Ευρώπη

Ο πρώην πρόεδρος της Ρωσίας Ντμίτρι Μεντβέντεφ, ο οποίος είναι τώρα αναπληρωτής επικεφαλής του ρωσικού Συμβουλίου Ασφαλείας που ελέγχει την «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» της Μόσχας στην Ουκρανία, απείλησε με πυρηνικό πλήγμα κατά της Ουάσιγκτον, εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους ενεργήσουν για να αναγκάσουν τη Ρωσία να εγκαταλείψει τα εδαφικά της κέρδη στην Ουκρανία.

Ο κ. Μεντβέντεφ έχει απειλήσει με πυρηνικό πλήγμα αρκετές φορές εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία, πιο πρόσφατα το καλοκαίρι του 2023, όταν η πολυδιαφημισμένη ουκρανική αντεπίθεση φαινόταν μεγάλη, πριν τελικά αποτύχει να πάρει πίσω εδάφη που η Ρωσία προσάρτησε και τώρα αποκαλεί δικά της.

Καθώς τα ρωσικά ανώτατα κλιμάκια πιστεύουν ότι μια άλλη ουκρανική αντεπίθεση μπορεί να είναι στα σκαριά, ο κ. Μεντβέντεφ εξέδωσε μια νέα πυρηνική προειδοποίηση. Ενώ το περιεχόμενό της είναι βασικά το ίδιο με τις προηγούμενες προειδοποιήσεις, φαίνεται ότι είναι η πρώτη φορά που ο κ. Μεντβέντεφ απειλεί με χρήση πυρηνικών όπλων εάν η Ουκρανία και οι δυτικοί υποστηρικτές της προσπαθήσουν να αναγκάσουν τη Μόσχα να παραιτηθεί από τον έλεγχο των περιοχών Ντονέτσκ, Χερσώνα, Λουχάνσκ και Ζαπορίζια, για τις οποίες το Κρεμλίνο λέει ότι αποτελούν μέρος της Ρωσίας.

«Οι προσπάθειες να επιστρέψει η Ρωσία στα σύνορα του 1991 θα οδηγήσουν μόνο σε ένα πράγμα», έγραψε ο κ. Μεντβέντεφ σε μια κυριακάτικη ανάρτηση στο Telegram. «Προς έναν παγκόσμιο πόλεμο με τις δυτικές χώρες, χρησιμοποιώντας ολόκληρο το στρατηγικό οπλοστάσιο του κράτους μας».

Η αναφορά στα «σύνορα του 1991» σημαίνει τη Ρωσία χωρίς τις τέσσερεις περιοχές που απέσπασε από την Ουκρανία μέσω του πολέμου. Η Ρωσία διαθέτει τον μεγαλύτερο αριθμό πυρηνικών κεφαλών από κάθε άλλη χώρα, σύμφωνα με την Ένωση Ελέγχου Όπλων, η οποία υπολογίζει τον αριθμό τους σε 5.889.

Ο κ. Μεντβέντεφ, στενός σύμμαχος του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, συνόδευσε την απειλή του με έναν κατάλογο στόχων: «Κίεβο, Βερολίνο, Λονδίνο και Ουάσιγκτον», καθώς και «όλα τα άλλα όμορφα ιστορικά μέρη, τα οποία περιλαμβάνονται εδώ και καιρό στους στόχους επίθεσης της πυρηνικής μας τριάδας».

Επέμεινε ότι η ηγεσία της Ρωσίας δεν θα διστάσει να λάβει «δύσκολες αποφάσεις» σχετικά με τη χρήση πυρηνικών όπλων, εάν η Ουκρανία και οι δυτικοί σύμμαχοί της προσπαθήσουν να εκδιώξουν τις δυνάμεις του Κρεμλίνου από εδάφη που η Μόσχα θεωρεί αναπόσπαστο τμήμα της Ρωσίας.

«Θα το τολμήσουμε, αν μια χώρα 1.000 ετών, η μεγάλη μας πατρίδα, βρίσκεται στα πρόθυρα του αφανισμού και οι θυσίες που έκανε ο ρωσικός λαός επί αιώνες είναι μάταιες;» ρώτησε ο κ. Μεντβέντεφ.

«Η απάντηση είναι προφανής», πρόσθεσε.

Η τελευταία προειδοποίηση του κ. Μεντβέντεφ έρχεται στο τέλος μιας σειράς εξελίξεων που σχετίζονται με τα πυρηνικά. Αυτές περιλαμβάνουν την αποχώρηση της Ρωσίας από τη συνθήκη απαγόρευσης των πυρηνικών δοκιμών, τη δοκιμαστική εκτόξευση πυραύλου με πυρηνικές ικανότητες από υποβρύχιο και τη μετακίνηση ενός άγνωστου αριθμού πυρηνικών όπλων στη γειτονική Λευκορωσία, πιο κοντά στα σύνορα με την Πολωνία, χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ.

Ρωσικά διαστημικά όπλα;

Η προειδοποίηση έρχεται επίσης την ώρα που δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια δυνητικής βοήθειας προς την Ουκρανία παραμένουν καθηλωμένα στο Κογκρέσο, με ορισμένους Αμερικανούς βουλευτές να προειδοποιούν ότι η Ρωσία διαθέτει αντιδορυφορικά όπλα που θα μπορούσαν να απειλήσουν το μεγαλύτερο μέρος των πολιτικών και στρατιωτικών υποδομών της Αμερικής.

Την περασμένη εβδομάδα, ο επικεφαλής της Επιτροπής Πληροφοριών της Βουλής των Αντιπροσώπων εξέδωσε δήλωση με την οποία καλούσε την κυβέρνηση Μπάιντεν να αποχαρακτηρίσει πληροφορίες σχετικά με μια «σοβαρή απειλή για την εθνική ασφάλεια», την οποία ο Λευκός Οίκος επιβεβαίωσε αργότερα ότι επρόκειτο για ένα αναδυόμενο αντιδορυφορικό όπλο.

Η απόφαση του προέδρου της επιτροπής Μάικ Τέρνερ (R-Ohio) να εκδώσει την προειδοποίηση προκάλεσε επικρίσεις από ορισμένους συναδέλφους του Ρεπουμπλικανούς, οι οποίοι τον κατηγόρησαν ότι μεγαλοποίησε την απειλή για να περάσει ένα νομοσχέδιο για τη βοήθεια προς την Ουκρανία.

Η Ρωσία απέρριψε την προειδοποίηση, χαρακτηρίζοντάς την τέχνασμα με σκοπό να ωθήσει το Κογκρέσο να εγκρίνει περισσότερη βοήθεια.

«Είναι προφανές ότι ο Λευκός Οίκος προσπαθεί, με δόλωμα ή δόλο, να ενθαρρύνει το Κογκρέσο να ψηφίσει ένα νομοσχέδιο για τη διάθεση χρημάτων – αυτό είναι προφανές», δήλωσε στους δημοσιογράφους την περασμένη εβδομάδα ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ.

Ο κ. Τέρνερ εξέδωσε αργότερα μια συμπληρωματική δήλωση, λέγοντας ότι η γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε στην πρώτη προειδοποίησή του – δηλαδή ότι το θέμα ήταν «σοβαρό» – είχε ξεκαθαριστεί με την κυβέρνηση Μπάιντεν, η οποία επίσης δεν είχε αντίρρηση για την ενημέρωση του Κογκρέσου από τον κ. Τέρνερ σχετικά με αυτή την «απειλή εθνικής ασφάλειας».

Ο Λευκός Οίκος επιβεβαίωσε, στη συνέχεια, τις πληροφορίες που έδειχναν ότι η Ρωσία έχει αποκτήσει ικανότητα αντιδορυφορικής κρούσης, αλλά σημείωσε ότι δεν είναι ακόμη επιχειρησιακή.

«Δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι έχουν λάβει απόφαση να προχωρήσουν στην πραγματοποίηση οτιδήποτε στο διάστημα», δήλωσε ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν στους δημοσιογράφους την περασμένη εβδομάδα.

«Λοιπόν, αυτό που ανακαλύψαμε: υπήρχε η δυνατότητα να εξαπολυθεί ένα σύστημα στο διάστημα, το οποίο, θεωρητικά, θα μπορούσε να κάνει κάτι που θα ήταν επιζήμιο. Δεν έχει συμβεί ακόμη», δήλωσε ο πρόεδρος Μπάιντεν, προσθέτοντας ότι ελπίζει αυτό να μην συμβεί.

Ο Τζον Κίρμπι, σύμβουλος επικοινωνίας του Λευκού Οίκου για θέματα εθνικής ασφάλειας, δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι η αντιδορυφορική ικανότητα της Ρωσίας είναι «ανησυχητική», αλλά δεν αποτελεί άμεση απειλή.

Αυτό συμβαίνει τη στιγμή που η στρατιωτική εκστρατεία της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας πλησιάζει την επέτειο των δύο ετών, με αυξημένη δραστηριότητα τόσο στην πρώτη γραμμή όσο και στον πληροφοριακό χώρο.

Άλλη μια ουκρανική αντεπίθεση;

Η Ρωσία στις 19 Φεβρουαρίου κέρδισε την πολύμηνη μάχη για την Αβντίεβκα στην ανατολική περιοχή του Ντονέτσκ, μια εξέλιξη που ο πρόεδρος της Ρωσίας χαιρέτισε ως «σημαντική νίκη».

Αυτό συνέβη λίγες ημέρες αφότου ο Ουκρανός συνταγματάρχης Ολεξάντρ Σύρσκι, ο νέος στρατιωτικός διοικητής του Κιέβου, ανακοίνωσε ότι διέταξε τα ουκρανικά στρατεύματα να αποσυρθούν από την Αβντίεβκα, «για να αποφύγουν την περικύκλωση και να διαφυλάξουν τις ζωές των στρατιωτών».

Ο κ. Πούτιν φέρεται να δήλωσε στις 18 Φεβρουαρίου από το Tass ότι η Μόσχα είναι έτοιμη για ειρηνευτικές συνομιλίες.

«Δεν ξέρω αν το θέλουν σήμερα», είπε σε συνέντευξή του στη ρωσική κρατική τηλεόραση, πριν προσθέσει: «Είμαστε έτοιμοι για διάλογο».

Εν τω μεταξύ, ο συνταγματάρχης Σεργκέι Ρούντσκοϊ, πρώτος αναπληρωτής αρχηγός του ρωσικού Γενικού Επιτελείου, αναφέρθηκε από το ρωσικό κρατικό μέσο ενημέρωσης Tass λέγοντας ότι μια άλλη ουκρανική αντεπίθεση θα μπορούσε να είναι στα σκαριά.

«Οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις εξακολουθούν να διατηρούν τη μαχητική τους ικανότητα να διεξάγουν ενεργές επιχειρήσεις. Στο μέλλον, υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρξει μεγάλης κλίμακας στρατιωτική βοήθεια από τη Δύση, δεν μπορεί να αποκλειστεί άλλη μια απόπειρα αντεπίθεσης», δήλωσε.

Η Ουκρανία έχει βασιστεί σε αποστολές όπλων από τη Δύση για να παραμείνει στον αγώνα, με περισσότερες προμήθειες όπλων να βρίσκονται σε εκκρεμότητα εν μέσω αδιεξόδου στο Καπιτώλιο.

Πανέμορφη και μεγαλειώδης – η περιγραφή αυτή ταιριάζει απόλυτα στην Κρατική Αίθουσα της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Αυστρίας, αναμφίβολα μια από τις πιο όμορφες βιβλιοθήκες στον κόσμο.

Η βιβλιοθήκη βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο της Βιέννης, της πόλης που κάποτε ήταν το κέντρο μιας κραταιάς ευρωπαϊκής αυτοκρατορίας.

Η γνώση είναι δύναμη – ως εκ τούτου, η παλαιά οικογένεια των Αψβούργων, που βασίλευε επί μακρόν, δημιούργησε αυτή τη μεγάλη βιβλιοθήκη στο παλάτι της, όπου συγκεντρώθηκαν η γνώση, η πολιτιστική μνήμη και τα ηγεμονικά τους δικαιώματα, προκειμένου να ισχυροποιήσουν και να εδραιώσουν την εξουσία τους.

Ωστόσο, καμία δυναστεία δεν είναι αιώνια. Καθώς η ισχύς των Αψβούργων εξασθένησε, έχοντας να αντιμετωπίσει και τις αυξανόμενες τάσεις για ανεξαρτησία στα εδάφη τους, η αλλοτινή Αυτοκρατορική Βιβλιοθήκη έγινε η Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας του σήμερα.

Έστω κι έτσι, όμως, διατηρεί ακόμα τη μεγαλοπρέπεια ενός αυτοκράτορα, που πίστευε ότι είχε οριστεί από τον ίδιο τον Θεό.

Μεταξύ των θαυμάτων των εικαστικών τεχνών, της αρχιτεκτονικής και των άλλων τεχνουργημάτων της βιβλιοθήκης, που σήμερα είναι μουσείο, ξεχωρίζει η Αίθουσα του Κράτους (State Hall), η οποία, με τον θεαματικό μπαρόκ διάκοσμό της, μοιάζει να εισχωρεί στο θείο.

Πρόκειται, φυσικά, για βιβλιοθήκη και έτσι υπάρχουν τόμοι βιβλίων και χειρογράφων – μερικά μεγάλης αξίας, που χρονολογούνται από τον Μεσαίωνα – τα οποία δεσπόζουν σε ράφια εκατέρωθεν της Αίθουσας του Κράτους. Ωστόσο, δεν μπορούν να διαβαστούν, καθώς οι σελίδες έχουν γίνει εξαιρετικά εύθραυστες. Τώρα πια απλώς υπάρχουν ως ιστορικά αντικείμενα, που πρέπει να εξετάζονται από απόσταση.

Η Αυτοκρατορική Βιβλιοθήκη περιλαμβάνει και πολλά πράγματα που μαρτυρούν την πάλαι ποτέ δύναμη και την κληρονομιά των Αψβούργων. Η ανακαίνιση της έγινε βάσει των σχεδίων του Λεοπόλδου Α’ και την έφερε εις πέρας ο γιος του, Κάρολος ΣΤ’, ο οποίος ξεκίνησε τις εργασίες το 1722.

Στο κεντρικό οβάλ της αίθουσας δεσπόζει ένα ηράκλειο άγαλμα του Καρόλου ΣΤ’, ως Αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Δύο τοξωτές πτέρυγες σε κάθε πλευρά αντιστοιχούν σε δύο αντίθετα θέματα, τον πόλεμο και την ειρήνη, με αντίστοιχες τοιχογραφίες και μοτίβα.

Στολισμένη με κίονες, χρωματιστό μάρμαρο και φύλλα χρυσού, η αίθουσα υψώνεται περισσότερα από 18 μέτρα, με θολωτή κεντρική οροφή. Κοιτάζοντας την κύρια τοιχογραφία της οροφής, οι ίδιοι οι ουρανοί φαίνονται σαν να πέφτουν από πάνω, αναμειγνυόμενοι με τα αρχιτεκτονικά στοιχεία του χώρου.

Θεϊκές και γήινες μορφές συνυπάρχουν στα ζωγραφισμένα σύννεφα και τα ψεύτικα μπαλκόνια αυτού του έργου, που έχει τον τίτλο «Θεοποίηση» και το οποίο συνδέεται αρμονικά με το κάτω μέρος της αίθουσας.

Αν επισκεφθείτε τη Βιέννη, σίγουρα θα δείτε σε ταξιδιωτικές αφίσες και φυλλάδια την πρόσοψη, τα αγάλματα και το εξωπραγματικό φρέσκο της Αίθουσας του Κράτους, καθώς αποτελεί ένα από τα πιο λαμπρά στολίδια της αυστριακής πρωτεύουσας.

Η Αυτοκρατορική Βιβλιοθήκη, ωστόσο, προϋπήρχε της Αίθουσας του Κράτους και χρονολογείται αιώνες νωρίτερα. Κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους, στα τέλη της δεκαετίας του 1300, ανήκε στο θησαυροφυλάκιο του δούκα Άλμπρεχτ Γ΄ και φυλασσόταν σε ένα παρεκκλήσι μέσα στο κάστρο του δούκα.

«Εκτός από κοσμήματα, πολύτιμους λίθους και κάθε είδους αξιοπερίεργα, στα θησαυροφυλάκια των κοσμικών αντιβασιλέων φυλάσσονταν και τα πιο πολύτιμα βιβλία», αναφέρει η Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας. «Αυτοί οι θησαυροί δεν είχαν μόνο υψηλή υλική αξία, αλλά κυρίως συμβολική και ιερή.»

Μέρος της συλλογής αυτής αποτελούσε και το παλαιότερο βιβλίο που υπάρχει σήμερα στη βιβλιοθήκη, το Ευαγγέλιο, το οποίο, ως γνωστόν, απεικονίζει σκηνές από τους τέσσερεις Ευαγγελιστές και του οποίου τις γωνίες κοσμούν τα οικόσημα τεσσάρων οίκων: της Αυστρίας, της Στυρίας, του Τιρόλου και της Καρινθίας.

Καθώς η συλλογή άλλαξε πολλούς ιδιοκτήτες (συμπεριλαμβανομένων πλήθος Αγίων Ρωμαίων Αυτοκρατόρων) με την πάροδο των αιώνων, διευρύνθηκε, με επιπλέον συλλογές και βιβλιοθήκες, που προστέθηκαν μέσω αγορών, ενοποιήσεων και επιστημονικών ταξιδιών.

Στην ακμή της Αναγέννησης, η συλλογή της βιβλιοθήκης επικεντρώθηκε στις επιστήμες, την ιστορία και τη γενεαλογία, για τη νομιμοποίηση και τη διαφύλαξη της αυτοκρατορικής κληρονομιάς. Η ομορφιά των χειρογράφων πέρασε σε δεύτερη μοίρα έναντι της εξουσίας.

Με την πάροδο του χρόνου, όμως, κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα, η εστίαση σε μία οικογένεια – έστω και αυτοκρατορική – επικρίθηκε και η αναζήτηση της γνώσης έγινε το νέο σημείο εστίασης της βιβλιοθήκης. Εισήχθη ένα σύστημα ευρετηρίων και προστέθηκαν επιστημονικά έργα.

Μεταφέρθηκε αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της ιστορίας της: από το κάστρο του δούκα Άλμπρεχτ Γ΄στο κάστρο του Φρειδερίκου Γ’, το Βίνερ Νόισταντ, τον 16ο αιώνα και, ύστερα, στο Χάραχ Χάουζ το 1623, πριν τελικά μεταφερθεί στο Χόφμπουργκ, το αυτοκρατορικό παλάτι των Αψβούργων, με την ολοκλήρωση της Αίθουσας του Κράτους το 1726.

Η Αίθουσα του Κράτους είναι το στολίδι της βιβλιοθήκης, αν και επεκτείνεται πέρα από αυτήν με πρόσθετες πτέρυγες, μουσεία και αναγνωστήρια, που εμπλουτίζουν τη συλλογή της. Έχοντας υπάρξει κυρίως εκθεσιακός χώρος για τους φιλοξενούμενους μελετητές και διπλωμάτες κατά τον 18ο αιώνα, η αίθουσα είναι τώρα ένας χώρος τον οποίον μπορεί να επισκέπτεται, να απολαμβάνει και να χρησιμοποιεί για μελέτη το ευρύ κοινό.

Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας δεν είναι μόνο μία από τις πιο όμορφες βιβλιοθήκες στον κόσμο. Η γνώση που περιέχεται στις αίθουσές της την καθιστά φύλακα της μνήμης της ανθρωπότητας πολλών αιώνων.

Εκτός από τα 200.000 βιβλία στην Αίθουσα του Κράτους, υπάρχουν αρχεία παπύρων, μια συλλογή από υδρόγειες σφαίρες, παρτιτούρες, χάρτες, έντυπα άρθρα και αντικείμενα, συνολικά περίπου 4 εκατομμύρια έργα.

Έτσι, αυτό που κάποτε φύλαγε την κληρονομιά μιας αυτοκρατορίας, διαφυλάσσει σήμερα πολύ περισσότερα μέσα στο θαυμαστό του περίβλημα, παραμένοντας ένα θαύμα της ανθρώπινης ιστορίας, που πρέπει να δείτε αν επισκεφθείτε ποτέ τη Βιέννη.

Του Michael Wing

Επιμέλεια: Αλία Ζάε

Για αιώνες, η «Παναγία της οδού Πιετραπιάνα» του Ντονατέλλο ήταν κρυμμένη σε κοινή θέα στο κέντρο της Φλωρεντίας. Οι ειδικοί πίστευαν εδώ και καιρό ότι ένας θαυμαστής του Ιταλού δασκάλου είχε δημιουργήσει το ανάγλυφο από τερρακόττα, το οποίο ήταν τοποθετημένο μέσα σε ένα εικονοστάσιο, που βρισκόταν ψηλά στον εξωτερικό τοίχο της οικίας της οδού Πιετραπιάνα 38, ακριβώς κάτω από την πινακίδα με το όνομα της οδού. Ωστόσο, το 1985, αφού το έργο είχε αποκατασταθεί, ο συγγραφέας και ιστορικός τέχνης Τσαρλς Έιβερι απέδωσε την πατρότητα του αναγλύφου στον ίδιο τον Ντονατέλλο. Ήταν το τελευταίο έργο του δασκάλου που ανήκε σε ιδιώτη.

Φέτος, σχεδόν 40 χρόνια μετά την ορθή απόδοση του έργου, το Υπουργείο Πολιτισμού της Ιταλίας απέκτησε το έργο. Η «Παναγία της οδού Πιετραπιάνα» του Ντονατέλλο βρίσκεται τώρα στην Αίθουσα Ντονατέλλο στο Εθνικό Μουσείο Μπαρτζέλλο, μόλις 500 μέτρα περίπου από τη φλωρεντινή οικία, την πρόσοψη της οποίας κάποτε κοσμούσε.

Η Παναγία της οδού Πιετραπιάνα

Η επιμελήτρια του Εθνικού Μουσείου Μπαρτζέλλο, Ιλάρια Τσίζερι, δήλωσε σε δελτίο Τύπου ότι «όντας μια εικόνα εξαιρετικής γοητείας, η “Παναγία της οδού Πιετραπιάνα” έχει όλη την εκφραστική δύναμη της γλυπτικής του Ντονατέλλο και καταδεικνύει την ιδιοφυΐα του στην επινόηση των λεπτομερειών». Ο Ντονατέλλο άλλαξε τις λεπτομέρειες της σύνθεσης της Παναγίας και του θείου βρέφους 30 ή περισσότερες φορές, σύμφωνα με τον Νέβιλ Ρόουλι, επιμελητή της πρώιμης ιταλικής τέχνης στα Κρατικά Μουσεία του Βερολίνου.

Στο έργο αυτό, ο Ντονατέλλο μας δείχνει και τον γήινο δεσμό μητέρας-παιδιού και τη θεϊκότητά τους. Δείτε πώς η Παρθένος ατενίζει τον γιο της, έχοντας πλήρη επίγνωση ότι πρέπει τελικά να τον αφήσει να φύγει για να εκπληρώσει την ιερή αποστολή του. Δείτε πώς τα χέρια της τραβούν τον τυλιγμένο Χριστό κοντά της. Ο Ντονατέλλο απέδωσε εξαιρετικές λεπτομέρειες, όπως το σεραφείμ που κοσμεί το κέντρο του μανδύα της Παναγίας, τις περίτεχνες πτυχώσεις των ενδυμάτων της και του πανιού του Χριστού, και πέτυχε με έναν σχεδόν αλχημικό τρόπο να κάνει τον πηλό να μοιάζει με δέρμα. Μπορούμε σχεδόν να δούμε τη μαλακή σάρκα αντί για τη σκληρή τερρακόττα. Αλλά μας υπενθυμίζει τον σκοπό του έργου με την παρουσία των πεπλατυσμένων φωτοστέφανων πίσω από τις δύο μορφές. Όπως συμβαίνει με όλα τα βιβλικά έργα του Ντονατέλλο, αυτό το εκφραστικό γλυπτό πρώτα συγκινεί την καρδιά μας και στη συνέχεια μας υπενθυμίζει το πιο σημαντικό: να βαθύνουμε την πίστη μας.

Η κληρονομιά του Ντονατέλλο δεν περιορίζεται μόνο στα έργα του με την Παναγία και το θείο βρέφος. Ο ιστορικός τέχνης του 16ου αιώνα Τζόρτζο Βαζάρι έγραψε το 1568 στο έργο του «Οι ζωές των πιο εξαίρετων ζωγράφων, γλυπτών και αρχιτεκτόνων» ότι ο Ντονατέλλο «δεν ήταν μόνο ένας πολύ σπάνιος γλύπτης και ένας θαυμάσιος αγαλματοποιός, αλλά και ένας εξασκημένος τεχνίτης του στόκου, ένας ικανός μάστορας της προοπτικής και αξιοσέβαστος ως αρχιτέκτων».

Οι καλλιτέχνες μιμούνταν τις συνθέσεις του Ντονατέλλο επί αιώνες. Για παράδειγμα, το Μουσείο Bode του Βερολίνου διαθέτει ένα ζωγραφισμένο και επιχρυσωμένο αντίγραφο από τερρακόττα των μέσων του 15ου αιώνα της «Παναγίας της οδού Πιετραπιάνα».

«Όταν ο 80χρονος Ντονατέλλο πέθανε στις 13 Δεκεμβρίου 1466, άφησε τη Φλωρεντία γεμάτη με τα σημάδια της γόνιμης φαντασίας του: Μνημειακές μορφές από μάρμαρο, χαλκό, πέτρα, τερρακόττα, ξύλο και στόκο, κατανεμημένες στις προσόψεις των εκκλησιών ή στις αυλές των παλάτσο, κοιτάζοντας στους δρόμους από κόγχες ή εικονοστάσια, ψηλά πάνω από μια πλατεία ή πάνω από έναν βωμό, όλα αυτά σηματοδοτούν τόσο έναν αστικό δημόσιο χώρο όσο έναν τόπο λατρείας, σε μια εποχή που τα όρια μεταξύ αυτών των δύο πεδίων ήταν ασαφή και διαπερατά», γράφουν οι Λάουρα Καβατσίνι και Άλντο Γκάλλι στο δοκίμιο τους για το βιβλίο «Ντονατέλλο: Ο εφευρέτης της Αναγέννησης», που συνόδευε την ομώνυμη έκθεση του 2022 στην Gemäldegalerie του Βερολίνου.

Τα απομεινάρια της Φλωρεντίας του Ντονατέλλο υπάρχουν ακόμη στην πόλη και ποιος ξέρει πόσα ακόμη από τα αριστουργήματά του, που δεν του έχουν αποδοθεί, μπορεί να βρίσκονται κρυμμένα σε κοινή θέα.

Της Lorraine Ferrier

Επιμέλεια: Αλία Ζάε

Παραμένοντας πιστή στις οικοδομικές μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν τον 13ο αιώνα, η κατασκευή του Γκεντελόν συνεχίζεται εδώ και 26 χρόνια. Η διευθύνουσα σύμβουλος Μαριλίν Μαρτάν (Maryline Martin), σε συνεργασία με τον επικεφαλής λιθοξόο Φλοριάν Ρενούτσι (Florian Renucci), ηγείται της προσπάθειας για την ολοκλήρωση του έργου. Με 10 χρόνια ακόμα να υπολείπονται, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, μέχρι το πέρας των εργασιών, έχουν ήδη επιτευχθεί πολλά όσον αφορά τις αποκτηθείσες γνώσεις για τις μεσαιωνικές οικοδομικές και κατασκευαστικές μεθόδους.

Το Γκεντελόν βρίσκεται σε κτήμα που αγοράστηκε με σκοπό την οικοδόμηση ενός κάστρου του 13ου αιώνα από το μηδέν. Όλα τα απαραίτητα για την κατασκευή ενός κάστρου βρίσκονται εκεί: ένα λατομείο για πέτρα, ένα δάσος για ξύλο, άμμος, νερό και πηλός. Για την κατασκευή του Γκεντελόν χρειάστηκαν επίσης πολλές βιοτεχνίες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων για τις τελικές πινελιές που κάνουν ένα κάστρο σπίτι.

Ο σιδηρουργός και οι λιθοξόοι

Η κατασκευή ξεκίνησε από τον σιδηρουργό. Οι σιδηρουργοί του 13ου αιώνα κατασκεύαζαν χάλυβα (ή αλλιώς ατσάλι) θερμαίνοντας το σίδηρο πάνω από φωτιά με κάρβουνα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο σύγχρονος όρος θα ήταν τήξη. Η ομάδα του Γκεντελόν φτιάχνει τα δικά της κάρβουνα για να ανάψει τον κλίβανο για να φτιάξει τον χάλυβα – ο χάλυβας, ύστερα, μπορεί να επεξεργαστεί σε κάθε είδους χρειαζούμενα αντικείμενο, από καρφιά και μαχαίρια μέχρι πιο περίτεχνα εργαλεία.

Η σιδηρούχος πέτρα από το λατομείο του Γκεντελόν ήταν ζωτικής σημασίας για την κατασκευή των εργαλείων, καθώς η υψηλή της περιεκτικότητα σε σίδηρο την καθιστούσε ιδανική για την παραγωγή «ήπιου χάλυβα”, μετάλλου από σίδηρο και άνθρακα που προέρχεται από τη σιδηρούχο πέτρα. Οι λιθοξόοι βοήθησαν στην κατασκευή κλιβάνου ικανού να αντέξει θερμοκρασία έως και 1.650 βαθμούς Κελσίου, η οποία απαιτείται για να μετατραπεί σε ήπιο χάλυβα το σιδηρομετάλλευμα.

Τίποτα δεν πάει χαμένο στο Γκεντελόν, καθώς τα φθαρμένα εργαλεία και τα υπολείμματα χάλυβα λιώνονται και σφυρηλατούνται σε νέα αντικείμενα. Όλα προέρχονται από τη γη και επαναχρησιμοποιούνται. Αυτό είναι ένα σημαντικό παράδειγμα για το τι μπορούμε να μάθουμε από το Γκεντελόν σχετικά με τη χρήση και την επαναχρησιμοποίηση των δικών μας προϊόντων και πόρων.

Περιηγούμενη στους διάφορους χώρους του κάστρου φέτος την άνοιξη, παρακολούθησα τους λιθοξόους να κόβουν μεγάλα κομμάτια σιδηρούχου πέτρας για να συνεχίσουν να χτίζουν τους πύργους του κάστρου. Οι λιθοξόοι εκπαιδεύτηκαν στην τέχνη του πελεκήματος της πέτρας, χρησιμοποιώντας αποκλειστικά τα εργαλεία που κατασκεύαζε ο σιδηρουργός του Γκεντελόν, όπως ακριβώς κατασκευάζονταν τον 13ο αιώνα.

Ο ασβεστόλιθος χρησιμοποιείται για την τοποθέτηση των λίθων και για την ασβεστοκονία των τοίχων. Χρειάζονται 72 ώρες σε κλίβανο για να δημιουργηθεί η ασβεστολιθική τέφρα που παράγει το ασβεστολιθικό κονίαμα και το ασβεστολιθικό διάλυμα. Ο ασβεστόλιθος έχει πολλές πολύτιμες ιδιότητες: είναι εύκαμπτος, ανθεκτικός και καταναλώνει ελάχιστη ενέργεια για την παραγωγή του, γεγονός που τον καθιστά φιλικό προς το περιβάλλον, κάτι που εκτιμάται στις σύγχρονες κατασκευές. Η κατασκευή με πέτρινους κύβους έθεσε τις βάσεις για το κτίριο.

Οι ξυλουργοί

Τον 13ο αιώνα, τα περιστέρια εκτρέφονταν τόσο ως αγγελιοφόροι όσο και για τροφή. Οι ξυλουργοί κατασκεύασαν πρώτα ένα πλαίσιο για τον περιστερώνα και στη συνέχεια τοποθέτησαν στην οροφή σχισμένα δρύινα κούτσουρα. Κάτω από τον περιστερώνα, υπάρχει ένας τοίχος κατασκευασμένος από μικρά, σπασμένα κομμάτια σιδηρούχου πέτρας, προσεκτικά τοποθετημένα. Μαζί με την κοπή της πέτρας, η διάταξη των χαλικιών από τον λιθοξόο είναι μια τέχνη από μόνη της, σαν τη συναρμολόγηση ενός παζλ.

Για την κατασκευή του πύργου χρησιμοποιήθηκε δρυς, καθώς είναι ανθεκτική και βρίσκεται εν αφθονία στο δάσος του Γκεντελόν. Οι ξυλουργοί χρησιμοποιούν τα εργαλεία που δημιούργησε ο σιδηρουργός για να κόψουν 9.000 δρύινα πλακιδια και να τα κατασκευάσουν με το χέρι, όπως ακριβώς γινόταν πριν από 1.000 χρόνια. Οι ξυλουργοί θα τοποθετήσουν τα ξύλινα πλακίδια στο σκελετό του περιστερώνα μόλις ολοκληρωθεί η κατασκευή του. Κάποιος μπορεί να αποκαλέσει αυτή τη διαδικασία ως την αρχαιότερη διαδικασία συναρμολόγησης.

Από τις πλευρές του πύργου προεξέχουν οι άκρες αρκετών δοκαριών. Τα ξύλινα δοκάρια ή οποιοδήποτε άλλο είδος ισχυρού υλικού διαπερνούν τους τοίχους προκειμένου να στηρίξουν σκαλωσιές ή να συγκρατήσουν τις διαδοχικές στρώσεις της πέτρας κατά τη διάρκεια της κατασκευής των τοίχων. Όταν αφαιρούνται τα δοκάρια, οι τρύπες που απομένουν μπαλώνονται με κονίαμα.

Οι ξυλουργοί του Γκεντελόν είναι τόσο καλά εκπαιδευμένοι στις κατασκευές του 13ου αιώνα, ώστε κλήθηκαν να εκπαιδεύσουν εκείνους που εργάζονταν για την ανοικοδόμηση του καθεδρικού ναού της Παναγίας των Παρισίων στο Παρίσι. Εκτός από τη βοήθεια για την ανακατασκευή του καμπαναριού, παρείχαν οδηγίες για την κοπή της ξυλείας για τα δοκάρια και τις ενώσεις. Η εκπαίδευση αυτή δεν προσφέρεται πλέον στα μαθήματα ξυλουργικής-συνδετικής υψηλού επιπέδου. Όλα όσα τους δίδαξαν προέκυψαν από την εκπαίδευσή τους και τις ανακαλύψεις τους στο Γκεντελόν. Οι γνώσεις των ξυλουργών του Γκεντελόν στάθηκαν πολύτιμες και για την ακριβή εκτίμηση της απαιτούμενης ποσότητας ξυλείας και του κόστους κατασκευής από τον αρχιτέκτονα της Παναγίας των Παρισίων.

Βαφείς υφασμάτων και ζωγράφοι

Η ζωγράφος και η ομάδα της φτιάχνουν τις βαφές που χρησιμοποιούνται για να ζωγραφιστούν τα σχέδια στους τοίχους του παρεκκλησίου και τα λινά καλύμματα των παραθύρων. Αρχικά πειραματίστηκε με διάφορα ορυκτά για να πετύχει τα χρώματα που χρειαζόταν. Οι χρωστικές ουσίες κίτρινης και κόκκινης ώχρας προέρχονται από σίδηρο – άλλα χρώματα παρασκευάζονται από κάρβουνο, ασβεστοκονίαμα, αιματίτη, καμένο πηλό και σκόνη καμένου κάρβουνου. Η ομάδα των ζωγράφων κατάφερε να δημιουργήσει 15 χρώματα χρησιμοποιώντας υλικά που βρέθηκαν στον χώρο.

Οι τοιχογραφίες είναι εμπνευσμένες από τη γειτονική εκκλησία. Πριν ζωγραφιστούν, οι τοίχοι προετοιμάζονται με ασβεστοκονίαμα και ασβέστη. Τα σχέδια δοκιμάζονται στους τοίχους του εργαστηρίου του ζωγράφου για το χρώμα και το ύφος. Τα χρώματα που επιλέχθηκαν για τα σχέδια στους τοίχους του παρεκκλησίου ήταν η κόκκινη και η κίτρινη ώχρα και ένα μπλε-γκρι που παρασκευάστηκε από σκόνη ξυλάνθρακα και ασβεστοκονίαμα.

Το Γκεντελόν δεν χρησιμοποιεί πλέον τους δικούς του ανυφαντές για να υφαίνουν και να βάφουν υφάσματα ή να φτιάχνουν ρούχα εποχής επιτόπου. Η μόνη βαφή που εξακολουθεί να γίνεται είναι στο μαλλί που κουρεύεται από τα δικά τους πρόβατα και στη συνέχεια αποστέλλεται για να μετατραπεί σε νήμα προς βαφή.

Συνεχίζουν να βάφουν αυτό το μαλλί επιτόπου για να δείξουν τι χρώματα μπορούν να επιτευχθούν από τα φυτά, όπως γινόταν τον 13ο αιώνα. Τα χρώματα προέρχονται από το ριζάρι ή αλιζάρι (το επίσημο όνομά του είναι ερυθρόδανο το βαφικό ή ρούβια η βαφική.), μια φυτική ρίζα που παράγει ένα λαμπερό κοκκινωπό-πορτοκαλί ή κόκκινο. Άλλα χρώματα προέρχονται από λουλούδια, φλοιό δέντρων ή φύλλα από θάμνους. Αυτή η διαδικασία βαφής ονομάζεται φυσική βαφή. Τα φυτικά υλικά θερμαίνονται σε νερό για να εξαχθεί το χρώμα. Μερικές φορές τα φυτά αποξηραίνονται πρώτα και συνθλίβονται πριν από την επεξεργασία. Στη συνέχεια, το νερό της βαφής στραγγίζεται, ψύχεται και το μαλλί τοποθετείται στο νερό της βαφής και θερμαίνεται.

Οι λιθοξόοι, οι ξυλουργοί και η ζωγράφος έχουν ο καθένας ένα συγκεκριμένο ρόλο να επιτελέσουν για τη δημιουργία των παραθύρων του κάστρου. Η κα Μαρτάν το έθεσε ως εξής: «Πιστεύω ακράδαντα στην ομαδική δράση. Στο Γκεντελόν, κάθε τεχνίτης εξαρτάται από τους συναδέλφους του προκειμένου να προχωρήσει η δουλειά του».

Αν και το γυαλί ήταν διαθέσιμο τον 13ο αιώνα, θα ήταν πολύ ακριβό για ένα μέτριο κάστρο. Στο Γκεντελόν, αφού οι λιθοξόοι δημιουργήσουν τις τρύπες στους τοίχους του κάστρου για τα παράθυρα, οι ξυλουργοί κατασκευάζουν τα πλαίσια των παραθύρων και τις κορνίζες για το λινό, το οποίο τεντώνεται πάνω σε ένα πλαίσιο για τα καλύμματα των παραθύρων. Αρχικά, είχε δοκιμαστεί η περγαμηνή από δέρμα κατσίκας για τα παράθυρα του κάστρου, αλλά διαπιστώθηκε ότι σκίζεται όταν κάνει ζέστη. Στη συνέχεια, επιλέχθηκε το λινό για τη διαχρονική του ποιότητα. Χαρακτηριστικό για τον 13ο αιώνα είναι ότι οι έμποροι συγκεντρώνονταν στις αγορές για να ανταλλάξουν τα εμπορεύματά τους – σε αυτές τις αγορές θα μπορούσαν να έχουν προμηθευτεί το λινό.

Μόλις το λινό τοποθετηθεί σε πλαίσιο, ο ζωγράφος δημιουργεί τα σχέδια στο λινό με ορυκτές βαφές. Στη συνέχεια, χρησιμοποιείται κερί μέλισσας από τις κυψέλες του Γκεντελόν για την επικάλυψη των καλυμμάτων των παραθύρων. Τα παράθυρα είναι ημιδιαφανή, όχι διαφανή, επιτρέποντας το φως, αλλά όχι την καθαρή θέα προς τα μέσα ή προς τα έξω.

Οι ζωγράφοι φιλοτεχνούν το λινό που χρησιμοποιείται για τα παράθυρα του κάστρου. Τα πρώτα παράθυρα που ολοκληρώθηκαν ήταν για το παρεκκλήσι στο εσωτερικό του κάστρου και έχουν παραδοσιακά μοτίβα, όπως τα βιτρό που βλέπουμε σήμερα. Ορισμένα από τα παράθυρα του παρεκκλησίου θα έχουν ένα ξύλινο τέμπλο, που φτιάχτηκε από τους ξυλουργούς για να τοποθετηθεί πάνω από το βαμμένο λινό, δημιουργώντας ένα μοτίβο τύπου βιτρό.

Κεραμοποιοί και αγγειοπλάστες

Η κατασκευή κεραμιδιών ήταν εποχιακή κατά τη μεσαιωνική περίοδο. Ο πηλός έβγαινε το χειμώνα, για να μπορέσει να «ξεχειλώσει” μέχρι την άνοιξη ή το καλοκαίρι, όταν οι συνθήκες ήταν πιο ξηρές, και στη συνέχεια τα κεραμίδια ψήνονταν. Η θερμοκρασία του κλιβάνου δημιουργεί το χρώμα του κεραμιδιού, όπως και τα διαφορετικά χρώματα του πηλού, με τα οποία πειραματίζονται σήμερα. Ο πηλός για τα κεραμικά και τα κεραμίδια προέρχεται από τα δάση του κτήματος.

Τα επιδαπέδια πλακάκια θα τοποθετηθούν σε όλο το κάστρο σε χώρους που χρησιμοποιούνται από τον άρχοντα και την οικογένεια του κάστρου, όπως το παρεκκλήσι. Στα διαμερίσματα των φρουρών θα τοποθετηθεί πιθανότατα δάπεδο από σχιστόλιθο.

Οι αγγειοπλάστες κατασκεύασαν πέντε διαφορετικούς κλιβάνους για να ψήσουν κεραμίδια οροφής και αγγεία από πηλό, πειραματιζόμενοι μέχρι να βρουν έναν που να λειτουργεί. Πρόκειται για μία ακόμη ανακάλυψη γύρω από τις κατασκευαστικές μεθόδους του 13ου αιώνα.

Ο κατασκευαστής πλακιδίων δημιουργεί τα σχέδια που χρησιμοποιούνται για τη σφράγιση των πλακιδίων. Ο πηλός τυλίγεται σε ένα καλούπι και στη συνέχεια σφραγίζεται με το σχέδιο σε ένα υπερυψωμένο μοτίβο δημιουργώντας ένα κεραμίδι ανάγλυφο. Μετά τη σφράγιση των πλακιδίων και το ψήσιμό τους, εφαρμόζεται υάλωμα. Μετά το υάλωμα, τα κεραμίδια ξαναμπαίνουν στον κλίβανο . Οι τεχνίτες έχουν καταλήξει σε νέα ορυκτά υαλώματα χωρίς μόλυβδο, κατασκευασμένα από βόρακα και τέφρα φτέρης, που χρησιμοποιούνται σε ξύλινα μπολ για φαγητό και σε κεραμικά για αποθήκευση ή σερβίρισμα τροφίμων. Ο αγγειοπλάστης συνεργάζεται τώρα με τον κεραμοποιό για ένα νέο καμπυλωτό κεραμίδι οροφής για τον κοινόχρηστο φούρνο ψωμιού.

Ο κατασκευαστής μπολ γυρίζει τα μπολ σε έναν χειροποίητο τόρνο με στύλο, που κατασκευάστηκε από τον σιδερά και τους ξυλουργούς. Το έξυπνο χειροκίνητο σύστημα επιτρέπει στον κατασκευαστή μπολ να δημιουργεί μπολ τόσο για τρόφιμα όσο και για χρωστικές ουσίες βαφής.

Το πολύγλωσσο προσωπικό του Γκεντελόν δίνει σε όλους τους επισκέπτες την ευκαιρία να κάνουν ερωτήσεις σε έναν τεχνίτη που μιλάει την ίδια γλώσσα με αυτούς. Οι ξεναγήσεις γίνονται στα αγγλικά, τα γερμανικά και τα ολλανδικά.

Το Γκεντελόν είναι πειραματική αρχαιολογία σε μαζική κλίμακα. Η έρευνα που έγινε για το Γκεντελόν παρείχε πληροφορίες σε αρχαιολόγους, αρχιτέκτονες και ιστορικούς σχετικά με τον τρόπο κατασκευής και επέτρεψε την εκπαίδευση των τεχνιτών στις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν. Δεν πρόκειται για μια αναπαράσταση της ζωής του 13ου αιώνα, αλλά για έναν θησαυρό πληροφοριών σχετικά με τις τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή ενός κάστρου.

Η κα Μαρτάν εξήγησε την αξία των χειρωνακτικών επαγγελμάτων: «Τώρα το Γκεντελόν έχει γίνει ένα κέντρο κατάρτισης για δεξιότητες πολιτιστικής κληρονομιάς, όπου τώρα προσλαμβάνουμε ταλαντούχους νέους που έχουν επιλέξει τα χειρωνακτικά επαγγέλματα ως καριέρα».

Μπορείτε να επισκεφθείτε το Γκεντελόν από το Παρίσι με το λεωφορείο του Γκεντελόν. Επισκεφθείτε το Guédelon.com για περισσότερες πληροφορίες.

Η γράφουσα επισκέφθηκε για πρώτη φορά το Γκεντελόν το 2006. Ξαναπήγε τον Μάιο του 2023, για να διαπιστώσει την πρόοδο που έχει συντελεστεί μέσα σε αυτά τα 17 χρόνια. Στο α΄μέρος του αφιερώματος στο έργο του Γκεντελόν, παρουσιάστηκαν τα πρώτα βήματα που έγιναν προς αυτή την κατεύθυνση από τον εμπνευστή του, Μισέλ Γκιγιό (Michel Guyot). Στο β΄μέρος, παρουσιάστηκε γενικά το κάστρο Γκεντελόν όπως είναι το 2023.

Της Debra Amundson

Επιμέλεια: Αλία Ζάε

GUÉDELON, Γαλλία – Αυτό που κάποτε ήταν το όνειρο ενός ανθρώπου άρχισε να υλοποιείται σε μεγάλο βαθμό χάρις στην «Κυρά του Κάστρου» Μαριλίν Μαρτάν (Maryline Martin), την κινητήρια δύναμη που κάνει το Γκεντελόν πραγματικότητα. Το κάστρο Γκεντελόν είναι το πνευματικό παιδί του Μισέλ Γκιγιό (Michel Guyot), ο οποίος αποφάσισε να χτίσει στη Γαλλία του 21ου αιώνα ένα κάστρο του 13ου αιώνα, χρησιμοποιώντας μεσαιωνικές μεθόδους.

Ο κος Γκιγιό και η κα Μαρτάν είχαν συνεργαστεί στενά στην αρχή του μεγαλόπνοου έργου. Όταν ολοκληρώθηκαν οι προκαταρκτικές εργασίες, βρέθηκε και αγοράστηκε το κατάλληλο οικόπεδο για την οικοδόμηση του Γκεντελόν, κυρίως χάρις στην αποφασιστικότητα της κας Μαρτάν.

Όταν ο κος Γκιγιό χρειάστηκε να επιστρέψει στο κάστρο του στο Σαιν Φαρζώ, για να συνεχίσει τις εκεί επισκευές, η κα Μαρτάν, με την υποστήριξη του αρχιλιθοξόου Φλοριάν Ρενούτσι, ανέλαβε τα ηνία των εργασιών στο Γκεντελόν.

Σε συνέντευξή της στους Epoch Times, η κα Μαρτάν δήλωσε: «Αρχικά δεν είχαμε ιδέα για την επιτυχία που θα γνώριζε το Γκεντελόν. Υπήρχαν στιγμές τα πρώτα χρόνια που αναρωτιόμουν αν είχαμε ξεκινήσει κάτι που υπερέβαινε τις δυνατότητές μας».

Το Γκεντελόν προβλεπόταν να ολοκληρωθεί το 2023, αλλά η ημερομηνία μεταφέρθηκε στο 2033. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει πραγματική ημερομηνία ολοκλήρωσης, όπως επεσήμανε η Σάρα Πρέστον, διεθνής σύνδεσμος Τύπου του Γκεντελόν: «Δεν υπάρχει κανένας άρχοντας να περιμένει τα κλειδιά του κάστρου του».

Ένα μακρόχρονο έργο

Το έργο κρατά περισσότερο από ό,τι προβλεπόταν για πολλούς λόγους. Το 1997, το έργο ξεκίνησε με μόνο 50 εργάτες, οι οποίοι έπρεπε να εκπαιδευτούν στις οικοδομικές τεχνικές του 13ου αιώνα – εκπαίδευση που πήρε αρκετό χρόνο.

Σήμερα, το Γκεντελόν διαθέτει ένα συνεργείο 109 ατόμων και όλοι οι νέοι υπάλληλοι πρέπει να έχουν προηγούμενη εμπειρία στις μεσαιωνικές κατασκευές. Οι χιλιάδες επισκέπτες του Guédelon έχουν επίσης επιβραδύνει τον ρυθμό της κατασκευής, καθώς οι τεχνίτες λειτουργούν και ως ξεναγοί. Όλοι οι εργάτες είναι φιλικοί και πρόθυμοι να μιλήσουν με τους επισκέπτες.

Σε πρόσφατη επίσκεψή της στο Γκεντελόν, η γράφουσα είχε τη δυνατότητα να μιλήσει με τον κο Ρενούτσι, ο οποίος μοιράστηκε λεπτομέρειες για την πρόοδο και τις νέες γνώσεις που έχουν αποκτήσει. Συζήτησε επίσης ορισμένες αλλαγές στη διαδικασία κατασκευής που επιβράδυναν την ολοκλήρωση του κτιρίου.

Τι έμαθαν

Η πειραματική αρχαιολογία γίνεται σε μαζική κλίμακα στο Γκεντελόν για την καλύτερη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο χτίζονταν τα κάστρα τον 13ο αιώνα. Αυτό σημαίνει ότι μελετώνται αρχαία ερείπια και αρχεία που υπάρχουν ακόμη από εκείνη την εποχή για να αναπαραχθούν οι μέθοδοι, τα υλικά και τα εργαλεία που χρησιμοποιούνταν τον 13ο αιώνα. Ο κος Ρενούτσι και η ομάδα του ερευνούσαν συνεχώς άλλες αρχαίες τοποθεσίες καθώς προχωρούσε η κατασκευή. Αυτή η έρευνα, καθώς και οι πειραματισμοί της ομάδας, έφεραν στο φως σημαντικές ανακαλύψεις.

Μελετώντας μια γέφυρα σε ένα αρχαίο κάστρο στη σημερινή Δημοκρατία της Τσεχίας, η ομάδα διαπίστωσε ότι η κατασκευή της γέφυρας του Γκεντελόν δεν επρόκειτο να λειτουργήσει. Τα καρφιά που είχαν γίνει για να χρησιμοποιηθούν στην κατασκευή είχαν αρχίσει να ξεπροβάλλουν. Καθώς ο κος Ρενούτσι και εγώ περπατούσαμε πάνω από την παλιά γέφυρα, επεσήμανε τα καρφιά που είχαν αρχίσει να σηκώνονται. Τα δρύινα καρφιά ήταν απαραίτητα για τη σωστή κατασκευή, τη σταθερότητα και την εξασφάλιση της διάρκειας ζωής της γέφυρας.

Η ομάδα επισκέφθηκε και έναν νερόμυλο που βρέθηκε σε ένα αρχαίο κάστρο στο Ζυρά της Γαλλίας. Ο τρόπος με τον οποίο το νερό διοχετευόταν στον νερόμυλο πρότεινε τη χρήση της ίδιας μεθόδου για την τροφοδοσία ενός αλευρόμυλου. Η ομάδα κατασκεύασε ένα λειτουργικό μοντέλο ενός αλευρόμυλου με αυτή τη μέθοδο. Ο Ζακ Μουλάν, επικεφαλής αρχιτέκτονας στο Γκεντελόν, μοιράστηκε τα ερευνητικά δεδομένα με τους κορυφαίους αρχαιολόγους της Γαλλίας σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας του μύλου και την ποσότητα αλευριού που παράγει. Κάποιες ημέρες, μπορεί κανείς να δει τον αλευρόμυλο να λειτουργεί και το αλεύρι που μόλις αλέστηκε να χρησιμοποιείται επιτόπου για να ζυμωθεί και να ψηθεί το ψωμί.

Η χρήση ασβεστόλιθου ήταν μια από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις που έγιναν κατά τη διάρκεια της κατασκευής του κάστρου. Ο ασβεστόλιθος χρησιμοποιήθηκε για την τοποθέτηση των λίθων και για το επίχρισμα των τοίχων. Οι τεχνικές που χρησιμοποιούνταν στον σύγχρονο κόσμο έπρεπε να εγκαταλειφθούν. Ο κος Ρενούτσι δήλωσε: «Έπρεπε να ξεμάθουμε κάποιες μεθόδους, για παράδειγμα, όταν επρόκειτο για το “επιχρίσμα” των τοίχων, δηλαδή την επικάλυψή τους με ασβέστη για να γίνουν λείοι. Αρχικά χρησιμοποιήσαμε τη σύγχρονη προσέγγιση της χρήσης τριών στρώσεων – ωστόσο, έπρεπε να “ξεμάθουμε” αυτή την πρακτική και να υιοθετήσουμε τη μεσαιωνική μέθοδο της χρήσης μιας μόνο στρώσης». Μια στρώση ήταν ο τρόπος που γινόταν στις κατασκευές του 13ου αιώνα και μετά από αυτή την ανακάλυψη η ομάδα άλλαξε στη συνέχεια τη χρήση του ασβεστοκονιάματος.

Η χρήση μη υδραυλικού ασβεστοκονιάματος ως εναλλακτική λύση στο σύγχρονο τσιμέντο θα προσφέρει πιο περιβαλλοντικά ορθές πρακτικές εργασίας στο μέλλον. Το ασβεστοκονίαμα χρησιμοποιήθηκε στην ανακατασκευή παλαιότερων κτιρίων και θα αρχίσει να χρησιμοποιείται ευρέως στις σύγχρονες κατασκευές λόγω των πολλών ευεργετικών ιδιοτήτων του. Ο ασβεστόλιθος είναι φιλικός προς το περιβάλλον όσον αφορά την παραγωγή, τη χρήση και την αντοχή του. Με τις μορφοποιήσιμες και εύκαμπτες ιδιότητές του, ο ασβεστόλιθος είναι το απόλυτο ανθεκτικό δομικό υλικό.

Πολλές από τις πληροφορίες στις οποίες στηρίζεται η ομάδα για την οικοδόμηση (που δεν μπορούν να μελετηθούν από αρχαία ερείπια) προέρχονται από οικονομικά αρχεία που σώζονται από τον Μεσαίωνα, υποδεικνύοντας το κόστος των υλικών και τα χρονοδιαγράμματα.

Σύμφωνα με τον κο Ρενούτσι, σχεδιάζονται και άλλες κατασκευές στο συγκρότημα: δύο γωνιακοί πύργοι, μια πύλη, ένα ανατολικό παραπέτασμα και ο Μεγάλος Πύργος.

Εκπαιδεύοντας την επόμενη γενιά

Πολλές από τις γνώσεις που αποκτήθηκαν κατά την οικοδόμηση του Γκεντελόν προσφέρονται στους χιλιάδες μαθητές που έρχονται για να παρακολουθήσουν, οι οποίοι υπολογίζονται σε 50.000 πέρυσι. Έχουν ξεκινήσει επίσης μαθητείες στις δεξιότητες πολιτιστικής κληρονομιάς για όσους είναι άνω των 18 ετών. Εκτιμάται ότι 6 εκατομμύρια άτομα έχουν επισκεφθεί το Guédelon μέχρι σήμερα.

Η τεχνική ομάδα του κάστρου Γκεντελόν όχι μόνο αναβίωσε τις τεχνικές δόμησης πριν από 1.000 χρόνια, αλλά και τις βελτίωσε με νέες μεθόδους κατασκευής και φιλικά προς το περιβάλλον υλικά. Από τον σιδηρουργό μέχρι τους λιθοξόους, τους ξυλουργούς και τους κατασκευαστές κεραμιδιών, όλοι οι τεχνίτες έχουν συμβάλει καθοριστικά στο σχεδιασμό και την επιτυχή περάτωση του κάστρου.

Τα τελευταία 26 χρόνια, η ομάδα του Γκεντελόν έμαθε ότι οι οικοδόμοι πρέπει να χρησιμοποιούν ό,τι είναι διαθέσιμο και να αναπληρώνουν ό,τι χρησιμοποιείται. Το Γκεντελόν είναι ένα βήμα στο παρελθόν, αλλά και ένα άλμα στο μέλλον.

Δεν υπάρχει τέλος στο τι μπορεί να μάθει κανείς από την ανασύσταση μιας δομής του παρελθόντος. «Η έρευνά μας δεν σταματά ποτέ», δήλωσε ο κος Ρενούτσι. «Θα συνεχίσουμε να επισκεπτόμαστε άλλες αρχαίες τοποθεσίες για να δούμε τι περισσότερο μπορούμε να μάθουμε και να εφαρμόσουμε σε αυτό που κάνουμε σήμερα.»

Στο α΄ μέρος αυτής της σειράς, παρουσιάστηκε η γέννηση του Γκεντελόν ως ιδέα και τα πρώτα βήματα που έγιναν προς την υλοποίησή του.

Στο γ΄ μέρος, θα δούμε την ποιότητα της τέχνης που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του Γκεντελόν και τις τελικές πινελιές που καθιστούν ένα κάστρο σπίτι.

Η γράφουσα επισκέφθηκε για πρώτη φορά το Γκεντελόν το 2006. Ξαναπήγε τον Μάιο του 2023, για να διαπιστώσει την πρόοδο που έχει συντελεστεί μέσα σε αυτά τα 17 χρόνια. Στο β΄μέρος του αφιερώματος, παρουσιάζεται το κάστρο Γκεντελόν όπως είναι το 2023.

Της Debra Amundson

Επιμέλεια: Αλία Ζάε

Το κόμμα του Γκερτ Βίλντερς κέρδισε με διαφορά στις βουλευτικές εκλογές που διεξήχθησαν χθες, Τετάρτη, στην Ολλανδία, σύμφωνα με τα exit polls, ένας εκλογικός σεισμός που έχει γίνει αισθητός σε όλη την Ευρώπη.

Το PVV (Κόμμα της Ελευθερίας) συγκεντρώνει 35 από τις 150 έδρες στο ολλανδικό κοινοβούλιο, σύμφωνα με το ινστιτούτο Ipsos, μια πλειοψηφία που θεωρείται πολύ άνετη καθώς η κάτω βουλή είναι κατακερματισμένη. Η συμμαχία των Πράσινων- Εργατικών, της οποίας ηγείται ο Φρανς Τίμερμανς, έρχεται στη δεύτερη θέση με 25 έδρες, ενώ το κεντροδεξιό VDD συγκεντρώνει 24.

Το αντιμεταναστευτικό μήνυμα του Βίλντερς φαίνεται ότι είχε απήχηση στους Ολλανδούς ψηφοφόρους, αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα καταφέρει να γίνει πρωθυπουργός της χώρας.

«Δεν μπορείτε πλέον να αγνοείτε» το PVV, τόνισε ο Βίλντερς καλώντας τα άλλα κόμματα να συνεργαστούν για τον σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού.

Πριν από τις εκλογές οι ηγέτες των τριών άλλων μεγάλων κομμάτων διαβεβαίωναν ότι δεν θα συμμετάσχουν σε κυβέρνηση υπό το PVV.

Όμως μετά τα exit polls ο Πίτερ Όμτζιγκτ — επικεφαλής ενός νέου κόμματος, του Νέου Κοινωνικού Συμβολαίου (NSC), που επίσης έχει υιοθετήσει σκληρή γραμμή στο μεταναστευτικό — δήλωσε «διαθέσιμος» να ηγηθεί της Ολλανδίας, παραδεχόμενος ωστόσο ότι η διαδικασία «δεν θα είναι εύκολη». Το NSC, που ιδρύθηκε το καλοκαίρι, συγκέντρωσε 20 έδρες.

Ωστόσο ο Τίμερμανς απέρριψε την ιδέα συνεργασίας με τον Βίλντερς.

«Πρόκειται για μια τεράστια νίκη και αυτό δημιουργεί νέα δυναμική», δήλωσε ο Ντίντερικ βαν Βικ του ινστιτούτου Clingendael. Τα άλλα κόμματα διέπραξαν στρατηγικό λάθος δίνοντας έμφαση στο μεταναστευτικό, παίζοντας με αυτό τον τρόπο το παιχνίδι του PVV, εκτίμησε.

Ο Ρούτε προκάλεσε σοκ τον Ιούλιο στην Ολλανδία ανακοινώνοντας την πτώση της κυβέρνησης έπειτα από «ανυπέρβλητες» διαφωνίες σχετικά με τη μετανάστευση. Μερικές ημέρες αργότερα ανακοίνωσε πως αποχωρεί από την πολιτική.

Η διάδοχος του Ρούτε, η Ντιλάν Γεσιλγκιόζ 46 ετών, επίσης τάχθηκε υπέρ του περιορισμού των αιτούντων άσυλο. Αυτή η πρώην πρόσφυγας είχε προκαλέσει έντονες αντιδράσεις όταν δήλωσε ότι είναι έτοιμη να συγκυβερνήσει με το κόμμα του Βίλντερς, αλλά στη συνέχεια απέρριψε την ιδέα μιας κυβέρνησης στην οποία θα ήταν εκείνος πρωθυπουργός.

«Ολλανδός Τραμπ»

Αν επιβεβαιωθεί από τα οριστικά αποτελέσματα, η νίκη του Βίλντερς σηματοδοτεί μια έντονη στροφή προς τα δεξιά, η οποία θα γίνει δεκτή με ανησυχία από τις Βρυξέλλες: το PVV έχει δεσμευθεί, μεταξύ άλλων, για τη διενέργεια δημοψηφίσματος για την παραμονή ή όχι της Ολλανδίας στην ΕΕ.

Ο εθνικιστής πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπάν χαιρέτισε στο Χ «τους ανέμους της αλλαγής». Και στη Γαλλία η επικεφαλής του Εθνικού Συναγερμού Μαρίν Λεπέν συνεχάρη τον Βίλντερς και το κόμμα του «για τη θεαματική απόδοσή τους στις βουλευτικές εκλογές, η οποία επιβεβαιώνει την αυξανόμενη προσήλωση στην υπεράσπιση των εθνικών ταυτοτήτων».

Ο Βίλντερς συχνά χαρακτηρίζεται ο «Ολλανδός Τραμπ», με την κόμμωσή του να παραπέμπει στον Τραμπ, αν και εισήλθε στην πολιτική πολύ νωρίτερα από τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ.

Εκτός από τη μετανάστευση, οι Ολλανδοί ανησυχούν ιδιαίτερα για το «αν θα τους μείνουν χρήματα στο πορτοφόλι», κατήγγειλε. Μάλιστα δήλωσε έτοιμος να αφήσει στην άκρη τις απόψεις του για το ισλάμ προκειμένου να κυβερνήσει.

Η διακήρυξη αρχών του PVV προτείνει την αποκατάσταση των ελέγχων στα ολλανδικά σύνορα, την κράτηση και την απέλαση των παράτυπων μεταναστών, την απέλαση των Σύρων αιτούντων άσυλο και την επανεισαγωγή των αδειών εργασίας για τους πολίτες χωρών εκτός ΕΕ.

Σε ό,τι αφορά την εξωτερική πολιτική, υπερασπίζεται την προσέγγιση: «η Ολλανδία πρώτα». Για το ισλάμ το PVV αναφέρει ότι «η Ολλανδία δεν είναι μια ισλαμική χώρα. Ούτε σχολεία, ούτε Κοράνια, ούτε τεμένη».

GUÉDELON, Γαλλία – Τον Μεσαίωνα, τα κάστρα καθόριζαν σε μεγάλο βαθμό τη διαμόρφωση της ευρύτερης περιοχής. Όταν χτιζόταν ένα κάστρο, κοντά του ξεφύτρωναν χωριά, όπου κατοικούσαν οι τεχνίτες και τις οικογένειές τους. Ένα δάσος, ένα λατομείο και το χώμα με στρώματα πηλού ήταν απαραίτητα για την παροχή των υλικών για την οικοδόμηση.

Πριν από 26 χρόνια, ένας Γάλλος ξεκίνησε ένα μεγαλόπνοο εγχείρημα, για να αναδείξει τις μεσαιωνικές μεθόδους εργασίας, μέχρι την παραμικρή λεπτομέρεια, στο χτίσιμο ενός κάστρου. Αποκάλεσε δε το έργο αυτό Γκεντελόν (Guédelon).

Το κάστρο Γκεντελόν είναι το πνευματικό παιδί του Μισέλ Γκιγιό, ενός ανθρώπου που τον αποκάλεσαν θεοπάλαβο όταν αποφάσισε να χτίσει ένα κάστρο του 13ου αιώνα, με μεθόδους και εργαλεία του 13ου αιώνα, στη Γαλλία του 21ου αιώνα. Ακόμα κι αν ήταν μια πραγματοποιήσιμη ιδέα, γιατί να θέλει κανείς να κάνει κάτι τέτοιο; Αλλά η αφοσίωση του κου Γκιγιό στην επιθυμία του να παρουσιάσει τη μεσαιωνική ζωή στο κοινό, οδήγησαν τελικά στη γέννηση του εγχειρήματος Γκεντελόν.

Η διάρκεια κατασκευής του Γκεντελόν υπολογίστηκε σε περίπου 25 χρόνια. Οι τεχνίτες, ντυμένοι με ρούχα εποχής, δεσμεύτηκαν για τη σχεδόν τριακονταετή διαδικασία και τον μεθοδικό, αργό, αλλά αποφασιστικό ρυθμό της κατασκευής με τους πέτρινους όγκους. Οι κότες και οι χήνες τσιμπολογούν ελεύθερα το έδαφος και τα μαντρωμένα πρόβατα περιμένουν υπομονετικά να κουρευτεί το μαλλί τους, για να το πάρει ο ανυφαντής. Ο ήχος της πέτρας που δουλεύεται με σφυρί και καλέμι ή του σιδήρου που σφυρηλατείται με σπίθες να πετούν έχει μια ρυθμική ποιότητα που αναμειγνύεται με το οργανικό περιβάλλον. Το παρελθόν είναι παρόν σε κάθε στροφή στο Γκεντελόν.

Το Γκεντελόν πρόκειται να αποτελέσει ένα παράδειγμα πειραματικής αρχαιολογίας τεραστίων διαστάσεων για την καλύτερη κατανόηση του έργου των αρχιμαστόρων του 13ου αιώνα. Ο λόγος που επιλέχθηκε ο συγκεκριμένος αιώνας ήταν γιατί γενικά θεωρείται ως η «χρυσή εποχή» του Μεσαίωνα. Ο καιρός τότε ευνοούσε τόσο τις καλλιέργειες όσο και τις οικοδομές, ο κόσμος ευημερούσε και γενικά ήταν μια ειρηνική εποχή με λίγες σχετικά πολεμικές συρράξεις. Ήταν μια εποχή μεγάλων καινοτομιών, πολλές από τις οποίες χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα.

Η αποστολή του κου Γκιγιό

Ο κος Γκιγιό ανέπτυξε το πάθος του για τα κάστρα μεγαλώνοντας στη Γαλλία της δεκαετίας του 1950, ανάμεσα σε άφθονα μεσαιωνικά ερείπια που αποτελούσαν συνηθισμένο προορισμό οικογενειακών διακοπών. Αυτό δεν ήταν και τόσο διασκεδαστικό για τον κο Γκιγιό εκείνη την εποχή. Αν έχεις δει ένα ερείπιο, τα έχεις δει όλα, σκεφτόταν – όμως παρά την απέχθειά του (ή ίσως εξαιτίας της) για τα ερειπωμένα μεσαιωνικά κάστρα, γεννήθηκε μέσα του η επιθυμία να δει ένα κάστρο να ζωντανεύει. Θα μπορούσε να χτίσει ο ίδιος ένα; Ήταν ένα μεγαλεπήβολο όνειρο, αλλά στη γενέτειρά του, το Μπερί, στην κοιλάδα του Λίγηρα, τα μεγάλα όνειρα ήταν αρκετά συχνό φαινόμενο. Το Μπερί ήταν, επίσης, η πατρίδα της Ιωάννας της Λωραίνης.

Μεγαλώνοντας, ο κος Γκιγιό σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών στο Παρίσι  ζωγραφική, ιστορία της τέχνης και γεωμετρία, ενώ στη συνέχεια άρχισε να ενδιαφέρεται για τα άλογα και τις ιππικές τέχνες. Με τα χρήματα που κέρδισε από τη διδασκαλία μαθημάτων ιππασίας και, σε συνδυασμό με τον αχαλίνωτο ενθουσιασμό του, κατάφερε να πείσει την τράπεζα να του δανείσει τα χρήματα για να αγοράσει το πρώτο του κάστρο, το Λα Ρος (La Roche). Το Λα Ρος ήταν το πρώτο από τα πολλά κάστρα του κου Γκιγιό και το μοναδικό που απέκτησε στην πατρίδα του, το Μπερί.

Το 1979, οι επιστάτες ενός ερειπωμένου κάστρου του 15ου αιώνα, του Σατώ Σαιν-Φαρζώ (Château Saint-Fargeau), θεώρησαν ότι ο κος Γκιγιό ήταν αυτός που έπρεπε να αναλάβει την αποκατάσταση του παραμελημένου κτίσματος στην περιοχή Πουιζέ της Γαλλίας. Το Σαιν-Φαρζώ βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της Βουργουνδίας, μόλις δύο ώρες οδήγησης νότια του Παρισιού, στα μισά της διαδρομής μεταξύ της Πόλης του Φωτός και της Ντιζόν.

Το κάστρο του Σαιν-Φαρζώ ήταν η ιδανική τοποθεσία για την υλοποίηση της μεσαιωνικής θεατρικής παράστασης που ήθελε να υλοποιήσει ο κος Γκιγιό. Κάθε χρόνο, τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, 600 ηθοποιοί και 60 άλογα αναπαριστούν ένα ιστορικό θέαμα που καλύπτει 1.000 χρόνια και φέρνει τη μεσαιωνική εποχή στο προσκήνιο.

Μετά την επιτυχημένη ανακαίνιση του Σαιν-Φαρζώ, χρειαζόταν μια μεγαλύτερη πρόκληση. Το Σαιν-Φαρζώ τον είχε πείσει για την αγάπη του κοινού για τον Μεσαίωνα και ότι ένα πειραματικό μεσαιωνικό εργοτάξιο, αυθεντικό σε κάθε λεπτομέρεια, θα είχε ευρεία απήχηση.

«Είπα στον εαυτό μου ότι οι τρελές πράξεις είναι τα μόνα πράγματα για τα οποία δεν μετανιώνει κανείς στη ζωή του», δηλώνει ο κος Γκιγιό στο βιβλίο «Guedelon: Fanatics for a Fortress» των Φιλίπ Μινάρ και Φρανσουά Φοτσέ. Αλλά, για να γίνει το όνειρό του πραγματικότητα, χρειαζόταν ένα ακόμη άτομο: τη Μαριλίν Μαρτάν.

Η Κυρά του κάστρου

Ο κος Γκιγιό χρειαζόταν κάποιον που θα τον βοηθούσε στην εποπτεία του έργου, στην αγορά του οικοπέδου, στη χρηματοδότηση του κτισίματος και στη συγκρότηση του συνεργείου. Αυτός ο κάποιος ήταν η κα Μαρτάν, η οποία έγινε γνωστή ως η «Κυρά του κάστρου».

Η κα Μαρτάν είχε ιδρύσει λίγο καιρό πριν την Emeraude, μια ένωση αποκατάστασης που ειδικευόταν στη συντήρηση των παραποτάμιων όχθεων, βοηθώντας αρκετούς ανέργους της περιοχής να βρουν εργασία. Για να αξιοποιήσει στο έπακρο την επιχείρησή της, επέστρεψε στα θρανία για να σπουδάσει δασολογία. Μέσω της εργασίας της, γνώρισε τον κο Γκιγιό και έφερε μερικούς από τους εργάτες της στο εγχείρημα Γκεντελόν.

Αυτό που έλειπε μόνο ήταν το οικόπεδο. Ένας γεωγραφικός χάρτης της περιοχής μετατράπηκε σε χάρτη θησαυρού για την ανεύρεση του μεγαλύτερου κοιτάσματος ψαμμίτη στην περιοχή. Το μέρος που εντοπίστηκε ήταν ιδιόκτητο, χωρίς εμπορική αξία, αλλά αποτελούσε χρυσωρυχείο για την παροχή της πέτρας, του ξύλου, του νερού και της άμμου που χρειάζονταν για την κατασκευή.

Οι ιδιοκτήτες δεν ήθελαν να πουλήσουν τη γη τους, παρόλο που δεν τη χρησιμοποιούσαν. Αλλά ένα από τα χαρακτηριστικά της κας Μαρτάν είναι η επιμονή. Έτσι, η κατασκευή άρχισε το 1997.

Κατασκευή

Ο Ζακ Μουλάν, ο επικεφαλής αρχιτέκτονας ιστορικών μνημείων στη Γαλλία, έκανε το σχέδιο του κάστρου ακολουθώντας τους οικοδομικούς κανόνες του 13ου αιώνα, κανόνες που είχε θέσει η Καθολική Εκκλησία. Αλλά, η αυθεντικότητα είναι το κλειδί για το Γκεντελόν, ξεκινώντας από τα πλούσια υλικά που παρέχει η γη, όπως οι γέρικες βελανιδιές και ο σιδηρούχος ψαμμίτης που μεταφέρθηκε από το λατομείο.

Οι τεχνίτες εκπαιδεύτηκαν στις μεθόδους κατασκευής κάστρων που χρησιμοποιούνταν πριν από οκτώ αιώνες. Η ικανότητα προσαρμογής ήταν το μοναδικό απαιτούμενο προσόν για να συμμετέχει κανείς στο έργο. Άνθρωποι από διαφορετικά επαγγέλματα, από αρτοποιούς μέχρι ηλεκτρολόγους, έλαβαν ειδική εκπαίδευση για να δουλέψουν ως τεχνίτες του 13ου αιώνα.

Ένα από τα θέλγητρα της δουλειάς ήταν η εξασφαλισμένη εργασία για τουλάχιστον 23 χρόνια που θα διαρκούσε το έργο. Επίσης θα μάθαιναν μια νέα τέχνη, θα στεγάζονταν στις εγκαταστάσεις και τα έξοδα διαβίωσής τους θα ήταν ελάχιστα.

Το αρχικό συνεργείο αποτελούνταν από 50 λιθοξόους, ξυλουργούς, λατόμους, κεραμοποιούς, μαστόρους, ξυλοκόπους, αγγειοπλάστες, κατασκευαστές σχοινιών και καλαθιών, υφαντές, εργάτες και έναν σιδερά, οι οποίοι διδάχθηκαν και δούλεψαν με τις αρχαίες τεχνικές που χρησιμοποιούνταν για την κατασκευή των κάστρων τον Μεσαίωνα.

Τεχνικές κατασκευής

Οι εργασίες άρχισαν με τα εργαλεία που σφυρηλάτησε ο σιδηρουργός. Η ξυλεία κόπηκε και δουλεύτηκε με το χέρι και οι πέτρες από το λατομείο σμιλεύτηκαν μία μία και τοποθετήθηκαν προσεκτικά στη θέση τους με το χέρι και με το νήμα της στάθμης μόνο να τους καθοδηγεί.

Τα υλικά δένονταν με σχοινιά από κάνναβη και μεταφέρονταν με χειροποίητα ιππήλατα κάρα. Για την κατασκευή της σταθερής γέφυρας που χρησιμοποιήθηκε, κόπηκαν 57 βελανιδιές από το δάσος Γκεντελόν, τετραγωνίστηκαν και πριονίστηκαν από τους ξυλοκόπους, κόπηκαν και συναρμολογήθηκαν από τους ξυλουργούς με 670 καρφιά, που σφυρηλατήθηκαν ένα προς ένα από τον σιδηρουργό.

Το 2006, ο αρχιμάστορας Πατρίς Στεφάν εξήγησε στους επισκέπτες τη χρήση του κονιάματος που χρησιμοποιούσαν: «Αυτό το κονίαμα είναι διαφορετικό από αυτό που χρησιμοποιείται στις σύγχρονες κατασκευές. Στεγνώνει αργά, γεγονός που επιτρέπει την ευελιξία των τοίχων, κάτι πολύ καλό όταν τους κτυπούσαν πολεμικές φατρίες. Χρειάζονται χρόνια για να στεγνώσει πλήρως». Κάποιος θα μπορούσε επίσης να το αποκαλέσει μεσαιωνική αντισεισμική προστασία.

Για την παρασκευή του κονιάματος χρειαζόταν ασβεστόλιθος, ένα από τα λίγα υλικά που δεν υπήρχαν στο Γκεντελόν. Ένα γειτονικό λατομείο παρείχε την πέτρα, η οποία στη συνέχεια ψηνόταν σε κλίβανο, για να παραχθεί ο ασβέστης που ήταν απαραίτητος για το κονίαμα και το ασβέστωμα των τοίχων. Η μέθοδος του ασβεστόλιθου μελετάται σήμερα εκ νέου για να χρησιμοποιηθεί στις σύγχρονες κατασκευές αντί του τσιμέντου.

Παρόλο που το έργο απαιτούσε οικοδομικά εργαλεία και μεθόδους του 13ου αιώνα, επιτράπηκαν ορισμένες σύγχρονες προσθήκες για λόγους ασφαλείας. Παραδείγματος χάριν, ο νόμος για τις οικοδομικές κατασκευές στη Γαλλία απαιτεί γυαλιά ασφαλείας και μπότες ενισχυμένες με σίδερο μπροστά – ακόμη και για την κατασκευή ενός μεσαιωνικού κάστρου. Επιπλέον, ειδικά σχοινιά συνέδεαν το βαρούλκο με τον τροχό του πέλματος για την ανύψωση των λίθων του ενός τόνου.

Όσοι συμμετείχαν εθελοντικά πλήρωσαν ένα μικρό ποσό για να μάθουν τις απαραίτητες για το Γκεντελόν τέχνες. Μια νεαρή γυναίκα από τη Σουηδία, η οποία δούλευε στην κοπή της πέτρας, είπε: «Αισθάνομαι προνομιούχα που συμμετέχω σε μια τέτοια προσπάθεια που θα προσφέρει στο κοινό, ιδίως στα παιδιά, μια εικόνα της ζωής του 13ου αιώνα».

Το Γκεντελόν υπήρξε ένα τεράστιο επιστημονικό πείραμα που παρείχε ένα νέο μέσο για την καλύτερη χρήση των πόρων της γης, κάτι που ήταν μέρος αυτού που ήθελε ο κος Γκιγιό, μαζί με την εκπαιδευτική αξία που θα είχε για τους μελλοντικούς επισκέπτες.

Το Γκεντελόν είχε ολοκληρωθεί κατά το ένα τρίτο όταν γιόρτασε τα 10α γενέθλιά του το 2007. Το κάστρο αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το 2033, και στη συνέχεια θα αρχίσει η κατασκευή ενός παρεκκλησιού και ενός χωριού, παρέχοντας σε μια άλλη γενιά την ευκαιρία να δει τον Μεσαίωνα να ζωντανεύει.

Η γράφουσα επισκέφθηκε για πρώτη φορά το Γκεντελόν το 2006. Ξαναπήγε τον Μάιο του 2023, για να διαπιστώσει την πρόοδο που έχει συντελεστεί μέσα σε αυτά τα 17 χρόνια. Στο β΄μέρος του αφιερώματος, παρουσιάζεται το κάστρο Γκεντελόν όπως είναι το 2023.

Της Debra Amundson

Επιμέλεια: Αλία Ζάε

H κατάσταση στη Μέση Ανατολή, η συνεχιζόμενη υποστήριξη στην Ουκρανία, οι μεταναστευτικές προκλήσεις και η αναθεώρηση του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου είναι τα κυριότερα θέματα που θα απασχολήσουν τους Ευρωπαίους ηγέτες στη Σύνοδο Κορυφής σήμερα και αύριο στις Βρυξέλλες.

Με αυξημένο το επίπεδο συναγερμού, μετά τις πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι και στην ευρωπαϊκή πρωτεύουσα, οι Βρυξέλλες ετοιμάζονται να υποδεχτούν τους ηγέτες της ΕΕ υπό δρακόντεια μέτρα ασφαλείας. H Σύνοδος πραγματοποιείται «σε περίοδο μεγάλης παγκόσμιας αστάθειας και ανασφάλειας, που επιδεινώθηκε από τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή», τονίζει ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ στην επιστολή-πρόσκληση προς τους Ευρωπαίους ηγέτες.

Λίγες ημέρες μετά το έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, οι 27 θα συζητήσουν και πάλι σήμερα για τη Μέση Ανατολή, καθώς η επιδείνωση της ανθρωπιστικής κατάστασης στη Λωρίδα της Γάζας εξακολουθεί να προκαλεί ανησυχία. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες αναμένεται να επαναλάβουν την κοινή τους θέση για τη Μέση Ανατολή – όπως διατυπώθηκε στη δήλωση της 15ης Οκτωβρίου – και να καταδικάσουν με τον πιο έντονο τρόπο τις βάναυσες και αδιάκριτες τρομοκρατικές επιθέσεις της Χαμάς κατά του Ισραήλ, να αναγνωρίσουν το δικαίωμα του Ισραήλ να αμύνεται σύμφωνα με το διεθνές και ανθρωπιστικό δίκαιο και να επαναλάβουν την έκκλησή τους για την άμεση και άνευ όρων απελευθέρωση όλων των ομήρων.

Σύμφωνα με το σχέδιο συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής, οι Ευρωπαίοι ηγέτες κάνουν έκκληση για «συνεχή, ταχεία, ασφαλή και απρόσκοπτη ανθρωπιστική πρόσβαση» και «η βοήθεια να φτάσει σε όσους έχουν ανάγκη», ωστόσο αβέβαιο παραμένει αν θα συμφωνήσουν ομόφωνα να ζητήσουν «ανθρωπιστική παύση» των εχθροπραξιών.

Παράλληλα, οι Ευρωπαίοι ηγέτες αναμένεται να τονίσουν ότι «πρέπει να αποφευχθεί η περιφερειακή κλιμάκωση» και να υπάρξει συνεργασία με εταίρους, συμπεριλαμβανομένης της Παλαιστινιακής Αρχής. Αναμένεται, επίσης, να τονίσουν ότι «η επανέναρξη της ειρηνευτικής διαδικασίας στη βάση της λύσης των δύο κρατών είναι ο μόνος δρόμος προς τα εμπρός».

Σε ό,τι αφορά την Ουκρανία, οι 27 θα συζητήσουν όπως κάθε φορά, μέσω τηλεδιάσκεψης, με τον Ουκρανό Πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι και, σύμφωνα με το σχέδιο συμπερασμάτων, αναμένεται να υποσχεθούν πρόσθετη υποστήριξη, ιδίως στρατιωτική. «Η ΕΕ θα συνεχίσει να παρέχει ισχυρή οικονομική, ανθρωπιστική, στρατιωτική και διπλωματική υποστήριξη στην Ουκρανία και τον λαό της για όσο διάστημα χρειαστεί», αναφέρεται στο σχέδιο συμπερασμάτων. Ο Σαρλ Μισέλ στην επιστολή του επισημαίνει ότι οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή απαιτούν άμεση προσοχή, «αλλά δεν πρέπει να μας αποσπούν από τη συνεχή υποστήριξή μας στην Ουκρανία».

Ακόμη, οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα εξετάσουν το θέμα της μετανάστευσης, ιδίως στην εξωτερική του διάσταση, καθώς και τις επιστροφές μεταναστών που η αίτηση ασύλου τους έχει απορριφθεί στην ΕΕ. Η Πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην επιστολή της προς τους Ευρωπαίους ηγέτες συνδέει το θέμα των επιστροφών με τις πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις, αναφέροντας: «Οι πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις στη Γαλλία και το Βέλγιο αποκάλυψαν την ανάγκη να ενισχυθεί η διασυνοριακή συνεργασία επιβολής του νόμου και η ανταλλαγή πληροφοριών, καθώς και να ενταθούν οι προσπάθειες για να διασφαλιστεί η ταχεία και αποτελεσματική επιστροφή των παράτυπων μεταναστών».

Επιπλέον, οι 27 θα συζητήσουν την ενδιάμεση αναθεώρηση του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (ΠΔΠ) 2021-2027. Τον περασμένο Ιούνιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε επιπλέον 65,8 δισεκατομμύρια ευρώ για την αντιμετώπιση του απρόβλεπτου κόστους που προκαλεί ο πόλεμος στην Ουκρανία και των συνεπειών του (πληθωρισμός, ενεργειακή κρίση), καθώς και για τη χρηματοδότηση της διαχείρισης της μετανάστευσης.

Οι ηγέτες αναμένεται να συζητήσουν επίσης για τις σχέσεις Σερβίας-Κοσόβου, για τη διαδικασία εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν και για «τη συνεχιζόμενη επιδείνωση της ασφάλειας και της ανθρωπιστικής κατάστασης» στην περιοχή του Σαχέλ. Η δεύτερη ημέρα της Συνόδου είναι αφιερωμένη αποκλειστικά σε θέματα οικονομίας και ευρωζώνης, παρουσία της προέδρου της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ και του Προέδρου του Eurogroup Πασκάλ Ντόναχιου.

Η συμφωνία New Start, η τελευταία διμερής αμερικανορωσική συνθήκη για τον έλεγχο των πυρηνικών όπλων, εκπνέει το 2026 και το μέλλον της αμφισβητείται, καθώς η Ρωσία γνωστοποίησε σήμερα πως δεν πρόκειται να συνομιλήσει με τους Αμερικανούς για τον έλεγχο των πυρηνικών όπλων έως ότου οι Ηνωμένες Πολιτείες πάψουν να είναι εχθρικές έναντι της Μόσχας.

«Πιστεύουμε πως χωρίς αλλαγή στη βαθιά και θεμελιωδώς εχθρική στάση των Ηνωμένων Πολιτειών έναντι της Ρωσίας είναι απλούστατα αδύνατο να επαναλάβουμε το διάλογο για τη στρατηγική σταθερότητα, μεταξύ άλλων και για τη New Start», δήλωσε στα ρωσικά μέσα ενημέρωσης ο υφυπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Ριαμπκόφ.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η Ουάσιγκτον πρότεινε την επανάληψη του διαλόγου γι’ αυτά τα ζητήματα, θέλοντας να «αποσυνδέσει» αυτές τις συζητήσεις «από όλα όσα συμβαίνουν», εννοώντας προφανώς τις πολυάριθμες συγκρούσεις που φέρνουν αντιμέτωπες τις δύο χώρες, ιδιαίτερα τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

«Θα απαντήσουμε στους Αμερικανούς σε εύθετο χρόνο. Με ποια μορφή; Είναι ακόμη πολύ νωρίς για να το πούμε», πρόσθεσε ο υφυπουργός.

Ο Ριαμπκόφ έκανε αυτές τις δηλώσεις, ενώ η άνω βουλή του ρωσικού κοινοβουλίου, το Συμβούλιο της Ομοσπονδίας, ενέκρινε σήμερα την ανάκληση της επικύρωσης της Συνθήκης για την Πλήρη Απαγόρευση των Πυρηνικών Δοκιμών – μια νέα οπισθοδρόμηση στο ζήτημα της μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων.

Τα μέλη του Συμβουλίου της Ομοσπονδίας ενέκριναν ομόφωνα το νομοσχέδιο για την ανάκληση της επικύρωσης της εν λόγω συνθήκης με 156 ψήφους, ανοίγοντας το δρόμο για την υπογραφή του από τον πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν.

Η Κρατική Δούμα, η κάτω βουλή του ρωσικού κοινοβουλίου, είχε ήδη εγκρίνει το νομοσχέδιο την περασμένη εβδομάδα.

Εξάλλου το Κρεμλίνο ανακοίνωσε σήμερα πως δεν ανησυχεί από το γεγονός ότι η Κίνα αυξάνει τις δυνατότητες του πυρηνικού οπλοστασίου της και υπογράμμισε την «προωθημένη στρατηγική σύμπραξη» με το Πεκίνο, καθώς και το κυριαρχικό δικαίωμα της Κίνας να προάγει την ασφάλειά της.