Σημαντική στροφή στις σχέσεις Ουκρανίας–ΗΠΑ σηματοδοτεί η πρόσφατη συνάντηση του Βολοντίμιρ Ζελένσκι με τον Ντόναλντ Τραμπ στο Βατικανό, με τον Ουκρανό πρόεδρο να χαρακτηρίζει την επαφή ως την «πιο ουσιαστική» που έχουν πραγματοποιήσει μέχρι σήμερα.
Μιλώντας στους δημοσιογράφους στο Κίεβο στις 2 Μαΐου, ο Ζελένσκι τόνισε ότι η συνάντηση με τον Τραμπ—στο περιθώριο της κηδείας του Πάπα Φραγκίσκου στις 26 Απριλίου—άλλαξε το κλίμα μεταξύ των δύο ηγετών, μετατοπίζοντας το ενδιαφέρον στην ουσία των ζητημάτων.
«Πιστεύω πως η συνομιλία μας με τον Πρόεδρο Τραμπ ήταν η καλύτερη έως τώρα. Ίσως ήταν η πιο σύντομη, όμως σίγουρα η πιο ουσιαστική. Με απόλυτο σεβασμό προς τις ομάδες μας, η απευθείας συζήτηση απέδωσε τα μέγιστα», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Ουκρανός πρόεδρος.
Η τετ α τετ συνάντηση πραγματοποιήθηκε σε ιδιαίτερο χώρο εντός της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου, με τους δύο ηγέτες να παραμερίζουν τις διπλωματικές τυπικότητες και να επιτυγχάνουν, όπως είπε ο Ζελένσκι, «την κατάλληλη ατμόσφαιρα για ουσιαστικό διάλογο».
Σε βιντεοσκοπημένο μήνυμά του, ανήμερα της υπογραφής της πολυαναμενόμενης συμφωνίας ΗΠΑ–Ουκρανίας για τα στρατηγικά ορυκτά, ο Ζελένσκι συνέχισε να πλέκει το εγκώμιο της συνάντησης με τον Τραμπ, χαρακτηρίζοντάς τη «σημαντική» και γεμάτη περιεχόμενο.
«Αναμένουμε περαιτέρω απτά αποτελέσματα από την επαφή μας. Η συνάντηση ήταν ουσιαστική — εκμεταλλευτήκαμε και το τελευταίο λεπτό. Τον ευχαριστώ για αυτό, όπως και τις ομάδες μας, τόσο της Ουκρανίας όσο και των ΗΠΑ. Η προετοιμασία της συμφωνίας έγινε με επαγγελματισμό, παρά τις δυσκολίες», σημείωσε.
Υπενθυμίζεται ότι η διαπραγμάτευση για τη συμφωνία ορυκτών μεταξύ ΗΠΑ και Ουκρανίας εξελισσόταν με εντάσεις τις εβδομάδες που ακολούθησαν την επίσκεψη Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο στα τέλη Φεβρουαρίου.
Ο ίδιος ο Ζελένσκι χαρακτήρισε την υπογραφή της συμφωνίας ως το πρώτο συγκεκριμένο αποτέλεσμα της συνάντησης στο Βατικανό, τονίζοντας πως αυτή η εξέλιξη έχει ιστορικό χαρακτήρα για τη χώρα του.
«Είναι το πρώτο χειροπιαστό αποτέλεσμα εκείνης της συνάντησης — κάτι που καθιστά τη στιγμή πραγματικά ιστορική», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Βάσει των όρων της συμφωνίας, θεσπίζεται νέο επενδυτικό ταμείο για την ενίσχυση της ανοικοδόμησης, της βιομηχανικής ανάπτυξης και της αμυντικής υποδομής στην Ουκρανία. Η εποπτεία θα ασκείται από μικτό συμβούλιο με ίσο αριθμό Ουκρανών και Αμερικανών εκπροσώπων.
Ο Ουκρανός πρόεδρος κάλεσε την ουκρανική Βουλή (Βερχόβνα Ράντα) να επικυρώσει άμεσα τη συμφωνία, επισημαίνοντας ότι πρόκειται για «πραγματική ισότιμη συνεργασία» που θα αποφέρει οικονομικά οφέλη και στις δύο πλευρές, θωρακίζοντας παράλληλα την κυριαρχία της χώρας.
Οι τοποθετήσεις Ζελένσκι έρχονται σε μια περίοδο που οι Ηνωμένες Πολιτείες δηλώνουν στροφή στη διαμεσολαβητική τους τακτική όσον αφορά τη σύγκρουση Ουκρανίας–Ρωσίας. Όπως ανέφερε εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ στην Ουάσιγκτον την 1η Μαΐου, η αμερικανική κυβέρνηση εξακολουθεί να στηρίζει την ειρηνευτική διαδικασία, αλλά δεν προτίθεται πλέον να διαδραματίζει τον ρόλο του βασικού μεσολαβητή. «Η προσέγγισή μας πλέον αλλάζει — δεν είμαστε εμείς οι διαμεσολαβητές… Η απόφαση και οι πρωτοβουλίες πλέον βαραίνουν τις δύο πλευρές», υπογράμμισε η Τάμι Μπρους.
«Τώρα είναι η ώρα να παρουσιάσουν και να αναπτύξουν σαφείς ιδέες για τον τερματισμό της σύγκρουσης. Εναπόκειται πλέον σε αυτούς», πρόσθεσε χαρακτηριστικά.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ντόναλντ Τραμπ, στην προεκλογική του εκστρατεία για το 2024, είχε θέσει ως βασική προτεραιότητα τη γρήγορη διευθέτηση του ουκρανικού μετώπου, υποσχόμενος ότι θα επιτύχει συμφωνία ειρήνης σε μικρό χρονικό διάστημα. Την περασμένη εβδομάδα, από τη Ρώμη, λίγο πριν τη συνάντησή του με τον Ζελένσκι, δήλωσε ότι Μόσχα και Κίεβο βρίσκονται «πολύ κοντά σε συμφωνία», καθώς τα βασικά ζητήματα έχουν, κατά δήλωσή του, συμφωνηθεί.
«Οι δύο πλευρές είναι πολύ κοντά σε συμφωνία — πρέπει πια να συναντηθούν σε ανώτατο επίπεδο για να κλείσουν τη διαπραγμάτευση», ανέφερε σε ανάρτησή του στο Truth Social.
Παράλληλα, ο Τραμπ έχει αφήσει να εννοηθεί πως μια ειρηνευτική λύση θα περιλαμβάνει εδαφικούς συμβιβασμούς εκ μέρους της Ουκρανίας—κάτι που ο Ζελένσκι εξακολουθεί να απορρίπτει κατηγορηματικά.
Η Υπηρεσία Πληροφοριών της Γερμανίας χαρακτήρισε επίσημα το δεξιό κόμμα «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD) ως εξτρεμιστικό.
Η απόφαση, που ανακοινώθηκε στις 2 Μαΐου, προέκυψε ύστερα από «εντατική και εμπεριστατωμένη εξέταση από ειδικούς», σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Προστασίας του Συντάγματος της Γερμανίας (BfV). Το AfD ήταν υπό παρακολούθηση ως ύποπτο εξτρεμιστικό κίνημα ήδη από το 2021, ωστόσο πλέον κατατάσσεται επίσημα στην κατηγορία της «δεξιάς εξτρεμιστικής οργάνωσης».
Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι οι γερμανικές υπηρεσίες πληροφοριών έχουν πλέον τη δυνατότητα να παρακολουθούν συστηματικά το κόμμα.
Σύμφωνα με ανακοίνωση της BfV, η προσέγγιση του AfD σε θέματα εθνικής ταυτότητας θεωρείται «ασύμβατη με τη φιλελεύθερη δημοκρατική τάξη». Η Υπηρεσία υποστήριξε ότι το κόμμα δεν αναγνωρίζει τους Γερμανούς πολίτες με μεταναστευτικό υπόβαθρο από χώρες μουσουλμανικής καταγωγής ως ισότιμα μέλη του γερμανικού έθνους.
Σε κοινή δήλωσή τους, οι αντιπρόεδροι της BfV, Σινάν Σελέν και Δρ Ζίλκε Βίλλεμς, ανέφεραν ότι κατέληξαν στο συμπέρασμα πως η Εναλλακτική για τη Γερμανία αποτελεί οριστικά ένα δεξιό εξτρεμιστικό κίνημα. Σημείωσαν επίσης πως ορισμένες πτέρυγες του κόμματος, όπως η νεολαία του, είχαν ήδη χαρακτηριστεί εξτρεμιστικές.
Αντιδρώντας στην απόφαση, ο επικεφαλής κοινοβουλευτικής ομάδας του AfD σε περιφερειακό επίπεδο, Άντον Μπαρόν, δήλωσε πως πρόκειται για μια θλιβερή εξέλιξη για τη δημοκρατία στη χώρα, υποστηρίζοντας ότι τα κατεστημένα κόμματα καταφεύγουν πλέον σε πολιτικά αμφιλεγόμενα μέσα για να αντιμετωπίσουν τη σημαντικότερη δύναμη της αντιπολίτευσης. Σε ξεχωριστή ανάρτησή του στην πλατφόρμα X, ανέφερε ότι ο αγώνας εναντίον του AfD έχει μετατραπεί σε πόλεμο κατά της ίδιας της δημοκρατίας και διαβεβαίωσε ότι το κόμμα δεν πρόκειται να εκφοβιστεί.
Ο αναπληρωτής εκπρόσωπος του κόμματος, Στέφαν Μπράντνερ, έκρινε τον χαρακτηρισμό «παράλογο», προσθέτοντας ότι δεν έχει καμία σχέση με το κράτος δικαίου, αλλά πρόκειται για μια καθαρά πολιτική ενέργεια στο πλαίσιο της αντιπαράθεσης των «κομμάτων του καρτέλ» με το AfD. Κατηγόρησε επίσης τα υπόλοιπα κόμματα ότι οδήγησαν τη χώρα σε αδιέξοδο και ισχυρίστηκε πως ο γερμανικός λαός το αντιλαμβάνεται αυτό και για τον λόγο αυτό ψηφίζει AfD.
Οι συμπρόεδροι του κόμματος, Άλις Βάιντελ και Τίνο Τσρουπάλα, ανέφεραν σε κοινή δήλωση στην πλατφόρμα X ότι η απόφαση αποτελεί «σοβαρό πλήγμα για τη γερμανική δημοκρατία». Επεσήμαναν ότι σύμφωνα με τις τρέχουσες δημοσκοπήσεις το AfD εμφανίζεται ως το ισχυρότερο κόμμα και κατήγγειλαν ότι η αντιπολίτευση στοχοποιείται και ποινικοποιείται δημόσια λίγο πριν από την αλλαγή κυβέρνησης. Κατά την άποψή τους, η παρέμβαση στη δημοκρατική διαδικασία λήψης αποφάσεων είναι «σαφώς πολιτικά υποκινούμενη».
Δημοσκόπηση της Ipsos τον Μάρτιο είχε δείξει το AfD στην πρώτη θέση για πρώτη φορά.
Η απόφαση της BfV ανακοινώθηκε λίγες ημέρες πριν από την αναμενόμενη ανάδειξη του συντηρητικού ηγέτη Φρήντριχ Μερτς στην καγκελαρία. Το κεντροδεξιό CDU του Μερτς επικράτησε στις εκλογές του Φεβρουαρίου και σχημάτισε συνασπισμό με τους Σοσιαλδημοκράτες (SPD), οι οποίοι ζητούν πλέον την απαγόρευση του AfD.
Ο Μερτς έχει δηλώσει ότι δεν προτίθεται να κυβερνήσει σε συνεργασία με το AfD, παρά το γεγονός ότι κάτι τέτοιο θα εξασφάλιζε άνετη κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Η αναπληρώτρια πρόεδρος του SPD, Σερπίλ Μιντγιατλί, ανήρτησε στην πλατφόρμα X ότι για την ίδια είναι σαφές πως «η απαγόρευση του AfD πρέπει να προχωρήσει». Σε δήλωσή της ανέφερε ότι το κόμμα της έθεσε απολύτως ορθά το θέμα τους τελευταίους μήνες και προανήγγειλε ότι θα αποτελέσει αντικείμενο του επερχόμενου συνεδρίου του κόμματος. Τόνισε επίσης πως η διαδικασία πρέπει να συνεχιστεί με τη δέουσα προσοχή και χωρίς σφάλματα.
Ο απερχόμενος καγκελάριος Όλαφ Σολτς σημείωσε ότι οι διαδικασίες για την απαγόρευση του κόμματος δεν πρέπει να επισπευστούν. Όπως ανέφερε σε εκκλησιαστικό συνέδριο στο Ανόβερο, τάσσεται κατά των «βιαστικών αποφάσεων» και υπογράμμισε την ανάγκη προσεκτικής αξιολόγησης του χαρακτηρισμού.
Αντιδρούν στην απόφαση οι ΗΠΑ
Η απόφαση της γερμανικής Υπηρεσίας προκάλεσε την αρνητική αντίδραση του ΥΠΕΞ των Ηνωμένων Πολιτειών, Μάρκο Ρούμπιο, ο οποίος την καταδίκασε με σχόλιό του στο Χ, παρατηρώντας ότι «η Γερμανία πρέπει να αλλάξει πορεία»:
«Η Γερμανία μόλις έδωσε στις μυστικές υπηρεσίες της την εξουσία να παρακολουθεί την αντιπολίτευση. Αυτό δεν είναι δημοκρατία – είναι τυραννία μεταμφιεσμένη. Στην πραγματικότητα, εξτρεμιστική δεν είναι η δημοφιλής AfD – η οποία κατέλαβε τη δεύτερη θέση στις πρόσφατες εκλογές – αλλά μάλλον οι θανατηφόρες πολιτικές ανοιχτών συνόρων του κατεστημένου, στις οποίες αντιτίθεται η AfD.»
Πρόστιμο ύψους 530 εκατομμυρίων ευρώ επέβαλε η Αρχή Προστασίας Δεδομένων της Ιρλανδίας στο TikTok, κατηγορώντας την εταιρεία για παραβίαση των κανόνων προστασίας προσωπικών δεδομένων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Παράλληλα, η ιρλανδική Επιτροπή Προστασίας Δεδομένων (Data Protection Commission-DPC) διέταξε το TikTok να αναστείλει τη μεταφορά δεδομένων προς την Κίνα εάν, μέσα σε έξι μήνες, η επεξεργασία των δεδομένων δεν πληροί τις ευρωπαϊκές απαιτήσεις.
Η DPC σημείωσε ότι η εταιρεία, η οποία ανήκει στην κινεζική ByteDance και διατηρεί την ευρωπαϊκή της έδρα στο Δουβλίνο, απέτυχε να αποδείξει πως τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών της ΕΕ – σε ορισμένα από τα οποία μπορεί να έχει απομακρυσμένη πρόσβαση το προσωπικό στην Κίνα – έχουν το υψηλό επίπεδο προστασίας που προβλέπεται από τη νομοθεσία της ΕΕ.
Σύμφωνα με τον Γενικό Κανονισμό για την Προστασία Δεδομένων (General Data Protection Regulation-GDPR) – ο οποίος ισχύει και για τις χώρες του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) και συμπεριλαμβάνει την Ισλανδία, το Λίχτενστάιν και τη Νορβηγία – οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές έχουν τη δυνατότητα να επιβάλουν πρόστιμα έως και 4% του παγκόσμιου τζίρου μιας εταιρείας.
Η επιβολή του GDPR γίνεται από τις τοπικές αρχές κάθε κράτους-μέλους, ενώ πολλές μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες έχουν επιλέξει την Ιρλανδία για έδρα τους, λόγω φορολογικών κινήτρων.
Ο αναπληρωτής επίτροπος της ιρλανδικής Επιτροπής, Γκράχαμ Ντόυλ, ανέφερε ότι το TikTok παραβίασε τον κανονισμό επειδή δεν κατάφερε να επαληθεύσει, να εγγυηθεί και να αποδείξει ότι τα δεδομένα των χρηστών του ΕΟΧ, στα οποία το προσωπικό από την Κίνα έχει απομακρυσμένη πρόσβαση, προστατεύονται ουσιαστικά με τρόπο ισοδύναμο με αυτόν που απαιτείται εντός ΕΕ.
Ο ίδιος υπογράμμισε ότι το TikTok δεν προχώρησε στις απαραίτητες αξιολογήσεις κινδύνου και, ως αποτέλεσμα, δεν αντιμετώπισε την πιθανότητα πρόσβασης των κινεζικών αρχών στα ευρωπαϊκά δεδομένα χρηστών στο πλαίσιο των νόμων περί αντιτρομοκρατίας και αντικατασκοπείας που εφαρμόζονται στην Κίνα – νόμων τους οποίους και η ίδια η εταιρεία έχει αναγνωρίσει ως αποκλίνοντες από τα ευρωπαϊκά πρότυπα.
«Ως αποτέλεσμα της αποτυχίας του TikTok να προβεί στις απαραίτητες αξιολογήσεις, το TikTok δεν αντιμετώπισε την πιθανή πρόσβαση των κινεζικών αρχών σε δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα του ΕΟΧ βάσει των κινεζικών νόμων κατά της τρομοκρατίας, της καταπολέμησης της κατασκοπείας και άλλων νόμων που το TikTok προσδιόρισε ως ουσιωδώς αποκλίνουσες από τα πρότυπα της ΕΕ», δήλωσε ο Ντόυλ.
Δυνητική πρόσβαση από τις κινεζικές αρχές
Δεν είναι η πρώτη φορά που το TikTok βρέθηκε στο στόχαστρο της ιρλανδικής Επιτροπής. Το 2023, είχε δεχθεί πρόστιμο 345 εκατομμυρίων ευρώ για παραβιάσεις που σχετίζονταν με την ιδιωτικότητα ανηλίκων.
Η εταιρεία, η οποία ελέγχεται από την ByteDance με έδρα το Πεκίνο, βρίσκεται εδώ και καιρό υπό εξονυχιστικό έλεγχο στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες για τη διαχείριση των προσωπικών δεδομένων των χρηστών της.
Αξιωματούχοι της Δύσης εκφράζουν ανησυχίες για την ασφάλεια, θεωρώντας ότι τα δεδομένα ενδέχεται να καταλήξουν στην Κίνα. Τον περασμένο μήνα, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, δήλωσε ότι μια συμφωνία για την πώληση του TikTok σε μη κινεζική εταιρεία, ώστε να αποφευχθεί η απαγόρευσή της στις ΗΠΑ, παραμένει «στο τραπέζι». Ωστόσο, πρόσθεσε πως το Πεκίνο δεν φαίνεται ιδιαίτερα πρόθυμο να την εγκρίνει.
Η αβεβαιότητα σχετικά με το μέλλον του TikTok στις ΗΠΑ συνεχίζεται, καθώς οι ανησυχίες για την εθνική ασφάλεια επιμένουν. Στο επίκεντρο βρίσκεται ο κίνδυνος η κινεζική κυβέρνηση να αναγκάσει την ByteDance να παραδώσει δεδομένα ή να παρέμβει στον αλγόριθμο της πλατφόρμας, επηρεάζοντας τη δημόσια γνώμη.
Οι φόβοι αυτοί ενισχύονται από τον κινεζικό Νόμο Εθνικών Πληροφοριών του 2017, ο οποίος υποχρεώνει τις κινεζικές επιχειρήσεις να συνεργάζονται με τις αρχές πληροφοριών κατόπιν αιτήματος.
Στις 4 Απριλίου, το TikTok δημοσίευσε μια ανακοίνωση ότι η ByteDance βρίσκεται σε διαβουλεύσεις με την αμερικανική κυβέρνηση για την εξεύρεση λύσης, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει επιτευχθεί συμφωνία, ενώ οποιαδήποτε απόφαση θα υπόκειται στην έγκριση των κινεζικών αρχών.
Σε απάντηση προς την απόφαση του DPC, το TikTok ανακοίνωσε την Παρασκευή ότι σκοπεύει να ασκήσει έφεση. Όπως σημείωσε σε σχετική ανάρτηση, η απόφαση βασίζεται σε «συγκεκριμένη χρονική περίοδο» που έληξε τον Μάιο του 2023, πριν ξεκινήσει το πρόγραμμα τοπικής αποθήκευσης δεδομένων «Project Clover», στο πλαίσιο του οποίου έχουν ήδη δημιουργηθεί τρία κέντρα δεδομένων στην Ευρώπη.
Η επικεφαλής δημόσιας πολιτικής του TikTok για την Ευρώπη, Κριστίν Γκραν, δήλωσε ότι το Project Clover εφαρμόζει ορισμένα από τα αυστηρότερα μέτρα προστασίας δεδομένων στον κλάδο, με ανεξάρτητο έλεγχο από την ευρωπαϊκή εταιρεία κυβερνοασφάλειας NCC Group. Σύμφωνα με την ίδια, η απόφαση της Επιτροπής δεν λαμβάνει επαρκώς υπ’ όψιν τα σημαντικά αυτά μέτρα ασφαλείας.
Ένα βαρύ πέπλο πέφτει πάνω από την Ουψάλα, καθώς οι σουηδικές αρχές προχώρησαν στη σύλληψη ενός 16χρονου τα ξημερώματα της Τετάρτης, ως υπόπτου για τη δολοφονία τριών νεαρών ατόμων μέσα σε κομμωτήριο της πόλης, όπως επιβεβαίωσαν οι εισαγγελικές αρχές.
Τα θύματα, ηλικίας 15 έως 20 ετών, έπεσαν νεκρά από πυροβολισμούς αργά το απόγευμα της Τρίτης, τη στιγμή που η πανεπιστημιούπολη της Ουψάλας, μόλις 40 λεπτά βόρεια της Στοκχόλμης, ετοιμαζόταν να γιορτάσει την «Νύχτα της Βαλπούργης», μία από τις πιο ζωντανές γιορτές της πόλης.
«Η έρευνα βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Αυτή τη στιγμή συλλέγουμε στοιχεία, ενώ οι αστυνομικοί πραγματοποιούν ελέγχους πόρτα-πόρτα στη γειτονιά και παίρνουν καταθέσεις από μάρτυρες», ανέφερε σε ανακοίνωσή της η Εισαγγελία της Σουηδίας.
Παράλληλα, όπως διευκρίνισαν, γίνεται ήδη ανάλυση κινητών τηλεφώνων και άλλων υλικών που έχουν κατασχεθεί από το σημείο.
Από την πλευρά της Αστυνομίας, τονίστηκε σε συνέντευξη Τύπου πως είναι ακόμη νωρίς για σαφή συμπεράσματα σχετικά με το εάν το περιστατικό σχετίζεται με ξεκαθάρισμα λογαριασμών συμμοριών, ωστόσο αυτό το ενδεχόμενο εξετάζεται με ιδιαίτερη ένταση.
Οι αρχές επιβεβαίωσαν πως τα θύματα ήταν όλα νέοι ηλικίας 15 με 20 ετών, αποφεύγοντας να δώσουν περισσότερες πληροφορίες, καθώς ακόμη δεν έχουν επιβεβαιωθεί επίσημα τα στοιχεία τους.
Σύμφωνα με τη σουηδική νομοθεσία, οι συλλήψεις διαβαθμίζονται αναλόγως του αποδεικτικού υλικού που συγκεντρώνουν οι αρχές, με τον 16χρονο να συλλαμβάνεται υπό το αυστηρότερο επίπεδο κράτησης, όπως επεσήμανε η Εισαγγελία.
Τα επίσημα δικόγραφα, τα οποία έχουν σημαντικά καλυφθεί λόγω της μικρής ηλικίας του υπόπτου, δείχνουν πως η σύλληψη έγινε λίγο μετά τα μεσάνυχτα της Τετάρτης. Ο διορισμένος από το δικαστήριο δικηγόρος του νεαρού δεν ανταποκρίθηκε άμεσα σε αιτήματα για σχολιασμό.
«Όποιο κι αν είναι το κίνητρο, πρόκειται για βία που καμιά ευνομούμενη κοινωνία δεν μπορεί να αποδεχθεί και που πρέπει να σταματήσει», τόνισε χαρακτηριστικά ο υπουργός Δικαιοσύνης Γκούναρ Στρόμερ, σε σχετική συνέντευξη Τύπου. «Δεν πρόκειται να χαλαρώσουμε τις προσπάθειές μας».
Η αστυνομία υπογράμμισε ακόμη πως το περιστατικό εκλαμβάνεται ως «μεμονωμένο γεγονός» και δεν συνδέεται με τους μαζικούς εορτασμούς της «Νύχτας της Βαλπούργης», όπου παραδοσιακά οικογένειες και φοιτητές συγκεντρώνονται γύρω από φωτιές για να καλωσορίσουν την άνοιξη.
Αμερική και Ουκρανία ανακοίνωσαν, στις 30 Απριλίου, τη σύναψη συμφωνίας για την έρευνα και εκμετάλλευση σπάνιων μεταλλευμάτων, έπειτα από καθυστερήσεις που προκάλεσαν πολιτικές εντάσεις. Την ίδια στιγμή, η Κίνα ενισχύει τον έλεγχο στις αγορές κρίσιμων ορυκτών, διαδραματίζοντας κυρίαρχο ρόλο στην παραγωγή των σπάνιων γαιών — βασικό συστατικό για τεχνολογίες αιχμής από αυτοκίνητα και ανεμογεννήτριες μέχρι κινητά τηλέφωνα.
Τι πραγματικά γνωρίζουμε, όμως, για τα στρατηγικά αποθέματα της Ουκρανίας;
Σπάνιες, αλλά όχι τόσο σπάνιες
Η ουκρανική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι στο υπέδαφος της χώρας κρύβονται ορυκτά ανεκτίμητης αξίας. Οι σπάνιες γαίες, ομάδα 17 στοιχείων ζωτικής σημασίας για τη σύγχρονη βιομηχανία, δίνουν ώθηση τόσο στην ηλεκτροκίνηση όσο και στην αμυντική τεχνολογία.
Παρά την ονομασία τους, στοιχεία όπως το δυσπρόσιο, το σαμάριο και το πρασεοδύμιο δεν σπανίζουν στον φλοιό της γης· ωστόσο, η εξόρυξη και κυρίως ο διαχωρισμός τους από άλλα μέταλλα απαιτούν ιδιαίτερα εξειδικευμένες και πολλές φορές τοξικές διεργασίες — τεχνογνωσία που πλέον ελέγχει σχεδόν αποκλειστικά η Κίνα.
Μετά την ανάδειξη της Κίνας σε υπερδύναμη των σπάνιων γαιών τις δεκαετίες του 1990, ο Ουκρανός πρόεδρος προσέφερε στις ΗΠΑ πρόσβαση στα — κατά τα λεγόμενα του Κιέβου — μεγαλύτερα ευρωπαϊκά αποθέματα τιτανίου και ουρανίου. Υπάρχει, ωστόσο, μια σοβαρή επιφύλαξη: περίπου το 20% των ορυκτών (συμπεριλαμβανομένων των μισών σπάνιων γαιών) βρίσκονται σε εδάφη υπό ρωσική κατοχή. Εν τω μεταξύ, η Ρωσία διαθέτει ακριβή καταγραφή των ουκρανικών κοιτασμάτων από τη σοβιετική περίοδο.
Άποψη ανοιχτού ορυχείου ιλμενίτη σε ένα φαράγγι στην κεντρική περιοχή Κιροβοχράντ της Ουκρανίας, στις 12 Φεβρουαρίου 2025. (Efrem Lukatsky/file/AP Photo)
Τι κρύβει το ουκρανικό υπέδαφος;
Παρότι οι ουκρανικές αρχές διατείνονται ότι διαθέτουν αξιόλογα κοιτάσματα, σημαντικές εμπορικές ερευνητικές εργασίες δεν έχουν πραγματοποιηθεί. Σύμφωνα με επίσημη καταγραφή, τα κύρια πεδία των σπάνιων γαιών εντοπίζονται σε περιοχή με υψίπεδα γνωστή ως «ουκρανική ασπίδα».
Έξι κοιτάσματα φέρονται να περιέχουν ταντάλιο, νιόβιο και βηρύλλιο —στοιχεία περιζήτητα στην αεροναυπηγική. Αν και λίθιο δεν εξορύσσεται, τα αποθέματα της χώρας αντιστοιχούν στο 30% των ευρωπαϊκών και 3% των παγκόσμιων κοιτασμάτων περίπου.
Σημαντικό μέρος αυτών, όμως, παραμένει σε ζώνες ελεγχόμενες από τη Ρωσία, όπως καταδεικνύουν οι χάρτες των ουκρανικών μεταλλευμάτων σε συνδυασμό με τη σημερινή γραμμή του μετώπου.
Χάρτης των ορυκτών πόρων της Ουκρανία, όπου είναι σχεδιασμένη και η τρέχουσα πρώτη γραμμή της ρωσικής κατοχής. Περίπου το 20% των ορυκτών πόρων της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένων των μισών περίπου κοιτασμάτων σπάνιων γαιών, βρίσκονται σε περιοχές υπό ρωσική κατοχή. (Ουκρανικό Γεωλογικό Ινστιτούτο/Στιγμιότυπο μέσω The Epoch Times)
Άλλο ανακάλυψη, άλλο απόθεμα
Στην εξορυκτική βιομηχανία, ανακάλυψη σημαίνει αρχικός εντοπισμός κοιτάσματος, ενώ απόθεμα είναι η ποσότητα που δύναται να εξορυχθεί με οικονομικό όφελος.
Ο Τζακ Λίφτον, συνιδρυτής του Technology Metals Research, διατηρεί επιφυλάξεις για την πρακτική αξία των ουκρανικών σπάνιων γαιών. Η Αμερική, μόνο πέρυσι, εισήγαγε σπάνιες γαίες αξίας 170 εκατομμυρίων δολαρίων, κυρίως μέσω εξαρτημάτων από Κίνα και Ιαπωνία.
Η δημιουργία ορυχείου απαιτεί πρόσβαση σε νερό, υποδομές και — φυσικά — ειρήνη. Εν μέσω πολέμου, τα εμπόδια πολλαπλασιάζονται, με το οικονομικό κόστος να ανέρχεται συχνά σε μισό δισεκατομμύριο δολάρια.
«Ανακαλύψεις γίνονται παντού, ελάχιστες όμως μετατρέπονται σε εκμεταλλεύσιμα αποθέματα», δηλώνει ο Λίφτον.
Οι περιβαλλοντικοί εμπειρογνώμονες Γιούλια Ζαζερίνα και Αλίνα Ταταρτσούκ της CDM Engineering Ukraine ελέγχουν τα επίπεδα των υπόγειων υδάτων στο κοίτασμα λιθίου Polokhivske, που πρόκειται να αναπτυχθεί από την Ukrlithium Mining, στο Κίροβογκράντ. Ουκρανία, 27 Φεβρουαρίου 2025. (Thomas Peter/File Photo/Reuters)
Εξόρυξη σε ζώνη σύρραξης
Η δημιουργία ορυχείων — από την ανακάλυψη έως την παραγωγική λειτουργία — ενδέχεται να διαρκέσει δεκαετίες. Όπως σημειώνει ο αναλυτής Χαβιέρ Μπλας του Bloomberg, η επίσημη λίστα των ΗΠΑ δεν καταγράφει στην Ουκρανία ενεργά εκμεταλλεύσιμα αποθέματα.
Η συνολική παγκόσμια ετήσια αξία της παραγωγής σπάνιων γαιών αγγίζει τα 15 δισ. δολάρια. Όποια και αν είναι η μελλοντική παραγωγική δυνατότητα της Ουκρανίας, δεν έχουν και τόσο μεγάλη αξία, σε επίπεδο οικονομικής γεωγραφίας.
Σύμφωνα με αναφορά της S&P στις 13 Φεβρουαρίου, τα στοιχεία της Ουκρανίας στηρίζονται σε σοβιετικές καταγραφές για δύσκολα προσβάσιμα κοιτάσματα και όχι σε νέα εμπορική έρευνα ή σύγχρονη αξιολόγηση. Ο Μόργκαν Μπαζίλιαν, διευθυντής του Payne Institute, σχολιάζει: «Δεν γνωρίζω για αξιόλογα κοιτάσματα σπάνιων γαιών στην Ουκρανία. Είναι φαντασίωση ότι μία χώρα σε εμπόλεμη κατάσταση μπορεί να λύσει τα παγκόσμια προβλήματα των στρατηγικών μεταλλευμάτων. Πρόκειται για υπερβολή αντίστοιχη με τους θεωρούμενους ‘θησαυρούς’ του ορυκτού πλούτου του Αφγανιστάν».
Πλημμυρισμένο ανοιχτό ορυχείο, κληρονομιά της βιομηχανίας ουρανίου της Σοβιετικής Ένωσης, στο Ζόβντι Βόντι. Ουκρανία, 24 Απριλίου 2025. (Thomas Peter/Reuters)
Οι σπάνιες γαίες των ΗΠΑ
Οι ΗΠΑ διαθέτουν τις τεχνικές και τις πλουτοπαραγωγικές πηγές για να εξορύξουν σπάνιες γαίες. Παρ’ όλα αυτά, η μεταφορά της παραγωγής ξανά εντός αμερικανικών συνόρων δεν προχώρησε, λόγω του χαμηλού κόστους εργασίας στο εξωτερικό και του σοβαρού περιβαλλοντικού αντικτύπου.
Το Mountain Pass στην Καλιφόρνια συγκαταλέγεται στα δύο μεγαλύτερα ορυχεία του κόσμου. Έως το 2022, παρήγε το 15% της παγκόσμιας προσφοράς, καλύπτοντας και μέρος των κινεζικών αναγκών.
Ο Λίφτον τονίζει πως μέσω πολιτικής απόφασης και νομοθετικών ρυθμίσεων η εκμετάλλευση θα μπορούσε να παραμείνει εντός ΗΠΑ.
Άποψη του ανοιχτού ορυχείου σπάνιων γαιών MP Materials στο Mountain Pass της Καλιφόρνια, στις 30 Ιανουαρίου 2020. (Steve Marcus/File Photo/Reuters)
Κινεζικό μονοπώλιο, από το υπέδαφος έως το εργοστάσιο
Η Κίνα, μέσω κρατικών επενδύσεων και σκληρών ρυθμίσεων στην εξαγωγή, κυριαρχεί σχεδόν ολοκληρωτικά στην αλυσίδα σπάνιων γαιών. Έχοντας το 90% περίπου της παγκόσμιας μεταποιητικής δυναμικότητας και έχοντας χαρακτηρίσει τις σπάνιες γαίες ως «στρατηγικούς πόρους» ήδη από το 1990, το Πεκίνο επιβάλλει αυστηρό έλεγχο.
Το πραγματικό μέγεθος της κινεζικής παραγωγής παραμένει άγνωστο, καθώς, πέραν του επίσημου τομέα, ανθεί και η παράνομη εξόρυξη. Τα τελευταία χρόνια, απαγορεύτηκε η εξαγωγή τεχνολογίας κατασκευής μαγνητών από σπάνιες γαίες, καθώς και η τεχνογνωσία διαχωρισμού και εκχύλισης.
Γραμμή παραγωγής σπάνιων γαιών στην Κίνα. (Reuters)
Το μυστικό κρύβεται στην τεχνολογία εκχύλισης
Η μετατροπή των κοιτασμάτων σε χρήσιμα προϊόντα απαιτεί πολύπλοκες και δαπανηρές διεργασίες. Από την εξόρυξη τεράστιων όγκων ακατέργαστου προϊόντος έως την τελική εκχύλιση μέσω μαγνητικών ή ηλεκτροστατικών μεθόδων, η αξιοποίηση σπάνιων γαιών είναι έργο για ειδικούς.
Τα βαρέα στοιχεία δυσπρόσιο και τέρβιο, απαραίτητα στους μαγνήτες των ηλεκτρικών οχημάτων, σήμερα διατίθενται αποκλειστικά μέσω κινεζικών εταιριών. «Δεν έχουμε πρόσβαση παρά μόνο αν το εγκρίνει το Πεκίνο — και αυτό δεν συμβαίνει», αναφέρει ο Λίφτον.
Εκτός Κίνας, δεν υπάρχει εμπορική παραγωγή, καθώς τα τεχνικά και περιβαλλοντικά εμπόδια θεωρούνται ανυπέρβλητα. Ανακτώνται μόνο από μοναδικά προσβάσιμα «κοιτάσματα», γνωστά ως ιοντικές άργιλοι προσρόφησης, τα οποία υπάρχουν και στη Βραζιλία. Ωστόσο, αν και έχουν συσταθεί στη χώρα νέες εταιρείες παραγωγής, καμία δεν έχει ξεκινήσει εργασίες.
Ελεγχόμενη έκρηξη σε λατομείο γραφίτη, στη Ζαβάλλια. Ουκρανία, 23 Απριλίου 2024. (Reuters)
Μια βιομηχανία με βαρύ περιβαλλοντικό κόστος
Η βιομηχανική κλίμακα των εξορύξεων προκαλεί σοβαρή μόλυνση. Ο συνδυασμός ανοιχτών ορυχείων και επεξεργασίας με υδρομεταλλουργικές μεθόδους συχνά καταλήγει σε τοξικά απόβλητα που πλήττουν έδαφος, νερά και ατμόσφαιρα.
Στο Μπάγιαν Όμπο, στην Κίνα, το μεγαλύτερο ορυχείο σπανίων γαιών παγκοσμίως, η μόλυνση έχει επηρεάσει τόσο τον Κίτρινο Ποταμό όσο και τις τοπικές κοινωνίες. Η εξόρυξη επιφέρει και τη δημιουργία ραδιενεργών αποβλήτων, κυρίως θορίου, το οποίο θεωρείται «ενοχλητικό κατάλοιπο».
Εργασίες στο ανοιχτό ορυχείο Southern Iron Ore JV, κοντά στο Kριβί Ριχ. Ουκρανία, 23 Απριλίου 2025. (Thomas Peter/File Photo/Reuters)
Στη Μαλαισία, οι εξορύξεις και άλλες σχετικές με τις σπάνιες γαίες δραστηριότητες παράγουν ετησίως μισό εκατομμύριο τόνους ραδιενεργών αποβλήτων, δημιουργώντας τεράστιο περιβαλλοντικό βάρος για τη χώρα.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ουκρανία υπέγραψαν στις 30 Απριλίου συμφωνία εταιρικής σχέσης που αφορά τα σπάνια μέταλλα και άλλους φυσικούς πόρους της Ουκρανίας, σύμφωνα με δηλώσεις τόσο Αμερικανών όσο και Ουκρανών αξιωματούχων.
Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Σκοτ Μπέσσεντ, ανέφερε σε ανακοίνωσή του ότι η συμφωνία στέλνει ένα σαφές μήνυμα προς τη Ρωσία, υπογραμμίζοντας τη δέσμευση της κυβέρνησης Τραμπ σε μια ειρηνευτική διαδικασία με επίκεντρο μια ελεύθερη, κυρίαρχη και ευημερούσα Ουκρανία σε βάθος χρόνου. Παράλληλα, διευκρίνισε πως κανένα κράτος ή πρόσωπο που χρηματοδότησε ή προμήθευσε τον ρωσικό πολεμικό μηχανισμό δεν θα έχει δικαίωμα να επωφεληθεί από την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας.
Η πρώτη αναπληρώτρια πρωθυπουργός της Ουκρανίας, Γιούλια Σβιριντένκο, επιβεβαίωσε ότι υπέγραψε τη συμφωνία εκ μέρους της Ουκρανίας στις 30 Απριλίου. Σε ανάρτησή της στην πλατφόρμα Χ, σημείωσε ότι η Ουκρανία, σε συνεργασία με τις ΗΠΑ, δημιουργεί ένα Ταμείο που θα προσελκύσει διεθνείς επενδύσεις στη χώρα.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, εργάζεται εδώ και μήνες για τη σύναψη μιας συμφωνίας που θα επιτρέπει την πρόσβαση των ΗΠΑ στους φυσικούς πόρους της Ουκρανίας. Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις συνάντησαν εμπόδια ήδη από την αρχή, καθώς κατά τη συνάντηση της 28ης Φεβρουαρίου στον Λευκό Οίκο, ο Τραμπ και ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι διαφώνησαν μπροστά στα μέσα ενημέρωσης για τον τρόπο επίλυσης του συνεχιζόμενου πολέμου με τη Ρωσία. Οι διαβουλεύσεις μεταξύ των δύο μερών συνεχίστηκαν και τις εβδομάδες που ακολούθησαν την επίσκεψη του Ζελένσκι στην Ουάσιγκτον, με κύριο αντικείμενο τους φυσικούς πόρους της Ουκρανίας.
Αν και ο Μπέσσεντ διαμήνυσε ότι η κυβέρνηση Τραμπ είναι έτοιμη να οριστικοποιήσει τη συμφωνία, άφησε να εννοηθεί πως υπάρχουν ακόμη διαφορές, καθώς, όπως είπε, η ουκρανική πλευρά προχώρησε το προηγούμενο βράδυ σε αιφνίδιες τροποποιήσεις, εκφράζοντας την ελπίδα ότι θα τις επανεξετάσει.
Νωρίτερα την ίδια ημέρα, ο Ουκρανός πρωθυπουργός, Ντένις Σμιχάλ, ανακοίνωσε μέσω τηλεμαραθωνίου ότι η Σβιριντένκο αναχωρούσε για την Ουάσιγκτον, προκειμένου να υπογράψει τη συμφωνία.
Η συμφωνία αναμένεται πλέον να υποβληθεί προς κύρωση στο ουκρανικό κοινοβούλιο.
Σε διαδοχικές αναρτήσεις της, η Σβιριντένκο επεσήμανε ότι η συμφωνία προβλέπει αμοιβαία επωφελείς όρους για τις δύο χώρες, ενώ οι ΗΠΑ επιβεβαιώνουν τη δέσμευσή τους για μακροπρόθεσμη ειρήνη στην Ουκρανία και αναγνωρίζουν τη συμβολή της στη διεθνή ασφάλεια, μεταξύ άλλων μέσω της απόφασης να εγκαταλείψει τα πυρηνικά όπλα.
Η ίδια σημείωσε πως η ουκρανική κυβέρνηση θα διατηρήσει την πλήρη κυριότητα και τον έλεγχο των εξορυκτικών δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένων των κρατικών επιχειρήσεων.
Το Ταμείο θα λειτουργεί ως ισότιμη εταιρική σχέση ανάμεσα στις δύο χώρες και δεν θα περιλαμβάνει όρους που να σχετίζονται με χρέη προς τις ΗΠΑ. Η αμερικανική συμμετοχή θα πραγματοποιηθεί μέσω του Διεθνούς Οργανισμού Χρηματοδότησης (International Development Finance Corp. – DFC).
Όπως ανέφερε η Σβιριντένκο, η συμφωνία ευθυγραμμίζεται με το νομικό πλαίσιο της Ουκρανίας και εντάσσεται στους ευρύτερους στόχους της χώρας για ευρωπαϊκή ενοποίηση. Τόνισε επίσης ότι το κείμενο στέλνει μήνυμα στους διεθνείς εταίρους ότι η μακροπρόθεσμη συνεργασία με την Ουκρανία — σε ορίζοντα δεκαετιών — είναι όχι μόνο εφικτή αλλά και αξιόπιστη.
Η χρηματοδότηση του Ταμείου θα προέρχεται αποκλειστικά από νέες άδειες για εξόρυξη κρίσιμων ορυκτών, πετρελαίου και φυσικού αερίου, ενώ τα έσοδα και οι εισφορές δεν θα φορολογούνται από καμία από τις δύο χώρες. Επιπλέον, προβλέπεται μεταφορά τεχνογνωσίας και τεχνολογικής υποστήριξης από τις ΗΠΑ, με στόχο την προσέλκυση επιπλέον επενδύσεων.
Οι επενδύσεις θα αφορούν εξορυκτικά έργα, σχετικές υποδομές και επεξεργασία πρώτων υλών, με ρητή πρόβλεψη ότι όλα τα κεφάλαια θα επενδύονται αποκλειστικά εντός της Ουκρανίας.
Η Σβιριντένκο εκτίμησε ότι για την πρώτη δεκαετία, τα έσοδα και τα κέρδη του Ταμείου δεν θα διανέμονται αλλά θα επανεπενδύονται σε νέα έργα ή στην ανοικοδόμηση της χώρας, προσθέτοντας ότι οι συγκεκριμένοι όροι θα αποτελέσουν αντικείμενο περαιτέρω διαπραγματεύσεων.
Πηγή με γνώση των διαπραγματεύσεων στον Λευκό Οίκο ανέφερε στην Epoch Times ότι πρόκειται όχι για ένα αλλά για τρία διαφορετικά έγγραφα, και ότι η ουκρανική πλευρά οφείλει να τα υπογράψει όλα ώστε η κυβέρνηση Τραμπ να θεωρήσει τη συμφωνία πλήρη. Η ίδια πηγή σημείωσε ότι η Σβιριντένκο είχε λάβει σύσταση να μην αναχωρήσει για τις ΗΠΑ, εφόσον δεν είχαν ολοκληρωθεί οι διαπραγματεύσεις στο Κίεβο.
Ο Λευκός Οίκος δεν έχει ακόμη δημοσιοποιήσει όλο το περιεχόμενο της συμφωνίας.
Ο πρόεδρος Τραμπ έχει επανειλημμένα παρουσιάσει τη συμφωνία για τα στρατηγικά ορυκτά ως μέσο μερικής αποζημίωσης των ΗΠΑ για τη στήριξή τους προς την Ουκρανία κατά τη διάρκεια του πολέμου. Από την πλευρά του, ο Σμιχάλ δήλωσε νωρίτερα αυτή την εβδομάδα ότι η εν λόγω συμφωνία δεν πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για να καλυφθούν τα κόστη του πολέμου που επωμίστηκαν οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Δεκαοκτώ ακόμη δημοτικοί αξιωματούχοι που συνδέονται με την τουρκική αντιπολίτευση οδηγήθηκαν στη φυλακή μετά από απόφαση δικαστηρίου της Κωνσταντινούπολης, καθώς διευρύνεται το κύμα συλλήψεων σε βάρος στελεχών του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), του μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης στη χώρα. Την είδηση επιβεβαίωσε στις 30 Απριλίου το κρατικό πρακτορείο Anadolu.
Προηγήθηκαν μέσα στο σαββατοκύριακο 47 ακόμη προσαγωγές δημοτικών αξιωματούχων της Κωνσταντινούπολης με παρόμοιες κατηγορίες διαφθοράς, έπειτα από τη σύλληψη του δημάρχου της πόλης Εκρέμ Ιμάμογλου. Ο Ιμάμογλου, που πρόσκειται στο CHP και ουκ ολίγες φορές έχει θεωρηθεί φαβορί για την προεδρία απέναντι στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, συνελήφθη πριν έναν μήνα με βαρύτατες κατηγορίες διαφθοράς και διασυνδέσεων με την τρομοκρατία.
Παραμένει προφυλακισμένος και αναμένει τη δίκη του, ενώ ο ίδιος, οι υποστηρικτές του αλλά και πολλές φωνές από την ευρύτερη αντιπολίτευση και κριτικοί του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν, τονίζουν ότι οι διώξεις του αποτελούν ξεκάθαρη πολιτική στοχοποίηση.
Η σύλληψη του Ιμάμογλου στις 19 Μαρτίου πυροδότησε το μεγαλύτερο κύμα διαδηλώσεων της αντιπολίτευσης στην Τουρκία την τελευταία δεκαετία. Το CHP και άλλα μικρότερα κόμματα συντονίζουν εβδομαδιαίες κινητοποιήσεις στην Κωνσταντινούπολη, απαιτώντας την άμεση αποφυλάκιση και επαναφορά του Ιμάμογλου στο δημαρχιακό αξίωμα. Πάνω από 2.000 διαδηλωτές, μεταξύ των οποίων αρκετοί δημοσιογράφοι, συνελήφθησαν το προηγούμενο διάστημα, παρά την απαγόρευση μαζικών συναθροίσεων που παραμένει σε ισχύ.
Μετά τη σύλληψη Ιμάμογλου, πλήθος ακόμη στελεχών της τοπικής αυτοδιοίκησης που πρόσκεινται στο CHP βρέθηκαν στο στόχαστρο των διωκτικών αρχών. Με αφορμή το πιο πρόσφατο κύμα συλλήψεων, ο Ιμάμογλου επιτέθηκε στο κυβερνών κόμμα, κατηγορώντας το για «ψέματα και συκοφαντίες» με στόχο τον πολιτικό του αφανισμό. «Θα σταθώ μέχρι τέλους στο πλευρό κάθε συνεργάτη μου σε αυτή τη μάχη», διαμήνυσε ο ίδιος μέσω ανάρτησης στα κοινωνικά δίκτυα. «Κανείς δεν θα μείνει πίσω. Οι σκοτεινές αυτές μέρες θα περάσουν».
Δημοτικές αρχές υπό διωγμό
Στις τοπικές εκλογές του περασμένου έτους, υποψήφιοι του CHP πέτυχαν σημαντικές νίκες σε κομβικές πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη, η Άγκυρα και η Σμύρνη, αλλά και σε αρκετούς άλλους δήμους ανά τη χώρα. Μέσα στους μήνες που προηγήθηκαν της σύλληψης Ιμάμογλου, άλλοι δύο δήμαρχοι του CHP σε περιοχές της Κωνσταντινούπολης έχασαν το αξίωμά τους μετά την καταδίκη τους για διαφθορά και τρομοκρατική δράση.
Ο ηγέτης του CHP Οζγκιούρ Οζέλ κάθεται δίπλα σε μια άδεια θέση που προορίζεται για τον συλληφθέντα δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου σε έκτακτο συνέδριο του κόμματος στην Άγκυρα στις 6 Απριλίου 2025. Serdar Ozsoy/Getty Images
Την ίδια περίοδο, οκτώ δήμαρχοι που ανήκαν στο φιλοκουρδικό Κόμμα Δημοκρατίας των Λαών (DEM) σε δήμους της ανατολικής Τουρκίας απομακρύνθηκαν επίσης από τα καθήκοντά τους για παρόμοιες κατηγορίες. Όλοι οι αποπεμφθέντες δήμαρχοι απορρίπτουν τις κατηγορίες, κάνοντας λόγο για πολιτικές διώξεις που αποσκοπούν στην αποδυνάμωση της αντιπολίτευσης.
Τον Φεβρουάριο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο Στρασβούργο καταδίκασε με ψήφισμά του αυτό που χαρακτήρισε ως «αυθαίρετη απομάκρυνση και φυλάκιση δημοκρατικά εκλεγμένων δημάρχων» από τις τουρκικές αρχές. Η τουρκική κυβέρνηση απέρριψε αμέσως τις επικρίσεις, υποστηρίζοντας πως η Δικαιοσύνη λειτουργεί ανεξάρτητα από την πολιτική εξουσία.
Σε αποκλεισμό του ενδεχομένου κυβερνοεπίθεσης ως αιτίας της μεγάλης διακοπής της ηλεκτροδότησης τη Δευτέρα στην Ισπανία, την Πορτογαλία και τμήματα της Γαλλίας προχώρησε η ισπανική διαχειρίστρια του δικτύου, Red Eléctrica de España (REE), αναφέροντας ότι το μπλακ άουτ πιθανότατα προκλήθηκε λόγω της ξαφνικής πτώσης στην παραγωγή ηλιακής ενέργειας.
Όπως δήλωσε ο Εδουάρδο Πριέτο, επικεφαλής των λειτουργιών του συστήματος REE σε συνέντευξη Τύπου στις 29 Απριλίου, το ηλεκτρικό σύστημα υπέστη σοβαρή μείωση παραγωγής στην νοτιοδυτική Ισπανία, προκαλώντας αποσταθεροποίηση και συνεπώς αποσύνδεση από το γαλλικό δίκτυο. Αν και πιθανολογείται ότι το πρόβλημα προήλθε από μονάδες ηλιακής ενέργειας, όπως σημείωσε, είναι ακόμη νωρίς για να επιβεβαιωθεί.
«Καταλήξαμε στο συμπέρασμα πως δεν υπήρξε καμία παρέμβαση στα συστήματα ελέγχου της Red Eléctrica που να προκάλεσε το συμβάν», δήλωσε ο Πριέτο, σύμφωνα με τη La Vanguardia. «Το γεγονός πως η διακοπή σημειώθηκε στον νοτιοδυτικό τομέα της Ιβηρικής πιθανόν δείχνει πως η απώλεια παραγωγής αφορά σε ηλιακή ενέργεια.»
Τη στιγμή της διακοπής, τα φωτοβολταϊκά (PV) παρήγαν το 59% του ισπανικού ρεύματος, η αιολική ενέργεια το 12%, η πυρηνική σχεδόν το 11% και οι σταθμοί φυσικού αερίου με συνδυασμένο κύκλο το 5%, σύμφωνα με τα στοιχεία της REE. Μέσα σε μόλις πέντε λεπτά, από τις 12:30 έως τις 12:35 το μεσημέρι της Δευτέρας (τοπική ώρα), η μισή ηλιακή παραγωγή κατέρρευσε, πέφτοντας από τα 18 στα 8 γιγαβάτ.
Η αποκατάσταση της ηλεκτροδότησης στις περισσότερες περιοχές της Ισπανίας και της Πορτογαλίας ολοκληρώθηκε νωρίς το πρωί της Τρίτης.
Παρά τον αποκλεισμό του ενδεχομένου κυβερνοεπίθεσης από την REE, το Ανώτατο Δικαστήριο της Ισπανίας ανακοίνωσε πως ξεκινά προκαταρκτική διερεύνηση για να διαπιστωθεί κατά πόσο πίσω από το μπλακ άουτ κρύβεται κυβερνοεπίθεση. Ο δικαστής Χόρχε Καλάμα ανέφερε πως, αν και η αιτία παραμένει άγνωστη, το σενάριο της κυβερνοτρομοκρατίας παραμένει μεταξύ των εξεταζόμενων.
Η REE επεσήμανε πως αποκατέστησε το 99,95% της συνολικής ζήτησης, ενώ ο αντίστοιχος διαχειριστής της Πορτογαλίας, REN, διαβεβαίωσε πως το δίκτυο είχε σταθεροποιηθεί πλήρως μέχρι αργά τη Δευτέρα. Η REN υπογράμμισε πως απαιτήθηκε μια σύνθετη επιχείρηση «μαύρης εκκίνησης» (black start), δηλαδή επανεκκίνηση του εργοστασίου φυσικού αερίου Tapada do Outeiro από πλήρη απενεργοποίηση, ώστε να επιστρέψει το ρεύμα στη μεγαλύτερη περιοχή του Πόρτο.
Η διαδικασία black start σημαίνει σταδιακή, αυτόνομη επανεκκίνηση μονάδων παραγωγής και επανασύνδεσή τους στο δίκτυο. «Πρόκειται για μια διαδικασία που πρέπει να πραγματοποιείται με ιδιαίτερη προσοχή και προοδευτικότητα για την εξασφάλιση της μέγιστης ασφάλειας και τη διαφύλαξη της σταθερότητας του εθνικού συστήματος ηλεκτροδότησης», τόνισε η REN.
Στη Γαλλία, ο διαχειριστής RTE επιβεβαίωσε ότι χιλιάδες νοικοκυριά στη γαλλική χώρα των Βάσκων έμειναν χωρίς ρεύμα για λίγα λεπτά, πριν αποκατασταθεί η παροχή.
Οι πληγείσες χώρες έχουν συνολικά πληθυσμό πάνω από 50 εκατομμύρια κατοίκους.
Σε ανακοίνωσή της, η βρετανική δεξαμενή σκέψης Net Zero Watch επεσήμανε ότι σύμφωνα με αναλυτές του κλάδου, «υπάρχει σοβαρή πιθανότητα η εξάρτηση του ισπανικού δικτύου σχεδόν αποκλειστικά από ανανεώσιμες [πηγές ενέργειας] την ώρα του μπλακ άουτ να συνέβαλε στην έκταση του φαινομένου».
Όπως σημείωσε η Net Zero Watch, «η σταθερότητα ενός δικτύου βασίζεται στην αποκαλούμενη ‘αδράνεια’, δηλαδή στην αντίσταση σε ταχείες μεταβολές που προσφέρουν οι μεγάλες περιστρεφόμενες γεννήτριες, όπως οι θερμικές μονάδες φυσικού αερίου, και όχι τα αιολικά και τα ηλιακά πάρκα.» Η υπερβολική διείσδυση ΑΠΕ, προσέθεσε, μπορεί να σημαίνει ανεπαρκή αδράνεια — με μια διαταραχή να μεταφέρεται αστραπιαία σε ολόκληρα τα διασυνδεδεμένα δίκτυα, προκαλώντας μπλακ άουτ.
Σε ανάλυσή του, ο ειδικός ενέργειας Τζον Κεμπ επισήμανε πως η Ιβηρική έχει από τα υψηλότερα ποσοστά διείσδυσης ΑΠΕ παγκοσμίως, γεγονός που καθιστά το συμβάν «μελέτη περίπτωσης» για τον τρόπο που η αυξημένη παρουσία αιολικών και φωτοβολταϊκών επηρεάζει την αξιοπιστία και την ανάκαμψη του συστήματος έπειτα από γενικευμένες βλάβες.
Ο Κεμπ εκτίμησε πως οι ερευνητές θα χρειαστούν «αρκετούς μήνες» για να καταλήξουν σε πλήρη ανάλυση των αιτίων που οδήγησαν στο μπλακ άουτ. Σημείωσε μάλιστα πως οι ισπανικοί πυρηνικοί σταθμοί τέθηκαν αυτόματα εκτός λειτουργίας, λόγω των παθητικών συστημάτων ασφαλείας που ενεργοποιήθηκαν εξαιτίας της απώλειας τροφοδοσίας από το δίκτυο.
Η Ισπανία διαθέτει επτά πυρηνικούς αντιδραστήρες, που παράγουν περίπου το 20% της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας. Στο πλαίσιο της πολιτικής της σταδιακής εγκατάλειψης της πυρηνικής ενέργειας, οι αντιδραστήρες αυτοί προβλέπεται να απενεργοποιηθούν έως το 2035, με τον πρώτο να σταματά τη λειτουργία του το 2027.
Μπλακ άουτ τέτοιας έκτασης είναι σπάνια στην Ευρώπη. Η τελευταία αντίστοιχη διακοπή σημειώθηκε στην Ιταλία το 2003, όταν σχεδόν ολόκληρη η χώρα έμεινε χωρίς ρεύμα για περίπου 12 ώρες, λόγω προβλήματος με υδροηλεκτρική γραμμή μεταξύ Ιταλίας και Ελβετίας.
«Η απειλή της Ρωσίας δε θα εκλείψει» και «πρέπει να κάνουμε περισσότερα για την άμυνά μας», δήλωσε η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν από το Συνέδριο του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ) στη Βαλένθια της Ισπανίας.
Παράλληλα, η φον ντερ Λάιεν τόνισε ότι οι ΗΠΑ μετατοπίζουν το ενδιαφέρον τους όλο και περισσότερο προς άλλες περιοχές. «Επομένως, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία, η ειρήνη στην Ευρώπη απαιτεί να αναλάβουμε πολύ μεγαλύτερη ευθύνη για την άμυνά μας», δήλωσε η φον ντερ Λάιεν.
Η ίδια υπογράμμισε ότι μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα ενός έτους – από το περυσινό συνέδριο του ΕΛΚ στο Βουκουρέστι – η ΕΕ έχει πετύχει πολλά στο θέμα της άμυνας: «Έως και 800 δισεκατομμύρια ευρώ σε επενδύσεις», με τη συμμετοχή των 27 κρατών-μελών και με «νέες αμυντικές συνεργασίες με τη Νορβηγία και σύντομα με το Ηνωμένο Βασίλειο».
«Έχουμε κάνει περισσότερα για την ευρωπαϊκή άμυνα σε ένα μόνο χρόνο από ό,τι σε αρκετές δεκαετίες», παραδέχτηκε η φον ντερ Λάιεν, επισημαίνοντας ότι το ΕΛΚ ήταν πάντα το κόμμα της Ευρωπαϊκής Άμυνας και σήμερα είναι το κόμμα που υλοποιεί την Ευρωπαϊκή Αμυντική Ένωση.
«Αυτό ήταν το όνειρο των Ντε Γκάσπερι, Σουμάν και Αντενάουερ. Και τώρα το όνειρό τους γίνεται πραγματικότητα. Και οι λαοί της Ευρώπης είναι μαζικά υπέρ», δήλωσε η Φον ντερ Λάιεν. Σημείωσε, ωστόσο, ότι η άκρα αριστερά και η άκρα δεξιά ήταν πάντα αντίθετες με αυτήν την ιδέα και «κάποιοι προσπαθούν να μποϊκοτάρουν αυτή την ευρωπαϊκή αφύπνιση». «Λένε ότι η Ρωσία δεν αποτελεί απειλή και η Ευρώπη δεν είναι η απάντηση. Ας είμαι λοιπόν σαφής. Μόνο μια ισχυρή Ευρώπη μπορεί να προστατεύσει την ειρήνη στην ήπειρό μας. Η άκρα αριστερά και η άκρα δεξιά δεν είναι υπέρ της ειρήνης. Είναι απλώς υπέρ του Πούτιν», δήλωσε η Πρόεδρος της Επιτροπής.
Συνέχισε λέγοντας: «Όλοι έχουμε δει πώς διαπραγματεύεται ο Πούτιν. Μόλις πριν από δύο εβδομάδες, την Κυριακή των Βαΐων, ο Πούτιν εκτόξευσε βαλλιστικούς πυραύλους σε ανθρώπους που πήγαιναν στην εκκλησία. Έχει αποδείξει επανειλημμένα ότι δεν μπορεί να τον εμπιστευτεί κανείς». Πρόσθεσε, επίσης, ότι «πρέπει να συνεχίσουμε να στεκόμαστε στο πλευρό της Ουκρανίας, με περισσότερη στρατιωτική και οικονομική υποστήριξη, με μεγαλύτερη πίεση στη Ρωσία και με μια σαφή πορεία για την Ουκρανία να ενταχθεί στην ΕΕ». Σημείωσε, τέλος, ότι «το μήνυμά μας προς την Ουκρανία είναι σαφές: η ελευθερία σας είναι δική μας ελευθερία, η ασφάλειά σας είναι δική μας ασφάλεια και το μέλλον σας είναι στην Ένωσή μας».
Το Κρεμλίνο ανακοίνωσε την Τρίτη πως η Ουκρανία δεν έχει απαντήσει στη νέα πρόταση του Βλαντιμίρ Πούτιν για άμεσες ειρηνευτικές συνομιλίες, ούτε έχει καταστήσει σαφές αν θα συμμετάσχει στην τριήμερη κατάπαυση πυρός που εξήγγειλε ο Ρώσος πρόεδρος για τον επόμενο μήνα. «Ήταν ο Βλαντιμίρ Πούτιν που επανειλημμένα δήλωσε ότι η Ρωσία είναι έτοιμη, χωρίς προϋποθέσεις, να ξεκινήσει τη διαδικασία διαπραγματεύσεων», ανέφερε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, επικαλούμενος το ρωσικό πρακτορείο ΤΑΣΣ. «Μέχρι στιγμής δεν έχουμε ακούσει καμία απάντηση από το καθεστώς του Κιέβου».
Ο Πεσκόφ πρόσθεσε πως παραμένει «πολύ δύσκολο να καταλάβουμε» αν το Κίεβο προτίθεται να συμμετάσχει στη σχεδιαζόμενη εκεχειρία. Το βράδυ της Δευτέρας, ο Πούτιν ανακοίνωσε μονομερώς τριήμερη παύση των εχθροπραξιών από τις 8 έως τις 10 Μαΐου, με αφορμή τον εορτασμό των 80 χρόνων από τη νίκη της Σοβιετικής Ένωσης επί της ναζιστικής Γερμανίας – γεγονός που στη Ρωσία είναι γνωστό ως ο «Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος».
Σε ανάρτησή του στο Telegram, το Κρεμλίνο τόνισε: «Κατά διαταγή του ανώτατου διοικητή των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων, Βλαντιμίρ Πούτιν, και με γνώμονα ανθρωπιστικά κίνητρα, η ρωσική πλευρά ανακοινώνει κατάπαυση του πυρός με αφορμή τα 80 χρόνια από τη νίκη στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο».
Σύμφωνα με τη ρωσική ανακοίνωση, η εκεχειρία θα διαρκέσει από τα μεσάνυχτα της 8ης Μαΐου έως τα μεσάνυχτα της 11ης Μαΐου (ώρα Μόσχας), με τη ρωσική ηγεσία να διαμηνύει ότι «κάθε στρατιωτική επιχείρηση θα διακοπεί για το διάστημα αυτό». Το Κρεμλίνο κάλεσε και την ουκρανική πλευρά να κάνει το ίδιο, προειδοποιώντας ότι κάθε παραβίαση θα λάβει «άμεση και αναλογική απάντηση» από τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις.
Από την πλευρά του, το Κίεβο αντέδρασε εκφράζοντας τη δυσφορία του για την άρνηση της Μόσχας να δεχτεί το ουκρανικό αίτημα για πλήρη άμεση κατάπαυση του πυρός διάρκειας ενός μηνός. Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι απευθύνθηκε στον ουκρανικό λαό κατηγορώντας τη Ρωσία για τακτικές παραπλάνησης: «Η Ρωσία σταθερά απορρίπτει κάθε ειρηνευτική πρόταση και συνεχίζει να παραπλανά τη διεθνή κοινότητα, επιχειρώντας να εξαπατήσει ακόμη και τις ΗΠΑ. Τώρα, για μία ακόμη φορά, επιχείρηση χειραγώγησης: όλοι πρέπει να περιμένουν μέχρι τις 8 Μαΐου για κατάπαυση πυρός, απλώς για να εξασφαλιστεί ηρεμία στην παρέλαση του Πούτιν. Εμείς νοιαζόμαστε για τις ανθρώπινες ζωές, όχι για παρελάσεις».
Ο Ουκρανός πρόεδρος επανέλαβε ότι η κατάπαυση πυρός δεν μπορεί να περιορίζεται σε μερικές ημέρες, αλλά πρέπει να είναι «άμεση, πλήρης και χωρίς όρους – τουλάχιστον για 30 ημέρες ώστε να διασφαλιστεί η ασφάλεια και η αξιοπιστία της εκεχειρίας».
Το παρασκήνιο των επαφών μεταξύ Κιέβου και Μόσχας τροφοδοτείται και από την αυξανόμενη δυσφορία της αμερικανικής κυβέρνησης. Η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου, Καρολάιν Λέβιτ, δήλωσε στις 28 Απριλίου ότι ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ είναι ολοένα και πιο δυσαρεστημένος τόσο με τον Πούτιν όσο και με τον Ζελένσκι, επιθυμώντας μια μόνιμη κατάπαυση του πυρός. «Ο πρόεδρος έχει ξεκαθαρίσει πως θέλει να δει μια μόνιμη ειρηνευτική συμφωνία που θα σταματήσει τον θάνατο και την αιματοχυσία. Είναι αισιόδοξος για επίτευξη λύσης, αλλά ρεαλιστής και ζητά να καθίσουν και οι δύο ηγέτες στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Η νέα ρωσική πρωτοβουλία έρχεται λίγες ημέρες μετά το κάλεσμα του Πούτιν για «πασχαλινή εκεχειρία» στις 19 Απριλίου – μια παύση πυρός που, σύμφωνα με τα δύο στρατόπεδα, παραβιάστηκε αμέσως εκατέρωθεν.
Ο πόλεμος ανάμεσα σε Ρωσία και Ουκρανία διαρκεί πάνω από τρία χρόνια, με βαρύτατο ανθρώπινο και υλικό κόστος – χιλιάδες νεκρούς και εκτεταμένες καταστροφές σε όλη την ουκρανική επικράτεια.
