται. Παρ’ όλα αυτά, χαίρει ευρείας εκτίμησης στην ελληνική κοινωνία ως σύμβολο ακεραιότητας και αποτελεσματικότητας. Στα μάτια πολλών πολιτών, η δυναμική Ρουμάνα εισαγγελέας ενσαρκώνει την ελπίδα ότι κάτι μπορεί επιτέλους να αλλάξει: ότι ακόμη και στη χώρα των «σκάνδαλων χωρίς τιμωρία» οι επίορκοι μπορούν να λογοδοτήσουν όταν υπάρχει η πολιτική βούληση και ένας ανεξάρτητος μηχανισμός που δεν φοβάται να φτάσει «ψηλά». Η ίδια η Κοβέσι δηλώνει πως «κανείς δεν είναι υπεράνω του νόμου», υπενθυμίζοντας πως ο στόχος της δεν είναι να τιμωρήσει χώρες ή κυβερνήσεις, αλλά να προστατεύσει τους Ευρωπαίους πολίτες και τα χρήματά τους από την απάτη και τη διαφθορά.

Θεμιστοκλής: Ο στρατηγός που έσωσε την Ελλάδα και τη Δύση, και θεμελίωσε τη ναυτική ισχύ

Από

Η ιστορία της Ελλάδας είναι γεμάτη μορφές που καθόρισαν την πορεία όχι μόνο του έθνους, αλλά και ολόκληρου του δυτικού κόσμου. Ανάμεσά τους ο Θεμιστοκλής, ο Αθηναίος στρατηγός που διέκρινε πρώτος την περσική απειλή και κατάφερε με διορατικότητα, τόλμη και στρατηγήματα να οδηγήσει τους Έλληνες στη νίκη στη ναυμαχία της Σαλαμίνας.

Γιος του Νεοκλή, με μητέρα πιθανότατα από τη Φρυγία, ο Θεμιστοκλής δεν ανήκε στην αριστοκρατία της Αθήνας. Ωστόσο, η αγάπη του για την πόλη και η ευφυΐα του τον ανέδειξαν σε ηγέτη. Από τη μάχη του Μαραθώνα είχε ήδη καταλάβει πως η περσική απειλή δεν είχε εκλείψει και ότι η αποφασιστική σύγκρουση δεν θα δοθεί στη στεριά, αλλά στη θάλασσα.

Σε αντίθεση με τους περισσότερους συμπολίτες του, που επένδυαν στη χερσαία ισχύ, εκείνος διέβλεψε πως μόνο μέσω ισχυρού στόλου η Αθήνα θα μπορούσε να σταθεί απέναντι στους Πέρσες. «Η πόλη μας είναι τα διακόσια πλοία μας», φέρεται να είπε όταν αμφισβητήθηκε. Και πράγματι, αυτό το ναυτικό έγινε η ψυχή της ελευθερίας.

Γι’ αυτό και έπεισε τους Αθηναίους να επενδύσουν τα έσοδα από τα μεταλλεία του Λαυρίου στην κατασκευή τριήρων, αντί να τα μοιράσουν ως κοινωνικό μέρισμα. «Αν μοιράσετε τα χρήματα, δεν θα έχουμε πατρίδα», φέρεται να τους είπε.

Σαλαμίνα, η μάχη που άλλαξε την ιστορία

Ο Θεμιστοκλής έδρασε με τόλμη και στρατηγική διορατικότητα. Κατανόησε πως οι Πέρσες, με το πολυάριθμο ναυτικό τους, θα επιχειρούσαν να αποκόψουν τους Έλληνες και να αποβιβάσουν στρατεύματα. Για να εξουδετερώσει το πλεονέκτημά τους, πρότεινε να δοθεί η μάχη στη Σαλαμίνα, σε στενό πέρασμα όπου οι ελιγμοί των περσικών πλοίων θα ήταν περιορισμένοι.

Το σχέδιο ήταν τολμηρό: να εγκαταλείψουν οι Αθηναίοι την ανοχύρωτη πόλη τους. Παρά τις αντιδράσεις, ο Θεμιστοκλής πέτυχε να πείσει την πλειονότητα. Όσοι έμειναν πίσω σφαγιάστηκαν από τους Πέρσες, ενώ η Αθήνα παραδόθηκε στις φλόγες. Όμως, η θυσία αυτή ήταν το τίμημα για την τελική νίκη.

Στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, το 480 π.Χ., ο Θεμιστοκλής με στρατηγήματα παραπλάνησε τους Πέρσες, οδηγώντας τους να επιτεθούν στο στενό. Εκεί, τα  ελληνικά πλοία, με τα ισχυρά έμβολά τους, διέλυσαν τον αντίπαλο στόλο. Όπως ο Λεωνίδας στις Θερμοπύλες, ο Θεμιστοκλής αντιλήφθηκε την αξία των στενών περασμάτων, όπου οι πολυάριθμες περσικές δυνάμεις δεν μπορούσαν να αξιοποιήσουν την υπεροχή τους.

Η νίκη στη Σαλαμίνα δεν ήταν μόνο στρατιωτικός θρίαμβος. Ήταν το σημείο καμπής που σταμάτησε την περσική επέκταση προς τη Δύση. Ο Αμερικανός ιστορικός Μπάρρυ Στράους [Barry Strauss] σημείωσε πως χάρη στον Θεμιστοκλή «σώθηκε ο δυτικός κόσμος από την περσική κυριαρχία».

Χάρη σε εκείνον, η περσική απειλή αναχαιτίστηκε και η Αθήνα αναδείχθηκε σε ναυτική υπερδύναμη, ανοίγοντας τον δρόμο για τον Χρυσό Αιώνα του Περικλή. Όπως είπε αργότερα ο Ναπολέων, «με τον στόλο του ο Θεμιστοκλής έφερε στα όπλα χιλιάδες Αθηναίους που διαφορετικά δεν θα είχαν θέση στον στρατό».

Πολυμήχανος σαν τον Οδυσσέα, αξιοποίησε κάθε μέσο: στρατηγήματα παραπλάνησης, διχόνοια στους κόλπους των Περσών, ακόμη και υποκίνησε τους Ίωνες να αυτομολήσουν. Δεν δίστασε να ρισκάρει την υστεροφημία του για να οδηγήσει τον εχθρό εκεί όπου τον περίμενε η καταστροφή.

Η κληρονομιά που άφησε δεν είναι μόνο η νίκη στη Σαλαμίνα, αλλά η συνειδητοποίηση ότι η δύναμη μιας πόλης δεν βρίσκεται μόνο στα τείχη της, αλλά και στη θέληση και την ικανότητά της να προσαρμόζεται και να βλέπει μπροστά.

Διαχρονικά διδάγματα 

Ο Θεμιστοκλής δεν άφησε μόνο μια στρατιωτική νίκη. Άφησε και μια στρατηγική παρακαταθήκη: ότι η θαλάσσια ισχύς, συνδυασμένη με τα οχυρά της στεριάς, μπορεί να καθορίσει την τύχη ενός έθνους. Ο ίδιος θεμελίωσε τα «Μακρά Τείχη» της Αθήνας και έδειξε πως τα νησιά και το ναυτικό αποτελούν αλληλένδετα όπλα.

Όπως υπενθυμίζουν ειδικοί, η Ελλάδα διαθέτει μοναδικό «ιστορικό απόθεμα επιχειρησιακής γνώσης». Η στρατηγική σκέψη του Θεμιστοκλή παραμένει επίκαιρη. Η λογική των συνδυασμένων επιχειρήσεων ξηράς και θάλασσας εφαρμόστηκε αργότερα και από τον Μέγα Αλέξανδρο, ενώ σήμερα αποτελεί βασική αρχή της ναυτικής ισχύος. Για την Ελλάδα, με τα νησιά της να λειτουργούν ως «αβύθιστα αεροπλανοφόρα», το μάθημα είναι σαφές: ισχυρό ναυτικό σημαίνει ασφάλεια και ελευθερία.

Το Αιγαίο και η Μεσόγειος δεν είναι απλώς γεωγραφία∙ είναι η ίδια η ασφάλεια της χώρας. Όπως τότε, έτσι και τώρα, η ισχύς στη θάλασσα μπορεί να καθορίσει το μέλλον.

Το Ερέχθειο και το Μουσείο Ακρόπολης σε διάλογο, για τις Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Από

Την Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου, το Μουσείο Ακρόπολης συμμετέχει στον εορτασμό των Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2025 με το πρόγραμμα «Το Ερέχθειο και το Μουσείο Ακρόπολης: ένας ασυνήθιστος αρχαίος ναός σε ένα σύγχρονο κτήριο». Πρόκειται για ένα αφιέρωμα στο ξεχωριστό μνημείο της Ακρόπολης, το Ερέχθειο, σε διάλογο με το σύγχρονο οικοδόμημα, το κτήριο του Μουσείου, αναδεικνύοντας κρυφές αναλογίες.

Το Ερέχθειο στέκει στα βόρεια του Ιερού Βράχου και διακρίνεται εκτός των άλλων για την ευρηματική αρχιτεκτονική του, μέσα από την οποία κατάφερε να συγκεράσει λατρείες, να φιλοξενήσει μυθικά ιερά σημεία, και να στεγάσει τοπικές παραδόσεις του αθηναϊκού παρελθόντος. Μια παράλληλη πορεία στις μέρες μας ακολούθησε το Μουσείο Ακρόπολης, ένα εμβληματικό δημόσιο οικοδόμημα που χτίστηκε για να προστατέψει, να στεγάσει και να αναδείξει τα αριστουργήματα της Ακρόπολης αλλά και της αρχαίας γειτονιάς που αποκαλύφθηκε στον χώρο. Με ένα σύγχρονο αρχιτεκτονικό σχεδιασμό που επιβλήθηκε και σε αυτή την περίπτωση από τα δεδομένα, αναδεικνύει τη διαχρονία της ιστορίας και καθρεφτίζει αρχαίες διαδρομές και τοπογραφίες του Ιερού Βράχου, φέρνοντας κοντά τους αρχαίους θεούς και ανθρώπους με τον σύγχρονο επισκέπτη.

Ακολουθήστε τους αρχαιολόγους του Μουσείου σε ένα ενδιαφέρον, παράλληλο οδοιπορικό που γεφυρώνει το παρελθόν με το μέλλον. Το πρόγραμμα είναι εναρμονισμένο με το φετινό πανευρωπαϊκό θέμα «Αρχιτεκτονική κληρονομιά – γεφυρώνοντας το παρελθόν με το μέλλον».

Πληροφορίες προγράμματος:

Ημέρα: Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου 2025

Ώρες: 10 π.μ. (στα αγγλικά) & 1 μ.μ. (στα ελληνικά)

Διάρκεια: 70 λεπτά

Συμμετοχή: Έως 30 επισκέπτες ανά πρόγραμμα. Εγγραφές γίνονται μέσω ηλεκτρονικής κράτησης. Έναρξη εγγραφών: Παρασκευή 19/9

Κόστος συμμετοχής: Για την εξασφάλιση της συμμετοχής σας στην παρουσίαση, απαιτείται η προμήθεια εισιτηρίου ημέρας με την επίδειξη του κωδικού κράτησής σας στα ταμεία έως και 20 λεπτά νωρίτερα από την έναρξη του προγράμματος.

Στο πλαίσιο του φετινού εορτασμού των Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς, την Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου 2025, από τις 5 μ.μ. έως τις 8 μ.μ., η είσοδος στους εκθεσιακούς χώρους του Μουσείου Ακρόπολης θα είναι ελεύθερη για τους επισκέπτες.

* * * * *

ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ

Διονυσίου Αρεοπαγίτου 15, 11742 Αθήνα

Τηλ.: 210 9000900

www.theacropolismuseum.gr

Πέντε τρόποι για την ενίσχυση της γονιμότητας

Από

Η Δρ Τζέσικα Σάρατ (Dr. Jessica Sharratt), ειδικός στον βελονισμό και την ανατολική ιατρική στο κέντρο Heal Los Angeles, δήλωσε στην εφημερίδα The Epoch Times ότι η βέλτιστη γονιμότητα αποτελεί στην ουσία αντανάκλαση της βέλτιστης υγείας. Όπως εξήγησε, όταν ο μεταβολισμός, οι ορμόνες, το ανοσοποιητικό και τα μιτοχόνδρια λειτουργούν σωστά, ωφελείται και το αναπαραγωγικό σύστημα.

Οι Δρ Άμπι Έμπλεν (Dr. Abby Eblen), Κάρι Μπέντιεντ (Dr. Carrie Bedient) και Σούζαν Χάντσον (Dr. Susan Hudson), ενδοκρινολόγοι αναπαραγωγής και συν-παρουσιάστριες της διαδικτυακής ραδιοφωνικής εκπομπής Fertility Docs Uncensored, επεσήμαναν ότι οι αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορούν σε πολλές περιπτώσεις να κάνουν τη διαφορά, καθώς όχι μόνο ενισχύουν τη γονιμότητα αλλά δημιουργούν και τις βάσεις για μια υγιέστερη εγκυμοσύνη. Υπογράμμισαν, ωστόσο, ότι η συνδυασμένη εφαρμογή αλλαγών στον τρόπο ζωής και ιατρικών θεραπειών έχει συχνά τα καλύτερα αποτελέσματα.

Η Σάρατ πρότεινε οι γυναίκες να ξεκινούν αλλαγές τουλάχιστον τρεις έως έξι μήνες πριν επιχειρήσουν σύλληψη, ώστε να δοθεί χρόνος για την ανάπτυξη πιο υγιών ωαρίων.

1. Διατήρηση ιδανικού βάρους

Μια ανασκόπηση στο International Journal of Medical Sciences έδειξε ότι η μέτρια απώλεια βάρους μπορεί να βελτιώσει σημαντικά τη γονιμότητα. Στις γυναίκες, αυτό περιλαμβάνει καλύτερα ορμονικά προφίλ, σταθερότερο κύκλο, βελτιωμένη ωορρηξία και αυξημένες πιθανότητες σύλληψης και εγκυμοσύνης. Στους άνδρες, συνδέεται με βελτίωση της ορμονικής ισορροπίας, της σεξουαλικής λειτουργίας και της ποιότητας του σπέρματος.

Ο Δρ Ντέιβιντ Γκόζλαντ (Dr. David Ghozland), γυναικολόγος-μαιευτήρας στην Καλιφόρνια, ανέφερε σε μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στην Epoch Times ότι παρατηρεί συχνά στη δουλειά του τα οφέλη της απώλειας βάρους. Έφερε ως παράδειγμα μια 28χρονη ασθενή που μετά από 18 μήνες αποτυχημένων προσπαθειών, κατάφερε να μείνει έγκυος έναν μήνα αφότου είχε χάσει μόλις δέκα κιλά σε διάστημα τεσσάρων μηνών.

Ο Γκόζλαντ τόνισε ότι η μεταβολική σύνδεση είναι πολύ πιο ουσιαστική απ’ όσο συνήθως θεωρούν οι γιατροί. Το σπλαχνικό λίπος παράγει φλεγμονώδεις χημικές ουσίες που παρεμβαίνουν στην ανάπτυξη των ωοθυλακίων, προκαλώντας δυσκολία στη δημιουργία ωαρίων. Με την απώλεια βάρους μειώνεται η φλεγμονή και δημιουργούνται συνθήκες που επιτρέπουν εκ νέου φυσική σύλληψη.

Τέλος, πρόσθεσε ότι οι ασθενείς που βελτιώνουν τον μεταβολισμό τους πριν από φαρμακευτικές θεραπείες εξωσωματικής, εμφανίζουν ποσοστά επιτυχίας αυξημένα κατά 65% στον πρώτο κύκλο.

2. Υγιεινή διατροφή

Η διατροφή παίζει καθοριστικό ρόλο στη γονιμότητα, σύμφωνα με τη διατροφολόγο Έιμι Τσόου (Amy Chow). Όπως εξήγησε, οι τροφές επηρεάζουν την ορμονική ισορροπία, την ποιότητα των ωαρίων και των σπερματοζωαρίων, καθώς και την ικανότητα του οργανισμού να συλλάβει. Τα θρεπτικά συστατικά δεν παρέχουν απλώς ενέργεια αλλά συμμετέχουν ενεργά σε λειτουργίες που σχετίζονται με την ωορρηξία και τη μείωση της φλεγμονής.

Μελέτη στο περιοδικό Biology έδειξε ότι η μεσογειακή διατροφή προστατεύει από την υπογονιμότητα, ενώ η δυτική διατροφή αυξάνει τον κίνδυνο. Υγιή λιπαρά όπως το ελαιόλαδο, τα αβοκάντο, οι ξηροί καρποί και τα λιπαρά ψάρια συμβάλλουν στη μείωση της φλεγμονής και υποστηρίζουν τη γονιμότητα. Αντιθέτως, σύμφωνα με μελέτες κοόρτης, τα τρανς λιπαρά των επεξεργασμένων τροφών συνδέονται με αντίσταση στην ινσουλίνη και μειωμένη ωορρηξία.

Οι φυτικές πρωτεΐνες, όπως εκείνες που περιέχονται στα φασόλια, φαίνεται να στηρίζουν τη γονιμότητα, ενώ η υπερβολική κατανάλωση ζωικών πρωτεϊνών συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο υπογονιμότητας. Έρευνες δείχνουν ότι η κατανάλωση ζωικής πρωτεΐνης σχετίζεται με υψηλότερο κίνδυνο ανωορρηξίας — δηλαδή της αποτυχίας ωορρηξίας — ενώ η αντικατάσταση μέρους της ζωικής πρωτεΐνης με φυτική μειώνει τον κίνδυνο ανωορρηξίας.

Όσον αφορά τους υδατάνθρακες, η Τσόου συνέστησε την επιλογή τροφών πλούσιων σε φυτικές ίνες και χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη, οι οποίες βοηθούν στη ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα και στη στήριξη της φυσικής ορμονικής ισορροπίας του οργανισμού. Ενδεικτικά παραδείγματα είναι το καστανό ρύζι, η παραδοσιακή βρώμη και το ψωμί ολικής άλεσης. Αντιθέτως, τροφές υψηλού γλυκαιμικού δείκτη, όπως μπισκότα, κράκερ, κέικ, λευκό ψωμί και αναψυκτικά με ζάχαρη, επιβαρύνουν τη γονιμότητα.

Επισήμανε ότι τόσο τα άτομα με ορμονικά προβλήματα, όπως το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών ή η ενδομητρίωση, όσο και εκείνα χωρίς τέτοιες παθήσεις, μπορούν να επωφεληθούν από βελτιώσεις στη διατροφή. Η ενδομητρίωση προκαλεί υπογονιμότητα μέσω διαφόρων μηχανισμών, όπως η δυσλειτουργία των ωοθηκών και η μειωμένη ικανότητα του ενδομητρίου να υποστηρίξει την εμφύτευση γονιμοποιημένου ωαρίου λόγω ουλών.

Η Τσόου πρόσθεσε ότι, αν και τα συμπληρώματα γονιμότητας κυκλοφορούν ευρέως στην αγορά, οι διαιτολόγοι προκρίνουν πάντα την αρχή της «διατροφής πρώτα», καθώς οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες τους μέσα από μια ισορροπημένη διατροφή.

Η προγεννητική διαιτολόγος Σίρα Σούσι (Shira Sussi) προειδοποίησε ότι μια πρακτική που βλάπτει σοβαρά τη γονιμότητα είναι ο υποσιτισμός, ο οποίος μπορεί να προκύψει από υπερβολική απώλεια βάρους, στρες ή υπερβολική άσκηση. Όταν το σώμα δεν λαμβάνει αρκετή τροφή για ενέργεια, η ανεπάρκεια αυτή μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων, συχνά σε συνδυασμό με υψηλή κορτιζόλη — την ορμόνη του στρες — καθώς και σε χαμηλά επίπεδα θυρεοειδικών και ινσουλινικών ορμονών.

Η ίδια σημείωσε ότι ο σοβαρός υποσιτισμός μπορεί να απορρυθμίσει τις ορμόνες και να προκαλέσει λειτουργική υποθαλαμική αμηνόρροια, μια κατάσταση που σταματά την ωορρηξία. Τόνισε ακόμη ότι η πρακτική της διαλειμματικής νηστείας δεν συνιστάται σε γυναίκες που προσπαθούν να συλλάβουν, ακριβώς λόγω της συσχέτισης του υποσιτισμού με την ανωορρηξία και την ορμονική ανισορροπία.

3. Διαχείριση άγχους

Η Δρ Λόρι Μπάιντερ (Dr. Laurie Binder), ειδικός στον βελονισμό στο κέντρο Santa Monica Acupuncture and Wellness, τόνισε ότι η διαχείριση του άγχους είναι ζωτικής σημασίας και για τα δύο φύλα. Όπως εξήγησε, τα υψηλά επίπεδα κορτιζόλης μπορούν να απορρυθμίσουν την ευαίσθητη ισορροπία των αναπαραγωγικών ορμονών. Ο βελονισμός, σύμφωνα με την ίδια, δρα ενεργοποιώντας το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα και ενθαρρύνει τον οργανισμό να μεταβεί από την κατάσταση «μάχης ή φυγής» σε κατάσταση «ηρεμίας και αναπαραγωγής».

Όταν το σώμα βρίσκεται σε κυριαρχία του συμπαθητικού νευρικού συστήματος — δηλαδή σε κατάσταση μάχης ή φυγής — αυξάνονται οι ορμόνες του στρες, όπως η κορτιζόλη και η αδρεναλίνη. Αυτές μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την ωορρηξία και να μειώσουν τη ροή αίματος στα αναπαραγωγικά όργανα. Στην ουσία, ο οργανισμός δίνει προτεραιότητα στην επιβίωση έναντι της αναπαραγωγής.

Παράλληλα, ουσίες που καταπονούν τον οργανισμό — είτε πρόκειται για ψυχαγωγικά ναρκωτικά, είτε για φάρμακα, είτε για υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης, καπνού και αλκοόλ — μπορούν σιωπηρά να υπονομεύσουν τη γονιμότητα. Ανασκόπηση στο περιοδικό Reproduction and Fertility συστήνει τα εξής:

  • Αποφυγή χρήσης ψυχαγωγικών ναρκωτικών, καθώς αυξάνουν τον κίνδυνο σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων και λοιμώξεων που οδηγούν σε υπογονιμότητα.

  • Αποφυγή λήψης περιττών συνταγογραφούμενων φαρμάκων, καθώς πολλά από αυτά επηρεάζουν τις αναπαραγωγικές λειτουργίες.

  • Περιορισμό της υπερβολικής κατανάλωσης καφεΐνης, η οποία μπορεί να επιδεινώσει τα προβλήματα γονιμότητας.

Επιπλέον, η τακτική σωματική άσκηση αποτελεί ισχυρό εργαλείο για τη μείωση του στρες, προσφέροντας ιδιαίτερα οφέλη στις γυναίκες που αντιμετωπίζουν προβλήματα υπογονιμότητας.

4. Αποφυγή επιβλαβών περιβαλλοντικών παραγόντων

Οι υπερφθοροαλκυλικές ουσίες (PFAS), χημικά που διαταράσσουν το ενδοκρινικό σύστημα, είναι ευρέως διαδεδομένες στο περιβάλλον. Εντοπίζονται στο πόσιμο νερό αλλά και σε πολλά καταναλωτικά προϊόντα, όπως τα αντικολλητικά σκεύη και τα αδιάβροχα υφάσματα. Το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ (National Institutes of Health – NIH) ανέφερε μελέτη που πραγματοποιήθηκε στη Σιγκαπούρη, σύμφωνα με την οποία η έκθεση σε αυτές τις ουσίες μπορεί να μειώσει τη γονιμότητα στις γυναίκες έως και 40%.

Η Δρ Δαμασκηνή Βάλβη, αναπληρώτρια καθηγήτρια περιβαλλοντικής ιατρικής και δημόσιας υγείας στο Icahn Mount Sinai, επισήμανε ότι οι PFAS έχουν συνδεθεί σε προηγούμενες μελέτες με καθυστερημένη εφηβεία και αυξημένους κινδύνους ενδομητρίωσης και συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών. Τόνισε ότι η συγκεκριμένη έρευνα προσθέτει κάτι καινούργιο: οι PFAS ενδέχεται να μειώνουν τη γονιμότητα ακόμη και σε υγιείς γυναίκες που προσπαθούν φυσιολογικά να συλλάβουν.

Ο κύριος συγγραφέας της μελέτης, Νέιθαν Κόεν (Nathan Cohen, PhD), μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Περιβαλλοντικής Ιατρικής και Δημόσιας Υγείας της Ιατρικής Σχολής Icahn, ανέφερε ότι οι άνθρωποι μπορούν να μειώσουν την έκθεσή τους επιλέγοντας προϊόντα χωρίς PFAS και αποφεύγοντας τρόφιμα που συνδέονται με υψηλότερα επίπεδα των ουσιών.

Η δερματολόγος Δρ Ελεονόρα Φεντόνενκο (Dr. Eleonora Fedonenko), από το κέντρο Your Laser Skin Care, σημείωσε ότι ένας από τους καλύτερους τρόπους για τον περιορισμό της έκθεσης είναι η αντικατάσταση της κοινής οδοντικής κλωστής με μη επικαλυμμένη ή με φυσικό μετάξι, καθώς οι περισσότερες μάρκες χρησιμοποιούν πολυτετραφθοροαιθυλένιο ως επίστρωση. Όπως εξήγησε, η βλαβερή αυτή ουσία μπορεί να εισχωρήσει στο σώμα μέσω μικρών πληγών στα ούλα και να συσσωρευτεί με τον χρόνο.

Οι τοξικές χημικές ουσίες δεν αποτελούν τον μοναδικό περιβαλλοντικό κίνδυνο για τη γονιμότητα. Πολλές ηλεκτρονικές συσκευές εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία (EMF), η οποία μπορεί να επηρεάσει τη λειτουργία του αναπαραγωγικού και του ενδοκρινικού συστήματος. Παραδείγματα είναι τα ασύρματα τηλέφωνα, τα κινητά, οι οθόνες υπολογιστών και οι κεραίες εκπομπής. Ανασκόπηση στο περιοδικό Clinical and Experimental Reproductive Medicine έδειξε ότι, σύμφωνα με προκλινικές μελέτες σε ζώα, η έκθεση σε EMF μπορεί να επηρεάσει τις αναπαραγωγικές ορμόνες καθώς και την εμβρυϊκή, την κυητική και τη νεογνική ανάπτυξη.

Παρά τα παραπάνω, τα συνολικά επιστημονικά δεδομένα δεν επαρκούν για να επιβεβαιώσουν την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία ως παράγοντα κινδύνου για την υπογονιμότητα. Ωστόσο, μέχρι να υπάρξουν πιο σαφείς αποδείξεις, οι ειδικοί θεωρούν σκόπιμο να λαμβάνονται προληπτικά μέτρα.

Η Φεντόνενκο υπογράμμισε ότι η αύξηση της απόστασης και η μείωση του χρόνου έκθεσης είναι καθοριστικής σημασίας. Πρότεινε τα εξής μέτρα που μειώνουν τον κίνδυνο χωρίς να παρεμβαίνουν στην καθημερινή ζωή:

  • Διατήρηση απόστασης τουλάχιστον 30 εκατοστών από τις φορητές συσκευές κατά τη χρήση.

  • Χρήση ενσύρματων ακουστικών για κλήσεις μεγαλύτερες των πέντε λεπτών.

  • Φύλαξη των κινητών σε ξεχωριστό δωμάτιο ή σε απόσταση τουλάχιστον δύο μέτρων κατά τη διάρκεια του ύπνου.

  • Απενεργοποίηση των δρομολογητών Wi-Fi τη νύχτα.

  • Τοποθέτηση των φορητών υπολογιστών σε γραφείο αντί για τα πόδια, όταν χρησιμοποιείται ενσύρματη σύνδεση στο διαδίκτυο.

  • Αποφυγή συνεχούς μεταφοράς των κινητών τηλεφώνων στις τσέπες.

5. Υποστηρικτικές θεραπείες

Η ρεφλεξολογία είναι μια μορφή μάλαξης που εφαρμόζει πίεση σε συγκεκριμένα σημεία των χεριών και των ποδιών. Βασίζεται στη θεωρία ότι κάθε σημείο συνδέεται με ένα όργανο ή μέρος του σώματος, και ότι η μάλαξη μπορεί να βελτιώσει την υγεία στην αντίστοιχη περιοχή, αποδεσμεύοντας μπλοκαρίσματα και ενεργοποιώντας την ενέργεια.

Η ειδική στη ρεφλεξολογία γονιμότητας και μητρότητας, Έρικα Κόκρακ (Erika Kokrak), εξήγησε στην Epoch Times ότι η ρεφλεξολογία γονιμότητας εστιάζει στο νευρικό, ενδοκρινικό και αναπαραγωγικό σύστημα. Όπως σημείωσε, αυτού του είδους η μάλαξη είναι βαθιά χαλαρωτική και, μέσα σε λίγες εβδομάδες, οι γυναίκες παρατηρούν σημαντική μείωση στα επίπεδα άγχους. Πρόσθεσε ότι η ρεφλεξολογία μπορεί να συμβάλει στην εξισορρόπηση των ορμονών και ενδεχομένως να βελτιώσει τον τρόπο με τον οποίο ο οργανισμός ανταποκρίνεται στα φάρμακα γονιμότητας κατά την εξωσωματική γονιμοποίηση.

Η Κόκρακ υπογράμμισε ότι όταν μειώνεται το στρες, μειώνονται και τα επίπεδα κορτιζόλης, γεγονός που επιτρέπει στον εγκέφαλο και στο ενδοκρινικό σύστημα να επικοινωνούν καλύτερα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να λειτουργούν σωστά οι ορμόνες που ρυθμίζουν τον εμμηνορροϊκό κύκλο.

Ανασκόπηση επιστημονικών δεδομένων έδειξε ότι και ο βελονισμός μπορεί να αποτελέσει υποστηρικτική θεραπεία για τη γονιμότητα. Συγκεκριμένα, συμβάλλει στην αποκατάσταση της ισορροπίας των γυναικείων αναπαραγωγικών ορμονών, προάγει τη σταθερή ωορρηξία και προετοιμάζει το ωάριο. Επιπλέον, βελτιώνει τη ροή αίματος στην αρτηρία του ενδομητρίου, αυξάνοντας τις πιθανότητες επιτυχούς εμβρυομεταφοράς κατά την εξωσωματική.

Από την ενιαία σκοπιά τόσο της ανατολικής όσο και της δυτικής ιατρικής, η βελτιστοποίηση της γονιμότητας σε γυναίκες και άνδρες συνεπάγεται την υποστήριξη ολόκληρου του οργανισμού και όχι μόνο του αναπαραγωγικού συστήματος, σύμφωνα με τη Δρ Μπάιντερ. Όπως ανέφερε, στις γυναίκες οι θεραπείες βελονισμού μπορούν να ρυθμίσουν τον κύκλο, να βελτιώσουν τη ροή αίματος στις ωοθήκες και τη μήτρα και να μειώσουν τις ορμόνες του στρες που παρεμβαίνουν στην ωορρηξία. Στους άνδρες, ο βελονισμός μπορεί να βελτιώσει τη ροή αίματος στους όρχεις, να μειώσει τη φλεγμονή και να στηρίξει την υγιή παραγωγή σπέρματος, επηρεάζοντας θετικά την ορμονική ισορροπία και μειώνοντας το οξειδωτικό στρες.

Της Mary West

Το ‘ισλαμικό ΝΑΤΟ’ και η αναδιάταξη δυνάμεων στη Μέση Ανατολή

Από

Οι τελευταίες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή σηματοδοτούν μια θεμελιώδη αλλαγή στο γεωπολιτικό τοπίο της περιοχής. Η πρωτοβουλία για τη δημιουργία ενός κοινού ισλαμικού στρατού, με τη συμμετοχή χωρών από την Τουρκία και το Ιράν έως τη Σαουδική Αραβία και την Αίγυπτο, αντιπροσωπεύει την πιο φιλόδοξη απόπειρα ενοποίησης του μουσουλμανικού κόσμου από τη δεκαετία του 1970. Ταυτόχρονα, η επίθεση του Ισραήλ στο Κατάρ και η ενεργοποίηση του αμυντικού μηχανισμού του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου δείχνουν ότι η περιοχή βρίσκεται σε ένα κομβικό σημείο όπου παλιές συμμαχίες αμφισβητούνται και νέες γεννώνται υπό την πίεση των στρατιωτικών εξελίξεων.

Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες πληροφορίες, έχει διατυπωθεί επισήμως η πρόθεση από διάφορες μουσουλμανικές χώρες για τη δημιουργία ενός κοινού ισλαμικού στρατού με στόχο την επίθεση στο Ισραήλ. Αυτή η πρωτοβουλία αποτελεί το αποτέλεσμα μακρόχρονων γεωπολιτικών εντάσεων που έχουν κλιμακωθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια.

Οι πρωταγωνιστές της ισλαμικής συμμαχίας

Στην πρώτη γραμμή αυτής της πρωτοβουλίας βρίσκεται η Τουρκία, η οποία έχει ήδη πρωτοστατήσει στη σχετική συζήτηση. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει κάνει σαφές ότι η Τουρκία είναι έτοιμη να μοιραστεί τις δυνατότητες της αμυντικής της βιομηχανίας με συμμάχους, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το Ισραήλ. Παράλληλα, η Αίγυπτος έχει δηλώσει ότι θα στηρίξει την πρωτοβουλία.

Το Ιράν, παρά τη σιιτική του ταυτότητα που το διαφοροποιεί από τις σουνιτικές χώρες, έχει ήδη κάνει δηλώσεις και καλεί τους σουνίτες να κάνουν κοινό ισλαμικό στρατό, επισημαίνοντας ότι κινδυνεύουν από το Ισραήλ. Αυτή η σπάνια σουνιτο-σιιτική σύγκλιση αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία της τρέχουσας γεωπολιτικής αναδιάταξης.

Ο ρόλος της Κίνας στη νέα συμμαχία

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά στοιχεία αυτής της εξέλιξης είναι η εμπλοκή της Κίνας, η οποία από ότι φαίνεται θα συνδράμει, χωρίς να φαίνεται, στα εξοπλιστικά και τη χρηματοδότηση. Η κινεζική παρουσία στη Μέση Ανατολή έχει ενταθεί τα τελευταία χρόνια, με το Πεκίνο να αποτελεί πλέον τον σημαντικότερο οικονομικό εταίρο του Ιράν.

Η Κίνα έχει εισαγάγει περίπου 15% του αργού πετρελαίου της από το Ιράν το 2024, καθιστώντας την εξαιρετικά ευάλωτη σε περίπτωση που κλείσουν τα Στενά του Ορμούζ. Παράλληλα, έχουν γίνει μεταφορές κινεζικών εξοπλιστικών συστημάτων προς το Ιράν, συμπεριλαμβανομένων των μαχητικών αεροσκαφών J-10C.

Τα διλήμματα της ισλαμικής ενότητας

Παρά τις επίσημες δηλώσεις, η δημιουργία ενός ενιαίου ισλαμικού στρατού αντιμετωπίζει σημαντικά εμπόδια. Όπως επισημαίνεται από αναλυτές, δεν μπορεί κανείς να ξέρει ποιος θα είναι ο αρχηγός αυτής της συμμαχίας, καθώς ήδη δύο κράτη έχουν αρχηγικές τάσεις: η Τουρκία και το Ιράν. Κάθε χώρα προωθεί αυτό το αφήγημα για διαφορετικούς λόγους.

Το Ιράν θεωρείται ότι έχει μια ύπουλη εξισορροπητική τάση, καθώς σχεδιάζει να ξαναπάρει τα πάνω του και ήδη προετοιμάζεται για νέο γύρο διαπραγματεύσεων με τους Δυτικούς σχετικά με τα πυρηνικά. Από την άλλη, η Τουρκία θέλει αυτόν τον στρατό ως διπλωματικό αντίβαρο σε περίπτωση που επιχειρήσει επίθεση κατά των κουρδικών δυνάμεων.

Η επίθεση στο Κατάρ και η κρίση του Κόλπου

Η ισραηλινή επίθεση στην Ντόχα του Κατάρ στις αρχές Σεπτεμβρίου 2025 αποτέλεσε ένα κομβικό γεγονός που άλλαξε ριζικά τη δυναμική στην περιοχή. Αυτή η επιχείρηση, που το Ισραήλ ονόμασε “Σύνοδο της Φωτιάς”, στόχευσε ανώτερα στελέχη της Χαμάς που διέμεναν στη Ντόχα.

Το Κατάρ έχει χαρακτηριστεί ως το “ΑΤΜ όλων των σουνιτικών τρομοκρατικών οργανώσεων”, χρηματοδοτώντας οργανώσεις όπως ο ISIS, η Μπόκο Χαράμ, η Χαμάς και οργανώσεις που συνδέονται με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα. Τα φιλανθρωπικά ιδρύματα του Κατάρ χρηματοδοτούν με εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια τις οργανώσεις της Χαμάς στη Γάζα και αλλού.

Η επίθεση του Ισραήλ στη Ντόχα στόχευσε αυτό που χαρακτηρίστηκε ως «τα κεντρικά γραφεία συντονισμού του παγκόσμιου ισλαμικού εξτρεμισμού». Για πρώτη φορά δέχτηκαν επίθεση τα κεντρικά που εδρεύουν στο Κατάρ, προκαλώντας μεγάλο σοκ.

Η απάντηση του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου ήταν άμεση και κατηγορηματική. Το ΣΣΚ εξέδωσε δήλωση καταδικάζοντας την «βάναυση ισραηλινή επιθετικότητα κατά του αδελφού κράτους του Κατάρ», την οποία χαρακτήρισε «άμεση απειλή για την κοινή ασφάλεια του Κόλπου και για την περιφερειακή ειρήνη και σταθερότητα».

Το ΣΣΚ συμφώνησε να συγκαλέσει συνεδρίαση του Κοινού Συμβουλίου Άμυνας και της Ανώτατης Στρατιωτικής Επιτροπής για να «ενεργοποιήσει κοινούς αμυντικούς μηχανισμούς». Αυτή είναι η πρώτη φορά που το ΣΣΚ ενεργοποιεί τη συμφωνία κοινής άμυνας του 2000, η οποία ορίζει ότι μια επίθεση εναντίον ενός μέλους αποτελεί επίθεση εναντίον όλων.

Η ψηφιακή στροφή του ΕΦΚΑ: Η νέα υπηρεσία DASHBOARD – myEFKA

Από

Με την παρουσία της υπουργού Εργασίας Νίκης Κεραμέως, η Διοίκηση του οργανισμού με κεντρικό ομιλητή τον διοικητή Δρα Αλέξανδρο Βαρβέρη, παρουσίασε το DASHBOARD – myEFKA, το νέο εργαλείο ψηφιακής εξυπηρέτησης των πολιτών.

Η νέα ψηφιακή πλατφόρμα επιδιώκει να συγκεντρώσει όλες τις βασικές ασφαλιστικές πληροφορίες κάθε πολίτη σε ένα ενιαίο ψηφιακό περιβάλλον. Στόχος της είναι η άμεση, ασφαλής και διαφανής εξυπηρέτηση, με μείωση της γραφειοκρατίας και βελτίωση της πρόσβασης στις υπηρεσίες του ΕΦΚΑ.

Μέσω της πλατφόρμας, οι ασφαλισμένοι αποκτούν άμεση, ασφαλή και διαφανή πρόσβαση σε κρίσιμα στοιχεία για τις εισφορές, τις παροχές και το ασφαλιστικό τους ιστορικό, μειώνοντας έτσι την ανάγκη φυσικής παρουσίας στα υποκαταστήματα.

Παράλληλα, έγινε παρουσίαση της εφαρμογής myEFKAmobile, διαθέσιμη σε App Store και Google Play, που δίνει τη δυνατότητα πρόσβασης στις υπηρεσίες του ΕΦΚΑ από το κινητό τηλέφωνο, καθιστώντας την εξυπηρέτηση πιο ευέλικτη και άμεση.

Η κυρία Κεραμέως αναφέρθηκε χαρακτηριστικά στην κοινή συνισταμένη όλων των προσπαθειών, που είναι να γίνει η ζωή του πολίτη καλύτερη και με κάθε ενέργεια να βελτιωθεί η καθημερινότητά του, και ότι όλο αυτό είναι η προμετωπίδα αυτής της προσπάθειας.

Ο κύριος Βαρβέρης ανέφερε ότι η πορεία του έργου είναι πολύ μεγάλη, παρομοιάζοντάς το με Μαραθώνιο που ξεκίνησε πριν από έξι χρόνια και συνεχίζεται κάθε μέρα.

Συνολικά γίνεται ψηφιοποίηση σε περισσότερες από 53 εκατομμύρια σελίδες χαρτιού, αλλά δεν είναι μόνο αυτές. Η διαδικασία σάρωσης έχει ξεπεράσει το 65% και υπολογίζεται να ολοκληρωθεί μέχρι τέλη Δεκεμβρίου, ενώ η εξαγωγή δεδομένων προς μετασχηματισμό έχει προχωρήσει κατά 40%, ποσοστό από το οποίο έχει πλήρως ψηφιοποιηθεί το 25% μέχρι τώρα. Εκτιμάται ότι η ψηφιοποίηση αυτών των δεδομένων  θα έχει ολοκληρωθεί μέχρι το επόμενο καλοκαίρι και θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν.

Το Νέο Μητρώο του ΕΦΚΑ είναι σε λειτουργία εδώ και 3 μήνες περίπου, και είναι ένας μικρός άθλος όπως ανέφερε ο κύριος Βαρβέρης, γιατί «αλλάζουμε μηχανή σε ένα όχημα που κινείται».

Για την άντληση των στοιχείων των ασφαλισμένων συνεργάζεται με τρεις διαφορετικούς οργανισμούς. Το Εθνικό Μητρώο Επικοινωνίας, το ΑΜΚΑ και το Μητρώο Πολιτών, αλλά και με όλους τους οργανισμούς της χώρας όπως π.χ. το Taxis, τη ΔΥΠΑ, ακόμα και με τον Δικηγορικό Σύλλογο.

Τι παρέχει το Dashboard του Πολίτη myEFKA

Η πλατφόρμα/εφαρμογή προσφέρει (ή θα προσφέρει) τα παρακάτω:

Ιστορικό ασφαλιστικού βίου: Προβολή των ενσήμων, των εισφορών, όλων των ενεργών και μη ασφαλιστικών στοιχείων

Ειδοποιήσεις/υπενθυμίσεις: Προσωποποιημένες ειδοποιήσεις για υποχρεώσεις, οφειλές ή εκκρεμότητες

Αιτήσεις και παρακολούθηση κατάστασής τους: Ο πολίτης θα μπορεί να κάνει αιτήσεις (π.χ μεταβολές προσωπικών στοιχείων, παροχές, εκκρεμότητες), και να βλέπει πού βρίσκεται η πορεία τους

Αλλαγή/ενημέρωση στοιχείων: Επικοινωνίας, διεύθυνσης, IBAN τράπεζας, τραπεζικού λογαριασμού προτεραιότητας

Έκδοση πιστοποιητικών/βεβαιώσεων: Πιστοποιητικά ασφαλιστικής ενημερότητας, ενημερωτικά συντάξεων, βεβαιώσεις αναπηρίας, εκκαθαριστικά

Πρόσβαση μέσω φορητών συσκευών: Διαθέσιμη εφαρμογή (myEFKAmobile) για κινητό και τάμπλετ (App Store/Google Play), με τις βασικές λειτουργίες προσαρμοσμένες

Αυθεντικοποίηση και ασφάλεια: Ταυτοποίηση μέσω κωδικών Taxisnet+One Time Password (OTP). Επιπλέον προϋπόθεση η εγγραφή στο Εθνικό Μητρώο Ασφαλισμένων (ΕΜΕπ).

Προκλήσεις και ζητήματα που εγείρονται

Παρότι τα οφέλη είναι σημαντικά, με βάση τις διαθέσιμες πληροφορίες προκύπτουν και ορισμένα ζητήματα που αξίζει να αναλυθούν:

Πλήρης ψηφιοποίηση του αρχείου: Δεν είναι ακόμη σαφές αν έχουν ψηφιοποιηθεί όλα τα ένσημα/ασφαλιστικά δεδομένα από όλους τους προγενέστερους φορείς. Όπου υπάρχουν φυσικές βιβλιοθήκες ή έντυπα αρχεία, μπορεί να υπάρχει καθυστέρηση ή ασυμφωνίες.

Εγγραφή στο Εθνικό Μητρώο Ασφαλισμένων (ΕΜΕπ): Η πλατφόρμα προϋποθέτει ότι ο ασφαλισμένος είναι καταχωρημένος στο Εθνικό Μητρώο Επικοινωνίας. Όποιος δεν μπορεί να ολοκληρώσει αυτή τη διαδικασία δεν θα μπορεί να εισέλθει στην πλατφόρμα.

Τεχνική πρόσβαση/ψηφιακός αναλφαβητισμός: Όσοι δεν είναι εξοικειωμένοι με τεχνολογία ή δεν έχουν σταθερή πρόσβαση στο διαδίκτυο, μπορεί να αντιμετωπίσουν δυσκολίες.

Προστασία προσωπικών δεδομένων: Παρά τις διαβεβαιώσεις για ασφαλείς μεθόδους πιστοποίησης και αυθεντικοποίησης, ο χειρισμός ευαίσθητων δεδομένων (ασφαλιστικού ιστορικού, στοιχείων αναπηρίας, τραπεζικών λογαριασμών) απαιτεί αυστηρή κρυπτογράφηση, έλεγχο πρόσβασης, σαφείς πολιτικές διατήρησης και διαμοιρασμού δεδομένων.

Σημασία και προοπτικές

Σε επίπεδο πολιτικής, η υπηρεσία σηματοδοτεί επιχείρηση ψηφιακού μετασχηματισμού στο ασφαλιστικό σύστημα, με στόχο να καταστεί ο ΕΦΚΑ ένας ψηφιακός φορέας πρώτης γραμμής.

Η ευκολία, η ταχύτητα και η διαφάνεια που υποσχέθηκε μπορεί να οδηγήσει σε μείωση των χρόνων αναμονής για εξυπηρέτηση, λιγότερα λάθη και πιο σαφή ενημέρωση του πολίτη.

Υπάρχει προοπτική να εξελιχθεί περαιτέρω, προσθέτοντας νέες υπηρεσίες και λειτουργίες μέσα στο 2026, με την ολοκλήρωση του νέου Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος του ΕΦΚΑ και της ψηφιοποίησης του συνόλου των ασφαλιστικών αρχείων.

Ο Έλληνας πρωτοπόρος που έσωσε εκατομμύρια ζωές: Η ιστορία του Γεωργίου Παπανικολάου

Από

Στην παγκόσμια ιατρική ιστορία, λίγα ονόματα φέρουν τη βαρύτητα που συνοδεύει το όνομα του Γεωργίου Παπανικολάου. Ο άνθρωπος που γεννήθηκε στα γραφικά παράλια της Κύμης το 1883 και πέθανε στο Μαϊάμι της Φλόριντα το 1962, κατάφερε να επιδράσει ριζικά στη μάχη κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, σώζοντας εκατομμύρια ζωές γυναικών ανά τον κόσμο.

Από τη φιλοσοφία στην επιστήμη

Η παιδική ηλικία του Παπανικολάου πέρασε στο ζεστό οικογενειακό περιβάλλον της Κύμης, όπου ο πατέρας του Νικόλαος, γιατρός και δήμαρχος της πόλης, του μετέδωσε την αγάπη για την επιστήμη. Παρά την αρχική του κλίση προς τη μουσική και τη φιλοσοφία – έπαιξε βιολί για οκτώ χρόνια και μελέτησε τα έργα του Καντ και του Νίτσε – η μοίρα τον οδήγησε προς την ιατρική.

Μετά την αποφοίτησή του από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1904 σε ηλικία μόλις 21 ετών, ο νεαρός Παπανικολάου επέστρεψε στην Κύμη. Καθημερινά περπατούσε στους λόφους της πόλης, διαβάζοντας φιλοσοφία και αναρωτώμενος για τον σκοπό της ζωής του. Η φιλοσοφική σκέψη του Νίτσε έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του.

Ωστόσο, όπως ο ίδιος έγραψε στον πατέρα του: «Δεν είμαι πλέον ονειροπόλος. Η επιστήμη με άρπαξε από τα χέρια του Νίτσε. Πατώ απάνω σε έδαφος στερεό…».

Η γερμανική περίοδος και η στροφή στη Βιολογία

Το 1907, ο πατέρας του, αναγνωρίζοντας τις ικανότητες του γιου του, τον έστειλε στη Γερμανία για μεταπτυχιακές σπουδές. Εκεί, ο Παπανικολάου παρακολούθησε μαθήματα του διάσημου καθηγητή Ερνέστου Χαίκελ, ενώ συνέχισε τις σπουδές του στο Φράιμπουργκ και τέλος στο Μόναχο.

Το 1910 αποφοίτησε με διδακτορικό τίτλο στη Φιλοσοφία για την εργασία του «Περί των συνθηκών της διαφοροποιήσεως του φύλου των Δαφνιδών».

Η μετανάστευση στην Αμερική και οι πρώτες δυσκολίες

Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα το 1910, ο Παπανικολάου διαπίστωσε ότι οι συνθήκες δεν ευνοούσαν τα ερευνητικά του σχέδια. Αμέσως μετά το γάμο του με την Ανδρομάχη Μαυρογένη, αποφάσισε να μεταναστεύσει στις ΗΠΑ, δηλώνοντας στους γονείς του: «το ιδανικόν μου δεν είναι να πλουτίσω, ούτε να ζήσω ευτυχής αλλά να εργασθώ, να δράσω, να δημιουργήσω».

Η άφιξή του στη Νέα Υόρκη το 1913 μαζί με τη σύζυγό του ήταν γεμάτη δυσκολίες. Χωρίς να γνωρίζουν αγγλικά και με μόλις 250 δολάρια στην τσέπη τους, αναγκάστηκαν να αναλάβουν οποιαδήποτε εργασία. Ο Παπανικολάου εργάστηκε ως βιολιστής σε εστιατόρια, πωλητής χαλιών και υπάλληλος σε ελληνική εφημερίδα, ενώ η Μάχη, όπως την έλεγαν, εργαζόταν ως ράφτρα ράβοντας κουμπιά για 5 δολάρια την εβδομάδα.

Η καταλυτική συνάντηση στο Κορνέλλ

Η τύχη του άλλαξε όταν ο διάσημος γενετιστής του Πανεπιστημίου Κολούμπια, Τόμας Χαντ Μόργκαν, του προσέφερε μια θέση στο παθολογικό τμήμα του Νοσοκομείου της Νέας Υόρκης. Ένα χρόνο αργότερα, το 1914, ο Παπανικολάου έλαβε πλήρη ερευνητική θέση στο Ιατρικό Κολέγιο του Πανεπιστημίου του Κορνέλλ.

Εκεί, υπό την καθοδήγηση του καθηγητή Τσάρλς Στόκαρντ, άρχισε να μελετά τον προσδιορισμό του φύλου σε ινδικά χοιρίδια. Αρχικά, η έρευνά του επικεντρώθηκε στη μελέτη των χρωμοσωμάτων X και Y στα σπερματοζωάρια και τα ωάρια, αλλά σύντομα ανακάλυψε κάτι που θα άλλαζε την ιστορία της ιατρικής.

Η μεγάλη ανακάλυψη

Το 1916, μελετώντας τους κύκλους αναπαραγωγής των πειραματόζωων, ο Παπανικολάου παρατήρησε ότι μπορούσε να προσδιορίσει τη φάση του εμμηνορρυσιακού κύκλου εξετάζοντας κολπικά επιχρίσματα υπό το μικροσκόπιο. Τα επιθηλιακά κύτταρα του κόλπου παρουσίαζαν διαφορετικές μορφές κάθε 15-16 ημέρες, σε συσχετισμό με τις αλλαγές στα αναπαραγωγικά όργανα.

Το 1920, ο Παπανικολάου στράφηκε στη μελέτη της κυτταρολογίας του ανθρώπινου αναπαραγωγικού συστήματος. Εδώ έρχεται στο προσκήνιο η εξαιρετική συμβολή της συζύγου του, Μάχης Παπανικολάου.

Μάχη Παπανικολάου: Ο αθόρυβος ήρωας

Η Ανδρομάχη “Μάχη” Μαυρογένη Παπανικολάου δεν ήταν απλώς η σύζυγος ενός μεγάλου επιστήμονα – ήταν η σιωπηλή συν-δημιουργός μιας από τις σπουδαιότερες ιατρικές ανακαλύψεις του 20ού αιώνα. Για 21 ολόκληρα χρόνια, η Μάχη εθελοντικά επέτρεψε στον σύζυγό της να λαμβάνει δείγματα από τον τράχηλο της μήτρας της καθημερινά, προκειμένου να αναπτύξει την τεχνική του τεστ Παπανικολάου.

Όπως η ίδια δήλωσε: «δεν υπήρχε για εμένα άλλη λύση από να τον ακολουθώ στο εργαστήριο, κάνοντας το δικό του τρόπο ζωής και δικό μου». Η Μάχη έγινε οδηγός του, εργαστηριακή τεχνικός, γραμματέας και πολύτιμη συνεργάτιδα του.

Η γέννηση του Τεστ Παπανικολάου

Η στιγμή της ανακάλυψης ήρθε όταν ο Παπανικολάου εξέτασε κολπικό επίχρισμα από μια γυναίκα που έπασχε από καρκίνο της μήτρας. Τα κακοήθη κύτταρα ήταν ξεκάθαρα ορατά υπό το μικροσκόπιο. Όπως ο ίδιος περιέγραψε: «Η πρώτη παρατήρηση καρκινικών κυττάρων στο επίχρισμα του τραχήλου της μήτρας μου προκάλεσε μια από τις μεγαλύτερες συγκινήσεις που βίωσα ποτέ στην επιστημονική μου καριέρα».

Το 1928, σε ένα ιατρικό συνέδριο στο Battle Creek του Μίσιγκαν, ο Παπανικολάου παρουσίασε την πρωτοποριακή του μέθοδο για την πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Η αντίδραση της ιατρικής κοινότητας ήταν σκεπτικιστική – πολλοί ερευνητές πίστευαν ότι μόνο η βιοψία και η ιστολογική εξέταση μπορούσαν να ανιχνεύσουν την ασθένεια.

Η αποδοχή της μεθόδου του Παπανικολάου δεν ήταν άμεση. Χρειάστηκαν 13 ολόκληρα χρόνια μέχρι το 1941, όταν σε συνεργασία με τον γυναικολόγο  Χέρμπερτ Τράουτ, δημοσίευσαν το πρωτοποριακό τους άρθρο “The diagnostic value of vaginal smears in carcinoma of the uterus”.

Δύο χρόνια αργότερα, το 1943, εκδόθηκε το επαναστατικό βιβλίο τους “Diagnosis of Uterine Cancer by the Vaginal Smear”, που βασιζόταν σε μελέτη πάνω από 3.000 περιπτώσεων. Αυτή η δημοσίευση είχε παγκόσμιο αντίκτυπο και καθιέρωσε το τεστ Παπανικολάου ως το “χρυσό πρότυπο” για τον έλεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.

Ο επιστημονικός γίγαντας

Ο Παπανικολάου εργάστηκε στο Κορνέλλ για 47 συνεχή χρόνια (1914-1961), ιδρύοντας το Εργαστήριο Κυτταρολογίας Παπανικολάου και αποκτώντας όλους τους τίτλους της ακαδημαϊκής ιεραρχίας. Αξιοσημείωτο είναι ότι δεν του δόθηκαν ποτέ διδακτικά καθήκοντα, ώστε να μπορεί να αφοσιωθεί αποκλειστικά στο ερευνητικό του έργο.

Το 1954 δημοσίευσε τον περίφημο «Άτλαντα Αποφολιδωτικής Κυτταρολογίας», ένα μνημειώδες έργο που περιέγραφε τεχνικές μελέτης κυττάρων από διάφορα όργανα του σώματος και δημιούργησε τα θεμέλια της σύγχρονης ιατρικής ειδικότητας της κυτταροπαθολογίας.

Η τελευταία πράξη στο Μαϊάμι

Το 1961, σε ηλικία 78 ετών, ο Παπανικολάου αποφάσισε να εγκαταλείψει τη Νέα Υόρκη και να μεταβεί στο Μαϊάμι για να αναλάβει την οργάνωση και διεύθυνση του νεοσύστατου Καρκινολογικού Ινστιτούτου. Δυστυχώς, δεν πρόλαβε να το εγκαινιάσει ο ίδιος – πέθανε από έμφραγμα του μυοκαρδίου στις 19 Φεβρουαρίου 1962, λίγους μήνες μετά την άφιξή του.

Το Ινστιτούτο μετονομάστηκε σε «Ερευνητικό Καρκινολογικό Ινστιτούτο Γεώργιος Παπανικολάου» προς τιμήν του.

Η επίδραση στη δημόσια υγεία

Η επίδραση του τεστ Παπανικολάου στη δημόσια υγεία ήταν και παραμένει καταλυτική. Πριν από την ευρεία χρήση του, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας ήταν μία από τις κύριες αιτίες θανάτου μεταξύ των γυναικών. Η δυνατότητα ανίχνευσης ανώμαλων κυττάρων πριν εξελιχθούν σε επεμβατικό καρκίνο επέτρεψε την πρώιμη παρέμβαση.

Σύγχρονες μελέτες δείχνουν ότι το τεστ Παπανικολάου έχει οδηγήσει σε μείωση της θνησιμότητας από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας κατά 70%. Μόνο στις ΗΠΑ, από το 1991, προγράμματα ελέγχου που βασίζονται στη μέθοδο Παπανικολάου έχουν διαγνώσει πάνω από 4.524 περιπτώσεις επεμβατικού καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και 207.727 προκαρκινικές βλάβες.

Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις, η βελτιστοποίηση των προγραμμάτων ελέγχου θα μπορούσε να προλάβει επιπλέον 128 περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας ανά 100.000 γυναίκες.

Η κληρονομιά και οι τιμές

Το συγγραφικό έργο του Παπανικολάου περιλαμβάνει 158 άρθρα και 5 συγγράμματα. Τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις: το Πανεπιστήμιο Κορνέλλ τον ανεκήρυξε ομότιμο καθηγητή το 1957, η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών τον όρισε επίτιμο διδάκτορα το 1949, ενώ η Ακαδημία Αθηνών τον ανεκήρυξε επίτιμο μέλος το 1957.

Παρά τις πολλές τιμές, ο Παπανικολάου δεν έλαβε ποτέ το Νόμπελ Ιατρικής, παρότι είχε προταθεί από πολλούς Έλληνες και ξένους ερευνητές.

Μια ιστορία που συνεχίζεται

Σήμερα, σχεδόν έναν αιώνα μετά την πρώτη παρουσίαση του τεστ Παπανικολάου, η μέθοδος εξακολουθεί να αποτελεί τη βάση των προγραμμάτων ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας παγκοσμίως. Οι σύγχρονες τεχνολογίες έχουν βελτιώσει την ακρίβεια και την αποτελεσματικότητα του ελέγχου, αλλά η θεμελιώδης αρχή που εισήγαγε ο Παπανικολάου παραμένει άθικτη.

Η ιστορία του Γεωργίου Παπανικολάου είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια επιστημονική βιογραφία. Είναι η ιστορία ενός ανθρώπου που, παρά τις αντιξοότητες και τη σκληρή αδιαφορία που αντιμετώπισε αρχικά, επέμεινε στο όραμά του. Είναι η ιστορία μιας γυναίκας, της Μάχης, που θυσίασε τη δική της άνεση για να υπηρετήσει την επιστήμη. Και πάνω από όλα, είναι η ιστορία του πώς η αφοσίωση στην αλήθεια και η επιμονή μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο.

Σήμερα, κάθε φορά που μια γυναίκα κάνει το τεστ Παπανικολάου, τιμά τη μνήμη του σιωπηλού ήρωα από την Κύμη που «χάρισε ζωή στις γυναίκες ολόκληρου του κόσμου».

Αλήθεια & Παράδοση

Facebook-f Linkedin Twitter Youtube
  • Stories
  • Community
  • Blog
  • Careers
  • Brand Assets

36 ΧΩΡΕΣ, 22 ΓΛΩΣΣΕΣ

  • Αγγλικά
  • Γαλλικά
  • Γερμανικά
  • Εβραϊκά
  • Ελληνικά
  • Ιαπωνικά
  • Ινδονησιακά
  • Ισπανικά
  • Ιταλικά
  • Κινεζικά
  • Κορεάτικα
  • Ολλανδικά
  • Ουκρανικά
  • Περσικά
  • Πολωνικά
  • Πορτογαλικά
  • Ρουμανικά
  • Ρωσικά
  • Σλοβακικά
  • Σουηδικά
  • Τουρκικά
  • Τσέχικα