ΚΟΣΜΟΣ

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ουκρανία υπέγραψαν στις 30 Απριλίου συμφωνία εταιρικής σχέσης που αφορά τα σπάνια μέταλλα και άλλους φυσικούς πόρους της Ουκρανίας, σύμφωνα με δηλώσεις τόσο Αμερικανών όσο και Ουκρανών αξιωματούχων.

Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Σκοτ Μπέσσεντ, ανέφερε σε ανακοίνωσή του ότι η συμφωνία στέλνει ένα σαφές μήνυμα προς τη Ρωσία, υπογραμμίζοντας τη δέσμευση της κυβέρνησης Τραμπ σε μια ειρηνευτική διαδικασία με επίκεντρο μια ελεύθερη, κυρίαρχη και ευημερούσα Ουκρανία σε βάθος χρόνου. Παράλληλα, διευκρίνισε πως κανένα κράτος ή πρόσωπο που χρηματοδότησε ή προμήθευσε τον ρωσικό πολεμικό μηχανισμό δεν θα έχει δικαίωμα να επωφεληθεί από την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας.

Η πρώτη αναπληρώτρια πρωθυπουργός της Ουκρανίας, Γιούλια Σβιριντένκο, επιβεβαίωσε ότι υπέγραψε τη συμφωνία εκ μέρους της Ουκρανίας στις 30 Απριλίου. Σε ανάρτησή της στην πλατφόρμα Χ, σημείωσε ότι η Ουκρανία, σε συνεργασία με τις ΗΠΑ, δημιουργεί ένα Ταμείο που θα προσελκύσει διεθνείς επενδύσεις στη χώρα.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, εργάζεται εδώ και μήνες για τη σύναψη μιας συμφωνίας που θα επιτρέπει την πρόσβαση των ΗΠΑ στους φυσικούς πόρους της Ουκρανίας. Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις συνάντησαν εμπόδια ήδη από την αρχή, καθώς κατά τη συνάντηση της 28ης Φεβρουαρίου στον Λευκό Οίκο, ο Τραμπ και ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι διαφώνησαν μπροστά στα μέσα ενημέρωσης για τον τρόπο επίλυσης του συνεχιζόμενου πολέμου με τη Ρωσία. Οι διαβουλεύσεις μεταξύ των δύο μερών συνεχίστηκαν και τις εβδομάδες που ακολούθησαν την επίσκεψη του Ζελένσκι στην Ουάσιγκτον, με κύριο αντικείμενο τους φυσικούς πόρους της Ουκρανίας.

Αν και ο Μπέσσεντ διαμήνυσε ότι η κυβέρνηση Τραμπ είναι έτοιμη να οριστικοποιήσει τη συμφωνία, άφησε να εννοηθεί πως υπάρχουν ακόμη διαφορές, καθώς, όπως είπε, η ουκρανική πλευρά προχώρησε το προηγούμενο βράδυ σε αιφνίδιες τροποποιήσεις, εκφράζοντας την ελπίδα ότι θα τις επανεξετάσει.

Νωρίτερα την ίδια ημέρα, ο Ουκρανός πρωθυπουργός, Ντένις Σμιχάλ, ανακοίνωσε μέσω τηλεμαραθωνίου ότι η Σβιριντένκο αναχωρούσε για την Ουάσιγκτον, προκειμένου να υπογράψει τη συμφωνία.

Η συμφωνία αναμένεται πλέον να υποβληθεί προς κύρωση στο ουκρανικό κοινοβούλιο.

Σε διαδοχικές αναρτήσεις της, η Σβιριντένκο επεσήμανε ότι η συμφωνία προβλέπει αμοιβαία επωφελείς όρους για τις δύο χώρες, ενώ οι ΗΠΑ επιβεβαιώνουν τη δέσμευσή τους για μακροπρόθεσμη ειρήνη στην Ουκρανία και αναγνωρίζουν τη συμβολή της στη διεθνή ασφάλεια, μεταξύ άλλων μέσω της απόφασης να εγκαταλείψει τα πυρηνικά όπλα.

Η ίδια σημείωσε πως η ουκρανική κυβέρνηση θα διατηρήσει την πλήρη κυριότητα και τον έλεγχο των εξορυκτικών δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένων των κρατικών επιχειρήσεων.

Το Ταμείο θα λειτουργεί ως ισότιμη εταιρική σχέση ανάμεσα στις δύο χώρες και δεν θα περιλαμβάνει όρους που να σχετίζονται με χρέη προς τις ΗΠΑ. Η αμερικανική συμμετοχή θα πραγματοποιηθεί μέσω του Διεθνούς Οργανισμού Χρηματοδότησης (International Development Finance Corp. – DFC).

Όπως ανέφερε η Σβιριντένκο, η συμφωνία ευθυγραμμίζεται με το νομικό πλαίσιο της Ουκρανίας και εντάσσεται στους ευρύτερους στόχους της χώρας για ευρωπαϊκή ενοποίηση. Τόνισε επίσης ότι το κείμενο στέλνει μήνυμα στους διεθνείς εταίρους ότι η μακροπρόθεσμη συνεργασία με την Ουκρανία — σε ορίζοντα δεκαετιών — είναι όχι μόνο εφικτή αλλά και αξιόπιστη.

Η χρηματοδότηση του Ταμείου θα προέρχεται αποκλειστικά από νέες άδειες για εξόρυξη κρίσιμων ορυκτών, πετρελαίου και φυσικού αερίου, ενώ τα έσοδα και οι εισφορές δεν θα φορολογούνται από καμία από τις δύο χώρες. Επιπλέον, προβλέπεται μεταφορά τεχνογνωσίας και τεχνολογικής υποστήριξης από τις ΗΠΑ, με στόχο την προσέλκυση επιπλέον επενδύσεων.

Οι επενδύσεις θα αφορούν εξορυκτικά έργα, σχετικές υποδομές και επεξεργασία πρώτων υλών, με ρητή πρόβλεψη ότι όλα τα κεφάλαια θα επενδύονται αποκλειστικά εντός της Ουκρανίας.

Η Σβιριντένκο εκτίμησε ότι για την πρώτη δεκαετία, τα έσοδα και τα κέρδη του Ταμείου δεν θα διανέμονται αλλά θα επανεπενδύονται σε νέα έργα ή στην ανοικοδόμηση της χώρας, προσθέτοντας ότι οι συγκεκριμένοι όροι θα αποτελέσουν αντικείμενο περαιτέρω διαπραγματεύσεων.

Πηγή με γνώση των διαπραγματεύσεων στον Λευκό Οίκο ανέφερε στην Epoch Times ότι πρόκειται όχι για ένα αλλά για τρία διαφορετικά έγγραφα, και ότι η ουκρανική πλευρά οφείλει να τα υπογράψει όλα ώστε η κυβέρνηση Τραμπ να θεωρήσει τη συμφωνία πλήρη. Η ίδια πηγή σημείωσε ότι η Σβιριντένκο είχε λάβει σύσταση να μην αναχωρήσει για τις ΗΠΑ, εφόσον δεν είχαν ολοκληρωθεί οι διαπραγματεύσεις στο Κίεβο.

Ο Λευκός Οίκος δεν έχει ακόμη δημοσιοποιήσει όλο το περιεχόμενο της συμφωνίας.

Ο πρόεδρος Τραμπ έχει επανειλημμένα παρουσιάσει τη συμφωνία για τα στρατηγικά ορυκτά ως μέσο μερικής αποζημίωσης των ΗΠΑ για τη στήριξή τους προς την Ουκρανία κατά τη διάρκεια του πολέμου. Από την πλευρά του, ο Σμιχάλ δήλωσε νωρίτερα αυτή την εβδομάδα ότι η εν λόγω συμφωνία δεν πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για να καλυφθούν τα κόστη του πολέμου που επωμίστηκαν οι Ηνωμένες Πολιτείες.

Δεκαοκτώ ακόμη δημοτικοί αξιωματούχοι που συνδέονται με την τουρκική αντιπολίτευση οδηγήθηκαν στη φυλακή μετά από απόφαση δικαστηρίου της Κωνσταντινούπολης, καθώς διευρύνεται το κύμα συλλήψεων σε βάρος στελεχών του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), του μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης στη χώρα. Την είδηση επιβεβαίωσε στις 30 Απριλίου το κρατικό πρακτορείο Anadolu.

Προηγήθηκαν μέσα στο σαββατοκύριακο 47 ακόμη προσαγωγές δημοτικών αξιωματούχων της Κωνσταντινούπολης με παρόμοιες κατηγορίες διαφθοράς, έπειτα από τη σύλληψη του δημάρχου της πόλης Εκρέμ Ιμάμογλου. Ο Ιμάμογλου, που πρόσκειται στο CHP και ουκ ολίγες φορές έχει θεωρηθεί φαβορί για την προεδρία απέναντι στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, συνελήφθη πριν έναν μήνα με βαρύτατες κατηγορίες διαφθοράς και διασυνδέσεων με την τρομοκρατία.

Παραμένει προφυλακισμένος και αναμένει τη δίκη του, ενώ ο ίδιος, οι υποστηρικτές του αλλά και πολλές φωνές από την ευρύτερη αντιπολίτευση και κριτικοί του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν, τονίζουν ότι οι διώξεις του αποτελούν ξεκάθαρη πολιτική στοχοποίηση.

Η σύλληψη του Ιμάμογλου στις 19 Μαρτίου πυροδότησε το μεγαλύτερο κύμα διαδηλώσεων της αντιπολίτευσης στην Τουρκία την τελευταία δεκαετία. Το CHP και άλλα μικρότερα κόμματα συντονίζουν εβδομαδιαίες κινητοποιήσεις στην Κωνσταντινούπολη, απαιτώντας την άμεση αποφυλάκιση και επαναφορά του Ιμάμογλου στο δημαρχιακό αξίωμα. Πάνω από 2.000 διαδηλωτές, μεταξύ των οποίων αρκετοί δημοσιογράφοι, συνελήφθησαν το προηγούμενο διάστημα, παρά την απαγόρευση μαζικών συναθροίσεων που παραμένει σε ισχύ.

Μετά τη σύλληψη Ιμάμογλου, πλήθος ακόμη στελεχών της τοπικής αυτοδιοίκησης που πρόσκεινται στο CHP βρέθηκαν στο στόχαστρο των διωκτικών αρχών. Με αφορμή το πιο πρόσφατο κύμα συλλήψεων, ο Ιμάμογλου επιτέθηκε στο κυβερνών κόμμα, κατηγορώντας το για «ψέματα και συκοφαντίες» με στόχο τον πολιτικό του αφανισμό. «Θα σταθώ μέχρι τέλους στο πλευρό κάθε συνεργάτη μου σε αυτή τη μάχη», διαμήνυσε ο ίδιος μέσω ανάρτησης στα κοινωνικά δίκτυα. «Κανείς δεν θα μείνει πίσω. Οι σκοτεινές αυτές μέρες θα περάσουν».

Δημοτικές αρχές υπό διωγμό

Στις τοπικές εκλογές του περασμένου έτους, υποψήφιοι του CHP πέτυχαν σημαντικές νίκες σε κομβικές πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη, η Άγκυρα και η Σμύρνη, αλλά και σε αρκετούς άλλους δήμους ανά τη χώρα. Μέσα στους μήνες που προηγήθηκαν της σύλληψης Ιμάμογλου, άλλοι δύο δήμαρχοι του CHP σε περιοχές της Κωνσταντινούπολης έχασαν το αξίωμά τους μετά την καταδίκη τους για διαφθορά και τρομοκρατική δράση.

Την ίδια περίοδο, οκτώ δήμαρχοι που ανήκαν στο φιλοκουρδικό Κόμμα Δημοκρατίας των Λαών (DEM) σε δήμους της ανατολικής Τουρκίας απομακρύνθηκαν επίσης από τα καθήκοντά τους για παρόμοιες κατηγορίες. Όλοι οι αποπεμφθέντες δήμαρχοι απορρίπτουν τις κατηγορίες, κάνοντας λόγο για πολιτικές διώξεις που αποσκοπούν στην αποδυνάμωση της αντιπολίτευσης.

Τον Φεβρουάριο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο Στρασβούργο καταδίκασε με ψήφισμά του αυτό που χαρακτήρισε ως «αυθαίρετη απομάκρυνση και φυλάκιση δημοκρατικά εκλεγμένων δημάρχων» από τις τουρκικές αρχές. Η τουρκική κυβέρνηση απέρριψε αμέσως τις επικρίσεις, υποστηρίζοντας πως η Δικαιοσύνη λειτουργεί ανεξάρτητα από την πολιτική εξουσία.

Με την συμβολή του Reuters

Σε αποκλεισμό του ενδεχομένου κυβερνοεπίθεσης ως αιτίας της μεγάλης διακοπής της ηλεκτροδότησης τη Δευτέρα στην Ισπανία, την Πορτογαλία και τμήματα της Γαλλίας προχώρησε η ισπανική διαχειρίστρια του δικτύου, Red Eléctrica de España (REE), αναφέροντας ότι το μπλακ άουτ πιθανότατα προκλήθηκε λόγω της ξαφνικής πτώσης στην παραγωγή ηλιακής ενέργειας.

Όπως δήλωσε ο Εδουάρδο Πριέτο, επικεφαλής των λειτουργιών του συστήματος REE σε συνέντευξη Τύπου στις 29 Απριλίου, το ηλεκτρικό σύστημα υπέστη σοβαρή μείωση παραγωγής στην νοτιοδυτική Ισπανία, προκαλώντας αποσταθεροποίηση και συνεπώς αποσύνδεση από το γαλλικό δίκτυο. Αν και πιθανολογείται ότι το πρόβλημα προήλθε από μονάδες ηλιακής ενέργειας, όπως σημείωσε, είναι ακόμη νωρίς για να επιβεβαιωθεί.

«Καταλήξαμε στο συμπέρασμα πως δεν υπήρξε καμία παρέμβαση στα συστήματα ελέγχου της Red Eléctrica που να προκάλεσε το συμβάν», δήλωσε ο Πριέτο, σύμφωνα με τη La Vanguardia. «Το γεγονός πως η διακοπή σημειώθηκε στον νοτιοδυτικό τομέα της Ιβηρικής πιθανόν δείχνει πως η απώλεια παραγωγής αφορά σε ηλιακή ενέργεια.»

Τη στιγμή της διακοπής, τα φωτοβολταϊκά (PV) παρήγαν το 59% του ισπανικού ρεύματος, η αιολική ενέργεια το 12%, η πυρηνική σχεδόν το 11% και οι σταθμοί φυσικού αερίου με συνδυασμένο κύκλο το 5%, σύμφωνα με τα στοιχεία της REE. Μέσα σε μόλις πέντε λεπτά, από τις 12:30 έως τις 12:35 το μεσημέρι της Δευτέρας (τοπική ώρα), η μισή ηλιακή παραγωγή κατέρρευσε, πέφτοντας από τα 18 στα 8 γιγαβάτ.

Η αποκατάσταση της ηλεκτροδότησης στις περισσότερες περιοχές της Ισπανίας και της Πορτογαλίας ολοκληρώθηκε νωρίς το πρωί της Τρίτης.

Παρά τον αποκλεισμό του ενδεχομένου κυβερνοεπίθεσης από την REE, το Ανώτατο Δικαστήριο της Ισπανίας ανακοίνωσε πως ξεκινά προκαταρκτική διερεύνηση για να διαπιστωθεί κατά πόσο πίσω από το μπλακ άουτ κρύβεται κυβερνοεπίθεση. Ο δικαστής Χόρχε Καλάμα ανέφερε πως, αν και η αιτία παραμένει άγνωστη, το σενάριο της κυβερνοτρομοκρατίας παραμένει μεταξύ των εξεταζόμενων.

Η REE επεσήμανε πως αποκατέστησε το 99,95% της συνολικής ζήτησης, ενώ ο αντίστοιχος διαχειριστής της Πορτογαλίας, REN, διαβεβαίωσε πως το δίκτυο είχε σταθεροποιηθεί πλήρως μέχρι αργά τη Δευτέρα. Η REN υπογράμμισε πως απαιτήθηκε μια σύνθετη επιχείρηση «μαύρης εκκίνησης» (black start), δηλαδή επανεκκίνηση του εργοστασίου φυσικού αερίου Tapada do Outeiro από πλήρη απενεργοποίηση, ώστε να επιστρέψει το ρεύμα στη μεγαλύτερη περιοχή του Πόρτο.

Η διαδικασία black start σημαίνει σταδιακή, αυτόνομη επανεκκίνηση μονάδων παραγωγής και επανασύνδεσή τους στο δίκτυο. «Πρόκειται για μια διαδικασία που πρέπει να πραγματοποιείται με ιδιαίτερη προσοχή και προοδευτικότητα για την εξασφάλιση της μέγιστης ασφάλειας και τη διαφύλαξη της σταθερότητας του εθνικού συστήματος ηλεκτροδότησης», τόνισε η REN.

Στη Γαλλία, ο διαχειριστής RTE επιβεβαίωσε ότι χιλιάδες νοικοκυριά στη γαλλική χώρα των Βάσκων έμειναν χωρίς ρεύμα για λίγα λεπτά, πριν αποκατασταθεί η παροχή.

Οι πληγείσες χώρες έχουν συνολικά πληθυσμό πάνω από 50 εκατομμύρια κατοίκους.

Σε ανακοίνωσή της, η βρετανική δεξαμενή σκέψης Net Zero Watch επεσήμανε ότι σύμφωνα με αναλυτές του κλάδου, «υπάρχει σοβαρή πιθανότητα η εξάρτηση του ισπανικού δικτύου σχεδόν αποκλειστικά από ανανεώσιμες [πηγές ενέργειας] την ώρα του μπλακ άουτ να συνέβαλε στην έκταση του φαινομένου».

Όπως σημείωσε η Net Zero Watch, «η σταθερότητα ενός δικτύου βασίζεται στην αποκαλούμενη ‘αδράνεια’, δηλαδή στην αντίσταση σε ταχείες μεταβολές που προσφέρουν οι μεγάλες περιστρεφόμενες γεννήτριες, όπως οι θερμικές μονάδες φυσικού αερίου, και όχι τα αιολικά και τα ηλιακά πάρκα.» Η υπερβολική διείσδυση ΑΠΕ, προσέθεσε, μπορεί να σημαίνει ανεπαρκή αδράνεια — με μια διαταραχή να μεταφέρεται αστραπιαία σε ολόκληρα τα διασυνδεδεμένα δίκτυα, προκαλώντας μπλακ άουτ.

Σε ανάλυσή του, ο ειδικός ενέργειας Τζον Κεμπ επισήμανε πως η Ιβηρική έχει από τα υψηλότερα ποσοστά διείσδυσης ΑΠΕ παγκοσμίως, γεγονός που καθιστά το συμβάν «μελέτη περίπτωσης» για τον τρόπο που η αυξημένη παρουσία αιολικών και φωτοβολταϊκών επηρεάζει την αξιοπιστία και την ανάκαμψη του συστήματος έπειτα από γενικευμένες βλάβες.

Ο Κεμπ εκτίμησε πως οι ερευνητές θα χρειαστούν «αρκετούς μήνες» για να καταλήξουν σε πλήρη ανάλυση των αιτίων που οδήγησαν στο μπλακ άουτ. Σημείωσε μάλιστα πως οι ισπανικοί πυρηνικοί σταθμοί τέθηκαν αυτόματα εκτός λειτουργίας, λόγω των παθητικών συστημάτων ασφαλείας που ενεργοποιήθηκαν εξαιτίας της απώλειας τροφοδοσίας από το δίκτυο.

Η Ισπανία διαθέτει επτά πυρηνικούς αντιδραστήρες, που παράγουν περίπου το 20% της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας. Στο πλαίσιο της πολιτικής της σταδιακής εγκατάλειψης της πυρηνικής ενέργειας, οι αντιδραστήρες αυτοί προβλέπεται να απενεργοποιηθούν έως το 2035, με τον πρώτο να σταματά τη λειτουργία του το 2027.

Μπλακ άουτ τέτοιας έκτασης είναι σπάνια στην Ευρώπη. Η τελευταία αντίστοιχη διακοπή σημειώθηκε στην Ιταλία το 2003, όταν σχεδόν ολόκληρη η χώρα έμεινε χωρίς ρεύμα για περίπου 12 ώρες, λόγω προβλήματος με υδροηλεκτρική γραμμή μεταξύ Ιταλίας και Ελβετίας.

Με πληροφορίες από το Reuters