Τη δέκατη τριμερής Σύνοδος Κορυφής Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ πραγματοποίησαν, στην Ιερουσαλήμ, o Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Χριστοδουλίδης και ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου. Στο κοινό ανακοινωθέν που υπέγραψαν, οι τρεις ηγέτες επιβεβαίωσαν την αποφασιστικότητά τους να εμβαθύνουν και να διευρύνουν τη στρατηγική συνεργασία τους, η οποία χαρακτηρίστηκε ως μία από τις σημαντικότερες γεωπολιτικές συμφωνίες των τελευταίων ετών, με δυνατότητα να αλλάξει τα δεδομένα στην Ανατολική Μεσόγειο. Ακολουθούν οι βασικοί άξονες των συμφωνιών και οι θεματικές ενότητες που συζητήθηκαν, καθώς και η γεωπολιτική τους σημασία, ιδιαίτερα όσον αφορά τον ρόλο της Τουρκίας στην περιοχή.
Στρατιωτική και αμυντική συνεργασία: Η σύνοδος επιβεβαίωσε ρητά τη σύσφιξη της στρατιωτικής συνεργασίας των τριών χωρών. Στο κοινό ανακοινωθέν αναφέρεται ενίσχυση της τρέχουσας τριμερούς συνεργασίας σε θέματα ασφάλειας, άμυνας και στρατιωτικού χαρακτήρα. Παρότι δεν δημοσιοποιήθηκαν όλες οι λεπτομέρειες, οι ηγέτες συμφώνησαν ότι η συνεργασία αυτή προχωρά με ταχύ ρυθμό και σε μεγαλύτερο βάθος απ’ όσο ευρέως αντιλαμβάνεται η κοινή γνώμη. Μια Δύναμη Ταχείας Αντίδρασης των τριών χωρών έχει ήδη δρομολογηθεί ανεπίσημα και συζητείται παρασκηνιακά στις συνεχείς στρατιωτικές επαφές υψηλού επιπέδου. Επιπλέον, αποφασίστηκε η θεσμοθέτηση των τριμερών συνόδων κορυφής σε ετήσια βάση, με ταυτόχρονη διεξαγωγή πολλαπλών υπουργικών και επιχειρησιακών συναντήσεων ενδιάμεσα, ώστε να παρακολουθείται η πρόοδος της συνεργασίας σε όλους τους τομείς. Οι τρεις χώρες υπογράμμισαν επίσης τη δέσμευσή τους στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας και ειδικότερα στην εξάλειψη της χρηματοδότησης τρομοκρατικών δραστηριοτήτων. Η αναφορά αυτή θεωρείται αιχμή προς κράτη που κατηγορούνται για υποστήριξη εξτρεμιστικών οργανώσεων (υπονοούνται η Τουρκία και το Κατάρ). Συνολικά, η εμβάθυνση της αμυντικής σύμπραξης Ελλάδας–Κύπρου–Ισραήλ εμπεδώνει ένα ισχυρό αποτρεπτικό μέτωπο στην Ανατολική Μεσόγειο.
Θαλάσσια ασφάλεια και προστασία υποδομών: Ιδιαίτερη βαρύτητα δόθηκε στην ασφάλεια στη θάλασσα. Οι τρεις ηγέτες τόνισαν τη σημασία της ναυτικής ασφάλειας και δεσμεύτηκαν να εντείνουν τη συνεργασία τους για την προστασία των θαλάσσιων οδών και των κρίσιμων θαλάσσιων υποδομών. Αυτό περιλαμβάνει την από κοινού φύλαξη αγωγών μεταφοράς φυσικού αερίου, υποθαλάσσιων καλωδίων, πλατφορμών άντλησης και ενεργειακών κοιτασμάτων στις ΑΟΖ τους. Συμφωνήθηκε μάλιστα να πραγματοποιηθούν κοινές ασκήσεις των τριών λιμενικών σωμάτων εντός του 2026, ενισχύοντας την ικανότητα τους να αντιμετωπίζουν απειλές ή έκτακτα περιστατικά στη θάλασσα. Όλες αυτές οι δράσεις εντάσσονται στο πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου, με ρητή αναφορά στο Δίκαιο της Θάλασσας και στον σεβασμό του δικαιώματος κάθε κράτους να ασκεί πλήρως τα κυριαρχικά του δικαιώματα στην αντίστοιχη Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) και υφαλοκρηπίδα του. Η διατύπωση αυτή στέλνει σαφές μήνυμα ότι οι τρεις χώρες ευθυγραμμίζονται απόλυτα με το καθεστώς της UNCLOS, γεγονός που έμμεσα αντικρούει τις μονομερείς θαλάσσιες διεκδικήσεις της Τουρκίας στην περιοχή.
Ενεργειακή διασύνδεση και συνεργασία: Ένας ακόμη κεντρικός πυλώνας της τριμερούς συνεργασίας είναι η ενέργεια και η περιφερειακή διασυνδεσιμότητα. Οι ηγέτες επιβεβαίωσαν την αποφασιστικότητά τους να προωθήσουν κοινά ενεργειακά έργα, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης των κοιτασμάτων φυσικού αερίου αλλά και των ηλεκτρικών διασυνδέσεων. Στο κοινό ανακοινωθέν χαιρέτισαν την πρόσφατη Υπουργική Σύνοδο «3+1» (Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ συν ΗΠΑ) για την ενέργεια και δεσμεύτηκαν υπέρ της ενίσχυσης της ενεργειακής ασφάλειας και συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Ιδιαίτερη μνεία έγινε στο μεγάλης κλίμακας έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ–Κύπρου–Ελλάδας, γνωστό ως EuroAsia Interconnector, το οποίο θα συνδέσει τα δίκτυα ηλεκτροδότησης των τριών χωρών με την Ευρώπη. Οι τρεις χώρες εξέφρασαν τη δέσμευσή τους στην υλοποίηση αυτού του έργου και συμφώνησαν να συνεργαστούν για την προώθηση όλων των περιφερειακών έργων ενεργειακής διασύνδεσης — τόσο όσων βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη όσο και μελλοντικών. Αυτά τα ενεργειακά σχέδια εντάσσονται και στο πλαίσιο του Οικονομικού Διαδρόμου Ινδίας–Μέσης Ανατολής–Ευρώπης (IMEC), που φιλοδοξεί να συνδέσει εμπορικά και ενεργειακά τη Νότια Ασία με την Ευρώπη μέσω της Ανατολικής Μεσογείου. Με τις συμφωνίες αυτές, η Ανατολική Μεσόγειος αναδεικνύεται σε σταθερή βάση ενεργειακής συνεργασίας, γεγονός που μπορεί να συμβάλει τόσο στην περιφερειακή ευημερία όσο και στη διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών της Ευρώπης.
Αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών και περιβαλλοντική προστασία: Η τριμερής σύνοδος κατέληξε και σε συγκεκριμένα βήματα για τη διαχείριση εκτάκτων αναγκών. Ανακοινώθηκε η δημιουργία ενός περιφερειακού κόμβου αεροπυρόσβεσης με έδρα την Κύπρο, που θα ενισχύσει τις δυνατότητες των τριών χωρών (και ευρύτερα της περιοχής) στην ταχεία κατάσβεση μεγάλων πυρκαγιών από αέρος. Παράλληλα, αποφασίστηκε η συγκρότηση κοινών ομάδων εργασίας σε ζητήματα Πολιτικής Προστασίας και Υγείας, οι οποίες θα συνεδριάζουν τακτικά. Αυτό σημαίνει ότι Ελλάδα, Κύπρος και Ισραήλ θα συνεργάζονται στενά στην αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών όπως σεισμοί, πλημμύρες ή ακόμα και τσουνάμι, καθώς και σε υγειονομικές κρίσεις (π.χ. πανδημίες) μέσω ανταλλαγής τεχνογνωσίας και συντονισμένης δράσης. Επίσης, δόθηκε έμφαση στη θαλάσσια περιβαλλοντική προστασία: οι τρεις χώρες συμφώνησαν να συνεργάζονται στην πρόληψη και αντιμετώπιση περιβαλλοντικών ατυχημάτων ή παράνομων ενεργειών στη θάλασσα, όπως π.χ. μία πετρελαιοκηλίδα ή εκτεταμένη ρύπανση. Αυτή η πρωτοβουλία έχει και ευρύτερες γεωπολιτικές προεκτάσεις, καθώς υποδηλώνει ότι η Ανατολική Μεσόγειος καθίσταται ζώνη συντονισμένης ευθύνης των τριών χωρών σε θέματα έρευνας-διάσωσης και περιβαλλοντικής διαχείρισης. Με άλλα λόγια, αν σε κάποια θαλάσσια περιοχή του ευρύτερου χώρου συμβεί ένα σοβαρό περιστατικό, η Ελλάδα, η Κύπρος και το Ισραήλ θα ενεργούν από κοινού για την αντιμετώπισή του, κάτι που αφήνει εκτός τέτοιου ρόλου την Τουρκία. Πράγματι, τονίστηκε ότι εφ’ εξής οι τρεις χώρες θα ελέγχουν από κοινού την Ανατολική Μεσόγειο σε ζητήματα περιβαλλοντικών κρίσεων και έρευνας-διάσωσης, υπονοώντας πως τυχόν προσπάθεια της Τουρκίας να αξιώσει μονομερή δικαιοδοσία σε τέτοια περιστατικά θα απορρίπτεται συλλογικά.
Κυβερνοασφάλεια: Στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας και ειδικότερα της κυβερνοασφάλειας, η σύνοδος κατέγραψε μια σημαντική πρωτοβουλία. Ανακοινώθηκε η ίδρυση Κέντρου Αριστείας για την Κυβερνοασφάλεια στη θάλασσα, με έδρα την Κύπρο. Το κέντρο αυτό, το οποίο αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία εντός του 2026, θα αποτελέσει κοινό φορέα των τριών χωρών για την έρευνα, εκπαίδευση και ανταλλαγή πληροφοριών πάνω σε ζητήματα θαλάσσιας κυβερνοασφάλειας — ένα πεδίο ολοένα πιο κρίσιμο, δεδομένου ότι οι θαλάσσιες υποδομές (όπως αγωγοί, δίκτυα ηλεκτρικών καλωδίων, λιμάνια) είναι ευάλωτες και μπορεί να βρεθούν στο στόχαστρο κυβερνοεπιθέσεων. Η σύσταση του κέντρου αυτού χαιρετίστηκε επισήμως από τους ηγέτες, καθώς εντάσσεται στην προσπάθεια θωράκισης της περιοχής έναντι αναδυόμενων απειλών και αποτελεί απτό βήμα τριμερούς τεχνολογικής συνεργασίας. Επιπλέον, επιβεβαιώνει τον ρόλο της Κύπρου ως περιφερειακού κόμβου σε ζητήματα ασφάλειας και τεχνολογίας.
Διασπορά και πολιτιστική συνεργασία: Πέραν των ζητημάτων «σκληρής ασφάλειας» και οικονομίας, η τριμερής έδωσε έμφαση και στους δεσμούς μεταξύ των λαών των τριών χωρών. Οι ηγέτες συμφώνησαν να εμβαθύνουν τις πολιτιστικές, εκπαιδευτικές και ακαδημαϊκές ανταλλαγές, με στόχο την ενίσχυση της αμοιβαίας κατανόησης και φιλίας μεταξύ των κοινωνιών τους. Αποφασίστηκε η επιτάχυνση της εφαρμογής υφιστάμενων συμφωνιών σε θέματα παιδείας και ανταλλαγών νέων, ενώ ιδιαίτερη σημασία έχει η δέσμευση για στενότερη συνεργασία στα ζητήματα της διασποράς. Οι τρεις κυβερνήσεις αναγνώρισαν τη μεγάλη δυναμική και τον ζωτικό ρόλο των ομογενειακών κοινοτήτων τους ανά τον κόσμο και συμφώνησαν να αξιοποιήσουν αυτό το κεφάλαιο προς όφελος της μεταξύ τους σύμπραξης. Συγκεκριμένα, αποφάσισαν να υποστηρίξουν θεσμικά τη συνεργασία μεταξύ της ελληνικής και εβραϊκής διασποράς — δύο κοινότητες με ιστορικές ομοιότητες και ισχυρή παρουσία σε περιοχές όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρώπη και η Αυστραλία. Η ελληνοαμερικανική και η εβραϊκή κοινότητα στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, ήδη συνεργάζονται ανεπίσημα σε ορισμένα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, αλλά πλέον η τριμερής συμφωνία δίνει ένα επίσημο πλαίσιο και κρατική υποστήριξη σε αυτήν τη σύμπραξη. Με αυτόν τον τρόπο, τα λόμπι της ελληνικής και ισραηλινής διασποράς αποκτούν ένα νέο επίπεδο συντονισμού, το οποίο μπορεί να ενισχύσει την επιρροή των τριών χωρών σε διεθνές επίπεδο — ιδίως σε κέντρα αποφάσεων όπως το αμερικανικό Κογκρέσο ή η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Γεωπολιτική σημασία και ο ρόλος της Τουρκίας: Οι συμφωνίες και δηλώσεις της τριμερούς συνόδου έχουν σημαντικές γεωπολιτικές προεκτάσεις, ιδιαίτερα όσον αφορά την Τουρκία. Αν και ο Νετανιάχου επισήμως τόνισε ότι η συμμαχία αυτή «δεν στοχεύει [να έρθει] σε αντιπαράθεση με κανέναν» και επιδιώκει σταθερότητα, ευημερία και ειρήνη στην περιοχή, τα μηνύματα προς την Άγκυρα ήταν εμφανή. Με τους ηγέτες Ελλάδας και Κύπρου δίπλα του, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός εξαπέλυσε μια σαφή προειδοποίηση προς όποιον ονειρεύεται «ανασύσταση αυτοκρατοριών», λέγοντας ότι «όσοι φαντάζονται πως μπορούν να επαναφέρουν τις αυτοκρατορίες τους και την κυριαρχία τους στα εδάφη μας… καλύτερα να το ξεχάσουν». Η φράση αυτή θεωρήθηκε ευθεία βολή προς τις νεο-οθωμανικές φιλοδοξίες της Τουρκίας. Πράγματι, η τριμερής συνεργασία ουσιαστικά περιθωριοποιεί την Τουρκία από τα τεκταινόμενα στην Ανατολική Μεσόγειο: δημιουργεί ένα αρραγές μέτωπο χωρών που ευθυγραμμίζονται με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, συνεργάζονται στην προστασία ενεργειακών πόρων και θαλάσσιων οδών, και αναλαμβάνουν από κοινού ρόλους σε αποστολές ασφάλειας και έρευνας-διάσωσης στην περιοχή. Καθώς η Άγκυρα δεν συμμετέχει σε αυτά τα σχήματα, ο ρόλος της υποβαθμίζεται — οι γείτονές της οργανώνονται συλλογικά για να αποτρέψουν μονομερείς ενέργειες ή αμφισβητήσεις. Για παράδειγμα, η κοινή στάση Ελλάδας–Κύπρου–Ισραήλ υπέρ της ελευθερίας κινήσεων εντός των ΑΟΖ τους και κατά της χρηματοδότησης τρομοκρατών, αφήνει την Τουρκία εκτεθειμένη για τις πρακτικές της (όπως η στήριξη της Χαμάς) και τις αμφισβητήσεις θαλασσίων ζωνών. Επίσης, η θεσμοθετημένη συνεργασία της διασποράς μπορεί να αντισταθμίσει την τουρκική επιρροή σε κέντρα όπως η Ουάσιγκτον, όπου η Άγκυρα συχνά επιχειρεί να προωθήσει τις θέσεις της.
Δεν προκαλεί έκπληξη ότι η Άγκυρα παρακολουθεί με ανησυχία αυτές τις εξελίξεις. Ήδη η τουρκοκυπριακή ηγεσία στα Κατεχόμενα εξέφρασε τη δυσαρέσκειά της για τη στενότερη συνεργασία Ισραήλ–Κύπρου, ενώ η τουρκική κυβέρνηση — ως εγγυήτρια δύναμη του ψευδοκράτους — έχει διαμηνύσει πως δεν θα επιτρέψει την ανάδυση «απειλών ασφαλείας» στην Κύπρο. Παράλληλα, η αιφνίδια επιδείνωση των τουρκοϊσραηλινών σχέσεων μετά τον Οκτώβριο του 2023 (λόγω της στάσης του προέδρου Ερντογάν υπέρ της Χαμάς) ώθησε το Ισραήλ πιο κοντά στην Ελλάδα και την Κύπρο. Με τη σειρά της, η Αθήνα εκλαμβάνει την τριμερή ως μοχλό σταθερότητας: ο Κυρ. Μητσοτάκης χαρακτήρισε τη συνεργασία «δοκιμασμένη στον χρόνο» και ανθεκτική, υποδηλώνοντας ότι η Ελλάδα επενδύει στρατηγικά σε αυτό το σχήμα.
