Ο Νορβηγός υπουργός Άμυνας Τόρε Ο. Σάντβικ, με δήλωσή του στις 25 Μαρτίου, υπογράμμισε την ισχυρή δέσμευση των Ηνωμένων Πολιτειών στην άμυνα της Ευρώπης, καθησυχάζοντας τις ανησυχίες ορισμένων Ευρωπαίων συμμάχων εν μέσω αυξανόμενων προτροπών από την αμερικανική κυβέρνηση για μεγαλύτερη ευρωπαϊκή υπευθυνότητα στον τομέα της άμυνας.
Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο πρακτορείο Reuters, ο κος Σάντβικ επεσήμανε πως η Νορβηγία «δεν διαπιστώνει κανένα σημάδι αποδυνάμωσης της αμερικανικής υποστήριξης» στην ασφάλεια της γηραιάς ηπείρου. Ο ίδιος ανέφερε χαρακτηριστικά: «Μας έχει επιβεβαιωθεί από τον Αμερικανό υπουργό Άμυνας Πητ Χέγκσεθ, καθώς και από τον ίδιο τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ προς πλήθος Ευρωπαίων ηγετών, ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται σταθερά πίσω από το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ», αναφερόμενος στην κεντρική δέσμευση του Βορειοατλαντικού Συμφώνου για συλλογική άμυνα σε περίπτωση επίθεσης εναντίον κράτους-μέλους της συμμαχίας.
Αν και η δέσμευση των ΗΠΑ στην κοινή άμυνα δεν τίθεται υπό αμφισβήτηση, η κυβέρνηση του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ έχει ζητήσει επανειλημμένα από τις ευρωπαϊκές χώρες να ενισχύσουν τις αμυντικές τους προσπάθειες ώστε να επωμιστούν μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να συνεισφέρουν περίπου τα δύο τρίτα των συνολικών αμυντικών δαπανών του ΝΑΤΟ, στοιχείο που δημιουργεί επίμονες συζητήσεις εντός του μπλοκ για πιο δίκαιη κατανομή του κόστους.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, αναγνωρίζοντας ότι δεν μπορεί πλέον να εξαρτάται αποκλειστικά από την αμερικανική προστασία, έχει ήδη δρομολογήσει την υλοποίηση της στρατηγικής «Ετοιμότητα 2030» (Readiness 2030). Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία στοχεύει στην ανάπτυξη μιας ισχυρής ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας μέσα από αγορές στρατιωτικού εξοπλισμού κυρίως από Ευρωπαίους προμηθευτές. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε πρόσφατα σχετικά: «Η αρχιτεκτονική ασφαλείας στην οποία βασιζόμασταν δεν μπορεί πλέον να θεωρείται δεδομένη. Οφείλουμε να αγοράζουμε περισσότερο ευρωπαϊκά, κάτι που σημαίνει ενίσχυση της ευρωπαϊκής βάσης αμυντικής και βιομηχανικής τεχνολογίας, προώθηση της καινοτομίας και δημιουργία μιας ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς αμυντικού εξοπλισμού».
Η στρατηγική της ΕΕ αναμένεται να κινητοποιήσει περισσότερα από 800 δισεκατομμύρια ευρώ σε αμυντικές δαπάνες στα ερχόμενα χρόνια, προβλέποντας επίσης δάνεια προς τα κράτη-μέλη συνολικού ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ για επενδύσεις στον αμυντικό τομέα.
Από τη μεριά της, η Νορβηγία αποτελεί ιδιαίτερο παράδειγμα, καθώς ήδη το 2024 έφθασε τον συμμαχικό στόχο του 2% του ΑΕΠ της που προορίζεται για την άμυνα και προγραμματίζει να διπλασιάσει τις αμυντικές της δαπάνες ως το 2036. Μάλιστα ο Νορβηγός υπουργός Άμυνας ανέφερε ότι η κυβέρνηση του Όσλο ενδέχεται να αναθεωρήσει προς τα επάνω τα ήδη φιλόδοξα σχέδιά της, λόγω των μεταβαλλόμενων αναγκών ασφαλείας: «Διανύουμε μόλις δυόμιση μήνες σε ένα δωδεκαετές μακροπρόθεσμο πρόγραμμα άμυνας και ήδη βλέπουμε ότι πρέπει να το αναθεωρήσουμε».
Η Νορβηγία έχει ιδιαίτερη στρατηγική σημασία για το ΝΑΤΟ, καθώς παρακολουθεί μια εκτεταμένη θαλάσσια περιοχή στον βόρειο Ατλαντικό στην οποία δρουν μεταξύ άλλων πυρηνικά υποβρύχια του ρωσικού Βόρειου Στόλου. Ο Σάντβικ χαρακτήρισε τη συνεργασία της χώρας του με τις ΗΠΑ στη συγκεκριμένη περιοχή ως «εξαιρετικά σημαντική» και επεσήμανε ότι υπάρχει «καλή επικοινωνία» για τα κοινά σχέδια στον τομέα της άμυνας.
Σε αυτό το πλαίσιο, η παραδοχή της ανάγκης για μεγαλύτερη ευρωπαϊκή στρατιωτική αυτονομία δεν σημαίνει απαραίτητα αποχώρηση των ΗΠΑ από τον ευρωπαϊκό αμυντικό χάρτη αλλά, αντίθετα, επισημαίνει την ανάγκη μιας πιο ισορροπημένης συμμαχίας, όπου όλα τα μέρη θα αναλαμβάνουν τις ευθύνες που τους αναλογούν.
Η τρέχουσα δυναμική υπογραμμίζει ότι η ασφάλεια της Ευρώπης βρίσκεται πλέον σε μια φάση επαναπροσδιορισμού, με τις Ηνωμένες Πολιτείες να διατηρούν σταθερά δεσμευμένες στο ΝΑΤΟ, αλλά σαφέστατα ζητώντας μεγαλύτερη ευρωπαϊκή δέσμευση και περισσότερες επενδύσεις στον τομέα της άμυνας. Οι εξελίξεις των ερχόμενων ετών θα κρίνουν αν και κατά πόσο η Ευρώπη μπορεί να σταθεί πιο αυτόνομα και αποτελεσματικά έναντι των σημερινών και μελλοντικών προκλήσεων στον τομέα της ασφάλειας.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση απέρριψε το αίτημα που διατύπωσε η Ρωσία, να αρθούν οι κυρώσεις κατά της ρωσικής Αγροτικής Τράπεζας (Rosselkhozbank) και άλλων χρηματοπιστωτικών οργανισμών, ως όρο για την εφαρμογή της πρόσφατης συμφωνίας μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας για τη ναυτική κατάπαυση πυρός στη Μαύρη Θάλασσα.
Σε ανακοίνωση που εξέδωσε στις 26 Μαρτίου, η εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ανίτα Χίπερ τόνισε πως οι κυρώσεις δεν πρόκειται να χαλαρώσουν, εάν η Μόσχα δεν δώσει τέλος στην «απρόκλητη και αδικαιολόγητη επιθετικότητα» εναντίον της Ουκρανίας και δεν αποσύρει ολοκληρωτικά τις δυνάμεις της από το ουκρανικό έδαφος.
«Η λήξη της απρόκλητης και αδικαιολόγητης ρωσικής επίθεσης στην Ουκρανία και η άνευ όρων απόσυρση όλων των ρωσικών στρατιωτικών δυνάμεων από όλα τα εδάφη της χώρας, είναι πρωταρχική προϋπόθεση για οποιαδήποτε τροποποίηση ή άρση των κυρώσεων», δήλωσε η ίδια χαρακτηριστικά.
Αρκετές ώρες μετά τη γνωστοποίηση από τις ΗΠΑ ότι Ρωσία και Ουκρανία κατέληξαν στις 25 Μαρτίου σε μία περιορισμένη ναυτική κατάπαυση πυρός στη Μαύρη Θάλασσα, η Μόσχα έσπευσε να θέσει ως βασικό προαπαιτούμενο για την ισχύ της συμφωνίας την άρση των οικονομικών περιορισμών, ιδίως αυτών που αφορούν στην αποκατάσταση της πρόσβασης ρωσικών τραπεζών στο διεθνές σύστημα SWIFT.
Η θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι σαφώς αρνητική απέναντι σε αυτές τις απαιτήσεις, και η κυρία Χίπερ επισήμανε ότι η στρατηγική της ΕΕ επικεντρώνεται ακριβώς στην εντατικοποίηση της πίεσης προς τη Ρωσία μέσω των υφιστάμενων κυρώσεων, προκειμένου να αποδυναμωθούν οι δυνατότητες της Μόσχας για διεξαγωγή πολέμου. «Η προτεραιότητά μας είναι μία δίκαιη και σταθερή ειρήνη», δήλωσε.
Έντονη υπήρξε η αντίδραση του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος κατηγόρησε τη Ρωσία ότι επιχειρεί να παραπλανήσει τη διεθνή κοινότητα παρουσιάζοντας «διαστρεβλωμένα» τη συμφωνία. Υπογράμμισε δε ότι η ελάφρυνση των κυρώσεων ουδέποτε αποτέλεσε τμήμα της συμφωνίας, η οποία επιτεύχθηκε σε ειρηνευτικές συνομιλίες στο Ριάντ της Σαουδικής Αραβίας.
«Οι Ρώσοι προσπαθούν ήδη να χειραγωγήσουν και να αλλοιώσουν τις συμφωνίες. Αυτοί αρνούνται στην πραγματικότητα μια γενικευμένη και χωρίς όρους κατάπαυση πυρός, την οποία έχουν προτείνει οι Ηνωμένες Πολιτείες από τις 11 Μαρτίου», δήλωσε ο Ουκρανός πρόεδρος, καταλογίζοντας στη Μόσχα πλήρη ευθύνη για την παράταση των εχθροπραξιών.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος ηγήθηκε των πρόσφατων αμερικανικών διπλωματικών πρωτοβουλιών μεταξύ των δύο πλευρών, δήλωσε πρόσφατα στο δίκτυο Newsmax ότι «ίσως η Ρωσία επιχειρεί να κερδίσει χρόνο», αλλά πρόσθεσε ότι τόσο η Μόσχα όσο και το Κίεβο φαίνεται να επιθυμούν την άμεση παύση των συγκρούσεων, ιδιαίτερα υπό το βάρος των σημαντικών ανθρώπινων απωλειών, που εκτιμώνται στις 2500 ανά εβδομάδα.
Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αντιμέτωπη με τις αυξημένες γεωπολιτικές και ενεργειακές πιέσεις που προκάλεσε ο συνεχιζόμενος πόλεμος, ανακοίνωσε στις 25 Μαρτίου τη νέα «Στρατηγική Ετοιμότητας της ΕΕ». Πρόκειται για ένα σχέδιο που αποσκοπεί στην καλύτερη θωράκιση των ευρωπαϊκών χωρών έναντι πιθανών φυσικών καταστροφών και γεωπολιτικών κρίσεων, με ειδική πρόβλεψη την ενίσχυση των αποθεμάτων τροφίμων και υλικού πρώτης ανάγκης για κατάσταση εκτάκτου ανάγκης.
Η τρέχουσα συμφωνία, αν και αρχικά φάνηκε ως θετική εξέλιξη, εμφανίζεται πλέον αρκετά εύθραυστη, καθώς ΕΕ και Ουκρανία απορρίπτουν τις ρωσικές απαιτήσεις και, από την άλλη, η Ρωσία αρνείται να ενεργοποιήσει το εν λόγω ναυτικό μορατόριουμ χωρίς άρση περιορισμών.
Η δυσκολία εφαρμογής της συμφωνίας προκαλεί ανησυχίες για νέες εντάσεις στη Μαύρη Θάλασσα και ενδεχόμενες επιπλοκές στο παγκόσμιο εμπόριο, ιδιαίτερα όσον αφορά την επισιτιστική αλυσίδα. Οι επόμενες ημέρες θεωρούνται κρίσιμες για διπλωματικές προσπάθειες εξεύρεσης λύσης, χωρίς όμως, προς το παρόν, να διαφαίνεται άμεσα μια σαφής προοπτική συμφωνίας.
Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ εξέφρασε την εκτίμηση πως οι Ρώσοι διαπραγματευτές μπορεί να επιλέγουν συνειδητά να καθυστερήσουν τις συνομιλίες για εκεχειρία στον πόλεμο με την Ουκρανία, που συνεχίζεται εδώ και περισσότερα από τρία χρόνια.
Σε συνέντευξή του στο τηλεοπτικό δίκτυο Newsmax, λίγες μόλις ώρες έπειτα από ανακοίνωση του Λευκού Οίκου για πρόοδο στις διαβουλεύσεις περί περιορισμένης εκεχειρίας στη Μαύρη Θάλασσα, ο πρόεδρος Τραμπ κλήθηκε να αξιολογήσει την τακτική της Μόσχας στις πρόσφατες διαπραγματεύσεις.
«Δεν γνωρίζω με σιγουριά. Θα μπορώ να σας πω περισσότερα αργότερα, αλλά θεωρώ ότι η Ρωσία επιθυμεί τον τερματισμό των συγκρούσεων», σημείωσε ο Αμερικανός πρόεδρος, προσθέτοντας ωστόσο πως «είναι πιθανόν να τηρούν στάση αναμονής και να καθυστερούν σκόπιμα».
Ο κ. Τραμπ παραδέχθηκε μάλιστα ότι και ο ίδιος, στο παρελθόν, έχει επιλέξει «στρατηγικά να καθυστερήσει διαπραγματεύσεις για διάφορους λόγους», χωρίς όμως να αναφερθεί σε συγκεκριμένα παραδείγματα.
Προσεκτικά βήματα για μερική εκεχειρία
Η πρόσφατη διαδικασία διαλόγου υπό την αιγίδα των ΗΠΑ έχει οδηγήσει τις δύο πλευρές σε κάποια αρχικά ενθαρρυντικά βήματα. Την περασμένη εβδομάδα, τόσο η Μόσχα όσο και το Κίεβο συμφώνησαν σε μία πρώτη ανακωχή διάρκειας 30 ημερών, που αφορά στην παύση αεροπορικών επιθέσεων εναντίον ενεργειακών υποδομών εκατέρωθεν. Η συμφωνία άρχισε να εφαρμόζεται επισήμως στις 18 Μαρτίου, με δυνατότητα επέκτασης της διάρκειας εάν όλα τα μέρη συναινέσουν σχετικά.
Σε ανακοίνωσή του την 25η Μαρτίου, ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι ανέφερε ότι «συμφωνήθηκε με την αμερικανική πλευρά πως η κατάπαυση πυρός στον ενεργειακό μας τομέα μπορεί να ξεκινήσει άμεσα». Παράλληλα, η Ουάσινγκτον ανακοίνωσε επιπλέον και μια καταρχήν συμφωνία για περιορισμό των εχθροπραξιών και στη Μαύρη Θάλασσα, με τον Αμερικανό πρόεδρο να διευκρινίζει όμως ότι υπάρχουν ακόμη «πέντε με έξι όροι της ρωσικής πλευράς που εξετάζουμε».
Κομβικά ζητήματα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων
Την ίδια ώρα, βασικά σημεία αντιπαράθεσης μεταξύ των δύο πλευρών παραμένουν αναπάντητα, με ειδικότερο παράδειγμα την τύχη της περιοχής Κουρσκ της δυτικής Ρωσίας. Εκεί, ουκρανικές δυνάμεις διατηρούν υπό τον έλεγχό τους τμήμα της ρωσικής επικράτειας από τον Αύγουστο του περασμένου έτους, πυροδοτώντας επιπρόσθετες εντάσεις.
Ο Ρώσος πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν, παρόλο που έχει εκφράσει κατ’ αρχήν διάθεση συζήτησης μιας συνολικότερης εκεχειρίας, θέτει σημαντικά ερωτήματα και αμφισβητήσεις σχετικά με ζητήματα όπως η εποπτεία της εφαρμογής της ανακωχής και ο κίνδυνος να χρησιμοποιηθεί μία περίοδος παύσης για ανεφοδιασμό και στρατιωτική ενίσχυση της Ουκρανίας από τους συμμάχους της.
Ο Ζελένσκι, από την πλευρά του, εμφανίζεται διατεθειμένος να επωφεληθεί της κατοχής μέρους του Κουρσκ για ανταλλαγές εδαφών με εδάφη που κατέλαβε η Μόσχα μετά το 2014. Ωστόσο, τα πρόσφατα επιτεύγματα των ρωσικών δυνάμεων στην περιοχή ενισχύουν διαπραγματευτικά τη θέση του Κρεμλίνου, περιορίζοντας τα περιθώρια ελιγμών του Ουκρανού προέδρου.
Σύνθετες ισορροπίες και αβέβαιη έκβαση
Η κατάσταση παραμένει πολύπλοκη και οι εκτιμήσεις για το κατά πόσο θα υπάρξει άμεσα μια συνολικότερη συμφωνία δεν είναι ξεκάθαρες. Τόσο η Μόσχα όσο και το Κίεβο βρίσκονται αντιμέτωπες με τη πρόκληση να διασφαλίσουν όσο το δυνατόν καλύτερους όρους πριν την τελική εκεχειρία, κάτι που ενδέχεται να παρατείνει ακόμη περισσότερο τη διαδικασία διαπραγματεύσεων.
Η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί στενά, καθώς οι τυχόν περαιτέρω καθυστερήσεις επιδεινώνουν την ανθρωπιστική κρίση στην περιοχή, ενώ το ενδεχόμενο μιας σταθερής εκεχειρίας μπορεί να ανοίξει το δρόμο για την ειρήνη έπειτα από έναν καταστροφικό, μακροχρόνιο πόλεμο με βαριές απώλειες και για τις δύο χώρες.
Τοπικό δημοτικό συμβούλιο στη Βρετανία εξέδωσε ψήφισμα που εκφράζει επίσημα την αντίθεσή του στο σχέδιο της Κίνας για την ανέγερση «υπερ-πρεσβείας» στην τοποθεσία του πρώην Royal Mint Court στο κέντρο του Λονδίνου. Το ψήφισμα προτάθηκε στο δημοτικό συμβούλιο του Γουόκιγχαμ, προαστίου δυτικά του Λονδίνου, το βράδυ της 20ής Μαρτίου, από τον Άντι Νγκ Σίου-Χονγκ, πρώην δημοτικό σύμβουλο του Χονγκ Κονγκ και νυν μέλος του βρετανικού Φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος στην περιοχή.
Ο Άντι Νγκ, που μετοίκησε στη Βρετανία μετά την παραίτησή του από το δημοτικό συμβούλιο του Χονγκ Κονγκ το 2021 λόγω του πολιτικού κλίματος και της καταστολής από τον κινεζικό κομμουνιστικό καθεστώς, υπογράμμισε στην ομιλία του την ανησυχία των κατοίκων του Γουόκιγχαμ και της ευρύτερης κοινότητας των Βρετανών πολιτών από το Χονγκ Κονγκ σχετικά με την πιθανή ενίσχυση της επιρροής του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας (ΚΚΚ) στη Βρετανία.
«Η κινεζική ‘υπερ-πρεσβεία’ δεν είναι απλώς ένα κτήριο», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Νγκ. «Δημιουργεί ανησυχίες για τη δημιουργία κέντρων κατασκοπείας, παράνομων αστυνομικών σταθμών εκτός χώρας, καθώς και για τη δυνατότητα άσκησης διεθνούς καταστολής, με δυνητικά επικίνδυνες συνέπειες για τη Βρετανία.»
Στο ψήφισμα αναφέρθηκε επίσης η μεγάλη διαδήλωση της 8ης Φεβρουαρίου στον χώρο της πρώην βασιλικής υπηρεσίας Νομισματοκοπείου στο Λονδίνο. Κατά τη διάρκεια εκείνης της κινητοποίησης, χιλιάδες διαδηλωτές κατέλαβαν τους γύρω δρόμους, προκαλώντας κυκλοφοριακά προβλήματα ακόμη και στο εμβληματικό Tower Bridge, με αποτέλεσμα αρκετούς τραυματισμούς και συλλήψεις. Σύμφωνα με το ψήφισμα, η ανεπαρκής υποδομή της περιοχής δεν μπορεί να φιλοξενήσει με ασφάλεια μία τεραστίων διαστάσεων διπλωματική εγκατάσταση.
Η πρόταση του Νγκ έλαβε θερμή υποστήριξη από τα άλλα μέλη του δημοτικού συμβουλίου. Οι δημοτικοί σύμβουλοι Πρου Μπρέυ και Στήβεν Κόνγουεϋ ανέφεραν ότι αρκετοί Βρετανοί πολίτες μοιράζονται τις ανησυχίες σχετικά με το αποτύπωμα ασφάλειας που θα άφηνε η νέα «υπερ-πρεσβεία» του ΚΚΚ.
Το δημοτικό συμβούλιο ψήφισε υπέρ της πρότασης με ανάταση χεριών, με μέλη του Φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος και των Συντηρητικών να στηρίζουν το ψήφισμα, ενώ οι εκπρόσωποι του κόμματος των Εργατικών απείχαν της ψηφοφορίας.
Πρακτικά, το δημοτικό συμβούλιο του Γουόκιγχαμ θα απευθύνει ανοιχτή επιστολή προς την αντιπρωθυπουργό της Μεγάλης Βρετανίας, Άντζελα Ρέινερ, η οποία καλείται να λάβει υπ’ όψιν τις ανησυχίες αυτές και να απορρίψει τα σχέδια για την ανέγερση της κινεζικής «υπερ-πρεσβείας».
Το συγκεκριμένο θέμα έχει αποκτήσει μεγάλη σημασία λόγω της συρροής πολιτών από το Χονγκ Κονγκ στο Ηνωμένο Βασίλειο μετά την εισαγωγή του Σχεδίου Εθνικής Ασφάλειας από το Πεκίνο στην περιοχή, το 2020. Τα στατιστικά στοιχεία του βρετανικού υπουργείου Εσωτερικών δείχνουν πάνω από 176.000 εγκρίσεις αδειών παραμονής για πολίτες του Χονγκ Κονγκ μεταξύ 2021 και 2024.
Η ιστορικής σημασίας αυτή απόφαση του δημοτικού συμβουλίου του Γουόκιγχαμ θα μπορούσε να οδηγήσει σε αντίστοιχα ψηφίσματα και άλλων τοπικών συμβουλίων, ασκώντας πίεση στο Λονδίνο για να επανεξετάσει τη στάση του απέναντι στη διπλωματική παρουσία του Πεκίνου στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ πρότεινε στην Ουκρανία μία νέα ολοκληρωμένη συμφωνία για τα σπάνια και στρατηγικά ορυκτά, σύμφωνα με δηλώσεις του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι στις 25 Μαρτίου 2025, στο κρατικό πρακτορείο ειδήσεων της Ουκρανίας «Ukrinform». Η πρόταση έρχεται καθώς ΗΠΑ, Ουκρανία και Ρωσία βρίσκονται σε διπλωματικές διαβουλεύσεις στη Σαουδική Αραβία για τον τερματισμό της πολύχρονης πολεμικής σύγκρουσης.
Η προτεινόμενη νέα συμφωνία χαρακτηρίστηκε από τον πρόεδρο Ζελένσκι ως «πλήρους κλίμακας», ξεπερνώντας τα όρια της προηγούμενης προκαταρκτικής συμφωνίας-πλαισίου. «Η ομάδα μου με ενημέρωσε χθες για τα νέα δεδομένα», δήλωσε ο Ουκρανός πρόεδρος, προσθέτοντας: «Πρόκειται για μία μεγάλη, στρατηγική συμφωνία όπως την έχουν ήδη οραματιστεί οι Ηνωμένες Πολιτείες. Έχουν ξεπεράσει πια προηγούμενα στάδια, όπως η αρχική συμφωνία πλαισίου, και τώρα προτείνουν μία ολοκληρωμένη συμφωνία.»
Η αρχική συμφωνία είχε τεθεί στο περιθώριο τον περασμένο Φεβρουάριο, μετά την έντονη διαφωνία που προέκυψε στον Λευκό Οίκο κατά τη συνάντηση των προέδρων Τραμπ, Ζελένσκι και του Αμερικανού αντιπροέδρου Τζέι Ντι Βανς.
Από αμερικανικής πλευράς, ο πρόεδρος Τραμπ δήλωσε πρόσφατα πως αναμένει σύντομα την υπογραφή συμφωνίας για τα στρατηγικά ορυκτά, ενώ εξετάζεται ταυτόχρονα και η δυνατότητα ανάληψης από αμερικανικές εταιρείες της ιδιοκτησίας ή της διαχείρισης ουκρανικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής. «Μιλάμε αυτή τη στιγμή και για εδάφη και για γραμμές οριοθέτησης και για μονάδες ηλεκτρικού ρεύματος ή την ιδιοκτησία τους», είπε χαρακτηριστικά, σημειώνοντας ότι «ορισμένοι πιστεύουν ότι οι ΗΠΑ πρέπει να κατέχουν και να διαχειρίζονται αυτές τις μονάδες, λόγω της τεχνογνωσίας που διαθέτουν».
Η σημασία των σπανίων γαιών εξηγείται και από την πρόσφατη αναφορά του Τραμπ πως η Ουκρανία «ουσιαστικά συμφώνησε» να παραχωρήσει πρόσβαση στις ΗΠΑ σε κοιτάσματα με εκτιμώμενη αξία που αγγίζει τα 500 δισ. δολάρια. Τα συγκεκριμένα ορυκτά είναι ζωτικής σημασίας για σύγχρονες τεχνολογίες που κυμαίνονται από ηλεκτρικά οχήματα μέχρι συστήματα καθοδήγησης πυραύλων.
Ωστόσο, σύμφωνα με έκθεση της υπηρεσίας αξιολόγησης S&P του Φεβρουαρίου 2025, η εκμετάλλευση αυτών των κοιτασμάτων δεν αναμένεται εύκολη, καθώς βασίζεται σε αξιολογήσεις της σοβιετικής εποχής. Μερικά από τα κοιτάσματα βρίσκονται σε περιοχές πίσω από γραμμές μάχης, ενώ άλλα απαιτούν προηγμένη τεχνολογία εξόρυξης και σταθερή ενεργειακή υποδομή.
Ο Ζελένσκι, από την πλευρά του, ζήτησε λεπτομερή ανάλυση και περαιτέρω διαπραγματεύσεις πριν τη λήψη αποφάσεων, σχολιάζοντας: «Θέλω να δω πρώτα πλήρες κείμενο, πλήρη διευκρίνιση όλων των επιμέρους όρων, και μόνο τότε θα προχωρήσουμε σε συζητήσεις, έχοντας επίγνωση ότι πρόκειται για ένα πολύ σοβαρό έγγραφο.»
Ανάλυση και επιπτώσεις
Η υπογραφή μίας τέτοιας συμφωνίας θα μπορούσε να αποτελέσει καίριο οικονομικό και γεωπολιτικό επίτευγμα για την Ουκρανία, προσελκύοντας μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις και λειτουργώντας σε βάθος χρόνου ως μέσο ενίσχυσης της εθνικής της οικονομίας και ασφάλειας. Από την άλλη πλευρά, η άμεση εμπλοκή των ΗΠΑ στην εκμετάλλευση ουκρανικών πόρων, ιδιαίτερα σε έναν τόσο σημαντικό στρατηγικό τομέα, αναμένεται να έχει περιφερειακές και διεθνείς επιπτώσεις, ιδίως σε σχέση με τη Ρωσία και τις υπόλοιπες χώρες της περιοχής.
Καθώς Ουκρανία και ΗΠΑ βρίσκονται σε τελική φάση συζητήσεων για τη συμφωνία, οι αποφάσεις αναμένονται σύντομα, διαμορφώνοντας τις βάσεις για ένα νέο πλαίσιο συνεργασίας στον τομέα των κρίσιμων πρώτων υλών, το οποίο ενδεχομένως να επηρεάσει δραστικά την οικονομική και γεωπολιτική σταθερότητα τόσο εντός όσο και εκτός Ευρώπης. Οι προσεχείς εβδομάδες θα είναι κρίσιμες, καθώς αναμένουμε τις οριστικές αποφάσεις των δύο ηγετών.
Καθώς το Ηνωμένο Βασίλειο εντείνει την ανάπτυξη του τομέα παραγωγής ηλιακής ενέργειας με στόχο το μηδενικό ισοζύγιο, τα ερωτήματα σχετικά με τις επιπτώσεις της εξάρτησής του από την Κίνα, τον μεγαλύτερο παραγωγό ηλιακών πάνελ στον κόσμο, αυξάνονται συνεχώς
Η ηλιακή ενέργεια αποτελεί βασικό μέρος του σχεδίου της βρετανικής κυβέρνησης για την επίτευξη του μηδενικού ισοζυγίου έως το 2050.
Την περασμένη εβδομάδα, οι Εργατικοί έθεσαν σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα 200 εκατομμυρίων λιρών για την εγκατάσταση ηλιακών συλλεκτών στις στέγες 200 εγκαταστάσεων του ΕΣΥ και 200 σχολείων στην Αγγλία. Η πρωτοβουλία είναι το πρώτο μεγάλο έργο για τη νέα δημόσια ενεργειακή εταιρεία των Εργατικών, την Great British Energy.
Η κυβέρνηση δήλωσε ότι το σύστημα θα μπορούσε να εξοικονομήσει στις δημόσιες υπηρεσίες έως και 400 εκατομμύρια λίρες σε διάστημα 30 ετών, μειώνοντας τους λογαριασμούς ενέργειας και ενδεχομένως πωλώντας την πλεονάζουσα ηλεκτρική ενέργεια πίσω στο δίκτυο.
Αλλά οι επικριτές λένε ότι τα σχέδια παραβλέπουν από πού θα προέρχονται οι πίνακες.
Παραγωγή ηλιακής ενέργειας
Καθώς δεν υπάρχουν σημαντικοί κατασκευαστές στον τομέα της παραγωγής ηλιακής ενέργειας στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο εξοπλισμός πιθανότατα θα εισαχθεί ως επί το πλείστον από την Κίνα, η οποία κτηγορείται για χρήση καταναγκαστικής εργασίας και εξάρτηση από τον άνθρακα στην παραγωγή.
Για την παραγωγή ηλιακής ενέργειας είναι απαραίτητοι οι ηλιακοί συλλέκτες ή φωτοβολταϊκά (ΦΒ) συστήματα, που μετατρέπουν το ηλιακό φως σε ηλεκτρική ενέργεια.
Συνήθως εγκαθίστανται σε στέγες ή σε χωράφια σε ηλιακά πάρκα μεγάλης κλίμακας. Ενώ δεν παράγουν εκπομπές κατά τη χρήση τους, η κατασκευή τους είναι ενεργοβόρα και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από ορυκτά καύσιμα.
Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (ΔΟΕ), το 80% της ενέργειας που χρησιμοποιείται για την κατασκευή φωτοβολταϊκών καταναλώνεται κατά την παραγωγή συστατικών με βάση το πυρίτιο, όπως το πολυσιλικόνιο, οι ράβδοι και οι πλάκες, μια διαδικασία που απαιτεί εξαιρετικά υψηλή θερμοκρασία.
Έκθεση του ΙΕΑ του 2022 διαπίστωσε ότι πάνω από το 60% της ηλεκτρικής ενέργειας που τροφοδοτεί την παγκόσμια παραγωγή ηλιακών συλλεκτών προέρχεται από άνθρακα, ποσοστό σημαντικά υψηλότερο από το μερίδιο του άνθρακα στη γενική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής πραγματοποιείται στην Κίνα, ιδίως στις επαρχίες Σιντζιάνγκ και Τζιανγκσού, όπου ο άνθρακας κυριαρχεί στον τοπικό ενεργειακό εφοδιασμό.
Από το Σιντζιάνγκ προέρχεται και μεγάλο μέρος του πολυπυριτίου που χρησιμοποιείται παγκοσμίως, ενώ ταυτόχρονα είναι η περιοχή όπου ζει η μουσουλμανική μειονότητα των Ουιγούρων. Το κινεζικό καθεστώς βαρύνεται με την κατηγορία παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων της εν λόγω μειονότητας, για κράτηση των μελών της σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας και άλλους τρόπους δίωξης.
Σε συζήτηση στο Κοινοβούλιο τον περασμένο Απρίλιο, η βουλευτής των Συντηρητικών Αλίσια Κερνς προειδοποίησε ότι η πράσινη μετάβαση του Ηνωμένου Βασιλείου δεν μπορεί να γίνει «με τις πλάτες» της καταναγκαστικής εργασίας.
Τον Δεκέμβριο, ο λόρδος Ντέηβιντ Άλτον του Λίβερπουλ δήλωσε ότι, προκειμένου να απομακρυνθούν τα ανήθικα προϊόντα από την αλυσίδα εφοδιασμού πράσινης ενέργειας, το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να απαγορεύσει τις εισαγωγές προϊόντων με βάση το διοξείδιο του πυριτίου από το Σιντζιάνγκ.
Στο Ράτλαντ, η Κερνς ηγήθηκε μιας εκστρατείας κατά του Mallard Pass Solar Project, ενός προτεινόμενου ηλιακού πάρκου 2.175 στρεμμάτων στα σύνορα Λίνκολνσάιρ-Ράτλαντ. Το έργο υποστηρίχθηκε από την Canadian Solar, μια παγκόσμια εταιρεία ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που διεξάγει τις κατασκευαστικές της δραστηριότητες στην Κίνα.
«Από τον Δεκέμβριο του 2022, το 86% της ετήσιας παραγωγικής δυναμικότητας της [Canadian Solar] σε ηλιακές μονάδες βρίσκεται στην Κίνα», δήλωσε η Κερνς στους βουλευτές, προτρέποντας την κυβέρνηση να τερματίσει την εξάρτηση από την Κίνα για καθαρή ενέργεια.
Η σύνδεση με την Κίνα
Παρά τις αντιδράσεις, η ανάπτυξη εγκρίθηκε πέρυσι από τον υπουργό Ενέργειας Εντ Μίλιμπαντ.
«Αυτή η κυβέρνηση είναι αποφασισμένη να δώσει στις οικογένειες και τις επιχειρήσεις ενεργειακή ασφάλεια, βγαίνοντας από τις ασταθείς διεθνείς αγορές φυσικού αερίου που οδηγούσαν σε αυξημένους λογαριασμούς. Ο μόνος τρόπος να το πετύχουμε αυτό είναι να στηρίξουμε τη φθηνή, εγχώρια παραγωγή ενέργειας, η οποία ενισχύει την οικονομία μας και στηρίζει τη μείωση των λογαριασμών», δήλωσε ο Μίλιμπαντ τον Σεπτέμβριο του 2024.
Εγχώρια ηλιακή ενέργεια
Επί του παρόντος, το Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχει πολλές επιλογές παρά να βασίζεται στις εισαγωγές. Η οικοδόμηση μιας εγχώριας βιομηχανίας παραγωγής ηλιακής ενέργειας απαιτεί σημαντική κυβερνητική παρέμβαση.
Από το 2022, η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός ηλιακής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στον κόσμο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έρχονται δεύτερες, ακολουθούμενες από την Ιαπωνία, τη Γερμανία και την Ινδία.
Το 2023, το παγκόσμιο μερίδιο του Ηνωμένου Βασιλείου στις εγκατεστημένες μονάδες πραγωγής ηλιακής ενέργειας ήταν 1,1%, με την Κίνα να κυριαρχεί με 43%.
Από το 2023 έως το 2026, η Κίνα αναμένεται να ελέγχει το 80% της παγκόσμιας παραγωγικής ικανότητας για βασικά ηλιακά εξαρτήματα, συμπεριλαμβανομένου του πολυσιλικόν, των πλινθωμάτων και των πλακιδίων. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο φθηνότερο κόστος παραγωγής της Κίνας σε σύγκριση με τους παγκόσμιους ανταγωνιστές, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης και των Ηνωμένων Πολιτειών.
Η ανάλυση δείχνει ότι η ικανότητα της Κίνας να παράγει και να προμηθεύει ηλιακές μονάδες θα είναι επαρκής για να καλύψει όλη την ετήσια παγκόσμια ζήτηση έως το 2032.
Σύμφωνα με τον ΔΟΕ, η παραγωγή ενός πάνελ στις Ηνωμένες Πολιτείες κοστίζει τρεις φορές περισσότερο από ό,τι στην Κίνα, ενώ τα πάνελ που κατασκευάζονται στην Ινδία είναι περίπου δύο φορές πιο ακριβά.
Παρ’ όλα αυτά, χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ινδία προχωρούν σε περισσότερες χερσαίες αλυσίδες εφοδιασμού. Το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου περισσότερα από 1,4 εκατομμύρια σπίτια διαθέτουν πλέον ηλιακούς συλλέκτες, δεν έχει ακόμη αναλάβει παρόμοια δέσμευση.
Ο ΔΟΕ προέτρεψε τις κυβερνήσεις να σταθμίσουν τα οφέλη της τοπικής παραγωγής – συμπεριλαμβανομένων των θέσεων εργασίας και της ενεργειακής ασφάλειας – έναντι του υψηλότερου κόστους.
Μηχανικοί της εταιρείας Associated Clean Technologies τοποθετούν ηλιακούς συλλέκτες στη σκεπή του Αβαείου της Υόρκη. Αγγλία, 31 Οκτωβρίου 2024. (Ian Forsyth/Getty Images)
Ενεργειακά οφέλη ή ενεργειακές ψευδαισθήσεις;
Οι ηλιακοί συλλέκτες χαρακτηρίζονται συχνά ως «καθαροί», με τη National Grid να προτείνει ότι η περίοδος απόσβεσης του άνθρακα για τους ηλιακούς συλλέκτες είναι κατά μέσο όρο ένα έως τέσσερα χρόνια, ενώ οι συλλέκτες ζουν περισσότερα από 25 χρόνια.
«Αυτό σημαίνει ότι κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ηλιακού πάνελ – συνήθως 30 χρόνια – θα παράγει ηλεκτρική ενέργεια χωρίς άνθρακα και χωρίς ρύπους για δεκαετίες, αφού έχει εξοφληθεί ο άνθρακας που εκπέμπεται κατά την παραγωγή του», δήλωσε η National Grid.
Ωστόσο, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης σχετικά με τις αλυσίδες εφοδιασμού ηλιακών και αιολικών συστημάτων, το αποτύπωμα άνθρακα της παραγωγής ηλιακών πάνελ έχει συστηματικά υποεκτιμηθεί, εν μέρει λόγω της συγκέντρωσης της παραγωγής σε περιοχές με υψηλή χρήση άνθρακα.
Η έκθεση προειδοποίησε επίσης για την ανισορροπία προσφοράς και ζήτησης, με την παγκόσμια παραγωγική ικανότητα να υπερβαίνει τη ζήτηση κατά 100% σε ορισμένα τμήματα, οδηγώντας σε συντριβή των τιμών, αστάθεια της αγοράς και τεράστιες οικονομικές απώλειες μεταξύ των κατασκευαστών.
Οι ηλιακοί συλλέκτες δεν χρειάζονται άμεσο ηλιακό φως για να αξιοποιήσουν την ενέργεια από τον ήλιο, απλώς απαιτούν κάποιο επίπεδο ημερήσιου φωτός προκειμένου να παράγουν ηλεκτρική ενέργεια. Τούτου λεχθέντος, ο ρυθμός με τον οποίο οι ηλιακοί συλλέκτες παράγουν ηλεκτρική ενέργεια ποικίλλει ανάλογα με την ποσότητα του άμεσου ηλιακού φωτός και την ποιότητα, το μέγεθος, τον αριθμό και τη θέση των χρησιμοποιούμενων πλαισίων.
Χωρίς επαρκή αποθηκευτικό χώρο (μπαταρίες) ή αναβαθμίσεις του δικτύου, η πλεονάζουσα ηλεκτρική ενέργεια μένει συχνά αχρησιμοποίητη, ένα πρόβλημα που είναι γνωστό ως περιορισμός.
Ο ΔΟΕ ανέφερε ότι τα επίπεδα περιορισμών φτάνουν το 10% σε αρκετές χώρες και το Ηνωμένο Βασίλειο είναι πιθανό να αντιμετωπίσει τα ίδια προβλήματα αν δεν επενδύσει άμεσα σε υποδομές.
Το ΝΑΤΟ βασίστηκε στα μαθήματα που άντλησε από τη χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών στον πόλεμο στην Ουκρανία για να πραγματοποιήσει τη μεγαλύτερη άσκηση αντιαεροπορικής άμυνας στην Ευρώπη, η οποία ολοκληρώνεται σήμερα στην Ολλανδία, δήλωσαν στρατιωτικοί αξιωματούχοι.
Η Σουηδία και η Φινλανδία, νέα μέλη της Ατλαντικής Συμμαχίας, συμμετείχαν για πρώτη φορά στην εικονική άσκηση “Joint Project Optic Windmill”, που διεξάγεται επί 10 ημέρες ανά διετία, στην οποία συμμετέχουν 15 κράτη με στόχο να δοκιμάσουν την απόκριση του διεθνούς οργανισμού στις επιθέσεις πυραύλων και μη επανδρωμένων αεροσκαφών.
“Ουδέποτε αντιμετωπίσαμε τον αριθμό των απειλών που παρατηρούμε τώρα στο πεδίο της μάχης”, δήλωσε ο επικεφαλής διοικητής αυτών των ασκήσεων, στρατηγός Πέτερ Γκίλεν.
“Μάθαμε από τους Ουκρανούς πώς να αντιδρούμε απέναντι σε αυτά (…) και δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στα μη επανδρωμένα αεροσκάφη στο πλαίσιο αυτής της άσκησης”, εξήγησε την Κυριακή ο αξιωματικός στο Γαλλικό Πρακτορείο σε αεροπορική βάση της νότιας Ολλανδίας.
Το ιρανικό μη επανδρωμένο αεροσκάφος Shahed που φέρει εκρηκτικό φορτίο, το οποίο χρησιμοποίησε η Ρωσία καθ’ όλη τη διάρκεια της επίθεσής της στην Ουκρανία, αποτέλεσε αντικείμενο ιδιαίτερης προσοχής και εντάχθηκε στις ασκήσεις, δήλωσε ο στρατηγός Γκίλεν.
Αξιωματικοί που ζήτησαν να μην κατονομαστούν για λόγους ασφαλείας, είπαν στο Γαλλικό Πρακτορείο ότι αυτό περιλάμβανε πτυχές όπως η παρακολούθηση των πορειών των μη επανδρωμένων αεροσκαφών προς έναν στόχο.
Οι πληροφορίες από το έδαφος στην Ουκρανία “μάς είναι πολύ χρήσιμες γιατί είναι αυτό που χρειαζόμαστε για να εκπαιδεύσουμε το προσωπικό μας για να ανταποκριθεί σε τέτοιου είδους απειλές”, σημείωσε ο στρατηγός Γκίλεν.
“Επομένως παρακολουθούμε πολύ στενά τι συμβαίνει στην Ουκρανία, αντλούμε πληροφορίες από αυτό και προσπαθούμε να τις εντάξουμε όσο το δυνατόν γρηγορότερα σε ασκήσεις όπως αυτή”, συνέχισε.
Συνολικά, περίπου 700 στρατιώτες, εκ των οποίων Βρετανοί και Αμερικανοί, συμμετείχαν σε αυτήν την εκπαιδευτική επιχείρηση, κατά τη διάρκεια της οποίας κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν ένα εξελισσόμενο σενάριο, από την ειρήνη στον ανοιχτό πόλεμο, καθώς και χημικές, βιολογικές, ραδιολογικές και πυρηνικές απειλές.
Ένας από τους κύριους στόχους της άσκησης ήταν οι αντιαεροπορικές άμυνες “να ενσωματώσουν όλες τις τεχνολογίες και τα συστήματα στο σύνολό τους, προκειμένου να αντιμετωπίσουν κάθε απειλή πιο αποτελεσματικά σε σχέση με ένα απομονωμένο σύστημα”, σχολίασε το ολλανδικό υπουργείο Άμυνας.
Η άσκηση αυτή αποτελεί συνέχεια της αλλαγής πορείας των Ηνωμένων Πολιτειών στις σχέσεις τους με την Ευρώπη, μετά την αμφισβήτηση από τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ για τη διατήρηση του κεντρικού ρόλου της χώρας του στο ΝΑΤΟ.
Ο στρατηγός Γκίλεν επιβεβαίωσε ότι αυτό χρησίμευσε ως “σήμερα συναγερμού στην Ευρώπη” και πρόσθεσε: “Πρέπει να επενδύσουμε περισσότερο στον στρατό, κυρίως “στην αντιαεροπορική άμυνα”.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Χακάν Φιντάν, βρίσκεται στην Ουάσιγκτον, όπου αναμένεται να έχει, μεταξύ άλλων, συνάντηση και με τον Αμερικανό ομόλογό του Μάρκο Ρούμπιο. Μαζί του βρίσκεται στις Ηνωμένες Πολιτείες και ο διπλωματικός σύμβουλος του προέδρου Ερντογάν, Ακίφ Τσαγατάι Κιλίτς, ο οποίος έχει προγραμματισμένη συνάντηση με τον σύμβουλο εθνικής ασφαλείας των ΗΠΑ, Μάικ Γουόλτς.
Πρόκειται για την πρώτη επίσκεψη του Τούρκου ΥΠΕΞ στις Ηνωμένες Πολιτείες, μετά την ανάληψη της προεδρίας των ΗΠΑ από τον Ντόναλντ Τραμπ. Στην ατζέντα των επαφών του βρίσκεται η άρση των αμερικανικών κυρώσεων CAATSA κατά της Τουρκίας, η επιστροφή της στο πρόγραμμα των μαχητικών F-35 και η ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων για τον εκσυγχρονισμό των τουρκικών F-16.
Η ‘Αγκυρα θέτει επίσης υψηλά στην ατζέντα των αμερικανοτουρκικών σχέσεων την ανάγκη συντονισμού στην αντιμετωπίση του Ισλαμικού Κράτους και την ασφαλή διαχείριση των στρατοπέδων στα οποία κρατούνται αυτή τη στιγμή τα μέλη της τρομοκρατικής οργάνωσης, υπό την εποπτεία των Κούρδων μαχητών. Ζητά επίσης να σταματήσει η αμερικανική στρατιωτική υποστήριξη των υπο κουρδική ηγεσία Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF), οι οποίες έχουν υπογράψει συμφωνία με την κυβέρνηση Αλ Σάρα της Δαμασκού για ενσωμάτωσή τους στον συριακό στρατό.
Όσον αφορά την Ουκρανία, σύμφωνα με πληροφορίες ο Φιντάν θα τονίσει ότι η ‘Αγκυρα υποστηρίζει τις πρωτοβουλίες των ΗΠΑ και είναι έτοιμη να συμβάλει προς αυτή την κατεύθυνση. Ο Τούρκος υπουργός αναμένεται να τονίσει επίσης την ανάγκη για περισσότερες προσπάθειες για τη διασφάλιση μόνιμης κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα και για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στην περιοχή.
Ο Χακάν Φιντάν είχε συνάντηση με τον νέο υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο στο περιθώριο της πρόσφατης Διάσκεψης του Μονάχου για την Ασφάλεια. Στις 16 Μαρτίου, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ είχαν τηλεφωνική συνομιλία.
Νέες και εκτεταμένες κινητοποιήσεις πυροδότησε στην Τουρκία η σύλληψη του δημάρχου Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου, πολιτικού αντιπάλου του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Οι διαδηλώσεις συνεχίστηκαν για έκτη συνεχόμενη νύκτα την Δευτέρα 24 Μαρτίου, αψηφώντας την απαγόρευση συναθροίσεων που επέβαλε η κυβέρνηση.
Ο 54χρονος δήμαρχος Ιμάμογλου, κορυφαίο στέλεχος του αντιπολιτευόμενου Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), συνελήφθη στις 19 Μαρτίου αντιμετωπίζοντας κατηγορίες διαφθοράς και σύνδεσης με τρομοκραία. Αν και οι κατηγορίες περί τρομοκρατίας έχουν πλέον απορριφθεί, παραμένει προφυλακισμένος στις φυλακές Σηλυβρίας με τις κατηγορίες οικονομικών αδικημάτων, τις οποίες αρνείται πλήρως.
Παρά την απουσία του Ιμάμογλου, το CHP πραγματοποίησε την Κυριακή 23 Μαρτίου εσωκομματικές εκλογές, ανακηρύσσοντας τον συλληφθέντα δήμαρχο ως επίσημο υποψήφιο για τις προεδρικές εκλογές του 2028. Η διαδικασία, στην οποία συμμετείχαν περίπου 1,7 εκατομμύρια μέλη αλλά και πολλά εκατομμύρια ανεξάρτητοι ψηφοφόροι, χαρακτηρίστηκε ως «ψήφος αλληλεγγύης» προς τον φυλακισμένο πολιτικό.
Έντονη καταδίκη από την αντιπολίτευση
Ο ηγέτης της αξιωματικής αντιπολίτευσης Οζγκιούρ Οζέλ χαρακτήρισε τις κατηγορίες εις βάρος του Ιμάμογλου ως «αστήρικτες και αβάσιμες» και απηύθυνε έκκληση στους πολίτες να συνεχίσουν τις κινητοποιήσεις. Καλώντας σε μποϊκοτάζ επιχειρήσεων και ΜΜΕ που στηρίζουν τον Ερντογάν, ο κ. Οζέλ τόνισε χαρακτηριστικά: «Όποιον άδικα φυλακίζει ο Ταγίπ Ερντογάν, τον υπερασπιζόμαστε εμείς σε αυτή την πλατεία, για τη δημοκρατία και την Τουρκία».
Η απάντηση του Ερντογάν
Από την πλευρά του, ο πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν κατηγόρησε το CHP για υποκίνηση βίας στις κινητοποιήσεις. «Παρακολουθήσαμε με έκπληξη τα γεγονότα που πυροδοτήθηκαν μετά την έκκληση του βασικού κόμματος της αντιπολίτευσης να βγει ο κόσμος στους δρόμους», δήλωσε μετά τη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου στην Άγκυρα. Ο Τούρκος πρόεδρος χαρακτήρισε τις διαδηλώσεις «κίνημα βίας» που οδήγησε σε τραυματισμούς 123 αστυνομικών και καταστροφές δημόσιας και ιδιωτικής περιουσίας. «Θα λογοδοτήσουν πολιτικά στο κοινοβούλιο και νομικά στα δικαστήρια», πρόσθεσε.
Χιλιάδες συλλήψεις και εντάσεις στους δρόμους
Σύμφωνα με τον υπουργό Εσωτερικών Αλί Γερλικαγιά, έχουν ήδη πραγματοποιηθεί συνολικά 1.133 συλλήψεις κατά τις πρώτες πέντε ημέρες των διαδηλώσεων. Ο ίδιος κατηγόρησε μερίδα διαδηλωτών για «τρομοκρατία στους δρόμους» και απειλή για την εθνική ασφάλεια.
Διπλωματικές επιπτώσεις και αντίκτυπος στις σχέσεις με την ΕΕ
Η σύλληψη του Ιμάμογλου προκάλεσε έντονη διεθνή αντίδραση. Ειδικότερα, αναβλήθηκε η 82η συνάντηση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ευρωπαϊκής Ένωσης-Τουρκίας, καθώς, σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση των Ευρωπαίων αξιωματούχων Εμμανουήλ Κεφαλογιάννη, Μελίσσα Καμαρά και Τζοάνα Σόιρινγκ-Βίελγκους, «οι τρέχουσες συνθήκες δεν επιτρέπουν τη διεξαγωγή της συνάντησης». Συζητήσεις για το κράτος δικαίου, την ελευθερία έκφρασης και τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας αναμένεται να επηρεαστούν έντονα από τα πρόσφατα γεγονότα.
Στον απόηχο μίας δύσκολης περιόδου, με τον πρόεδρο Ερντογάν πλέον να μην μπορεί να είναι εκ νέου υποψήφιος στις προεδρικές εκλογές του 2028 λόγω συνταγματικών περιορισμών μετά τη θητεία του από το 2002, η πολιτική αντιπαράθεση στην Τουρκία αναμένεται να ενταθεί ακόμα περισσότερο. Το πολιτικό τοπίο γίνεται ολοένα και πιο πολωμένο, εντείνοντας τις ανησυχίες για τη σταθερότητα στη χώρα, τόσο σε εγχώριο όσο και σε διεθνές επίπεδο.
Η πυραυλική επίθεση σημειώθηκε στην πόλη Σούμι, κοντά στα σύνορα της Ουκρανίας με τη Ρωσία, με αποτέλεσμα εκτεταμένες καταστροφές σε κατοικίες και σχολικά συγκροτήματα. Ο κυβερνήτης της περιοχής Σούμι, Βολοντίμιρ Αρτιούχ, ανακοίνωσε ότι μεταξύ των τραυματιών βρίσκονται και παιδιά.
«Δύο σχολεία χτυπήθηκαν άμεσα από τους πυραύλους», είπε χαρακτηριστικά ο Αρτιούχ σε τηλεοπτική δήλωση. Πρόσθεσε, ωστόσο, ότι χάρη στην έγκαιρη εκκένωση των μαθητών στα καταφύγια, δεν υπήρξαν σοβαρότεροι τραυματισμοί ή απώλειες ζωών μεταξύ των παιδιών. «Είμασταν παρόντες όταν οι διασώστες απομάκρυναν με ασφάλεια τους μαθητές», σημείωσε ο κυβερνήτης.
Ο προσωρινός δήμαρχος της Σούμι, Αρτέμ Κομπζάρ, ανέφερε στο κανάλι του στο Telegram ότι, εκτός των κατοικημένων περιοχών, χτυπήθηκε και μια βιομηχανική μονάδα, χωρίς ωστόσο να δώσει περισσότερες πληροφορίες για την ταυτότητά της.
Σφοδρές αντιδράσεις από το Κίεβο
Ο Ουκρανός Πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι καταδίκασε δριμύτατα την επίθεση των ρωσικών δυνάμεων, κατηγορώντας τη Μόσχα ότι «παρατείνει τον πόλεμο και συνεχίζει να βασανίζει όχι μόνο τον λαό μας, αλλά και ολόκληρο τον κόσμο». Σε βιντεοσκοπημένο μήνυμά του, ο Ζελένσκι κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να αναλάβει «αποφασιστική δράση» προκειμένου να σταματήσει η Ρωσία τις εχθροπραξίες.
Όξυνση της έντασης εν μέσω συνομιλιών
Η επίθεση εκδηλώθηκε την ίδια μέρα που υψηλά ιστάμενοι Αμερικανοί και Ρώσοι αξιωματούχοι συναντήθηκαν στο Ριάντ της Σαουδικής Αραβίας με στόχο να συμφωνηθεί μια κατάπαυση πυρός στην Ουκρανία. Ο υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας, Αντρίι Σίμπιχα, κατήγγειλε την αντίφαση αυτή: «Η Ρωσία υποκρίνεται ειρηνευτικές προθέσεις στις διεθνείς συνομιλίες, ενώ ταυτόχρονα εξαπολύει βάναυσες επιδρομές σε κατοικημένες περιοχές».
Η Μόσχα από την πλευρά της επιμένει ότι χρησιμοποιεί αποκλειστικά όπλα ακριβείας, με στόχο στρατιωτικής αξίας εγκαταστάσεις, απορρίπτοντας τις κατηγορίες περί στοχευμένης επίθεσης σε πολίτες.
Κλιμάκωση συγκρούσεων στη συνοριακή περιοχή Κουρσκ-Σούμι
Η περιοχή Σούμι γειτνιάζει με τη ρωσική επαρχία Κουρσκ, όπου τις τελευταίες εβδομάδες σημειώνονται έντονες μάχες. Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, κατηγόρησε πρόσφατα την Ουκρανία για επίθεση σε σταθμό αερίου στην περιοχή Σούτζα του Κουρσκ, κάτι που όμως αρνήθηκε κατηγορηματικά ο ουκρανικός στρατός, αποδίδοντας την ευθύνη στις ίδιες τις ρωσικές δυνάμεις.
Ο Ρώσος αξιωματούχος του υπουργείου Εξωτερικών, Ροντιόν Μιρόσνικ, δήλωσε πως ρωσικές δυνάμεις επιχειρούν την εγκατάσταση ζώνης ασφαλείας εντός της ουκρανικής περιοχής Σούμι, προκειμένου να εμποδίσουν τις ουκρανικές δυνάμεις να πλήξουν ξανά υποδομές στο έδαφος της Ρωσίας.
Προβληματισμός για τη διπλωματία και τις ειρηνευτικές προοπτικές
Η συνεχιζόμενη κλιμάκωση των επιθέσεων αμφισβητεί έντονα τις προοπτικές που διαμορφώνονται από τις διεθνείς συνομιλίες στη Σαουδική Αραβία, καθιστώντας δυσκολότερη οποιαδήποτε συμφωνία εκεχειρίας μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών.
Η ουκρανική πλευρά καλεί σε άμεση και σαφή δέσμευση της Μόσχας για τερματισμό των επιθέσεων ενάντια σε αμάχους, ενώ το Κρεμλίνο καταγγέλλει την ουκρανική πλευρά για ανάλογες ενέργειες.
Η ένταση στα ρωσο-ουκρανικά σύνορα, ιδιαίτερα στις περιοχές Κουρσκ και Σούμι, αναμένεται να εξακολουθήσει να επηρεάζει αρνητικά τις διεθνείς προσπάθειες για ειρήνευση, με τις τοπικές κοινωνίες να παραμένουν τα μεγάλα θύματα της συνεχιζόμενης σύγκρουσης.
