Ευρώπη

Σε ένα κρίσιμο ραντεβού υψηλού επιπέδου που πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη στο Παρίσι, οι Ηνωμένες Πολιτείες παρουσίασαν στους Ευρωπαίους εταίρους τους ένα πακέτο προτάσεων με σκοπό να ανοίξει ο δρόμος για ειρήνευση ανάμεσα στη Ρωσία και την Ουκρανία. Οι αμερικανικές ιδέες περιλάμβαναν όρους για παύση των εχθροπραξιών και σταδιακή άρση των κυρώσεων σε βάρος της Μόσχας, εφόσον εγκαθιδρυθεί ένα σταθερό καθεστώς κατάπαυσης του πυρός.

Σύμφωνα με το Ελιζέ, στο τραπέζι τέθηκαν όλα τα «κεφαλαιώδη σημεία» μιας ενδεχόμενης ανακωχής, όπως και οι απαραίτητες εγγυήσεις ασφαλείας. Ένα από τα βασικά σκέλη των αμερικανικών προτάσεων, όπως διαμήνυσε το γαλλικό προεδρικό γραφείο, αφορά στην ουσιαστική παγιοποίηση της σύγκρουσης στη σημερινή γραμμή επαφής.

«Η πραγματικότητα είναι ότι αυτήν τη στιγμή σημαντικά τμήματα εδάφους παραμένουν υπό ρωσική κατοχή. Αν το άμεσο ζητούμενο είναι η επίτευξη κατάπαυσης του πυρός, τότε θα πρέπει να στηριχθούμε στην παρούσα γραμμή επαφής», ανέφερε ανώνυμα ανώτατος αξιωματούχος του Ελιζέ στην Epoch Times, προσθέτοντας: «Οφείλουμε να ξεκινήσουμε από αυτό που υπάρχει σήμερα στο πεδίο».

Η γραμμή αυτή ήρθε όμως αντιμέτωπη με την κατηγορηματική αντίδραση του Κιέβου. Ο επικεφαλής της ουκρανικής προεδρικής διοίκησης, Αντρίι Γερμάκ, ξεκαθάρισε μέσω δηλώσεών του στη «Le Monde» πως η Ουκρανία απορρίπτει κάθε ιδέα «αναγνώρισης της κατοχής εδαφών της από τη Μόσχα», τονίζοντας ότι πρόκειται για «απαραβίαστη κόκκινη γραμμή».

Από το γαλλικό προεδρικό μέγαρο επέμειναν ότι σκοπός της συνάντησης ήταν να δοθεί η δυνατότητα στο Κίεβο να κατανοήσει σε βάθος τις αμερικανικές θέσεις και να διαμορφώσει τη στάση του. «Το επόμενο βήμα εναπόκειται τώρα στην Ουκρανία, να παρουσιάσει τις δικές της απαιτήσεις και τη διαθεσιμότητά της για τη συνέχιση των συνομιλιών που ξεκίνησαν οι Αμερικανοί με τους Ρώσους», επισήμαινε ο ίδιος αξιωματούχος.

Σύμφωνα πάντα με το Ελιζέ, αξιωματούχοι από τη Γαλλία, τη Γερμανία και τη Βρετανία εξέφρασαν τη στήριξή τους στον «στόχο του Προέδρου Τραμπ για άμεσο τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία». «Συμφωνήσαμε στην ανάγκη για πλήρη κατάπαυση του πυρός το συντομότερο δυνατόν», συμπλήρωσε.

Η γαλλική προεδρία χαρακτήρισε τη συνάντηση «εξαιρετική ανταλλαγή απόψεων» που οδήγησε σε σύγκλιση στα μείζονα ζητήματα: «Στόχος, μια στέρεη ειρήνη προς όφελος της Ουκρανίας και κατ’ επέκταση όλης της Ευρώπης».

Νέα συνάντηση κορυφής προγραμματίζεται για την ερχόμενη εβδομάδα στο Λονδίνο.

Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Μάρκο Ρούμπιο, μιλώντας την Παρασκευή από το αεροδρόμιο Λε Μπουργέ του Παρισιού, εξήρε τη θετική συμβολή των Ευρωπαίων και έκανε λόγο για «εποικοδομητικό κλίμα» στη σύσκεψη, ζητώντας όμως μεγαλύτερη σαφήνεια στις επόμενες επαφές.

Παράλληλα, προειδοποίησε ότι η διοίκηση Τραμπ ενδέχεται να εγκαταλείψει την πρωτοβουλία, εάν δεν σημειωθεί ταχεία πρόοδος. «Πρέπει μέσα σε λίγες ημέρες να διαπιστώσουμε εάν υπάρχει πρόσφορο έδαφος για επίτευξη συμφωνίας σε σύντομο χρονικό διάστημα· διαφορετικά, θα στραφούμε αλλού, καθώς έχουμε και άλλες προτεραιότητες», δήλωσε χαρακτηριστικά.

Στο ίδιο μήκος κύματος και ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος, από την Ουάσιγκτον, διεμήνυσε ότι οι ΗΠΑ δεν θα διστάσουν να αποσυρθούν εάν δεν υπάρξει ουσιαστική διάθεση συνεργασίας από Μόσχα και Κίεβο. «Αν κάποια πλευρά το κάνει δύσκολο, απλώς θα πούμε: «Είστε ανόητοι, απαράδεκτοι. Και θα αποχωρήσουμε. Ελπίζουμε βέβαια να μην χρειαστεί», τόνισε.

Ο πόλεμος ανάμεσα στη Ρωσία και την Ουκρανία διανύει πια το τέταρτο έτος του και οι μάχες συνεχίζουν να μαίνονται.

Κατά την προεκλογική εκστρατεία του, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ είχε δεσμευτεί να θέσει γρήγορα τέλος σ’ αυτή τη φονική σύρραξη με την επιστροφή του στον Λευκό Οίκο τον Ιανουάριο. Ωστόσο, τρεις μήνες εντατικών επαφών, συναντήσεων και ταξιδιών για την προώθηση διαπραγματεύσεων μεταξύ Μόσχας και Κιέβου δεν έχουν ακόμα οδηγήσει σε χειροπιαστό αποτέλεσμα.

Πού βρίσκονται, λοιπόν, οι αμερικανικές προσπάθειες για τερματισμό ή έστω περιορισμό των συγκρούσεων; Ακολουθεί η εικόνα μέχρι στιγμής.

Σημαντικές επαφές στη Σαουδική Αραβία

Τον Φεβρουάριο, λίγο μετά την εκ νέου ανάληψη της προεδρίας από τον Τραμπ, ανώτατοι αξιωματούχοι των ΗΠΑ και της Ρωσίας συναντήθηκαν στη Σαουδική Αραβία, με βασικό θέμα τον τερματισμό του πολέμου.

Έκτοτε, τόσο η Ουάσιγκτον όσο και η Μόσχα δηλώνουν ότι επιδιώκουν την ειρήνη, μετά τον βαρύ φόρο αίματος που έχει αφήσει πίσω της η σύγκρουση.

Στις 11 Απριλίου, ο ειδικός απεσταλμένος του Τραμπ, Στιβ Ουίτκοφ, επισκέφθηκε τη Αγία Πετρούπολη, όπου είχε μαραθώνια τετράωρη συνάντηση με τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν.

Το Κρεμλίνο, σε μετέπειτα ανακοίνωσή του, επιβεβαίωσε πως το βασικό αντικείμενο πίσω από τις κλειστές πόρτες ήταν η αναζήτηση λύσης για την Ουκρανία.

Ο Πούτιν έχει δηλώσει ότι είναι έτοιμος να συναινέσει σε συνολική κατάπαυση του πυρός – υπό την προϋπόθεση να ικανοποιηθούν μια σειρά ρωσικών απαιτήσεων.

Μεταξύ αυτών συγκαταλέγεται η αναγνώριση της ρωσικής κυριαρχίας σε τέσσερις ουκρανικές περιφέρειες που προσαρτήθηκαν μετά τη ρωσική εισβολή το 2022, καθώς και η πλήρης αποχώρηση των ουκρανικών στρατευμάτων από αυτές τις περιοχές. Παράλληλα η Ρωσία ζητά και δεσμεύσεις ότι η Ουκρανία δεν θα ενταχθεί ποτέ στο ΝΑΤΟ.

«Όροι που δεν γίνονται αποδεκτοί»

Το Κίεβο, ευρωπαϊκές πρωτεύουσες αλλά και ορισμένοι Αμερικανοί αξιωματούχοι χαρακτηρίζουν απαράδεκτες τις ρωσικές απαιτήσεις, σημειώνοντας πως ισοδυναμούν με ουσιαστική παράδοση της Ουκρανίας.

Ωστόσο, ο Αμερικανός διαμεσολαβητής Ουίτκοφ έχει τις τελευταίες εβδομάδες αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο μελέτης των ρωσικών όρων.

Σε συνέντευξή του στον σχολιαστή Τάκερ Κάρλσον, ο Ουίτκοφ τόνισε πως οι τέσσερις αυτές περιοχές είναι ρωσόφωνες, προσθέτοντας: «Έχουν γίνει δημοψηφίσματα στις περιοχές αυτές και η συντριπτική πλειοψηφία θέλει να υπαχθεί στη ρωσική διοίκηση».

Η τοποθέτησή του προκάλεσε αναστάτωση στο Κίεβο. Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, δήλωσε σε τηλεοπτική του παρέμβαση ότι «Τα σχόλια του κ. Ουίτκοφ μάς ανησυχούν πολύ. Πολεμάμε τον Πούτιν και δεν χρειαζόμαστε άλλους βοηθούς του». Επιπλέον, υπογράμμισε ότι ο Αμερικανός διαμεσολαβητής «δεν είναι στρατιωτικός ειδικός» και κατηγόρησε τον Ουίτκοφ ότι αναπαράγει ρωσικά αφηγήματα, έναντι των οποίων η Ουκρανία «θα παλέψει όπου κι αν εκφράζονται».

Αμερικανικές πρωτοβουλίες περιορισμένης κατάπαυσης του πυρός – Προσκόμματα

Στο τέλος Μαρτίου, οι ΗΠΑ επέστρεψαν στη Σαουδική Αραβία για ξεχωριστές συζητήσεις με Ρώσους και Ουκρανούς εκπροσώπους, με αντικείμενο μια περιορισμένη κατάπαυση του πυρός στη Μαύρη Θάλασσα.

Μετά τις συνομιλίες, ανακοινώθηκε ότι οι ΗΠΑ και η Ρωσία συναίνεσαν «στην εξασφάλιση ασφαλούς ναυσιπλοΐας, στον τερματισμό της χρήσης βίας και στη μη χρησιμοποίηση εμπορικών πλοίων για στρατιωτικούς σκοπούς στη Μαύρη Θάλασσα». Το Κρεμλίνο, πάντως, προέταξε νέα αιτήματα, όπως την επανασύνδεση της κρατικής αγροτικής τράπεζας της Ρωσίας στο παγκόσμιο σύστημα πληρωμών SWIFT, αλλά και την άρση των κυρώσεων σε ρωσικές αγροδιατροφικές βιομηχανίες.

Ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, διαβεβαίωσε ότι οι αμερικανικές Αρχές θα αξιολογήσουν τα αιτήματα της Μόσχας – ωστόσο η τύχη αυτής της επεξεργασίας παραμένει ασαφής.

Αλληλοκατηγορίες για παραβίαση του μορατόριουμ

Ο Ζελένσκι από την πλευρά του κατηγόρησε τη Ρωσία ότι προσθέτει συνεχώς προϋποθέσεις για άρση κυρώσεων στο παζάρι για τη Μαύρη Θάλασσα. «Θέτουν προϋποθέσεις για τις κυρώσεις προς τους Αμερικανούς», ανέφερε, εκφράζοντας την ελπίδα οι Αμερικανοί διαπραγματευτές να επιδείξουν ανάλογη αντοχή με τους ίδιους τους Ουκρανούς.

Κατά τις τελευταίες συνομιλίες στη Σαουδική Αραβία, Μόσχα και Κίεβο συμφώνησαν σε μορατόριουμ επίθεσης σε ενεργειακές εγκαταστάσεις – όμως έκτοτε εκατέρωθεν κατηγορούνται για παραβίαση της συμφωνίας. Αξιωματούχος του ρωσικού ΥΠΕΞ δήλωσε ότι «οι ουκρανικές δυνάμεις έχουν εξαπολύσει 98 πλήγματα κατά ενεργειακών υποδομών μετά τη συμφωνία». Η πληροφορία αυτή ωστόσο δεν κατέστη δυνατό να επιβεβαιωθεί ανεξάρτητα.

Η αμερικανική ενόχληση αυξάνεται

Ύστερα από τον τελευταίο γύρο επαφών, Αμερικανοί αξιωματούχοι –μεταξύ των οποίων και ο ίδιος ο Τραμπ– άρχισαν να εκφράζουν δημόσια την απογοήτευσή τους από την έλλειψη προόδου.

Συνέντευξη Τραμπ στο NBC News μετέφερε τον εκνευρισμό του προς τον Βλαντίμιρ Πούτιν αναφορικά με τη συνεχιζόμενη αιματοχυσία. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ προειδοποίησε ότι, εφόσον δεν επιτευχθεί συμφωνία, «θα επιβάλει δεύτερο πακέτο δασμών σε όλο το ρωσικό πετρέλαιο».

Εκπρόσωπος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, Τζέιμς Χιούιτ, επιβεβαίωσε την «έντονη δυσαρέσκεια» της Ουάσινγκτον για τη στάση της Μόσχας στις διαπραγματεύσεις.

Στις 12 Απριλίου, ο Τραμπ παραδέχθηκε πως παρόλο που οι συνομιλίες συνεχίζονται, η υπομονή εξαντλείται: «Υπάρχει ένα σημείο όπου ή προχωράς ή σταματάς κάθε προσπάθεια».

«Υπάρχει πολιτική βούληση, αλλά τα σημεία διαφωνίας παραμένουν»

Παρά την απογοήτευση, ο Ουίτκοφ εμφανίστηκε αισιόδοξος, δηλώνοντας στο Fox News ότι «ένα λειτουργικό πλαίσιο συμφωνίας μπορεί να βρεθεί», κάνοντας λόγο για «ουσιαστική» συνάντηση με τον Πούτιν. Από την πλευρά του, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, παραδέχθηκε πως «ακόμα δεν υπάρχει σαφές περίγραμμα συμφωνίας, αλλά υπάρχει πολιτική βούληση».

Η ουκρανική κυβέρνηση παραμένει ανυποχώρητη. Το Κίεβο έχει διαμηνύσει πως αποκλείει κάθε συζήτηση για μείωση της αμυντικής του ισχύος ή αποδοχή των ρωσικών όρων. «Αυτό είναι θεμελιώδης θέση μας», δήλωσε ο Παύλο Παλίσα, αναπληρωτής προϊστάμενος του γραφείου Ζελένσκι. «Κανείς – και ειδικά η Ρωσία – δεν θα υπαγορεύσει στην Ουκρανία το μέγεθος των Ενόπλων Δυνάμεών της».

Συνεχείς διπλωματικές επαφές, αλλά χωρίς αποτέλεσμα

Παρά τις αργές εξελίξεις, η ρωσική πλευρά επιβεβαιώνει πως οι επαφές με τις ΗΠΑ συνεχίζονται – σε διπλωματικό και μυστικό επίπεδο, καθώς και με πρωτοβουλία του Κιρίλ Ντμιτρίεφ, ειδικού απεσταλμένου του Πούτιν, που επισκέφθηκε την Ουάσινγκτον νωρίτερα μέσα στον μήνα.

Ο Ντμιτρίεφ, επικεφαλής του ρωσικού επενδυτικού ταμείου, μιλώντας στο CNN δήλωσε ότι «οι δύο πλευρές προσπαθούν να προσδιορίσουν εφικτούς τρόπους για μια μακροπρόθεσμη λύση στην Ουκρανία».

Δύσβατος ο δρόμος της συμφωνίας

Παρά την εντεινόμενη διπλωματική κινητικότητα, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ εμφανίσθηκε επιφυλακτικός: «Δεν είναι εύκολο να συμφωνήσουμε στα βασικά σημεία της επίλυσης», είπε στη ρωσική Τύπο.

Ο Ουκρανός πρόεδρος, από την Οδησσό κατά την κοινή συνέντευξη Τύπου με τον ηγέτη του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε, υπογράμμισε ξανά τις «κόκκινες γραμμές» του Κιέβου περί εθνικής κυριαρχίας και ακεραιότητας. «Μόνο ο ουκρανικός λαός μπορεί να αποφασίζει για τα εδάφη της χώρας», τόνισε, ενώ κατηγόρησε αμερικανικούς κύκλους ότι συζητούν «θέματα εκτός αρμοδιότητάς τους».

Στις 18 Απριλίου, ο Μάρκο Ρούμπιο, αντιπρόεδρος της αμερικανικής κυβέρνησης, έθεσε αυστηρό τελεσίγραφο: «Δεν θα συνεχίσουμε επ’ αόριστον αυτή την προσπάθεια. Μέσα σε λίγες ημέρες πρέπει να φανεί αν υπάρχει δυνατότητα συμφωνίας». Ο ίδιος ο Τραμπ επανέλαβε το μήνυμα: «Αν κάποια πλευρά δείξει αδιαλλαξία, δεν πρόκειται να συνεχίσουμε άσκοπα».

Συμφωνία ΗΠΑ–Ουκρανίας για τα ορυκτά στο προσκήνιο

Μέσα σε αυτό το κλίμα αβεβαιότητας, το Κίεβο ανακοίνωσε την υπογραφή μνημονίου με την Ουάσινγκτον για την εκμετάλλευση των ουκρανικών ορυκτών πόρων.

Η Υπουργός Οικονομίας της Ουκρανίας, Γιούλια Σβιριέντενκο, γνωστοποίησε με ανάρτησή της την επίτευξη συμφωνίας «ως πρώτο βήμα προς μια μακροπρόθεσμη σύμπραξη για την κοινή αξιοποίηση των ορυκτών πόρων της χώρας».

Ο Τραμπ δηλώνει πως μια τέτοια συμφωνία μπορεί να καλλιεργήσει το έδαφος για ειρήνη μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, δίνοντας στις ΗΠΑ ισχυρό οικονομικό ενδιαφέρον για το μέλλον της Ουκρανίας.

Σύμφωνα με τον Τζέιμς Χιούιτ, εκπρόσωπο του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας, η συμφωνία θα εδραιώσει «μια διαρκή οικονομική σχέση που θα στηρίξει και την ασφάλεια της χώρας».

Οι δύο πλευρές βρέθηκαν κοντά σε οριστικοποίηση σχεδίου συμφωνίας ήδη από τον Φεβρουάριο, ωστόσο σημειώθηκαν καθυστερήσεις μετά από επεισοδιακή συνάντηση Τραμπ–Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο.

Όπως είπε η Σβιριέντενκο, το μνημόνιο ανοίγει τον δρόμο για τη δημιουργία επενδυτικού ταμείου με στόχο την ανασυγκρότηση της Ουκρανίας.

Ο Τραμπ έχει πει ότι η τελική συμφωνία μπορεί να υπογραφεί την ερχόμενη εβδομάδα, αποσκοπώντας στην προνομιακή πρόσβαση των ΗΠΑ στα ουκρανικά ορυκτά. Ο Υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Σκοτ Μπέσεντ, δήλωσε πως «έχουμε φτάσει ουσιαστικά στα ίδια βασικά σημεία που είχαν συμφωνηθεί προηγουμένως».

Βάσει του μνημονίου –το οποίο έχει δημοσιοποιηθεί από το Κίεβο– Ουκρανία και ΗΠΑ ευελπιστούν να ολοκληρώσουν τις σχετικές διαπραγματεύσεις μέχρι τις 26 Απριλίου, αμέσως μετά την επίσκεψη του Ουκρανού πρωθυπουργού, Ντένις Σμίγκαλ, στην Ουάσινγκτον.

Η Μόσχα προειδοποίησε σήμερα ότι θα θεωρήσει οποιοδήποτε πλήγμα σε ρωσικούς στόχους με γερμανικούς πυραύλους Taurus ως «άμεση συμμετοχή» της Γερμανίας στον πόλεμο στην Ουκρανία, καθώς το Βερολίνο εξετάζει το ενδεχόμενο να προμηθεύσει το συγκεκριμένο οπλικό σύστημα στις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις.

«Ένα πλήγμα με αυτούς τους πυραύλους εναντίον ρωσικών εγκαταστάσεων (…) θα θεωρηθεί ως άμεση συμμετοχή της Γερμανίας σε εχθροπραξίες στο πλευρό του καθεστώτος του Κιέβου, με όποιες συνέπειες αυτό συνεπάγεται», τόνισε η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών Μαρία Ζαχάροβα, σύμφωνα με τα ρωσικά πρακτορεία ειδήσεων.

Ο Φρίντριχ Μερτς, ο κατά πάσα πιθανότητα επόμενος καγκελάριος της Γερμανίας τάχθηκε σε συνέντευξη του την Κυριακή υπέρ της παράδοσης του πυραυλικού συστήματος Taurus στις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις, «αλλά σε συντονισμό με τους Ευρωπαίους εταίρους». Ο απερχόμενος καγκελάριος Όλαφ Σολτς αρνιόταν διαρκώς να προμηθεύσει το Κίεβο με αυτό το πυραυλικό σύστημα.

Το Κρεμλίνο είχε ήδη καταγγείλει τη Δευτέρα τον κίνδυνο «κλιμάκωσης» εάν το Βερολίνο προχωρήσει με την κίνηση αυτή.

Η Ζαχάροβα τόνισε ότι η εκτόξευση αυτών των πυραύλων είναι αδύνατη χωρίς την άμεση βοήθεια της Bundeswehr (γερμανικές ένοπλες δυνάμεις).

Η Ρωσία είχε στο παρελθόν απειλήσει τη Δύση όταν ΗΠΑ και Βρετανία προμήθευσαν το Κίεβο με αμερικανικούς πυραύλους ATACMS και βρετανικούς πυραύλους Storm Shadow.

Αφού το Κίεβο χρησιμοποίησε αυτά τα όπλα εναντίον ρωσικού εδάφους, η Μόσχα απάντησε εκτοξεύοντας τον πειραματικό υπερηχητικό πύραυλο Oreshnik (Ορέσνικ – «φουντουκιά» στα ρωσικά) εναντίον ενός μεγάλου ουκρανικού στρατιωτικού εργοστασίου.

Η Ρωσία έχει απειλήσει να χρησιμοποιήσει ξανά αυτό τον πύραυλο.

H σλοβακική κυβέρνηση, με πρωθυπουργό τον Ρόμπερτ Φίτσο, προχώρησε σε αυστηρότερη ρύθμιση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΚΟ), ρίχνοντας λάδι στη φωτιά μιας ήδη τεταμένης σχέσης με τον χώρο της κοινωνίας των πολιτών. Ο Φίτσο κατηγόρησε δημόσια τις ΜΚΟ ότι σχεδιάζουν να εντείνουν τις διαδηλώσεις κατά της κυβερνητικής πολιτικής, προσδίδοντάς τους ενεργό πολιτικό ρόλο.

Στις 16 Απριλίου, το κοινοβούλιο της Σλοβακίας ψήφισε νέους, αυστηρούς κανόνες που επιβάλλουν στις ΜΚΟ λεπτομερή δημοσίευση της λίστας των δωρητών τους, καθώς και αναλυτικές καταστάσεις με τα ονόματα των στελεχών τους. Για διοικητικά λάθη προβλέπονται πλέον αυστηρά πρόστιμα, γεγονός που έχει ξεσηκώσει ανησυχίες στον κλάδο.

Οι ίδιες οι οργανώσεις χαρακτηρίζουν το νέο θεσμικό πλαίσιο ως «ρωσικό νόμο», επισημαίνοντας πως η κυβέρνηση επιχειρεί να φιμώσει τους επικριτές της από τον χώρο της κοινωνίας των πολιτών. Συχνές είναι οι παρομοιώσεις του πρωθυπουργού Φίτσο με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, ενώ ο ίδιος δεν έχει κρύψει ποτέ την απέχθειά του προς όσες ΜΚΟ χρηματοδοτούνται από το εξωτερικό και ειδικά από το Ίδρυμα του ουγγρο-αμερικανού δισεκατομμυριούχου Τζορτζ Σόρος.

Επαναλαμβάνοντας τις κατηγορίες του, ο Φίτσο ισχυρίστηκε ότι οι ΜΚΟ ετοιμάζουν μαζικές αντιδράσεις για να πιέσουν την κυβέρνηση. Οι οργανώσεις, ωστόσο, διαψεύδουν κατηγορηματικά τα παραπάνω. Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο Ρίτσαρντ Γκλουκ, βουλευτής του κυβερνητικού κόμματος SMER-SSD, «οι ΜΚΟ αποτελούν μια γκρί ζώνη· κάνουν πολιτική, χρηματοδοτούνται από το εξωτερικό, και κανείς δεν γνωρίζει πού πάνε τα χρήματα αυτά».

Η κυβέρνηση είχε εξετάσει ακόμη πιο δραστικές αλλαγές, όπως το να χαρακτηρίσει τις ΜΚΟ «οργανώσεις με ξένη χρηματοδότηση» κατά τα πρότυπα της Ρωσίας και της Γεωργίας – κάτι που προκάλεσε άμεση αντίδραση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πρόσθετες ρυθμίσεις, όπως ο χαρακτηρισμός στελεχών ΜΚΟ που συναντούνται με πολιτικούς ως «λομπίστες» και η δυνατότητα του υπουργείου Εσωτερικών να διαλύει οργανώσεις για διοικητικά σφάλματα, απορρίφθηκαν τελικά, κατόπιν διαφωνιών μεταξύ των ίδιων των συμμάχων του Φίτσο στο κοινοβούλιο.

Οι ΜΚΟ θεωρούν ότι το νέο καθεστώς επιδιώκει τον εκφοβισμό τους και ανοίγει νομικές «τρύπες» που μπορεί να παραβιάζουν συνταγματικά δικαιώματα και αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όπως τόνισε η Καταρίνα Μπατκόβα, διευθύντρια της Via Iuris και γνωστή υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, «τον λέμε ρωσικό νόμο, όχι επειδή είναι πιστό αντίγραφο, αλλά επειδή αντλεί έμπνευση από τη Ρωσία και κινείται σε πλήρη αντίθεση με το σύνταγμα και το ευρωπαϊκό δίκαιο. Ο βασικός του στόχος είναι σαφής: στοχοποίηση και περιορισμός της δράσης των πολιτών».

Ο Συνήγορος των Δικαιωμάτων του Πολίτη, Ρόμπερτ Ντομπροβότσκι, όσο και ο Επίτροπος του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Μάικλ Ο’ Φλάχερτι, κάλεσαν τους βουλευτές στη Μπρατισλάβα να επανεξετάσουν τον νέο νόμο.

Η πρωτοβουλία της σλοβακικής κυβέρνησης εντάσσεται σε ένα ευρύτερο κύμα αυστηρότερων ελέγχων στις ΜΚΟ σε όλη την Ευρώπη, με την προσοχή να εστιάζεται στη διαφάνεια στη χρηματοδότηση αλλά και στον ρόλο που διαδραματίζουν σε κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις. Στη Γεωργία, τη ίδια ημέρα, το κοινοβούλιο ενέκρινε νόμο που απαγορεύει στις ξένες δωρητές να παρέχουν επιχορηγήσεις χωρίς κρατική έγκριση, ένα μέτρο που πολλοί χαρακτηρίζουν ως χτύπημα στη φιλοδυτική αντιπολίτευση.

Αντίστοιχα, στην Ουγγαρία, ο πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν έχει εκφράσει ανοιχτά δυσπιστία προς τις ΜΚΟ, προειδοποιώντας ότι θα λάβει σκληρά νομικά μέτρα εναντίον όσων χρηματοδοτούνται από το εξωτερικό – συνοψίζοντας με τη φράση πως κάθε ξένο κεφάλαιο που επηρεάζει τα ουγγρικά πολιτικά πράγματα οφείλει να γίνεται γνωστό δημοσίως.

Ηχηρή παρέμβαση στο μέλλον της αυτοκίνησης στην Ευρώπη κάνει το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ), καλώντας την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναθεωρήσει τη συνολική απαγόρευση πώλησης νέων αυτοκινήτων με κινητήρες εσωτερικής καύσης από το 2035. Σύμφωνα με την ισχύουσα ευρωπαϊκή νομοθεσία, από το 2035 και μετά καμία νέα ταξινόμηση αυτοκινήτου δεν θα επιτρέπεται αν το όχημα εκλύει διοξείδιο του άνθρακα (CO2), γεγονός που οδηγεί ουσιαστικά εκτός αγοράς τα νέα συμβατικά αυτοκίνητα βενζίνης και πετρελαίου.

Σε δηλώσεις του στους Financial Times στις 16 Απριλίου, ο επικεφαλής του ΕΛΚ, Μάνφρεντ Βέμπερ, επεσήμανε πως οι αγοραστές θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα επιλογής ακόμη και συμβατικών οχημάτων, αρκεί να αντισταθμίζουν τις εκπομπές άνθρακα. «Χρησιμοποιώ έναν κλασικό κινητήρα με συμβατικά καύσιμα, αλλά πληρώνω για να αποθηκεύεται το παραγόμενο CO2 στο υπέδαφος — ίσως αυτή να είναι μια επιχειρηματική λύση του μέλλοντος», τόνισε χαρακτηριστικά.

Η Epoch Times απηύθυνε ερώτηση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με το εάν εξετάζεται το ενδεχόμενο να αρθεί η απαγόρευση μελλοντικά, σε περίπτωση που υπάρξει τεχνολογία που θα συλλαμβάνει το CO2 από τα καυσαέρια των οχημάτων. Το ΕΛΚ, η ισχυρότερη πολιτική οικογένεια της Ευρώπης στην οποία ανήκει και η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έχει διατυπώσει επανειλημμένα τη διαφωνία του με την οριζόντια απαγόρευση και ζητά αναθεώρηση.

Ήδη από τον Οκτώβριο 2024, το ΕΛΚ είχε προειδοποιήσει ότι αν παραμείνουν ως έχουν οι σχεδιασμοί, θα υπάρξει αλματώδης αύξηση του κόστους για τους Ευρωπαίους οδηγούς, ενώ ο κλάδος της αυτοκινητοβιομηχανίας κινδυνεύει να μεταφερθεί μαζικά στην Κίνα και αλλού, με απώλεια χιλιάδων θέσεων εργασίας. Φέτος, η Κομισιόν πρότεινε ηπιότερους στόχους για τις εκπομπές νέων οχημάτων, ωστόσο προς το παρόν παραμένει σταθερή στην απαγόρευση των κινητήρων εσωτερικής καύσης από το 2035.

Η ευρωπαϊκή νομοθεσία τονίζει την αρχή της «τεχνολογικής ουδετερότητας», επιτρέποντας κάθε λύση, όπως τα συνθετικά καύσιμα (e-fuels), που ανταποκρίνεται στους στόχους μείωσης των εκπομπών. Ήδη, από την 1η Ιανουαρίου, ισχύει νέα δέσμευση για μείωση κατά 15% των εκπομπών CO2 σε αυτοκίνητα και ελαφρά φορτηγά, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2021. Η φον ντερ Λάιεν δήλωσε στις 4 Μαρτίου πως η Επιτροπή σχεδιάζει να δώσει τρία χρόνια αντί για ένα στη βιομηχανία για να πιάσει τους στόχους: «Οι στόχοι παραμένουν ίδιοι, αλλά δίνουμε περισσότερο χρόνο στη βιομηχανία», δήλωσε χαρακτηριστικά.

Μέχρι στιγμής, οι προτάσεις της προέδρου δεν έχουν εγκριθεί, καθώς απαιτείται έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των κρατών-μελών, τα οποία έχουν δικαίωμα να προτείνουν και άλλες αλλαγές. Όσο πλησιάζουν τα χρονικά ορόσημα για τη μείωση των εκπομπών, οι φωνές για αναθεώρηση της απαγόρευσης πληθαίνουν.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Ιταλού υπουργού Ενέργειας, Τζιλμπέρτο Πικέτο Φρατίν, ο οποίος από το επιχειρηματικό φόρουμ της Cernobbio χαρακτήρισε την ευρωπαϊκή απαγόρευση «παράλογη» και ζήτησε ρητά την επανεξέτασή της. Την ίδια ώρα, η Volkswagen στη Γερμανία εξετάζει για πρώτη φορά το ενδεχόμενο λουκέτων σε εργοστάσια, με τη διοίκηση να προτάσσει στόχο εξοικονόμησης 11 δισ. δολαρίων έως το 2026, εν όψει της στροφής στα ηλεκτρικά οχήματα και της έντονης πίεσης από τα φθηνότερα κινεζικά μοντέλα.

Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Ένωσης Ευρωπαίων Κατασκευαστών Αυτοκινήτων (ACEA), για το 2024 η Κίνα παραμένει η μεγαλύτερη πηγή εισαγωγών νέων αυτοκινήτων στην ΕΕ με μερίδιο αγοράς 17,2%. Στην ACEA εκπροσωπούνται 15 κορυφαίοι κατασκευαστές, μεταξύ των οποίων οι BMW, Ford, Mercedes-Benz και Volkswagen.

Δύσκολο το πέρασμα στην εποχή των «μηδενικών εκπομπών»

Το Διοικητικό Συμβούλιο της ACEA έχει επισημάνει επανειλημμένα πως από την ευρωπαϊκή πολιτική λείπουν κρίσιμες προϋποθέσεις για ουσιαστική μετάβαση στην παραγωγή και την υιοθέτηση οχημάτων μηδενικών εκπομπών. Ανάμεσα στα προβλήματα που εντοπίζει είναι το ελλιπές δίκτυο φόρτισης και ανεφοδιασμού με υδρογόνο, η ανάγκη ανταγωνιστικού βιομηχανικού περιβάλλοντος, η παροχή «προσιτής καθαρής ενέργειας», τα επαρκή κίνητρα για αγορά και φορολογία, αλλά και η διασφάλιση πρώτων υλών, υδρογόνου και μπαταριών.

«Ούτε η οικονομική ανάπτυξη ούτε η αποδοχή του καταναλωτή ούτε η εμπιστοσύνη στις υποδομές έχουν εξελιχθεί στον βαθμό που απαιτείται. Ως εκ τούτου, η μετάβαση στα μηδενικών εκπομπών οχήματα παραμένει εξαιρετικά απαιτητική, με αυξανόμενους φόβους για την επίτευξη των στόχων μείωσης εκπομπών για το 2025», επισημαίνει η ACEA.

«Η σημερινή νομοθεσία δεν λαμβάνει υπ΄όψιν τις τεράστιες αλλαγές στο γεωπολιτικό και οικονομικό τοπίο τα τελευταία χρόνια, ενώ η αδυναμία προσαρμογής της στα δεδομένα της πραγματικής αγοράς διαβρώνει περαιτέρω την ανταγωνιστικότητα του κλάδου», υπογραμμίζει η Ένωση. «Υπάρχει έτσι το ενδεχόμενο είτε για επιβολή δυσβάσταχτων προστίμων δισεκατομμυρίων — πόροι που θα μπορούσαν να επενδυθούν στη μετάβαση — είτε για επιπλέον περικοπές στην παραγωγή, απώλεια θέσεων εργασίας και υποβάθμιση της ευρωπαϊκής εφοδιαστικής αλυσίδας, τη στιγμή που ο ανταγωνισμός από άλλες αγορές οχημάτων εντείνεται συνεχώς», καταλήγει.