Το δεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) — το οποίο ήρθε δεύτερο με μικρή διαφορά στις πρόσφατες ομοσπονδιακές εκλογές — βρίσκεται τώρα σε νομική διαμάχη με το κράτος για να αποφύγει να χαρακτηριστεί ως «εξτρεμιστικό» δεξιό κίνημα.
Ο επίμαχος χαρακτηρισμός επιβλήθηκε από την υπηρεσία πληροφοριών της Γερμανίας στις 2 Μαΐου, για να ανασταλεί αμέσως μετά, λόγω νομικής αμφισβήτησης.
Η συγκεκριμένη πτυχή του γερμανικού δικαίου τέθηκε σε ισχύ μετά τον πόλεμο, για να προστατευτεί η χώρα από την επιστροφή στον φασισμό. Ποιες είναι όμως οι επιπτώσεις του στην κοινωνία και την πολιτική;
Η νομική μάχη
Στη Γερμανία, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, υιοθετήθηκε ο Βασικός Νόμος του 1949 προκειμένου να αποτραπεί οποιαδήποτε επιστροφή του εθνικού σοσιαλισμού και ιδρύθηκε η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Προστασίας του Συντάγματος (BfV) για να διαφυλάξει τη δημοκρατική τάξη της χώρας από εσωτερικές απειλές.
Έχοντας ήδη χαρακτηρίσει το AfD ως ύποπτο για εξτρεμισμό κίνημα το 2021, η BfV επικύρωσε τον χαρακτηρισμό στις 2 Μαΐου.
Σύμφωνα με την υπηρεσία, το κόμμα αποτελεί απειλή για τη δημοκρατική τάξη της χώρας, καθώς «αγνοεί την ανθρώπινη αξιοπρέπεια» προκαλώντας «συνεχείς αναταραχές» κατά των παράνομων μεταναστών και υποστηρίζοντας ότι η μαζική τους προσέλευση απειλεί τη γερμανική κοινωνική ειρήνη, την εθνική ταυτότητα και ασφάλεια.
Η κυβερνητική υπηρεσία συνέταξε μια έκθεση 1.100 σελίδων, που παραμένει απόρρητη για το κοινό.
Η BfV λέει ότι η προσέγγιση του AfD στην εθνικότητα «δεν είναι συμβατή με την ελεύθερη δημοκρατική βασική τάξη», σημειώνοντας ότι το κόμμα δεν θεωρεί τους Γερμανούς υπηκόους με μεταναστευτικό υπόβαθρο, από μουσουλμανικές κυρίως χώρες, ως ισότιμα μέλη του γερμανικού λαού.
Στις 8 Μαΐου, έξι ημέρες μετά τον χαρακτηρισμό του κόμματος ως «εξτρεμιστικού», δικαστήριο εξέδωσε εντολή που ανάγκασε την BfV να αναστείλει προσωρινά τη χρήση της ονομασίας, ενώ η δίκη προχωρά.
Εάν το AfD χάσει την αγωγή του, ο χαρακτηρισμός μπορεί να επιβληθεί εκ νέου.
Τι σημαίνει ο χαρακτηρισμός «εξτρεμιστής»;
Ο χαρακτηρισμός σημαίνει ότι το AfD υπόκειται στο υψηλότερο επίπεδο παρακολούθησης πληροφοριών της BfV.
«Καθίσταται δυνατό να παρακολουθούνται σε όλην τη Γερμανία· ολόκληρος ο οργανισμός. Αυτό είναι το πιο κοφτερό σπαθί που έχει αυτή η εγχώρια υπηρεσία πληροφοριών εναντίον του AfD», δήλωσε στην Epoch Times ο πολιτικός αναλυτής στη συντηρητική δεξαμενή σκέψης MCC Brussels, Ρίτσαρντ Σενκ.
Ωστόσο, η παρακολούθηση δεν προκαλεί αυτόματα ποινικές διώξεις, καθώς αυτό παραμένει αρμοδιότητα της αστυνομίας, ούτε συνεπάγεται παρενόχληση, είπε.
Αλλά έχει συνέπειες. Πολλές τράπεζες είναι «πραγματικά δύσπιστες απέναντι σε οργανισμούς που βρίσκονται υπό παρακολούθηση», είπε, και οι χώροι ή οι εργοδότες μπορεί να τους αποφεύγουν.
Υπάρχει επίσης κίνδυνος για τη σταδιοδρομία όσων πρόσκεινται στο κόμμα, καθώς οι υποψήφιοι για δημόσιες υπηρεσίες, οι εκπαιδευτικοί, η αστυνομία και οι στρατιώτες πρέπει να αποκαλύπτουν τους δεσμούς τους με το AfD.
«Φοβάστε μήπως χάσετε τη δουλειά σας ή δεν λάβετε τη δουλειά που θέλετε επειδή είστε μέλος του AfD. Έτσι, ασκείται μεγάλη πίεση σε αυτούς. Έχει ήδη συνέπειες», πρόσθεσε.
Πώς λειτουργεί η επιτήρηση;
Η BfV χειρίζεται διάφορες απειλές όπως η αντικατασκοπεία, ο εξτρεμισμός, ο ισλαμισμός και ο αριστερός και δεξιός εξτρεμισμός.
Νομικά, μόλις η BfV επισημάνει μια ομάδα, υπάρχουν τρία στάδια: προκαταρκτική παρακολούθηση, αυξημένη παρατήρηση και στη συνέχεια πλήρης επιτήρηση, που είναι το στάδιο παρακολούθησης που αντιμετωπίζει το AfD.
«Κάθε φορά που εντοπίζουν μια πολιτική ομάδα που αποτελεί εν δυνάμει απειλή, είναι νομικά υποχρεωμένοι να αποκαλύψουν σε κάποιο βαθμό […] ότι έχουν θέσει αυτόν τον οργανισμό ή το άτομο υπό επιτήρηση», είπε ο Σενκ.
Πώς συνδέεται αυτό με τη νέα κυβέρνηση;
Από τον Φεβρουάριο, το AfD έχει αποκλειστεί από την εξουσία λόγω ενός «cordon sanitaire», μιας διακομματικής συμφωνίας μεταξύ του κυβερνώντος κεντροδεξιού Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος και των εταίρων του συνασπισμού τους στο κεντροαριστερό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD).
Στις 6 Μαΐου, ο Φρήντριχ Μερτς των Χριστιανοδημοκρατών έγινε καγκελάριος και ο Αλεξάντερ Ντόμπριντ του κόμματος ανέλαβε υπουργός Εσωτερικών, επιβλέποντας την BfV.
Ο Ντόμπριντ δήλωσε σε δημοσιογράφους, στις 4 Μαΐου: «Είμαι επιφυλακτικός, επειδή η επιθετική, μαχητική φύση του κόμματος ενάντια στη δημοκρατία μας πρέπει να είναι ένα καθοριστικό χαρακτηριστικό. Το Συνταγματικό Δικαστήριο είχε δίκιο που έθεσε υψηλά εμπόδια για την απαγόρευση ενός κόμματος. [Είμαι] πεπεισμένος ότι το AfD δεν χρειάζεται να απαγορευτεί. Πρέπει να νικηθεί από την εξουσία και πρέπει να μιλήσουμε για τα ζητήματα που έχουν κάνει το AfD τόσο μεγάλο».
Ωστόσο, το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα έχει ζητήσει την πλήρη απαγόρευση του AfD. Ο Σενκ είπε ότι ενώ οι Χριστιανοδημοκράτες υιοθετούν μια πιο ρεαλιστική άποψη, με την ελπίδα να επαναφέρουν τις ψήφους του AfD πίσω στην ομάδα τους, είπε ότι η κυρίαρχη πολιτική αριστερά της Γερμανίας, μαζί με τους Σοσιαλδημοκράτες, βλέπει οποιοδήποτε είδος συμβιβασμού στις πολιτικές με το AfD και τους ψηφοφόρους του ως ένα είδος «αίρεσης».
Ο αραιός συνασπισμός του Μερτς είναι εύθραυστος και ο Σενκ είπε ότι υπάρχει η πιθανότητα, χρησιμοποιώντας το σύστημα της απλής πλειοψηφίας, να παρακαμφθεί ο καγκελάριος και να εφαρμοστεί ούτως ή άλλως η απαγόρευση του AfD.
«Έτσι, θα μπορούσαν να περάσουν από τις κυβερνήσεις των κρατιδίων, οι οποίες έχουν τις ψήφους στην Άνω Βουλή, και να χρησιμοποιήσουν αυτές τις ψήφους για να ξεκινήσουν μια απαγόρευση κομμάτων με αυτόν τον τρόπο, για να παρακάμψουν την ευθύνη της ομοσπονδιακής κυβέρνησης μέσω αυτού», πρόσθεσε.
Τι είναι το AfD;
Αρχικά ένα κίνημα διαμαρτυρίας, το AfD κυριάρχησε τον περασμένο Σεπτέμβριο στη Θουριγγία και τη Σαξονία, κερδίζοντας το ένα τρίτο των ψήφων και στα δύο κρατίδια και γινόμενο η κυρίαρχη πολιτική δύναμη στην ανατολική Γερμανία, η οποία βρισκόταν πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα της Σοβιετικής Ένωσης μέχρι το 1989.
Επίσης, ήρθε δεύτερο στις εθνικές εκλογές του Φεβρουαρίου με σταθερές συντηρητικές θέσεις, τις οποίες υποστήριξε και ο ιδιοκτήτης της πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης X και πρώην Δημοκρατικός Έλον Μασκ.
Η πολιτική του AfD περιλαμβάνει ισχυρή υποστήριξη του παραδοσιακού γάμου μεταξύ άνδρα και γυναίκας και της οικογενειακής ζωής, τη διατήρηση της εθνικής ανεξαρτησίας απέναντι στην αυξανόμενη δύναμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τον γερμανικό πολιτισμό απέναντι στην «ευρωπαϊκή ολοκλήρωση» και τον εξισλαμισμό, και την ασφάλεια των συνόρων, συμπεριλαμβανομένης της απέλασης των παράνομων μεταναστών.
Η Νεανική Εναλλακτική Θουριγγία χαρακτηρίστηκε επίσης ως «δεξιά εξτρεμιστική» τον Μάρτιο του 2024. Γερμανικό δικαστήριο αποφάσισε τον Ιανουάριο ότι το AfD Σαξονίας μπορεί επίσης να χαρακτηριστεί ως δεξιά εξτρεμιστική ομάδα από τις αρχές.
Οι δύο πρόεδροι του AfD, Τίνο Κρουπάλλα και Άλις Βάιντελ, έχουν επανειλημμένα αρνηθεί ότι το κόμμα είναι εξτρεμιστικό.
Θα μπορούσε το AfD να απαγορευτεί;
Σύμφωνα με το Άρθρο 21(2) του Βασικού Νόμου, το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο έχει μέχρι σήμερα θέσει εκτός νόμου μόνο δύο κόμματα: το Sozialistische Reichspartei (Σοσιαλιστικό Κόμμα του Ράιχ, SRP), ένα νεοναζιστικού τύπου κόμμα που απαγορεύτηκε το 1952, και το Kommunistische Partei Deutschlands (Κομμουνιστικό Κόμμα της Γερμανίας, KPD), που απαγορεύτηκε το 1956.
Υπήρξαν δύο σημαντικές προσπάθειες να τεθεί εκτός νόμου το ακραίο, υπερεθνικιστικό κόμμα, το Εθνικό Δημοκρατικό Κόμμα (NDP) της Γερμανίας. Ωστόσο, αυτή η προσπάθεια απορρίφθηκε από το Συνταγματικό Δικαστήριο το 2017.
«Το NPD επιδιώκει αντισυνταγματικούς στόχους, αλλά προς το παρόν δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία που να δείχνουν ότι μπορεί να επιτύχει αυτούς τους στόχους», δήλωσε ο ανώτατος δικαστής του δικαστηρίου εκείνη την εποχή.
Ο πολιτικός επιστήμονας Βέρνερ Τζ. Πάτζελτ, επισκέπτης καθηγητής έρευνας στο MCC Brussels, δήλωσε στην εφημερίδα The Epoch Times ότι ο πήχης για την απαγόρευση ενός κόμματος είναι υψηλός. Είπε ότι ούτε όσα αντιτίθενται σε ορισμένες συνταγματικές αρχές, όπως η απαίτηση για μοναρχία, δεν χαρακτηρίζονται ως εξτρεμιστικά κόμματα.
Και αν ένα κόμμα είναι απλώς «πολύ ασήμαντο για να αποτελέσει συγκεκριμένο κίνδυνο για την ύπαρξη της ίδιας της φιλελεύθερης τάξης του κράτους», τότε οι αρχές της αναλογικότητας αποτρέπουν την απαγόρευση.
Όταν όντως επιβληθεί απαγόρευση, τέτοια κόμματα απαγορεύονται και διαλύονται, με την περιουσία τους να απαλλοτριώνεται. «Είναι παράνομο να φιλοξενεί κανείς μια οργάνωση που δημιουργείται ως συνέχεια ενός τέτοιου πολιτικού κόμματος», είπε ο Πάτζελτ.
Ο Πάτζελτ προειδοποίησε ότι η απαγόρευση του AfD δεν θα εξαλείψει τα υποκείμενα παράπονα που συχνά συνδέονται, αλλά όχι άρρηκτα, με τους ψηφοφόρους της εργατικής τάξης.
«Ακόμα κι αν η απαγόρευση του AfD ήταν επιτυχής, τα προβλήματα, οι νοοτροπίες, οι πεποιθήσεις, τα συναισθήματα αυτών των Γερμανών δεν θα εξαφανίζονταν», είπε.
