Η Κίνα επεκτείνει ραγδαία τις αεροπορικές εμπορευματικές συνδέσεις της με την Ευρώπη, χρησιμοποιώντας το Ουρούμτσι της πρωτεύουσας του Σιντζιάνγκ ως κομβικό αεροδρόμιο στη στρατηγική της πρωτοβουλίας «Μία ζώνη, ένας δρόμος». Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης της οργάνωσης Uyghur Human Rights Project (UHRP), πάνω από 40 νέες διαδρομές δημιουργήθηκαν μέσα σε μόλις δώδεκα μήνες, μεταφέροντας χιλιάδες τόνους αγαθών, από ανταλλακτικά αυτοκινήτων, υφάσματα και ηλεκτρονικά είδη μέχρι αγροτικά προϊόντα, τομείς που είναι κατεξοχήν εκτεθειμένοι σε παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Επτά νέα αεροδρόμια αναμένεται να ανοίξουν στο Σιντζιάνγκ πριν το τέλος του έτους, προστιθέμενα στα 26 πολιτικά αεροδρόμια που λειτουργούν ήδη στην περιοχή.
Περισσότερες από εννέα εταιρείες μεταφορών έχουν καθιερώσει δρομολόγια από το Σιντζιάνγκ προς το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γερμανία, την Ουγγαρία, την Ελλάδα, την Ελβετία, το Βέλγιο, την Ιρλανδία, την Ισπανία και άλλους ευρωπαϊκούς προορισμούς, σύμφωνα με την νέα ανάλυση δεδομένων αερομεταφορών από την ομάδα UHRP της Ουάσιγκτον όπως κοινοποιήθηκε από το Politico.
Πριν από τον Ιούνιο του 2024, μόνο δύο διαδρομές μεταφοράς φορτίου από το Ουρούμτσι προς την Ευρώπη είχαν εντοπιστεί από την ανάλυση δεδομένων δημόσιων πτήσεων του Uyghur Human Rights Project.
Δεκάδες φτάνουν πλέον στη Ευρώπη, είτε απευθείας είτε με ενδιάμεσες στάσεις. Να αναφερθεί χαρακτηριστικά ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο έφτασαν 313 πτήσεις που μετέφεραν ηλεκτρονικό εμπόριο κ.ά., και 162 αφίξεις εμπορευμάτων μέσω Ουγγαρίας.
Πίσω από αυτήν την «οικονομική πρόοδο» κρύβεται μια σκοτεινή πραγματικότητα: η εκτεταμένη χρήση καταναγκαστικής εργασίας εις βάρος των Ουιγούρων και άλλων μειονοτήτων.
«Η ραγδαία αύξηση αυτών των πτήσεων αποτελεί απειλή για την ακεραιότητα των ευρωπαϊκών και βρετανικών αλυσίδων εφοδιασμού», τονίζει η παραπάνω έκθεση.
Η Κίνα παρουσιάζει την εξέλιξη αυτή ως τμήμα της στρατηγικής «Μια ζώνη, ένας δρόμος», που αποσκοπεί στην ενσωμάτωση απομακρυσμένων περιοχών στις παγκόσμιες αγορές.
«Ο ισχυρισμός περί καταναγκαστικής εργασίας είναι το ‘ψέμα του αιώνα’ που επινοήθηκε από αντικινεζικά στοιχεία για να δυσφημήσουν την Κίνα», δήλωσε εκπρόσωπος της πρεσβείας της Κίνας στο Λονδίνο, επιμένοντας ότι «δεν υπάρχει καταναγκαστική εργασία στο Σιντζιάνγκ» και ότι η έκθεση του UHRP είναι «εντελώς ψευδής».
Ωστόσο, πίσω από τον οικονομικό δυναμισμό, σοβαρές καταγγελίες για καταναγκαστική εργασία σκιάζουν την εικόνα «προόδου».
Η διάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Η περιοχή του Σιντζιάνγκ βρίσκεται στο επίκεντρο διεθνούς προβληματισμού για τις πρακτικές της κινεζικής κυβέρνησης απέναντι σε διάφορες μειονοτικές ομάδες.
Οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ανεξάρτητοι ερευνητές επισημαίνουν ότι η κρατικά επιβαλλόμενη καταναγκαστική εργασία είναι διαδεδομένη και συστηματική.
Αν και οι Ουιγούροι αναφέρονται συχνά ως η πιο πληγείσα ομάδα λόγω τού ότι το Σιντζιάνγκ είναι η περιοχή στην οποία τους έχει παραχωρηθεί και διαμένουν, ωστόσο δεν είναι οι μόνοι.
Θιβετιανοί, Μογγόλοι, Χριστιανοί καθώς και ασκούμενοι του Φάλουν Γκονγκ, μιας ιδιαίτερα δημοφιλούς, παγκόσμιας και πολυπληθούς ομάδας αφού αποτελεί τα 2/3 των κρατουμένων συνείδησης στην Κίνα, έχουν επίσης εξαναγκαστεί σε βαριά εργασία υπό καθεστώς ιδιαίτερα αυστηρής επιτήρησης. Επίσης έχουν αναφερθεί και καταγγελίες βασανιστηρίων ή προγραμμάτων «αναμόρφωσης», με στόχο την αφομοίωση και την καταστολή της πολιτιστικής ταυτότητας. Το πιο ακραίο, όμως, που εφαρμόζεται κατά κόρον εδώ και 26 χρόνια είναι οι εξαναγκαστικές αφαιρέσεις οργάνων όλων αυτών των κρατουμένων συνείδησης με στόχο όχι μόνο το κέρδος αλλά και την πλήρη εξαφάνισή τους.
Η κοινή συνισταμένη είναι η ίδια: το κινεζικό κράτος αξιοποιεί τον καταναγκασμό ως εργαλείο πολιτικού ελέγχου, μετατρέποντας ολόκληρες ομάδες πολιτών σε φθηνό εργατικό δυναμικό για την παγκόσμια αγορά.
Η εικόνα αυτή δημιουργεί έντονο δίλημμα για τις διεθνείς αγορές, αφού κάθε εμπορική συναλλαγή με την περιοχή ενδέχεται να ενέχει τον κίνδυνο συνενοχής σε παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Μαρτυρίες επιζώντων από τα στρατόπεδα του Σιντζιάνγκ και άλλες φυλακές στην Κίνα σκιαγραφούν μια εφιαλτική πραγματικότητα. Γυναίκες όπως η Μιχριγκούλ Τουρσούν κατήγγειλε ενώπιον του Κογκρέσου των ΗΠΑ ξυλοδαρμούς, ηλεκτροσόκ και «εναλλαγές ύπνου», όπου δεκάδες άνθρωποι αναγκάζονται να κοιμούνται με βάρδιες δύο ωρών σε ασφυκτικά κελιά. Άλλες όπως η Σαϊραγκούλ Σάουιτμπάι, κατήγγειλαν όπως καταγράφηκε από το BBC, σεξουαλικές κακοποιήσεις και βιασμούς μπροστά σε συγκρατούμενες. Επιζώντες του Φάλουν Γκονγκ, μεταξύ των οποίων ο Τζον Μενγκ, μιλούν για «σκληρή αναμόρφωση μέσω ύπνου», διαδικασία κατά την οποία οι κρατούμενοι μένουν ξύπνιοι επί πολλές ώρες ή εβδομάδες· αν κλείσουν τα μάτια τους τους χτυπούν, τους ρίχνουν νερό ή τους εξαναγκάζουν να στέκονται όρθιοι ή ακίνητοι. Ανέφερε επίσης συνεχείς ιατρικές εξετάσεις , που συνδέονται με την πρακτική της εξαναγκαστικής αφαίρεσης οργάνων. Ιδιαίτερα συγκλονιστική είναι η περίπτωση του Τσενγκ Πεϊμίνγκ, ο οποίος κατήγγειλε ότι του αφαιρέθηκαν βιαίως τμήματα από το ήπαρ και τον πνεύμονα, χωρίς τη συγκατάθεσή του. Παρόμοιες αφηγήσεις, όπως της Τζάο Λιτζούν, αναδεικνύουν τον εξαναγκασμό σε 17ωρη εργασία υπό την απειλή βασανιστηρίων.
Οι φωνές αυτές συγκλίνουν σε ένα ανατριχιαστικό συμπέρασμα: πίσω από τα προϊόντα που κυκλοφορούν ελεύθερα στις διεθνείς αγορές, συχνά κρύβεται ανθρώπινος πόνος και κρατική καταπίεση.
Η αντίδραση της Δύσης
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, αναγνωρίζοντας τη σοβαρότητα του ζητήματος, υιοθέτησε το 2024 τον Κανονισμό για την Καταναγκαστική Εργασία, που απαγορεύει την εισαγωγή προϊόντων που παράγονται υπό τέτοιες συνθήκες. Οι Ηνωμένες πολιτείες είχαν ήδη προχωρήσει σε παρόμοιο βήμα από το 2021, επεκτείνοντας την εφαρμογή του μέτρου στις αρχές του 2025.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο Νόμος περί Σύγχρονης Δουλείας του 2015 παραμένει το βασικό εργαλείο, απαιτώντας από τις εταιρείες να δημοσιεύουν ετήσιες δηλώσεις σχετικά με τα μέτρα που λαμβάνουν κατά της εκμετάλλευσης. Ωστόσο, η εφαρμογή του θεωρείται περιορισμένη. Επίσης, ο νόμος αυτός παραμένει ελλιπής, καθώς βασίζεται σε δηλώσεις των ίδιων των εταιρειών και σπανίως συνοδεύεται από στοχευμένους ελέγχους. ‘Όπως σημειώνουν ανεξάρτητες επιτροπές του Κοινοβουλίου, το Ηνωμένο Βασίλειο κινδυνεύει να καταστεί «χώρος διέλευσης» προϊόντων που παράγονται με καταναγκαστική εργασία, εάν δεν υιοθετηθούν πιο αυστηρά μέτρα, όπως προειδοποίησε η Μικτή Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Βρετανικού Κοινοβουλίου.
«Είμαι βαθιά ανήσυχος για αυτά τα ευρήματα», δήλωσε ο Ντέηβιντ Άλτον, πρόεδρος της Μικτής Επιτροπής Ανθρωπίνων του Βρετανικού Κοινοβουλίου. Τον Ιούλιο, η επιτροπή του Άλτον διαπίστωσε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο κινδυνεύει επίσης να γίνει «χωματερή» αγαθών που κατασκευάζονται με τη σύγχρονη δουλεία και κάλεσε τους υπουργούς να εφαρμόσουν στοχευμένες απαγορεύσεις εισαγωγών για να αντισταθμίσουν τις ελλείψεις του βρετανικού νόμου περί σύγχρονης δουλείας του 2015.
Οι ευθύνες των εταιρειών
Αερομεταφορείς που δραστηριοποιούνται στη διακίνηση προϊόντων από το Ουρούμτσι προς την Ευρώπη δηλώνουν ότι δεν γνωρίζουν το περιεχόμενο και την ακριβή προέλευση των φορτίων που μεταφέρουν. Κάποιοι επισημαίνουν ότι η ευθύνη ανήκει αποκλειστικά στους προμηθευτές και τους πελάτες τους. Ωστόσο, οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων θεωρούν αυτή τη στάση ανεπαρκή, υπογραμμίζοντας ότι «η άγνοια δεν μπορεί να αποτελεί άλλοθι», και επισημαίνουν ότι η διαφάνεια είναι αδύνατη σε ένα περιβάλλον όπου το κινεζικό κράτος αποκλείει την ανεξάρτητη διερεύνηση.
Οι αεροπορικές εταιρείες που εκτελούν δρομολόγια μεταξύ του Ουρούμτσι και της Ευρώπης την περίοδο αυτή είναι οι European Cargo, CAMEX Airlines, Geo-Sky, My Freighter, MNG Airlines, SF Airlines, ROMCargo, Titan Airways και Uzbekistan Airways, σύμφωνα με την ανάλυση της UHRP.
Το παράδειγμα της Volkswagen, η οποία αποχώρησε από το Σιντζιάνγκ αναγνωρίζοντας την αδυναμία να διασφαλίσει διαφάνεια στην εφοδιαστική της αλυσίδα, φανερώνει το μέγεθος του προβλήματος.
Ένα ζήτημα διεθνούς αξιοπιστίας και ένα ηθικό καθήκον
Η συζήτηση γύρω από το Σιντζιάνγκ δεν αφορά μόνο τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά και τη συνολική αξιοπιστία της διεθνούς κοινότητας. Εάν χώρες και εταιρείες συνεχίσουν να αποδέχονται σιωπηρά προϊόντα που ενδέχεται να έχουν παραχθεί με καταναγκαστική εργασία, τίθεται υπό αμφισβήτηση η δέσμευση της Δύσης στις αξίες που επικαλείται.
Όπως σημειώνει ο Henryk Szadziewski, διευθυντής ερευνών του UHRP: «Κάθε ανεξέλεγκτη αποστολή από το Ουρούμτσι δεν είναι απλώς εμπορική δραστηριότητα, είναι μια πιθανή παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων που η διεθνής κοινότητα επέλεξε να αγνοήσει».
Η έκθεση του UHRP και οι μαρτυρίες επιζώντων φέρνουν στο φως μια σκληρή αλήθεια: κάθε ανεξέλεγκτο φορτίο που φτάνει από το Ουρούμτσι στην Ευρώπη μπορεί να αποτελεί προϊόν καταναγκασμού.
«Οι κυβερνήσεις πρέπει να στείλουν σαφές μήνυμα ότι δεν θα στηρίξουν ποτέ την κρατικά επιβαλλόμενη καταναγκαστική εργασία», δήλωσε η Σιαν Λέα, επικεφαλής της βρετανικής και ευρωπαϊκής υπεράσπισης στην Anti-Slavery International. Η καταναγκαστική εργασία από το κινεζικό κράτος «είναι εκτεταμένη και συστηματική», είπε.
Το πρόβλημα ξεπερνά τους Ουιγούρους, αφορά όλες τις ομάδες που διώκονται και καταπιέζονται από το κινεζικό καθεστώς.
Η διεθνής κοινότητα βρίσκεται μπροστά σε ένα κρίσιμο δίλημμα: θα κλείσει τα μάτια στην εκμετάλλευση για χάρη της εμπορικής ευημερίας ή θα υπερασπιστεί στην πράξη τα ανθρώπινα δικαιώματα;
Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα καθορίσει όχι μόνο το μέλλον των Ουιγούρων και των άλλων μειονοτήτων στην Κίνα, αλλά και την ευθύνη της Δύσης απέναντι στις αξίες που πρεσβεύει.
