Η Δανία εξετάζει την ενεργοποίηση του Άρθρου 4 του ΝΑΤΟ έπειτα από παραβιάσεις του εναέριου χώρου της από μη επανδρωμένα αεροσκάφη, με αποτέλεσμα το προσωρινό κλείσιμο δύο αεροδρομίων και επιπτώσεις σε στρατιωτικές βάσεις, το βράδυ της Τετάρτης.
Τα αεροδρόμια λειτούργησαν ξανά το πρωί της Πέμπτης, έπειτα από νυχτερινή διακοπή εξαιτίας της ταυτόχρονης παρουσίας αγνώστου ταυτότητας μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Το περιστατικό αυτό είναι το δεύτερο που συμβαίνει στη Δανία την ίδια εβδομάδα.
Ο υπουργός Άμυνας της Δανίας, Τρολς Λουντ Πόλσεν, χαρακτήρισε το συμβάν «υβριδική επίθεση», δηλώνοντας ότι οι πτήσεις φαίνεται να έγιναν μελετημένα και όχι τυχαία, αν και απέφυγε να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες στη διάρκεια συνέντευξης Τύπου.
Το Άρθρο 4 της Βορειοατλαντικής Συνθήκης προβλέπει ότι τα κράτη-μέλη θα διαβουλεύονται μεταξύ τους όταν, κατά την άποψή τους, η εδαφική ακεραιότητα, η πολιτική ανεξαρτησία ή η ασφάλεια οποιουδήποτε μέλους απειλείται. Η δανική κυβέρνηση, σύμφωνα με τον Πόλσεν, πραγματοποιεί εσωτερικές και ενδονατοϊκές συζητήσεις για το κατά πόσο θα πρέπει να ζητηθεί η επίσημη ενεργοποίηση του άρθρου.
Από την πλευρά της, η ρωσική πρεσβεία στην Κοπεγχάγη απέρριψε κατηγορηματικά κάθε υπόνοια ρωσικής εμπλοκής, κάνοντας λόγο για «σκηνοθετημένο συμβάν».
Σε ανακοίνωσή της ανέφερε: «Είναι προφανές πως τα υποτιθέμενα ταραχώδη γεγονότα στα δανικά αεροδρόμια αποτελούν σκηνοθετημένη πρόκληση. Αναμφισβήτητα, θα χρησιμοποιηθούν ως πρόσχημα για περαιτέρω ένταση, προς όφελος δυνάμεων που επιδιώκουν να παρατείνουν με κάθε τρόπο τη σύγκρουση στην Ουκρανία και να την επεκτείνουν και σε άλλες χώρες. Η ρωσική πλευρά απορρίπτει κατηγορηματικά τις παράλογες εικασίες περί εμπλοκής μας».
Η παρουσία των μη επανδρωμένων αεροσκαφών οδήγησε στο κλείσιμο δύο αεροδρομίων, σύμφωνα με τη δανική Αστυνομία. Το μεν Μπίλλουντ, δεύτερο μεγαλύτερο της χώρας, έκλεισε για μία ώρα, ενώ το Άαλμποργκ, που εξυπηρετεί τόσο εμπορικές όσο και στρατιωτικές πτήσεις, για τρεις.
Μη επανδρωμένα εντοπίστηκαν επίσης στα αεροδρόμια Έσμπιεργκ και Σόντερμποργκ, καθώς και στη στρατιωτική βάση Σκρύντστρουπ, όπου σταθμεύουν μαχητικά F-16 και F-35 της Δανίας. Και τα πέντε αεροδρόμια βρίσκονται στη χερσόνησο της Γιουτλάνδης, στη δυτική Δανία.
Η πρωθυπουργός της Δανίας, Μέττε Φρέντρικσεν, σχολιάζει τη δραστηριότητα των μη επανδρωμένων αεροσκαφών στο αεροδρόμιο της Κοπεγχάγης, στις 23 Σεπτεμβρίου 2025. (Emil Nicolai Helms/Ritzau Scanpix μέσω AP)
Οι Αρχές ανέφεραν πως δεν μπόρεσαν να εξουδετερώσουν τα drone, τόνισαν ωστόσο ότι δεν υπήρξε απειλή για τον πληθυσμό. Ο υπουργός Δικαιοσύνης, Πέτερ Χούμελγκααρντ, σημείωσε ότι ο στόχος των υπερπτήσεων ήταν να σπείρουν φόβο και διχασμό.
«Η χώρα μας θα επιδιώξει επιπλέον τρόπους εξουδετέρωσης των μη επανδρωμένων αεροσκαφών, συμπεριλαμβανομένης της προώθησης νομοθεσίας που επιτρέπει στους ιδιοκτήτες υποδομών να τα καταρρίπτουν», ανέφερε.
Τα μη επανδρωμένα πετούσαν γύρω από τα αεροδρόμια με αναμμένα φώτα, αλλά η αστυνομία αποφάσισε να μην τα καταρρίψει. Οι δανικές αρχές παρατήρησαν ότι το «μοτίβο» που ακολούθησαν τα ΜΕΑ ήταν παρόμοιο με εκείνο που προκάλεσε διακοπή πτήσεων στο αεροδρόμιο της Κοπεγχάγης το βράδυ της Δευτέρας και τα ξημερώματα Τρίτης, κινήσεις αντίστοιχες με περιστατικά στο Όσλο της Νορβηγίας.
Η πρωθυπουργός της Δανίας, Μέττε Φρέντρικσεν, χαρακτήρισε το περιστατικό στην Κοπεγχάγη «τη σοβαρότερη επίθεση κατά κρίσιμων υποδομών της χώρας μέχρι σήμερα» και το συνέδεσε με μια σειρά ύποπτων ρωσικών πτήσεων μη επανδρωμένων αεροσκαφών και άλλες παρεμβολές σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αν και δεν παρουσίασε αποδεικτικά στοιχεία.
Η δανική αστυνομία και η δανική υπηρεσία ασφάλειας και πληροφοριών (PET) βρίσκονται στο DSB στο Kystvejen, κοντά στο αεροδρόμιο της Κοπεγχάγης, στις 23 Σεπτεμβρίου 2025. (Steven Knap/Ritzau Scanpix μέσω AP)
Αν η Δανία τελικά επικαλεστεί το Άρθρο 4, θα είναι η δεύτερη φορά τον τρέχοντα μήνα, καθώς είχε προηγηθεί η προσφυγή του Πολωνού πρωθυπουργού Ντόναλντ Τουσκ στις 10 Σεπτεμβρίου, ύστερα από κατάρριψη μη επανδρωμένων αεροσκαφών στον εναέριο χώρο της Πολωνίας, την οποία απέδωσε σε «ευρείας κλίμακας πρόκληση από τη Ρωσία».
Το ρωσικό υπουργείο Άμυνας ισχυρίστηκε ότι τα drone πραγματοποίησαν επίθεση κατά στρατιωτικών στόχων στη δυτική Ουκρανία, διαψεύδοντας κάθε πρόθεση πλήγματος εντός Πολωνίας.
Το Άρθρο 4 είχε ενεργοποιηθεί επίσης τον Φεβρουάριο του 2022, όταν χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, μεταξύ των οποίων και η Βουλγαρία και η Τσεχία, ζήτησαν διαβουλεύσεις μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Τα περιστατικά στα δανικά αεροδρόμια προστίθενται σε μια σειρά διακοπών λειτουργίας ευρωπαϊκών αεροδρομίων το τελευταίο διάστημα, για διάφορους λόγους, όπως η κυβερνοεπίθεση που ξεκίνησε στις 19 Σεπτεμβρίου και έπληξε βασικές αεροπορικές πύλες, μεταξύ των οποίων των Βρυξελλών, το Βερολίνο-Μπράντενμπουργκ και το αεροδρόμιο Χήθροου του Λονδίνου.
Για συμμετοχή στην κυβερνοεπίθεση, η National Crime Agency συνέλαβε έναν ύποπτο στην Αγγλία, στις 23 Σεπτεμβρίου.
Με πληροφορίες από τα PA Media και Associated Press
Η Apple κάλεσε την Ευρωπαϊκή Ένωση στις 24 Σεπτεμβρίου να αναθεωρήσει τον Νόμο για τις Ψηφιακές Αγορές (DMA), υποστηρίζοντας ότι το εν λόγω νομοθέτημα εμποδίζει την ικανότητά της να εξυπηρετεί τους πελάτες της.
Η εταιρεία σημείωσε ότι οι χρήστες στην ΕΕ αντιμετωπίζουν καθυστερήσεις στην κυκλοφορία νέων λειτουργιών και αυξημένους κινδύνους για την ιδιωτικότητα και την ασφάλεια λόγω της συγκεκριμένης νομοθεσίας.
Σε δήλωσή της, η Apple ανέφερε: «Έχει περάσει πάνω από ένας χρόνος από την εφαρμογή του DMA. Μέσα σε αυτό το διάστημα έγινε φανερό ότι ο εν λόγω νόμος οδηγεί σε χειρότερη εμπειρία τους χρήστες της Apple στην ΕΕ. Τους εκθέτει σε νέους κινδύνους και διαταράσσει τον απλό, αδιάσπαστο τρόπο με τον οποίο τα προϊόντα Apple συνεργάζονται. Και όσο κυκλοφορούν νέες τεχνολογίες, τα προϊόντα Apple των Ευρωπαίων χρηστών θα μένουν όλο και περισσότερο πίσω».
Τα σχόλια της Apple υποβλήθηκαν στο πλαίσιο της αξιολόγησης του νόμου από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σηματοδοτώντας την πρώτη φορά που εξετάζεται η αποτελεσματικότητά του. Η Επιτροπή δέχθηκε απόψεις και σχόλια από ενδιαφερόμενα μέρη μέχρι τις 24 Σεπτεμβρίου ώστε να ενισχύσει την αξιολόγηση.
Σύμφωνα με την ΕΕ, ο DMA αποσκοπεί στη διασφάλιση δίκαιων και ανοιχτών ψηφιακών αγορών, ρυθμίζοντας τη δύναμη ελέγχου των μεγαλύτερων ψηφιακών εταιρειών – ανεξαρτήτως εάν έχουν την έδρα τους εντός ή εκτός ΕΕ. Οι εταιρείες που παραβαίνουν τη νομοθεσία κινδυνεύουν με πρόστιμα έως και 10% του παγκόσμιου ετήσιου τζίρου τους για την πρώτη παράβαση και έως και 20% για κατ’ εξακολούθηση παραβάσεις.
Η εταιρεία κάλεσε την Επιτροπή να επανεξετάσει τον αντίκτυπο του νόμου στους Ευρωπαίους πολίτες που χρησιμοποιούν τις συσκευές και τις υπηρεσίες της, επισημαίνοντας ότι θα συνεχίσει να εργάζεται για την ενσωμάτωση νέων δυνατοτήτων τηρώντας παράλληλα τις νομικές υποχρεώσεις που της έχουν επιβληθεί.
Μεταξύ των προβλημάτων που επικαλέστηκε η Apple ήταν και η αναγκαστική καθυστέρηση διαθεσιμότητας ορισμένων λειτουργιών στην ΕΕ, μεταξύ των οποίων η αντανάκλαση (mirroring) του iPhone σε Mac και η ζωντανή μετάφραση μέσω AirPod.
Η Apple τόνισε επίσης ότι λειτουργίες με βάση την τοποθεσία στους Χάρτες της έπρεπε να μετατεθούν λόγω των απαιτήσεων του DMA ώστε να συνεργάζονται οι εν λόγω δυνατότητες και με προϊόντα τρίτων πριν διατεθούν στην αγορά.
Η εταιρεία συνέχισε: «Δεν έχουμε βρει ακόμη τρόπο να συμμορφωθούμε με τις απαιτήσεις του νόμου χωρίς να θέσουμε σε κίνδυνο τα δεδομένα των χρηστών, ενώ οι προτεινόμενες δικλίδες ασφαλείας μας απορρίφθηκαν από την Επιτροπή».
Κλιμακώνοντας την κριτική της, η Apple σημείωσε: «Έχει πια καταστεί σαφές ότι δεν μπορούμε να λύσουμε κάθε πρόβλημα που δημιουργεί ο DMA. Με τον καιρό, γίνεται επίσης φανερό ότι ο νόμος δεν βοηθά την αγορά, αλλά δυσχεραίνει την επιχειρηματική δραστηριότητα στην Ευρώπη».
Τον Ιούνιο, η Apple προχώρησε σε προσαρμογές στους κανόνες και τα τέλη του App Store στην ΕΕ ώστε να συμμορφωθεί με διαταγή της ΕΕ περί ανταγωνισμού, η οποία υποχρεώνει τις μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες να ανοίξουν τις πλατφόρμες τους σε ανταγωνιστές.
Σύμφωνα με την Apple, αυτές οι αλλαγές οδήγησαν σε μια πιο επισφαλή και λιγότερο διαισθητική εμπειρία για τους χρήστες και εισήγαγαν νέες απειλές όπως απάτες και κακόβουλο λογισμικό. Η εταιρεία ανέφερε επίσης την εμφάνιση εφαρμογών πορνογραφικού περιεχομένου στο App Store, τις οποίες παλαιότερα απαγόρευε.
Ο Άντριου Πάζντερ ορκίζεται ως πρέσβης των ΗΠΑ στην ΕΕ από τον υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο, με τη σύζυγό του, Ντιάνα, στο πλευρό του στο Οβάλ Γραφείο του Λευκού Οίκου στις 20 Αυγούστου 2025. (Ευγενική παραχώρηση του Λευκού Οίκου)
Η κατάθεση της Apple συνέπεσε χρονικά με την τοποθέτηση του πρέσβη των ΗΠΑ στην ΕΕ, Άντριου Πάζντερ, ο οποίος άσκησε κριτική τόσο στον DMA όσο και στην αδελφή του νομοθεσία, τον Νόμο για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA), σε δηλώσεις του στην Epoch Times.
Ο Πάζντερ ανέφερε: «Με το τρόπο που είναι διατυπωμένος ο νόμος φαίνεται ουδέτερος, καθώς ορίζει ότι ισχύει για εταιρείες άνω συγκεκριμένου κύκλου εργασιών. Όμως στην πράξη αφορά κυρίως αμερικανικές εταιρείες, που πλήττονται ιδιαίτερα από τους κανονισμούς».
Πρόσθεσε δε: «Όταν μια εταιρεία όπως το Facebook ή το Twitter ή το X υποχρεούται να αλλάξει τον αλγόριθμό της, και ένας τέτοιος αλγόριθμος μπορεί να επηρεάζει τα δικαιώματα ελευθερίας του λόγου των Αμερικανών, αυτό είναι κάτι που πραγματικά δεν μπορούμε να αποδεχθούμε. Ξέρω ότι οι [ΗΠΑ] δεν πρόκειται να επιτρέψουν σε ξένη κυβέρνηση να περιορίσει τα δικαιώματα ελευθερίας του λόγου των Αμερικανών πολιτών με τρόπους που ούτε καν η δική μας κυβέρνηση δεν θα επέβαλλε».
Αυτόν τον Σεπτέμβριο, ο Ντόναλντ Τραμπ απείλησε να προχωρήσει σε εμπορική έρευνα για να ακυρώσει τα πρόστιμα που επέβαλε η ΕΕ σε αμερικανικούς τεχνολογικούς κολοσσούς όπως οι Apple και Google, υποστηρίζοντας πως το ευρωπαϊκό μπλοκ «ουσιαστικά αφαιρεί χρήματα που θα πήγαιναν διαφορετικά σε αμερικανικές επενδύσεις και θέσεις εργασίας».
Η Epoch Times απευθύνθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για σχόλιο, αλλά μέχρι τη στιγμή της δημοσίευσης δεν είχε λάβει απάντηση.
Σε ποινή φυλάκισης πέντε ετών καταδικάστηκε ο πρώην πρόεδρος της Γαλλίας, Νικολά Σαρκοζί, από δικαστήριο του Παρισιού, το οποίο τον έκρινε ένοχο για εγκληματική συνωμοσία σε υπόθεση χρηματοδότησης της προεκλογικής του εκστρατείας το 2007 με κεφάλαια από τον εκλιπόντα Λίβυο ηγέτη, Μουαμάρ Καντάφι. Ο 70χρονος Σαρκοζί σχεδιάζει να ασκήσει έφεση, ωστόσο θα παραμείνει κρατούμενος κατά τη διάρκεια της διαδικασίας.
Ο Σαρκοζί, που διετέλεσε πρόεδρος από το 2007 έως το 2012, καταδικάστηκε για εγκληματική οργάνωση αναφορικά με σχέδιο που εκτυλίχθηκε την περίοδο 2005-2007, κατά το οποίο φέρεται να εξασφάλισε χρηματοδότηση από τη Λιβύη με διπλωματικά ανταλλάγματα.
Το δικαστήριο απάλλαξε τον πρώην πρόεδρο από τρεις άλλες κατηγορίες: αυτή της παθητικής δωροδοκίας, της παράνομης χρηματοδότησης προεκλογικής εκστρατείας και της απόκρυψης υπεξαίρεσης δημόσιων πόρων.
«Αυτή η αδικία είναι σκάνδαλο», δήλωσε ο Σαρκοζί, επικρίνοντας την ετυμηγορία του δικαστηρίου. «Ζητώ από τους Γάλλους πολίτες, είτε με ψήφισαν είτε όχι, είτε με στηρίζουν είτε όχι, να κατανοήσουν τι ακριβώς συνέβη. Το μίσος πραγματικά δεν γνωρίζει όρια». Υπογράμμισε ακόμη πως, αν τελικά φυλακιστεί, θα πάει «με το κεφάλι ψηλά».
Το δικαστήριο έκρινε ένοχους για εγκληματική οργάνωση και δύο στενούς συνεργάτες του πρώην προέδρου, τους πρώην υπουργούς Κλοντ Γκεάν και Μπρις Ορτφουέ, χωρίς όμως να τους καταδικάσει για περαιτέρω σχετικές κατηγορίες.
Η δίκη αποκάλυψε λεπτομέρειες για τις μυστικές επαφές ανάμεσα στη Γαλλία και τη Λιβύη κατά τη δεκαετία του 2000, όταν ο Καντάφι επεδίωκε την εξομάλυνση των σχέσεων με τη Δύση, μετά από χρόνια απομόνωσης.
Ο πρώην πρόεδρος της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί (αριστερά) και η σύζυγός του Κάρλα Μπρούνι φτάνουν στο δικαστήριο Tribunal de Paris, στο Παρίσι, Γαλλία, στις 25 Σεπτεμβρίου 2025. AP Photo/Christophe Ena
Η πρόεδρος του δικαστηρίου, Ναταλί Γκαβιρίνο, εξήγησε στον Σαρκοζί πως ο στόχος της εγκληματικής συνωμοσίας ήταν «να σας εξασφαλίσει πλεονέκτημα στην προεκλογική εκστρατεία και να προετοιμάσει πράξη διαφθοράς στο υψηλότερο επίπεδο, σε περίπτωση εκλογής σας στην προεδρία».
Τόνισε πως οι συνθήκες ήταν ιδιαιτέρως επιβαρυντικές, υπονομεύοντας την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς, επισημαίνοντας ότι ο Σαρκοζί εκμεταλλεύθηκε το αξίωμά του ως υπουργός Εσωτερικών ώστε να δρομολογήσει διεφθαρμένες πρακτικές στην κορυφή της εξουσίας.
Απαντώντας, ο Σαρκοζί χαρακτήρισε το σχέδιο χρηματοδότησης απλώς «μια ιδέα». Ωστόσο, η γαλλική νομοθεσία προβλέπει ποινική δίωξη για σχήματα διαφθοράς ακόμη και χωρίς έμπρακτη οικονομική συναλλαγή. Οι δικαστές δεν εντόπισαν επαρκή αποδεικτικά στοιχεία ότι ο Σαρκοζί ενεπλάκη άμεσα σε οικονομικές συναλλαγές ή ότι λιβυκά χρήματα χρησιμοποιήθηκαν για τη νίκη του στις εκλογές.
Η πρόεδρος Γκαβιρίνο υπογράμμισε ότι ο Σαρκοζί επέτρεψε στους έμπιστούς του να επιδιώξουν οικονομική στήριξη από τις αρχές της Λιβύης με στόχο τη χρηματοδότηση της εκστρατείας του.
Στην αίθουσα του δικαστηρίου, ο Σαρκοζί βρισκόταν παρόν, μαζί με τη σύζυγό του, την Ιταλίδα τραγουδίστρια και πρώην μοντέλο Κάρλα Μπρούνι, καθώς και τα τρία ενήλικα παιδιά τους.
Έχει ήδη ηττηθεί στην προσπάθειά του για δεύτερη προεδρική θητεία το 2012 και σε όλη τη διάρκεια της πολύχρονης δικαστικής διαδικασίας αρνείτο κάθε παράβαση.
Οι καταγγελίες περί λιβυκής χρηματοδότησης είδαν το φως το 2011, μετά δηλώσεις τόσο από λιβυκό πρακτορείο όσο και από τον ίδιο τον Καντάφι, σύμφωνα με τις οποίες η Λιβύη φέρεται να προσέφερε μυστικά, εκατομμύρια ευρώ για την εκστρατεία του Σαρκοζί.
Ο πρώην πρόεδρος της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί φτάνει στο δικαστήριο Tribunal de Paris, στο Παρίσι, Γαλλία, στις 25 Σεπτεμβρίου 2025. AP Photo/Christophe Ena
Το 2012, η ερευνητική ιστοσελίδα Mediapart δημοσίευσε, όπως αναφέρει, λιβυκό έγγραφο κατασκοπίας που περιέγραφε χρηματοδοτικό σχήμα 50 εκατομμυρίων ευρώ, το οποίο ο Σαρκοζί χαρακτήρισε πλαστό και απέρριψε δημόσια.
Το δικαστήριο δικαίωσε εν μέρει τον Σαρκοζί στο συγκεκριμένο σκέλος, εκτιμώντας πως το υποτιθέμενο έγγραφο ήταν πιθανότατα κατασκευασμένο. Ο έλεγχος των δικαστικών αρχών επικεντρώθηκε και σε συχνά ταξίδια συνεργατών του Σαρκοζί στη Λιβύη όταν ο ίδιος ήταν υπουργός Εσωτερικών – κυρίως στις κινήσεις του Γαλλο-Λιβανέζου επιχειρηματία Ζιάντ Τακιεντίν.
Αν και είχε δηλώσει πως μετέφερε μετρητά από την Τρίπολη στο υπουργείο επί Σαρκοζί, στη συνέχεια αναίρεσε τη μαρτυρία του. Ο Τακιεντίν, που ήταν επίσης κατηγορούμενος στη δίκη, διέφυγε στον Λίβανο το 2020 και απεβίωσε την Τρίτη σε ηλικία 75 ετών. Η ανάκληση της κατάθεσής του εξετάζεται πλέον για πιθανή χειραγώγηση μάρτυρα.
Ο Σαρκοζί και η Μπρούνι αντιμετωπίζουν πλέον προκαταρκτικές κατηγορίες για απόπειρα άσκησης πιέσεων στον Τακιεντίν, υπόθεση που δεν έχει ακόμη οδηγηθεί στο ακροατήριο. Οι εισαγγελείς υποστηρίζουν πως ο πρώην πρόεδρος ωφελήθηκε από συμφωνία διαφθοράς με το καθεστώς Καντάφι, το οποίο ανετράπη και ο Καντάφι σκοτώθηκε το 2011, τερματίζοντας μια κυριαρχία τεσσάρων δεκαετιών στη Λιβύη.
Αξίζει να σημειωθεί ότι είναι η πρώτη φορά που πρώην πρόεδρος της Γαλλίας καταδικάζεται σε εκτέλεση ποινής φυλάκισης. Το δικαστήριο δεν έχει ακόμη ορίσει ημερομηνία έναρξης της κράτησής του.
Η Ιστορία είναι γεμάτη από άνδρες που τολμούν να αψηφήσουν το πεπρωμένο, των οποίων οι πράξεις καθορίζουν τις μοίρες των λαών. Μεταξύ αυτών, ξεχωρίζει η μορφή του Πύρρου, βασιλιά της Ηπείρου, που έμεινε στη μνήμη των ανθρώπων όχι τόσο για τις απαράμιλλες πολεμικές του ικανότητες όσο για την αδυναμία του να τις αξιοποιήσει ουσιαστικά.
Η γενναιότητα και η καλοσύνη του τον έκαναν αγαπητό τόσο στους φίλους όσο και στους αντιπάλους του, ενώ η παρορμητικότητά του τον μετέτρεψε σε δίδαγμα για τους μεταγενέστερους. Ήταν ένας σπουδαίος στρατηγός που κέρδισε τις μάχες του ενάντια στις ισχυρότερες δυνάμεις της εποχής του, αλλά απέτυχε γιατί το κόστος κάθε νίκης ήταν πολύ υψηλό.
Η τραγική ιστορία του έδωσε στην ανθρωπότητα ένα από τα πιο διαχρονικά διδάγματα, την έννοια της «πύρρειας νίκης», που έκτοτε παραμένει στον πυρήνα κάθε συζήτησης για την αμφίβολη επιτυχία.
Μέρος Ι: Ο ‘Πρίγκιπας της Εξορίας’ και η σκιά του Αλεξάνδρου
Η ζωή του Πύρρου ξεκίνησε μέσα στο χάος και την ανασφάλεια που ακολούθησε τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το 323 π.Χ. Η αυτοκρατορία του κατακερματίστηκε και οι διάδοχοί του άρχισαν να μάχονται για την κυριαρχία. Η μητέρα του Αλεξάνδρου, Ολυμπιάδα, η οποία καταγόταν από τους Μολοσσούς, συμμάχησε με τον βασιλιά της Ηπείρου Αιακίδη, πατέρα του Πύρρου, για να ανακαταλάβουν τη Μακεδονία. Ωστόσο, η σκληρότητα της Ολυμπιάδας οδήγησε στην απώλεια της λαϊκής υποστήριξης, επιτρέποντας στον Κάσσανδρο να τη νικήσει και να τη θανατώσει. Ως αποτέλεσμα, τμήμα του στρατού της Ηπείρου εξεγέρθηκε, ανέτρεψε τον Αιακίδη και τον αντικατέστησε με τον Νεοπτόλεμο Β΄.
Ωγκουστίν Παζού, «Ο Πύρρος στην Αυλή του Γλαυκία», τέλη 18ου αιώνα. Μαύρη κιμωλία και γκρίζο μελάνι με πένα σε δύο ενωμένα φύλλα χαρτί, 56,7 × 79,5 εκ. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη. (Public Domain)
Ο Πύρρος, τότε μόλις τριών ετών, γλίτωσε από τη σφαγή που ακολούθησε την ανατροπή του πατέρα του και οι φρουροί του τον φυγάδευσαν βόρεια, στην Ιλλυρία, όπου βρήκε καταφύγιο στην αυλή του βασιλιά Γλαυκία. Ο Γλαυκίας, είτε από οίκτο είτε από στρατηγική σκοπιμότητα, αποφάσισε να τον κρατήσει. Αν και ο Κάσσανδρος εισέβαλε στην Ιλλυρία και νίκησε τον Γλαυκία, ο νεαρός πρίγκιπας παρέμεινε στην Αυλή του. Ο Πύρρος επέστρεψε στην Ήπειρο το 307 π.Χ., όταν ο Γλαυκίας εισέβαλε στη χώρα, ανέτρεψε τον Νεοπτόλεμο και τοποθέτησε στον θρόνο τον προστατευόμενό του, ηλικίας μόλις 11 ετών. Παρόλα αυτά, η εξουσία του ήταν εύθραυστη και εξαρτιόταν από την Ιλλυρία. Έξι χρόνια αργότερα, οι Μολοσσοί τον ανέτρεψαν για άλλη μια φορά, φανερά αηδιασμένοι από την εξάρτησή του από τους Ιλλυριούς, και επανέφεραν τον Νεοπτόλεμο. Η ανασφάλεια και η εξάρτηση καθόρισαν την παιδική και εφηβική του ηλικία.
Αυτή η περίοδος ήταν κρίσιμη για τη διαμόρφωση του Πύρρου. Έφυγε προς τη Νότια Ελλάδα, όπου βρήκε καταφύγιο στην Αυλή του Δημητρίου του Πολιορκητή, γιου του Αντιγόνου Α΄, ο οποίος είχε παντρευτεί την αδελφή του, Δηιδάμεια. Ήταν υπό την καθοδήγηση αυτών των δύο μεγάλων βασιλέων που ο Πύρρος έμαθε την τέχνη της γενικής διοίκησης και της πολιορκίας. Ο Αντίγονος φέρεται να αναγνώρισε το ταλέντο του, προβλέποντας ότι ο Πύρρος θα γινόταν ο σπουδαιότερος στρατηγός της εποχής του «αν ζούσε αρκετά». Αυτή η εκτίμηση σύντομα θα δοκιμαζόταν.
Σε ηλικία 18 ετών, ο Πύρρος είχε την πρώτη του εμπειρία σε μεγάλη μάχη, στην οποία συμμετείχαν 80.000 στρατιώτες σε κάθε πλευρά: στη μάχη της Ιψού, το 301 π.Χ.. Αν και οι δυνάμεις του Αντιγόνου ηττήθηκαν, ο Πύρρος έδειξε το θάρρος του, πολεμώντας στο ιππικό του Δημητρίου και εκδιώκοντας τους εχθρούς του. Στάλθηκε ως όμηρος στην Αίγυπτο, μια θέση που περισσότερο έμοιαζε με επίτιμο επισκέπτη παρά με φυλακισμένο. Στην Αυλή της Αλεξάνδρειας, εντυπωσίασε τους πάντες με τη δύναμη και την ικανότητά του, τόσο στο κυνήγι όσο και στις στρατιωτικές ασκήσεις. Η ικανότητά του να ελίσσεται και να κερδίζει την εύνοια των ισχυρών, που αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια των χρόνων της εξορίας, τον οδήγησε να παντρευτεί την ετεροθαλή κόρη του Πτολεμαίου, Αντιγόνη, ενισχύοντας τους δεσμούς του με την ισχυρή αιγυπτιακή Αυλή.
Προτομή του Πύρρου. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης. (Public Domain)
Αυτό το ταραχώδες ξεκίνημα καλλιέργησε στον Πύρρο μια βαθιά επιθυμία για ασφάλεια και εδραίωση. Η συνεχής απειλή ανατροπής και η ανάγκη να βασίζεται σε άλλους για την επιβίωσή του διαμόρφωσαν μια ακραία φιλοδοξία και μια παρορμητική ανάγκη να αποδείξει την αξία του. Κάθε επιθετική του κίνηση, κάθε ρίσκο που έπαιρνε στην προσωπική μάχη, ήταν μια προσπάθεια να χτίσει ένα βασίλειο που κανείς δεν θα μπορούσε να του στερήσει, ένα βασίλειο που ποτέ δεν βρήκε.
Εδραίωση της εξουσίας και πρώτες νίκες
Με την υποστήριξη του Πτολεμαίου Α΄, ο Πύρρος επέστρεψε στην Ήπειρο το 297 π.Χ. και μοιράστηκε την εξουσία με τον Νεοπτόλεμο. Η αναπόφευκτη συνωμοσία ξεκίνησε αμέσως. Όταν αποκαλύφθηκε μια συνωμοσία του Νεοπτόλεμου, ο Πύρρος τον προσκάλεσε σε δείπνο και τον δολοφόνησε, και τις επόμενες δεκαετίες ήταν ο μοναδικός βασιλιάς της Ηπείρου. Όπως και οι άλλοι ηγεμόνες της Ελληνιστικής εποχής, ο Πύρρος επεδίωξε να επεκτείνει το βασίλειό του. Σε μια νέα σύγκρουση για τον θρόνο της Μακεδονίας μεταξύ των γιων του Κασσάνδρου, ο Πύρρος συμμάχησε με τον νεότερο, τον Αλέξανδρο, έναντι εδαφών στη Μακεδονία και την Ελλάδα. Αν και ο Πύρρος παρέδωσε τη Μακεδονία στον Αλέξανδρο, ο Δημήτριος ο Πολιορκητής δολοφόνησε τον Αλέξανδρο και διεκδίκησε τον μακεδονικό θρόνο, καθιστώντας τον πρώην μαθητή του αντίπαλο.
Χρυσός στατήρας (νόμισμα) από την περίοδο της βασιλείας του Πύρρου στην Ήπειρο. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας. (Public Domain)
Η φήμη του Πύρρου ως στρατιωτικού ηγέτη συνεχώς μεγάλωνε. Το 289 π.Χ., εισέβαλε στην Αιτωλία, όπου αντιμετώπισε μια μακεδονική δύναμη 10.000 ανδρών υπό την ηγεσία του ικανότερου στρατηγού του Δημητρίου, του Πανταύχου. Οι δύο διοικητές αναζήτησαν ο ένας τον άλλο μέσα στη μάχη και μονομάχησαν. Ο Πύρρος, αν και τραυματίστηκε πρώτος, επέφερε δύο τραύματα στον Πάνταυχο, ένα στον μηρό και ένα στον λαιμό, αναγκάζοντάς τον να αποσυρθεί. Εμπνευσμένοι από τη νίκη του βασιλιά τους, οι Ηπειρώτες εξουδετέρωσαν τον εχθρό. Αυτή η πρώτη του νίκη ως διοικητής τον καθιέρωσε, με τους στρατιώτες του να του αποδίδουν το προσωνύμιο «Αετός». Η φήμη του ήταν πλέον το μεγαλύτερο του όπλο, καθώς όχι μόνο ενέπνεε τους δικούς του άνδρες, αλλά είχε αρχίσει να κερδίζει και τον σεβασμό των ίδιων των Μακεδόνων, ένα γεγονός που θα έπαιζε σημαντικό ρόλο στους επόμενους πολέμους.
Μέρος II: Ο δρόμος προς τη Ρώμη και το κόστος της νίκης
Μετά την ήττα του Δημητρίου από συμμαχία των άλλων διαδόχων, ο Πύρρος κατέλαβε ένα μεγάλο μέρος της Μακεδονίας, το οποίο όμως αναγκάστηκε να παραχωρήσει στον Λυσίμαχο. Ενώ η προσοχή του ήταν στραμμένη στα ανατολικά, μια νέα δύναμη αναδυόταν στη Δύση. Η επέκταση της Ρώμης απειλούσε τις ανεξάρτητες ελληνικές αποικίες στη Μεγάλη Ελλάδα. Η πιο ισχυρή από αυτές, ο Τάραντας, κάλεσε τον Πύρρο για βοήθεια το 281 π.Χ. Με τον Λυσίμαχο και τον Σέλευκο να έχουν πλέον πεθάνει, ο Πύρρος, δελεασμένος από την ευκαιρία να αντιμετωπίσει έναν νέο εχθρό, δέχτηκε, απαιτώντας ωστόσο την πλήρη διοίκηση των συμμαχικών δυνάμεων και την κάλυψη των εξόδων του πολέμου.
Στις αρχές του 280 π.Χ., ο Πύρρος απέπλευσε με μια δύναμη 20.000 πεζών, 3.000 ιππέων, 2.000 τοξοτών, 500 σφενδονιστών και 20 πολεμικών ελεφάντων, για να αντιμετωπίσει τις τέσσερις ρωμαϊκές λεγεώνες του Υπάτου Πόπλιου Βαλέριου Λαεβίνου. Ο Λαεβίνος, με μια δύναμη περίπου 40.000 ανδρών, προσπάθησε να πιέσει τον Πύρρο να δώσει μάχη πριν φτάσουν οι ελληνικές ενισχύσεις.
Ο Πύρρος εξετάζει τα ρωμαϊκά στρατεύματα. Εικονογράφηση του Τζέηκομπ Άμποτ για την «Ιστορία του Πύρρου», εκδ. Harper & Brothers 1901. (Public Domain)
Η μάχη της Ηράκλειας
Ο Πύρρος επέλεξε να παρατάξει τον στρατό του κοντά στον ποταμό Σύρι, πιστεύοντας ότι είχε αρκετό χρόνο να ετοιμαστεί. Ωστόσο, ο Λαεβίνος τον αιφνιδίασε, διασχίζοντας τον ποταμό με όλη τη ρωμαϊκή δύναμη. Η μικρή φρουρά του Πύρρου αναγκάστηκε να υποχωρήσει, και ο ίδιος ο βασιλιάς οδήγησε 3.000 από τους καλύτερους ιππείς του για να επιβραδύνει τη ρωμαϊκή εμπροσθοφυλακή. Το κύριο μέρος της μάχης ήταν μια βίαιη σύγκρουση δύο διαφορετικών πολεμικών τακτικών. Η ελληνική φάλαγγα με τις δικές της σάρισσες, μια απροσπέλαστη «οχύρωση από λόγχες», πίεζε συνεχώς τους πιο ευέλικτους Ρωμαίους, οι οποίοι ωστόσο δεν υποχωρούσαν.
Σε μια κρίσιμη στιγμή της μάχης, ο Πύρρος έπεσε από το άλογό του. Ο φίλος του Μεγακλής φόρεσε την περίτεχνη πανοπλία του βασιλιά και μπήκε στη μάχη για να τον σώσει. Όταν ο Μεγακλής σκοτώθηκε και η πανοπλία του βασιλιά βγήκε σε περιφορά από τους Ρωμαίους, οι Ηπειρώτες αποθαρρύνθηκαν, πιστεύοντας ότι ο βασιλιάς τους είχε πεθάνει. Ο πραγματικός Πύρρος καβάλησε το άλογό του και αναγνωρίστηκε από τους στρατιώτες του, αποκαθιστώντας το ηθικό τους. Τότε εξαπέλυσε τους 20 πολεμικούς ελέφαντές του, ζώα που ούτε οι Ρωμαίοι ούτε τα άλογά τους είχαν ξαναδεί ποτέ, με αποτέλεσμα τα δεύτερα να πανικοβληθούν και οι γραμμές των λεγεώνων να διασπαστούν. Η ρωμαϊκή άμυνα κατέρρευσε, και ο Πύρρος διέταξε το ιππικό του να καταδιώξει τον εχθρό που υποχωρούσε. Στο τέλος, 7.000 Ρωμαίοι ήταν νεκροί και 2.000 αιχμάλωτοι, ενώ ο Πύρρος είχε χάσει 4.000 στρατιώτες, πολλοί από τους οποίους ήταν έμπειροι ανώτεροι αξιωματικοί.
Οι ελέφαντες του Πύρρου κατά των ρωμαϊκών στρατευμάτων. Μικρογραφία από μεσαιωνικό χειρόγραφο (περ. 1260-1270), που αναπαριστά τους Ρωμαίους ως ιππότες του Μεσαίωνα. Δημοτική Βιβλιοθήκη της Ντιζόν, Γαλλία. (Public Domain)
Η ρωμαϊκή δύναμη πίσω από τα στρατεύματα
Η νίκη του Πύρρου στην Ηράκλεια ήταν μια στρατιωτική επιτυχία, αλλά η Ρώμη δεν είχε ηττηθεί. Οι Ρωμαίοι αρνήθηκαν να δεχτούν τους όρους παράδοσης του Πύρρου και ξεκίνησαν άμεσα νέα επιστράτευση, αναπληρώνοντας γρήγορα τις βαριές απώλειες. Ο Πύρρος, που δεν καταλάβαινε την ανθεκτική ρωμαϊκή νοοτροπία, έστειλε τον σύμβουλό του Κινέα στη Ρώμη με δώρα, προσπαθώντας να συνάψει ειρήνη. Ο Κινέας επέστρεψε με άδεια χέρια, αλλά με μια τρομακτική παρατήρηση: «Ούτε ο φόρος αίματος ούτε η απώλεια ολόκληρου του ρωμαϊκού στρατού δεν ήταν αρκετά για να διαταράξουν τη συνοχή της ρωμαϊκής κυβέρνησης».
Ακολούθησε η συνάντηση του Πύρρου με τον Ρωμαίο απεσταλμένο Φαβρίκιο, ο οποίος ήρθε για να διαπραγματευτεί την απελευθέρωση των αιχμαλώτων. Ο Πύρρος προσπάθησε να τον δωροδοκήσει, αλλά ο Φαβρίκιος αρνήθηκε. Αργότερα, ο προδότης γιατρός του Πύρρου προσφέρθηκε να δηλητηριάσει τον βασιλιά. Ο Φαβρίκιος τον ενημέρωσε για την προδοσία, δηλώνοντας ότι η Ρώμη δεν θα ατιμαζόταν νικώντας έναν εχθρό με δόλο. Ο Πύρρος, εντυπωσιασμένος από την τιμή του Ρωμαίου, του πρόσφερε μια θέση δίπλα του, την οποία ο Φαβρίκιος επίσης αρνήθηκε. Η άρνηση της Ρώμης να υποκύψει και η αδιάλλακτη ηθική της αποδείχθηκαν πιο ισχυρά από οποιαδήποτε νίκη στο πεδίο της μάχης.
Η μάχη του Άσκουλου
Με τους Ρωμαίους να αρνούνται την ειρήνη, η εκστρατεία συνεχίστηκε. Ο στρατός του Πύρρου είχε ενισχυθεί από τις ιταλικές φυλές, αλλά η Ρώμη είχε επίσης μάθει από την προηγούμενη ήττα της. Οι Ρωμαίοι είχαν δημιουργήσει 300 άρματα εξοπλισμένα με σιδερένιες τρίαινες για να αντιμετωπίσουν τους ελέφαντες. Η επόμενη μάχη, στο Άσκουλο, το 279 π.Χ., ήταν μια σκληρή αναμέτρηση. Αν και η φάλαγγα του Πύρρου είχε αρχικά το πάνω χέρι, οι Ρωμαίοι μάχονταν με πρωτοφανή επιμονή. Οι ελέφαντες του Πύρρου, παρόλο που είχαν απέναντί τους τα ρωμαϊκά άρματα, κατάφεραν τελικά να επιτεθούν στα πλάγια των ρωμαϊκών δυνάμεων, προκαλώντας βαριές απώλειες. Η μάχη ήταν μια ακόμα Πύρρεια νίκη. Ο Πύρρος έχασε 3.500 άνδρες, ενώ οι ηττημένοι Ρωμαίοι 6.000.
Η πραγματική τραγωδία αυτής της νίκης δεν κρυβόταν στους αριθμούς των απωλειών, αλλά στη στρατηγική τους ανισορροπία. Ενώ ο Πύρρος έχανε τους αναντικατάστατους βετεράνους του, η Ρώμη μπορούσε να αναπληρώσει τις απώλειές της με τρομακτική ταχύτητα. Κάθε νίκη του Πύρρου ήταν ουσιαστικά μια στρατηγική ήττα, καθώς χρησιμοποιούσε τους πιο πολύτιμους και μη ανανεώσιμους πόρους του για να καταστρέψει έναν εχθρό που είχε έναν σχεδόν ατελείωτο στρατό. Αυτό το δίδαγμα αποτυπώνεται στην πιο διάσημη φράση του Πύρρου, όταν παρατηρώντας τα πτώματα γύρω του, είπε: «Μια ακόμη τέτοια νίκη και είμαστε χαμένοι».
Ο Πύρρος, αν και ήταν διάνοια στο πεδίο της μάχης, αποδείχθηκε στρατηγικά αφελής. Απέτυχε να κατανοήσει το πνεύμα του εχθρού του, να εκμεταλλευτεί πλήρως τις νίκες του και να εξασφαλίσει μια βιώσιμη ειρήνη. Η εξάντληση των δυνάμεών του σε έναν ατελείωτο πόλεμο φθοράς αποδείχθηκε ανεπανόρθωτο λάθος.
Μέρος III: Το όνειρο της Σικελίας και η οριστική επιστροφή
Μετά τη μάχη του Άσκουλου, τον Πύρρο προσέγγισαν δύο διπλωματικές αποστολές. Η μία ήταν από τη Μακεδονία, η οποία είχε ανάγκη από έναν βασιλιά μετά τον θάνατο του Πτολεμαίου του επονομαζόμενου «Κεραυνού». Η άλλη ήταν από τις ελληνικές πόλεις της Σικελίας, οι οποίες ζητούσαν βοήθεια εναντίον των Καρχηδονίων. Κεντρισμένος από την πιθανότητα να κατακτήσει τη Σικελία για να τη χρησιμοποιήσει ως εφαλτήριο για την εισβολή στην Καρχηδόνα, ο Πύρρος επέλεξε τη δεύτερη πρόταση, προς μεγάλη απογοήτευση των συμμάχων του από τον Τάραντα.
Στην αρχή, η εκστρατεία του ήταν μια θριαμβευτική πορεία. Οι ελληνικές πόλεις της Σικελίας τον υποδέχτηκαν ως «απελευθερωτή» και τον ενίσχυσαν με στρατεύματα. Κατάφερε να καταλάβει τη Σικυώνα και να αποκτήσει έναν στόλο 140 πλοίων, κάτι που του έδωσε πλεονέκτημα έναντι των Καρχηδονίων. Η τακτική του ικανότητα έγινε για άλλη μια φορά εμφανής, όπως στην πολιορκία της Έρυκας, όπου ο ίδιος ο Πύρρος ανέβηκε πρώτος στα τείχη, πολεμώντας ηρωικά και απωθώντας τους υπερασπιστές.
Επίθεση στο Λιλύβαιον. Εικονογράφηση του Τζέηκομπ Άμποτ για την «Ιστορία του Πύρρου», εκδ. Harper & Brothers 1901. (Public Domain)
Η κατάρρευση του συνασπισμού
Ωστόσο, η στρατηγική του αδυναμία σύντομα έκανε την εμφάνισή της. Αντί να υποστηρίξει τη φήμη του ως «ελευθερωτή», ο Πύρρος επέβαλε σκληρούς φόρους για να χρηματοδοτήσει την εκστρατεία του. Η αυταρχική του συμπεριφορά τον μετέτρεψε σε «τύραννο» για τους Σικελούς συμμάχους του, οι οποίοι άρχισαν να τον αποστρέφονται, με αποτέλεσμα η συμμαχία τους να καταρρεύσει. Εν τω μεταξύ, ο Αντίγονος Β΄ Γονατάς είχε εδραιώσει την εξουσία του στη Μακεδονία, κατατροπώνοντας μια εισβολή Γαλατών. Ο Πύρρος, βλέποντας ότι η θέση του στη Σικελία δεν ήταν πλέον βιώσιμη, υποχώρησε. Προσπαθώντας να συγκεντρώσει χρήματα, λήστεψε τον ναό της Περσεφόνης στην πόλη Λοκροί, πράξη που θεωρήθηκε ιεροσυλία. Και πράγματι, φάνηκε σαν οι θεοί να τον τιμωρούν, καθώς μια καταιγίδα κατέστρεψε τα πλοία του που μετέφεραν τον θησαυρό, κάνοντάς τον να νιώθει καταραμένος.
Όταν ο Πύρρος επέστρεψε στον Τάραντα, την άνοιξη του 275 π.Χ., βρήκε τον στρατό του εξαντλημένο και τις ιταλικές φυλές απρόθυμες να τον υποστηρίξουν λόγω της προηγούμενης εγκατάλειψής του. Αν και μπορούσε να βρει νέους στρατιώτες, η έλλειψη έμπειρων βετεράνων από την Ήπειρο ήταν μια ανυπέρβλητη πρόκληση. Ενώ οι Ρωμαίοι είχαν δύο στρατούς στο πεδίο, ο Πύρρος επιχείρησε να τους νικήσει ξεχωριστά. Επιτέθηκε στη δύναμη του Μάνιου Κούριου Δεντάτου, η οποία είχε στρατοπεδεύσει σε έναν λόφο κοντά στο Βενεβέντο, σε μια θέση που ήταν εμπόδιο για την παράταξη της φάλαγγας του.
Ο Πύρρος επεδίωξε μια γρήγορη νίκη. Έστειλε το ένα τέταρτο των καλύτερων στρατευμάτων του, συμπεριλαμβανομένων των ελεφάντων, σε μια νυχτερινή πλαγιοκόπηση. Ωστόσο, η δύναμη του χάθηκε στο σκοτεινό και δασώδες έδαφος, ίσως λόγω της εσκεμμένης παραπλάνησης των Σαμνιτών οδηγών. Η αιφνιδιαστική επίθεση απέτυχε και τα στρατεύματα του Πύρρου εμφανίστηκαν κουρασμένα στην κορυφή του λόφου με την ανατολή του ηλίου. Οι Ρωμαίοι, έχοντας μάθει από τις προηγούμενες μάχες τους, εξαπέλυσαν ένα κύμα βελών κατά των ελεφάντων, οι οποίοι πανικοβλήθηκαν και συνέτριψαν τις δικές τους τάξεις. Ο Πύρρος προσπάθησε να σώσει την κατάσταση, αλλά ήταν πλέον πολύ αργά. Η συντριπτική ήττα στο Βενεβέντο ήταν το τελειωτικό χτύπημα. Ο Πύρρος, με το ταμείο του άδειο, επέστρεψε στην Ήπειρο, αφήνοντας πίσω του την ιταλική εκστρατεία για πάντα.
Η ιστορία του Πύρρου αποκαλύπτει ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο στρατηγικής αποτυχίας. Κατάφερνε να κερδίζει, αλλά δεν κατάφερνε να εδραιώνει τις κατακτήσεις του. Εγκατέλειπε τα κέρδη του για να κυνηγήσει την επόμενη φιλόδοξη περιπέτεια, όπως στη Μακεδονία και στη Σικελία, και στην πορεία, αποξένωνε τους συμμάχους του. Ήταν ένας στρατιωτικός ηγέτης άξιος στο πεδίο της μάχης, αλλά αδαής στην τέχνη της πολιτικής διακυβέρνησης.
Μέρος IV: Το άδοξο τέλος του Πύρρου στην Ελλάδα
Παρά τις απώλειές του στην Ιταλία, η φιλοδοξία του Πύρρου παρέμενε απεριόριστη. Επέστρεψε στην Ελλάδα και επιτέθηκε αμέσως στον Αντίγονο Β΄, εποφθαλμιώντας τον θρόνο της Μακεδονίας. Η εκστρατεία του ξεκίνησε εντυπωσιακά, με χιλιάδες μακεδονικές φάλαγγες να αυτομολούν στην πλευρά του, κάτι που αποδεικνύει για άλλη μια φορά την τρομερή φήμη του. Σε μια αποφασιστική μάχη κοντά στον ποταμό Αώο, ο Πύρρος νίκησε τον Αντίγονο, ο οποίος αναγκάστηκε να καταφύγει στη Θεσσαλονίκη με λίγους σωματοφύλακες. Ο Πύρρος κατέλαβε το μεγαλύτερο μέρος της Άνω Μακεδονίας, αλλά έκανε ένα μοιραίο λάθος: δεν «αποτελείωσε» τον Αντίγονο, ο οποίος διατήρησε τον έλεγχο των παράκτιων πόλεων χάρη στον ισχυρό στόλο του.
Δελεασμένος από την υπόσχεση ενός αντικανονικού Σπαρτιάτη πρίγκιπα, ο Πύρρος εισέβαλε στην Πελοπόννησο το 272 π.Χ.. Προσπάθησε να παραπλανήσει τους Σπαρτιάτες, ισχυριζόμενος ότι ήθελε απλώς να απελευθερώσει τις ελληνικές πόλεις. Ωστόσο, τους πρόδωσε και βάδισε προς την πόλη τους, η οποία δεν είχε τείχη. Ο πληθυσμός της Σπάρτης, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών, αντέδρασε με απίστευτο θάρρος. Οι Σπαρτιάτισσες όχι μόνο αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν την πόλη, αλλά βοήθησαν και στην κατασκευή αμυντικών τάφρων και τειχών. Αν και ο Πύρρος και ο γιος του, Πτολεμαίος, επιχείρησαν επανειλημμένα να διασπάσουν την άμυνα της πόλης, η ηρωική αντίσταση, που περιελάμβανε και την παρεμπόδιση μιας πλαγιοκόπησης από τον πρίγκιπα Ακρότατο, κράτησε την πόλη ασφαλή. Η πολιορκία απέτυχε, και ο γιος του Πύρρου, Πτολεμαίος, σκοτώθηκε σε μια ενέδρα κατά την αποχώρησή τους.
Ο ορειχάλκινος θώρακας και το σπαθί του βασιλέως Πύρρου. Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας. (Public Domain)
Πικραμένος από τις απώλειες του, ο Πύρρος βάδισε προς το Άργος για να παρέμβει σε μια πολιτική διαμάχη. Ωστόσο, ο αντίπαλός του, ο Αντίγονος, είχε ήδη καταλάβει τους λόφους πάνω από την πεδιάδα. Σε μια χαοτική νυχτερινή επιχείρηση, οι Γαλάτες μισθοφόροι του Πύρρου εισήλθαν στην πόλη, αλλά ακολούθησε σύγχυση και μια μάχη σε στενούς δρόμους. Μια λανθασμένη εντολή του Πύρρου προς τον γιο του, Έλενο, να κατεδαφίσει μέρος του τείχους για να επιτρέψει μια γρήγορη υποχώρηση, παρερμηνεύτηκε. Αντί για υποχώρηση, ο Έλενος οδήγησε τις ενισχύσεις του μέσα στην πόλη, δημιουργώντας ένα αδιαπέραστο μποτιλιάρισμα. Ο μεγαλύτερος ελέφαντας του Ελένου εγκλωβίστηκε στη στενή πύλη, εμποδίζοντας την υποχώρηση του στρατού του Πύρρου. Καθώς ο Πύρρος προσπαθούσε να υποχωρήσει, ένας νεαρός στρατιώτης τον τραυμάτισε ελαφρά με ένα δόρυ. Η μητέρα του στρατιώτη, βλέποντας τον γιο της να μονομαχεί με τον βασιλιά, του πέταξε από τη στέγη ένα κεραμίδι, το οποίο τον έριξε από το άλογο. Ο Πύρρος της Ηπείρου, ο πολεμιστής που είχε αντιμετωπίσει τους Ρωμαίους, τους Καρχηδονίους και τους Σπαρτιάτες, αποκεφαλίστηκε καθώς ήταν πεσμένος στο έδαφος.
Η ζωή και ο θάνατος του Πύρρου σηματοδοτούν το τέλος μιας εποχής. Ήταν ένας βασιλιάς-πολεμιστής που τιμούσε την προσωπική ανδρεία και τη δόξα πάνω από όλα. Οι στρατηγικές του επιλογές ήταν συχνά εξαιρετικά ριψοκίνδυνες, σχεδόν απερίσκεπτες. Απέτυχε να κατανοήσει ότι ο κόσμος που ζούσε δεν κυβερνιόταν πλέον μόνο από την προσωπική, ηρωική πολεμική ικανότητα. Η Ρώμη, μια οργανωμένη και απρόσωπη δύναμη που βασιζόταν σε μια ατελείωτη δεξαμενή ανθρώπων, ήταν ο ανίκητος αντίπαλος. Ο δραματικός και άδοξος θάνατός του από ένα απλό κεραμίδι, σε μια χαοτική αστική μάχη, έκλεισε έναν κύκλο όπου κάθε κέρδος και κάθε πλεονέκτημα μετατρεπόταν σε βαριά απώλεια και ήττα.
Παρά τις στρατιωτικές του ικανότητες, ο Πύρρος δεν έμεινε στην ιστορία ως ένας μεγάλος κατακτητής, αλλά ως παράδειγμα παρορμητικής φιλοδοξίας. Η «Πύρρεια νίκη», η φράση που πήρε το όνομά της από αυτόν, παραμένει μια ισχυρή μεταφορά για το υψηλό κόστος που μπορεί να έχει η επιτυχία, ένα διαχρονικό μάθημα ότι μερικές νίκες είναι τόσο δαπανηρές που είναι χειρότερες από την ήττα.
Σε εφαρμογή από 1η Οκτωβρίου τίθεται η νέα νομοθεσία του υπουργείου Τουρισμού για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις, έχοντας στο επίκεντρο δύο βασικούς στόχους: να διασφαλίσει την πρόσβαση σε στέγη και να αναβαθμιστεί η τουριστική προσφορά της χώρας. Όπως επεσήμανε η υπουργός Τουρισμού κα Όλγα Κεφαλογιάννη, «το ζητούμενο είναι οι Έλληνες να μπορούν να βρουν στέγη, διότι η έλλειψη κατοικίας διαταράσσει την κοινωνική συνοχή», προσθέτοντας ότι «ποιοτικός τουρισμός σημαίνει κανόνες, σημαίνει μέτρο, ισορροπία και τήρηση νομιμότητας».
Σύμφωνα με τον νέο νόμο 5170/2025, από το 2026 δεν θα επιτρέπονται νέες εγγραφές για βραχυχρόνιες μισθώσεις, ενώ ειδικά οι μισθώσεις μέσω του προγράμματος Golden visa απαγορεύονται ρητά. Τα ακίνητα που θα παραμείνουν στις πλατφόρμες θα πρέπει να πληρούν συγκεκριμένα λειτουργικά κριτήρια, όπως να έχουν ασφαλιστήριο συμβόλαιο αστικής ευθύνης, να διαθέτουν κλιματισμό-αερισμό, φωτισμό και να είναι χώροι κύριας χρήσης βάσει του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού. Επιπλέον, απαιτείται Υπεύθυνη Δήλωση ηλεκτρολόγου και πιστοποιητικό μυοκτονίας. Παράλληλα, η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων θα πραγματοποιεί τακτικούς ελέγχους, είτε μέσω των δικών της υπηρεσιών είτε με μικτά συνεργεία, αποστέλλοντας παράλληλα αυτοματοποιημένα μηνύματα στους ιδιοκτήτες.
Η Γενική Γραμματέας Τουριστικής Πολιτικής και Ανάπτυξης, Βασιλική Κουτσούκου, ανέφερε ότι από το καλοκαίρι έχει αποσταλεί το πρώτο αυτοματοποιημένο μήνυμα στους ιδιοκτήτες που έχουν ακίνητα εγγεγραμμένα στο Μητρώο Ακινήτων, ενώ στις 19 Σεπτεμβρίου εκδόθηκε εγκύκλιος που λειτουργεί ως οδηγός με όλα τα απαραίτητα πιστοποιητικά και έγγραφα που πρέπει να υπάρχουν σε κάθε φάκελο.
Από 1η Οκτωβρίου θα γίνει ένα πρώτο ξεκαθάρισμα όσον αφορά τους χώρους κύριας χρήσης, οπότε θα έχουμε τα πρώτα αποτελέσματα της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων.
Η πιο σημαντική αλλαγή αφορά τα ακίνητα μη κύριας χρήσης, τα οποία θα διαγραφούν από την πλατφόρμα της ΑΔΕ από την 1η Οκτωβρίου. Η υπουργός, ξεκαθάρισε ότι ο νόμος ψηφίστηκε τον Ιανουάριο, με το απαραίτητο διάστημα προσαρμογής, και πλέον μόνο ακίνητα κύριας χρήσης θα μπορούν να εκμισθώνονται βραχυχρόνια. Στα τρία πρώτα δημοτικά διαμερίσματα της Αθήνας έχει ήδη παγώσει η δυνατότητα νέων εγγραφών, ενώ εξετάζεται η επέκταση του μέτρου και σε άλλες περιοχές όπου εντοπίζεται κοινωνική πίεση. Παράλληλα, η κυβέρνηση μελετά καλές πρακτικές από το εξωτερικό, όπως το παράδειγμα της Γαλλίας, ώστε να υιοθετήσει ένα μοντέλο προσαρμοσμένο στις ιδιαίτερες ανάγκες της χώρας.
Στο νέο πλαίσιο προβλέπονται αυστηρές κυρώσεις για τα νομικά πρόσωπα που παραβαίνουν τον νόμο, με βασικό πρόστιμο τα 5.000 ευρώ, το οποίο πολλαπλασιάζεται σε περίπτωση που το ίδιο νομικό πρόσωπο επαναλάβει την παράβαση. Για να διασφαλιστεί η διαφάνεια, οι έλεγχοι θα γνωστοποιούνται δέκα ημέρες πριν, χωρίς δυνατότητα υπεκφυγών. Η διαμόρφωση του νέου προτύπου ελέγχων απαίτησε δέκα μήνες εντατικών συνεδριάσεων, ενώ ήδη έχουν σχεδιαστεί προσλήψεις νέου προσωπικού μέσω ΑΣΕΠ και δημιουργία ειδικών κλιμακίων που θα λειτουργούν αυτοτελώς.
Για τους ιδιοκτήτες προβλέπεται ότι αν κάποιος διαθέτει τρία ακίνητα μπορεί να επιλέξει ποιο από αυτά θα εκμισθώνει βραχυχρόνια. Όλα τα υπόλοιπα ακίνητα μη κύριας χρήσης θα διαγράφονται αυτόματα από την πλατφόρμα, με τον Αριθμό Μητρώου Ακινήτου (Α.Μ.Α) να ακυρώνεται χωρίς επιπλέον έλεγχο. Ακόμη κι αν υπάρχουν κρατήσεις μήνες πριν, οι έλεγχοι θα εφαρμόζονται κανονικά.
Η κυβέρνηση δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην κοινωνική διάσταση της ρύθμισης. «Μιλάμε για την κοινωνική συνοχή – αυτό προέχει», τόνισε η υπουργός, εκτιμώντας ότι μέχρι το τέλος του έτους θα υπάρχουν τα πρώτα αποτελέσματα. Ωστόσο, παραδέχτηκε ότι «από μόνη της η απαγόρευση δεν λύνει το πρόβλημα», γι’ αυτό και θα εξεταστούν επιπλέον κίνητρα και αντικίνητρα για την καλύτερη εφαρμογή του νόμου.
Στο χωροταξικό επίπεδο, η Γενική Γραμματεία επεσήμανε ότι θα λαμβάνεται υπ’ όψιν αν μια περιοχή είναι ήδη κορεσμένη, ώστε να μην δημιουργούνται νέα ακίνητα για βραχυχρόνιες μισθώσεις. Δεν πρόκειται για ποσοστώσεις, αλλά για διαχείριση της τάσης ανάπτυξης κάθε περιοχής. Σε ερώτηση σχετικα με τα λεγόμενα service apartments, τα οποία λειτουργούν εκτός πλαισίου, θα θεωρούνται παράνομα αν δεν είναι καταχωρημένα ως νόμιμα καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης.
Η συζήτηση επεκτάθηκε και στη διεθνή ανταγωνιστικότητα. Η εφημερίδα The Epoch Times έθεσε το ερώτημα πώς θα επηρεάσει η νέα ρύθμιση τη θέση της Ελλάδας σε σχέση με άλλες χώρες που έχουν πιο χαλαρό καθεστώς. Η υπουργός Τουρισμού απάντησε ότι «το να έχουμε κάποιες ελάχιστες λειτουργικές προτεραιότητες θεωρούμε ότι μας αναβαθμίζει ως χώρα, ως προορισμό που επιδιώκει να έχει ποιοτική τουριστική προσφορά». Μάλιστα, αποκάλυψε ότι η πιο γνωστή πλατφόρμα βραχυχρόνιας μίσθωσης είχε χαιρετίσει με επιστολή την κατεύθυνση της ελληνικής νομοθεσίας, επισημαίνοντας ότι κι εκείνη θέλει να προσφέρει ποιοτικές υπηρεσίες στους πελάτες της.
Η υπουργός επεσήμανε ακόμη ότι ο τουρισμός καταγράφει υψηλές επιδόσεις με αύξηση ταξιδιωτικών εισπράξεων κατά 12,5% στο πρώτο επτάμηνο του 2025 σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2024, ενώ συνεχίζεται η ενίσχυση της εισερχόμενης ταξιδιωτικής κίνησης. Το σημαντικό, όπως τόνισε, είναι ότι η τουριστική δραστηριότητα επεκτείνεται πλέον και στους μήνες εκτός αιχμής, κάτι που αποτελεί βασική στρατηγική επιδίωξη.
Με όλα αυτά, το νέο πλαίσιο για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις φιλοδοξεί να εξισορροπήσει την προστασία της κοινωνικής συνοχής με την ενίσχυση της τουριστικής δυναμικής, διαμορφώνοντας ένα περιβάλλον δίκαιου ανταγωνισμού και ποιοτικής φιλοξενίας.
Στο επίσημο δελτίο Τύπου του υπουργείου Τουρισμού συνοψίζονται τα εξής βασικά σημεία:
Σε ισχύ από 1η Οκτωβρίου 2025 ο Ν. 5170/2025 για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις
Δεν επιτρέπεται νέα εγγραφή στο Μητρώο Ακινήτων Βραχυχρόνιας Διαμονής στα 3 πρώτα δημοτικά διαμερίσματα της Αθήνας για το 2025 και το 2026
Τα ακίνητα πρέπει:
Να είναι χώροι κύριας χρήσης βάσει Νέου Οικοδομικού Κανονισμού
Να διαθέτουν φυσικό φωτισμό, αερισμό και κλιματισμό
Να έχουν ασφαλιστήριο συμβόλαιο αστικής ευθύνης
Να συνοδεύονται από Υπεύθυνη Δήλωση ηλεκτρολόγου και πιστοποιητικό μυοκτονίας
Για την εφαρμογή των παραπάνω, προβλέπονται έλεγχοι συμμόρφωσης από το υπουργείο Τουρισμού και την ΑΑΔΕ και σε περίπτωση μη συμμόρφωσης του ιδιοκτήτη κυρώσεις και πρόστιμα αντίστοιχα με αυτά των τουριστικών καταλυμάτων.
Η ΑΑΔΕ έχει αποστείλει ηλεκτρονικές ενημερώσεις σε όλους τους διαχειριστές με Αριθμό Μητρώου Ακινήτου, ενώ σχετική εγκύκλιος αποστέλλεται με αυτοματοποιημένα μηνύματα
Στη συνέντευξη Τύπου συμμετείχαν η γενική γραμματέας Τουριστικής Πολιτικής και Ανάπτυξης Βασιλική Κουτσούκου, ο ειδικός σύμβουλος της υπουργού Κωνσταντίνος Ζήκος, η αναπληρώτρια προϊσταμένη Διεύθυνσης Ποιοτικών Προτύπων Μαρία Κιάμου, καθώς και η υφυπουργός Τουρισμού Άννα Καραμανλή και η υπηρεσιακή γραμματέας Ιωάννα Χρήστου.
Ο διεθνούς φήμης Σενεγαλέζος μουσικός και σύγχρονος γκριό Diabel Cissokho συναντά τον διακεκριμένο Έλληνα λυριστή Θεόδωρο Κουμαρτζή σε μια μοναδική μουσική σύμπραξη που γεφυρώνει τις παραδόσεις της Δυτικής Αφρικής με την αρχαία ελληνική μουσική κληρονομιά.
Με όχημα την εκφραστική φωνή του και το απαράμιλλο παίξιμό του στην κόρα, ένα εμβληματικό έγχορδο της δυτικοαφρικανικής μουσικής παράδοσης, ο Diabel Cissokho υφαίνει μουσικές ιστορίες με ρίζες στους αρχαίους γκριό – τους αφρικανούς αφηγητές, μουσικούς και φορείς της προφορικής παράδοσης. Οι συνθέσεις του, εμπλουτισμένες με επιρροές από blues, jazz και παγκόσμια μουσικά ρεύματα, αποτελούν μια πολυδιάστατη γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, στο τοπικό και το οικουμενικό.
Δίπλα του, ο Θεόδωρος Κουμαρτζής αναδεικνύει τις ανεξάντλητες εκφραστικές δυνατότητες της αρχαίας ελληνικής λύρας, μεταμορφώνοντάς τη σε ένα ζωντανό όργανο διαλόγου με το σήμερα.
Μαζί, οι δύο καλλιτέχνες δημιουργούν έναν υπερβατικό μουσικό διάλογο, όπου η αφρικανική πολυρυθμία συναντά τις αρμονικές ηχώ της αρχαιότητας. Η συναυλία περιλαμβάνει σόλο εκτελέσεις, αυτοσχεδιαστικές συνομιλίες και συνεργατικά έργα, αναδεικνύοντας τόσο την κοινή πολιτιστική ρίζα όσο και την ιδιάζουσα ομορφιά των διαφορετικών παραδόσεών τους.
* * * * *
Η συναυλία θα πραγματοποιηθεί στον αύλειο χώρο (Τοίχος της μνήμης) του Αρχαιολογικού Μουσείου Βέροιας, την Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου, στις 19:00
«Δεν μπορώ να περιγράψω εύκολα το συναίσθημα που νιώθεις όταν δίνεις αίμα. Θα έλεγα ότι πας στα ουράνια όταν σκέφτεσαι πως αυτό το αίμα, το δικό σου αίμα, ίσως κάνει τη διαφορά για έναν συνάνθρωπό σου, ίσως τον κρατήσει στη ζωή». Με αυτά τα λόγια περιγράφει η Μόρφη Τσαλπαρά το συναίσθημα που βιώνει κάθε φορά που δίνει αίμα – μια πράξη που πραγματοποιεί τακτικά εδώ και δεκαετίες.
Η γυναίκα που κάποτε στη θέα μιας βελόνας «έβλεπε τον Χάρο με τα μάτια της», όπως εξομολογήθηκε στο ΑΠΕ ΜΠΕ χαμογελώντας, όχι μόνο ξεπέρασε τον φόβο της για το αναπόφευκτο «τσίμπημα», αλλά με επιμονή και ανιδιοτελή προσφορά κατάφερε να βοηθήσει εκατοντάδες ανθρώπους στη Θεσσαλονίκη και στο Αχλαδοχώρι Σερρών, συγκεντρώνοντας ακούραστα φιάλες αίματος. «Άλλοτε ο φόβος, άλλοτε ο ωχ-αδερφισμός μάς κρατούν πίσω. Θα ήθελα να μην αφήνουμε τον φόβο να μας στερεί τη χαρά της προσφοράς και της ανθρωπιάς. Στους δύσκολους καιρούς που ζούμε, αυτή η πράξη δίνει άλλο νόημα στη ζωή», σημείωσε, εν όψει της νέας αιμοδοσίας που θα πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα 29 Σεπτεμβρίου, στις εγκαταστάσεις του ΕΔΟΕΑΠ στη Θεσσαλονίκη (Τσιμισκή 43, 5ος όροφος), από τις 9:00 έως τις 13:00.
Από την πρώτη αιμοδοσία στο ΑΧΕΠΑ έως την «Τράπεζα Αίματος»
Παρότι έχουν περάσει πάνω από 50 χρόνια από την πρώτη φορά που έδωσε αίμα, η Μόρφη θυμάται ακόμη το βλέμμα μιας μητέρας με θαλασσαιμικό παιδί, που είχε συναντήσει τότε. «Είχα πάει στο ΑΧΕΠΑ για να μάθω τι ομάδα αίματος έχω, περίπου 18 ετών, την περίοδο της Χούντας. Κατέληξα να δώσω αίμα. Δεν θα ξεχάσω ποτέ εκείνο το βλέμμα», αναφέρει.
Χρόνια αργότερα έγινε και δότρια αιμοπεταλίων – «οι βελόνες εκείνες μού φάνηκαν σαν βελόνες πλεξίματος», λέει χαρακτηριστικά – μετά από μια επίσκεψη στο νοσοκομείο «Παπανικολάου» μαζί με τον δημοσιογράφο της «Μακεδονίας» Βασίλη Πάγκαλο, που ήταν επίσης δότης. Για χρόνια εργαζόταν ως διορθώτρια κειμένων στην ίδια εφημερίδα, χωρίς να έχει ασχοληθεί συστηματικά με τη συγκέντρωση αίματος, ώσπου η ανάγκη ενός συναδέλφου την παρακίνησε να οργανωθεί.
«Είχε μεγάλη ανάγκη ένας συνάδελφος στη ‘Μακεδονία’ και πήγαμε πέντε άτομα και δώσαμε. Τότε αναρωτήθηκα γιατί δεν κάνουμε μια τράπεζα αίματος. Ο τότε διευθυντής, Τραϊανός (Νούλης) Χατζηδημητρίου, μου είπε ‘πάρ’ το πάνω σου’. Δεν είχα γνώση ούτε ήξερα αν θα συμμετείχαν οι συνάδελφοι. Σκέφτηκα τον αρχίατρο του ΕΔΟΕΑΠ, Κώστα Κουτσομητέλη. Του είπα: ‘Βάζω το μεράκι, βάζεις τη γνώση;’ Όχι μόνο ανταποκρίθηκε, αλλά ήρθε στην εφημερίδα, μίλησε με τους συναδέλφους και έδωσε και ο ίδιος αίμα», διηγείται.
Με ένα εσωτερικό γκάλοπ, από τα 140 άτομα που εργάζονταν τότε στη «Μακεδονία», τα 105 δήλωσαν πρόθυμα να συμμετάσχουν. Στην πρώτη αιμοδοσία εμφανίστηκαν οι 30, συγκεντρώνοντας 33 φιάλες αίματος. «Εκείνη η τράπεζα αίματος δεν ήμουν εγώ, ήταν όλοι: η Μαρία Πανούδη, ο Βασίλης Πάγκαλος, οι συνάδελφοι, οι διευθυντές», υπογραμμίζει.
Όταν το ιστορικό συγκρότημα της «Μακεδονίας» έκλεισε, δημιουργήθηκε η «Τράπεζα Αίματος ΕΔΟΕΑΠ Μακεδονίας», σε συνεργασία με τον Ενιαίο Δημοσιογραφικό Οργανισμό Επικουρικής Ασφαλίσεως και Περίθαλψης. Παρά ταύτα, οι συμμετοχές παρέμειναν περιορισμένες. Στην τελευταία αιμοδοσία συγκεντρώθηκαν μόλις 13 φιάλες – οι πέντε από γιατρούς. «Πόσο θέλω να γίνει μεγάλη αυτή η τράπεζα και να αποσυρθώ με μια ηθική ικανοποίηση», λέει η Μόρφη.
Στη μνήμη του Θωμά
Το 2010, όταν συνταξιοδοτήθηκε, επέστρεψε στο Αχλαδοχώρι Σερρών, το χωριό της, με περίπου 500 κατοίκους, κοντά στα βουλγαρικά σύνορα. «Ποιος θα φανταζόταν ότι ένα μικρό ακριτικό χωριό θα είχε τράπεζα αίματος; Κι όμως, είχε! Την ίδρυσε ο Θωμάς, που πέθανε από καρκίνο στα 38 του, δύο χρόνια πριν επιστρέψω. Οργανώσαμε αιμοδοσία στη μνήμη του. Περιμέναμε 20 φιάλες και ήρθαν 80 αιμοδότες. Πήραμε 50, γιατί δεν υπήρχαν αρκετοί ασκοί. Μακάρι όλες οι αιμοδοσίες να ήταν έτσι», θυμάται συγκινημένη.
Η Μόρφη μιλά με ευγνωμοσύνη για τη στήριξη της διευθύντριας Αιμοδοσίας του Γενικού Νοσοκομείου Σερρών, Αικατερίνης Τζιούρα, καθώς και για τους εθελοντές και τις εθελόντριες, τους οποίους αποκαλεί «αφανείς ήρωες» που αξίζουν ένα μεγάλο «ευχαριστώ».
Σήμερα, χρόνια μετά τον πρόωρο χαμό του ιδρυτή της, η τράπεζα αίματος του Αχλαδοχωρίου συνεχίζει δυναμικά. «Έχουμε υπόλοιπο 280 φιαλών. Έχω πει ότι όταν φτάσουμε τις 300 θα αποχωρήσω, θα δώσω τόπο στη νέα γενιά. Κάθε φορά όμως μου λένε: ‘Δεν μαζεύτηκαν ακόμη 300, δεν φεύγεις’», αναφέρει.
Έκκληση για συμμετοχή
Η Μόρφη Τσαλπαρά κλείνει με μια ευχή: περισσότεροι Έλληνες και Ελληνίδες να εγγράφονται σε τράπεζες αίματος. «Αυτό είναι πολύ πιο αποτελεσματικό από το να πηγαίνει κάποιος σποραδικά σε ένα νοσοκομείο για να δώσει αίμα», επισημαίνει.
Η αιμοδοσία διαρκεί μόλις 8-10 λεπτά και μπορεί να πραγματοποιείται κάθε έξι μήνες. Όσοι και όσες ασφαλισμένοι του ΕΔΟΕΑΠ επιθυμούν να συμμετάσχουν στην αιμοδοσία της Δευτέρας, ακόμη και αν δεν βρίσκονται στη Θεσσαλονίκη, μπορούν να το κάνουν στα κέντρα αιμοδοσίας της περιοχής τους, με τον κωδικό της τράπεζας αίματος ΕΔΟΕΑΠ Μακεδονίας: 11935. Έτσι εξασφαλίζουν και το δικαίωμα κάλυψης σε περίπτωση προσωπικής ή οικογενειακής ανάγκης για αίμα.
Η Ελλάδα έχει κάθε λόγο να είναι περήφανη για την παγκόσμια κυριαρχία της στον τομέα της ναυτιλίας, αφού αποτελεί τη μεγαλύτερη ναυτιλιακή δύναμη του κόσμου, με στόλο 5.691 πλοίων, που αντιπροσωπεύει το 20% της παγκόσμιας χωρητικότητας. Η ελληνική ναυτιλία όχι μόνο διατηρεί την πρωτοκαθεδρία της εδώ και δεκαετίες, αλλά αποτελεί και τη ραχοκοκαλιά του παγκόσμιου εμπορίου, μεταφέροντας το 21% των θαλάσσιων μεταφορών παγκοσμίως και συμβάλλοντας με 7,9% στο ελληνικό ΑΕΠ. Παράλληλα, πρωτοπορεί στην πράσινη μετάβαση με 8% του στόλου ήδη εξοπλισμένου με εναλλακτικά καύσιμα και 629 νέα πλοία υπό κατασκευή για την περίοδο 2025-2028, αποδεικνύοντας τη δέσμευσή της στο βιώσιμο μέλλον των θαλασσών.
Η διεθνής διάσταση της ελληνικής ναυτιλίας αποτυπώνεται στο γεγονός ότι τα ελληνόκτητα πλοία επισκέπτονται 176 χώρες ανά τον κόσμο, ενώ περισσότερο από το 52% των ναυτιλιακών εταιρειών που είναι εισηγμένες στα χρηματιστήρια της Νέας Υόρκης ανήκουν σε Έλληνες. Αυτή η παγκόσμια παρουσία καθιστά την Ελλάδα όχι απλώς μια ναυτιλιακή δύναμη, αλλά ηγέτιδα στον τομέα των θαλάσσιων μεταφορών.
Η ελληνική ναυτιλία αποτελεί βασικό πυλώνα της εθνικής οικονομίας, συμβάλλοντας με 7,9% στο ελληνικό ΑΕΠ. Οι εισπράξεις από θαλάσσιες μεταφορές ανέρχονται σε 14-21 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, με το 2022 να αποτελεί έτος ρεκόρ με 21 δισεκατομμύρια ευρώ. Η συνολική προστιθέμενη αξία του κλάδου φτάνει τα 14,2 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ η απασχόληση αγγίζει τις 160.000 θέσεις εργασίας άμεσα και έμμεσα.
Ιδιαίτερα σημαντική είναι η συμβολή στις εξαγωγές υπηρεσιών, όπου η ναυτιλία κατέχει το μερίδιο του λέοντος, αποτελώντας τον μεγαλύτερο εξαγωγέα συναλλάγματος της χώρας. Η φορολογική συμβολή της ναυτιλίας υπολογίζεται σε εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ ετησίως, ενώ οι έμμεσες επιπτώσεις στην οικονομία μέσω της αγοράς εξοπλισμού, υπηρεσιών και προμηθειών πολλαπλασιάζουν την οικονομική της επίδραση.
Ο υπουργός Ναυτιλίας Βασίλης Κικίλιας επισημαίνει ότι το 21% της παγκόσμιας ναυτιλιακής ισχύος ανήκει σε ελληνικά συμφέροντα, δίνοντας τεράστιο πλεονέκτημα στη χώρα στο διεθνές τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Η στρατηγική αξία της ελληνικής ναυτιλίας αποδεικνύεται από το γεγονός ότι περίπου το 60% των εμπορικών μεταφορών της ΕΕ πραγματοποιείται από ελληνόκτητα πλοία, ενώ τα ελληνικά πλοία εγγυώνται την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης σε περιόδους κρίσεων όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Πειραιάς-Αθήνα: Το παγκόσμιο κέντρο της ναυτιλίας
Ο Πειραιάς κατατάσσεται σταθερά στις πρώτες 10 θέσεις των κορυφαίων ναυτιλιακών κέντρων παγκοσμίως, κατέχοντας την 8η θέση σύμφωνα με τη νέα έκθεση του Xinhua-Baltic International Shipping Centre Development Index 2025. Η ευρύτερη περιοχή της Αττικής φιλοξενεί περισσότερα από 1.000 ναυτιλιακά γραφεία, γεγονός που την καθιστά έναν από τους σημαντικότερους κόμβους πλοιοκτησίας, τεχνικής διαχείρισης και ναυτιλιακών υπηρεσιών διεθνώς.
Το ναυτιλιακό cluster του Πειραιά αποτελείται από 3.273 επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στους ναυτιλιακούς κλάδους. Η πιο κυρίαρχη ομάδα είναι οι «Διαχειριστές και Χειριστές Πλοίων» με 974 εταιρείες, ακολουθούμενη από επιχειρήσεις ανταλλακτικών και εξοπλισμού. Αυτό το οικοσύστημα δημιουργεί συνέργειες και εξωστρέφεια που ενισχύουν τη συνολική ανταγωνιστικότητα της ελληνικής ναυτιλίας.
Σύμφωνα με έρευνες, στην περιοχή Πειραιά-Αθήνας λειτουργούν 563 εταιρείες διαχείρισης πλοίων που διαχειρίζονται 5.191 πλοία χωρητικότητας άνω των 1.000 grt, με το 75% να διαχειρίζεται bulk carriers ή tankers και το 84% να διαχειρίζεται διαφοροποιημένους στόλους. Αυτά τα στοιχεία αναδεικνύουν τον Πειραιά ως ηγέτη στη διαχείριση πλοίων παγκοσμίως.
Η τεχνολογική μετάβαση: Smart Shipping και ψηφιοποίηση
Η ελληνική ναυτιλία πρωτοπορεί στην ψηφιοποίηση και τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης. Εταιρείες όπως η DeepSea Technologies, METIS Cyberspace Technology και OrcaAI αποτελούν παγκόσμιους ηγέτες στην ανάπτυξη smart shipping λύσεων. Ο Κωνσταντίνος Κυριακόπουλος, διευθύνων σύμβουλος της DeepSea Technologies, δηλώνει με σιγουριά ότι «η Ελλάδα μπορεί και πρέπει να είναι το Silicon Valley της παγκόσμιας ναυτιλίας». Οι ψηφιακές τεχνολογίες επιφέρουν μετρήσιμα οφέλη: βελτιστοποίηση της λειτουργικής απόδοσης, μείωση της κατανάλωσης καυσίμων, αποτελεσματική διαχείριση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος και ενισχυμένη ασφάλεια. Η τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιείται για ανάλυση μεγάλων δεδομένων, προγνωστική συντήρηση και βελτιστοποίηση δρομολογίων.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η συνεργασία μεταξύ Laskaridis Shipping, METIS και Bureau Veritas για την ανάπτυξη του METIS Ship Connect System. Το σύστημα αυτό συλλέγει δεδομένα σε πραγματικό χρόνο από αισθητήρες και όργανα του πλοίου, παρέχοντας αξιοποιήσιμες πληροφορίες για τη βελτιστοποίηση των λειτουργιών. Το bulk carrier LETO έγινε το πρώτο πλοίο παγκοσμίως που απέκτησε τον χαρακτηρισμό DATAINFRA.
Η Αθήνα εξελίσσεται σε κέντρο καινοτομίας για τη ναυτιλία, με καινοτόμες νεοφυείς εταιρείες να συνεργάζονται στενά με την κοινότητα των πλοιοκτητών για την ανάπτυξη μοναδικών λύσεων. Αυτές οι εταιρείες τεχνολογίας εξάγουν τις λύσεις τους σε πλοιοκτήτες σε όλο τον κόσμο, καθιστώντας την Ελλάδα παγκόσμιο κέντρο ναυτιλιακής τεχνολογίας.
Η συμβολή στο παγκόσμιο εμπόριο και την ευημερία
Η ελληνική ναυτιλία αποτελεί βασικό πυλώνα του παγκόσμιου εμπορίου, αφού περισσότερο από το 80% του παγκόσμιου εμπορίου διακινείται δια θαλάσσης. Τα ελληνόκτητα πλοία μεταφέρουν κάθε είδους εμπόρευμα που τροφοδοτεί την παγκόσμια οικονομία, από βασικά αγαθά όπως τρόφιμα και πρώτες ύλες έως ενεργειακά και βιομηχανικά προϊόντα.
Η αξιοπιστία και ανθεκτικότητα του ελληνόκτητου στόλου αποδείχθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, όπου δε σταμάτησε ούτε μια στιγμή τη διασφάλιση των εφοδιαστικών αλυσίδων. Επίσης, εγγυήθηκε την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία και κρατά τις θάλασσες ανοιχτές εν όσω εξελίσσεται η κρίση στη Μέση Ανατολή.
Η κυριαρχία της ελληνικής ναυτιλίας μεταφράζεται σε διπλωματική ισχύ και διεθνή επιρροή. Η τεράστια προστιθέμενη αξία που προσφέρει η ελληνόκτητη ναυτιλία αποτελεί το ισχυρότερο «διαβατήριο» για να κερδίσει η χώρα αναβαθμισμένο ρόλο στον παγκόσμιο διάλογο και τις εμπορικές συμφωνίες. Οι Έλληνες εφοπλιστές κατέχουν σταθερή εκπροσώπηση στους διεθνείς οργανισμούς της ναυτιλίας, με τη χώρα να κατέχει την πρώτη θέση στο συμβούλιο του IMO για δεύτερη συνεχόμενη εκλογή και κυρίαρχο ρόλο στις σημαντικές επιτροπές που χαράσσουν το ναυτιλιακό μέλλον του πλανήτη.
Η σχέση Renault-OYAK αντιπροσωπεύει μια από τις πιο ιδιαίτερες συμπράξεις στη διεθνή αυτοκινητοβιομηχανία. Το OYAK (Ordu Yardımlaşma Kurumu), που ιδρύθηκε το 1961, αποτελεί το συνταξιοδοτικό ταμείο των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων με περισσότερα από 470.000 μέλη. Η ιδρυτική του νομοθεσία, που θεσπίστηκε αμέσως μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1960, χορήγησε στο ταμείο εκτεταμένες φορολογικές απαλλαγές και το δικαίωμα συμμετοχής σε εμπορικές δραστηριότητες.
Η εταιρική σχέση ξεκίνησε το 1969, όταν η Renault αναζητούσε επέκταση πέρα από τα σύνορα της Δυτικής Ευρώπης. Η Τουρκία παρουσίαζε έναν ελκυστικό συνδυασμό: είχε ανερχόμενη αγορά, στρατηγική γεωγραφική θέση και αποτελούσε έναν ισχυρό τοπικό εταίρο με πολιτική επιρροή. Το εργοστάσιο άρχισε την παραγωγή το 1971 με το Renault 12, σηματοδοτώντας την έναρξη μιας σχέσης που θα εξελισσόταν σε μία από τις πιο επιτυχημένες διεθνείς συνεργασίες της Renault.
Η εξέλιξη της Προύσας σε παγκόσμιο κέντρο
Σήμερα, το εργοστάσιο της Προύσας αποτελεί τη μεγαλύτερη παραγωγική μονάδα της Renault εκτός Δυτικής Ευρώπης, με ετήσια δυναμικότητα 390.000 αυτοκινήτων και 920.000 κινητήρων. Αυτή η εξέλιξη δεν ήταν τυχαία. Η Τουρκία, με την ταχεία βιομηχανική ανάπτυξη των δεκαετιών του 1970 και 1980, προσέφερε συγκριτικά πλεονεκτήματα: χαμηλότερο κόστος εργασίας, ανερχόμενη εσωτερική αγορά και στρατηγική τοποθεσία για εξαγωγές προς την Ευρώπη, την Αφρική και τη Μέση Ανατολή.
Το εργοστάσιο εξάγει περισσότερο από το 80% της παραγωγής του σε πάνω από 70 χώρες παγκοσμίως, καθιστώντας την Προύσα κεντρικό κόμβο της παγκόσμιας στρατηγικής της Renault. Αυτή η επιτυχία αντικατοπτρίζει την ικανότητα της Renault να αξιοποιεί τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Τουρκίας, ενώ παράλληλα συνέβαλε στην ανάπτυξη της τουρκικής αυτοκινητοβιομηχανίας.
Η επένδυση των 400 εκατομμυρίων ευρώ που ανακοινώθηκε το 2023 εντάσσεται στο «International Game Plan 2027» της Renault. Αυτό το σχέδιο αντικατοπτρίζει μια θεμελιώδη αλλαγή στη στρατηγική της εταιρείας: τη μετάβαση από την παραδοσιακή εστίαση στην ευρωπαϊκή αγορά σε μια πολυκεντρική προσέγγιση με πέντε στρατηγικούς κόμβους: Λατινική Αμερική, Βόρεια Αφρική, Τουρκία, Ινδία και Νότια Κορέα.
Το σχέδιο προβλέπει την παραγωγή τεσσάρων νέων μοντέλων στην Προύσα έως το 2027, συμπεριλαμβανομένων τριών SUV. Το Renault Duster, που ήδη παράγεται, αντιπροσωπεύει την πρώτη φάση αυτής της επένδυσης. Το Renault Boreal, του οποίου η παραγωγή θα ξεκινήσει το 2026, θα εξάγεται σε περισσότερες από 50 χώρες.
Η έναρξη παραγωγής του νέου Clio στην Προύσα δεν αποτελεί απλώς μια βιομηχανική εξέλιξη, αλλά το άνοιγμα ενός νέου κεφαλαίου στην ιστορία της Renault. Πενήντα έξι χρόνια μετά την πρώτη συνεργασία με το OYAK, η γαλλική εταιρεία έχει μετατρέψει την Τουρκία σε έναν από τους κύριους πυλώνες της παγκόσμιας στρατηγικής της.
Η Προύσα, από περιφερειακό εργοστάσιο που παρήγαγε το Renault 12 για την τοπική αγορά, έχει εξελιχθεί σε ένα από τα πιο προηγμένα βιομηχανικά κέντρα της Renault παγκοσμίως. Αυτή η μεταμόρφωση αποτελεί απόδειξη ότι η επιτυχία στη σύγχρονη αυτοκινητοβιομηχανία απαιτεί όχι μόνο τεχνολογική καινοτομία, αλλά και στρατηγική όραση, μακροπρόθεσμες συμπράξεις και την ικανότητα προσαρμογής σε διαφορετικά πολιτισμικά και γεωπολιτικά περιβάλλοντα.
Αν έχετε ακούσει ποτέ κάποιον να μιλά για τη «Διδασκαλία της Μέσης Οδού», τότε έχετε ήδη συναντήσει τη σοφία του Κομφούκιου.
Ο Κομφούκιος, γνωστός στα κινεζικά ως Κονγκζί, έζησε πριν από περισσότερα από 2.500 χρόνια (551-479 π.Χ.). Γεννήθηκε στο κράτος του Λου – σημερινή επαρχία Σάντονγκ – μια εποχή που η Κίνα ήταν κατακερματισμένη σε αντίπαλα βασίλεια και βυθισμένη σε πολιτική διαφθορά. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, έγινε ένας από τους πιο επιδραστικούς δασκάλους της ιστορίας.
Ο Κομφούκιος ήταν φιλόσοφος, παιδαγωγός και ηθικός καθοδηγητής που πίστευε ότι ο δρόμος προς μια καλύτερη κοινωνία ξεκινά με την καλλιέργεια της αρετής στο άτομο. Τόνιζε τρεις βασικές αξίες:
Ρεν: Μια μόνο λέξη με μεγάλο εύρος σημασιών. Το κινεζικό ιδεόγραμμα για το «ρεν» αποτελείται από δύο μέρη:«άνθρωπος» στα αριστερά και «δύο» στα δεξιά. Κάποιοι μελετητές πιστεύουν ότι δεν υπάρχει οριστικός ορισμός και ότι είναι η κεντρική αρετή που προωθεί ο Κομφούκιος για τις διαπροσωπικές σχέσεις, περιλαμβάνοντας ιδιότητες όπως η αφοσίωση, η αμοιβαιότητα, η καλοσύνη και η ανιδιοτέλεια. Ο Άρθουρ Ντέηβιντ Ουώλεϋ (Arthur David Waley), πρωτοπόρος Βρετανός μεταφραστής και σινολόγος, το απέδωσε ως «Καλοσύνη» στη μετάφρασή του το 1938.
Γι: Η αρετή του γι αναφέρεται στη δικαιοσύνη, δηλαδή στο να πράττει κανείς το σωστό, ακόμη και όταν είναι ο πιο δύσκολος δρόμος.
Λι: Επίσης μια μόνο λέξη με ευρύ φάσμα υποκείμενων εννοιών. Αναφέρεται στη σωστή τελετουργία και συμπεριφορά, από κοινωνικές μορφές έως τελετουργικές ιεροτελεστίες. Ο Κομφούκιος είπε στο «Λι Τζι» (Βιβλίο των Τελετών): «Τι είναι το λι (η τελετουργική ευπρέπεια); Λι είναι ο κώδικας συμπεριφοράς και οι κανόνες που ακολουθούμε σε ό,τι κάνουμε».
Ο Κομφούκιος δίδασκε ότι το λι είναι το σύνολο των κανόνων, εθίμων και προτύπων που καθοδηγούν τη σωστή συμπεριφορά σε κάθε πτυχή της ζωής. Χωρίς το λι, η κοινωνία πέφτει σε αταξία: οι οικογένειες χάνουν την αρμονία, οι άρχοντες και οι αξιωματούχοι χάνουν την ιεραρχία, οι στρατοί τη πειθαρχία, και ακόμη και οι καθημερινές αλληλεπιδράσεις χάνουν τον σεβασμό και το μέτρο τους. Εν ολίγοις, το λι παρέχει τη δομή που κρατά τόσο την προσωπική συμπεριφορά όσο και τη δημόσια ζωή σε ισορροπία.
Αυλικές κατά τη Δυναστεία Τανγκ. (Zhou Fang)
Οι διδασκαλίες του Κομφούκιου καταγράφηκαν αργότερα από τους μαθητές του σε ένα βιβλίο που ονομάζεται «Ανάλεκτα». Οι ιδέες του διαμόρφωσαν τον κινεζικό πολιτισμό για αιώνες και εξαπλώθηκαν σε όλη την Ανατολική Ασία, επηρεάζοντας την Ιαπωνία, την Κορέα και το Βιετνάμ.
Η κληρονομιά του Κομφούκιου δεν ήταν πάντοτε ομαλή. Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας (ΚΚΚ), το οποίο υποστηρίζει τον αθεϊσμό και τη βία, απαγόρευσε τον Κομφουκιανισμό, χαρακτηρίζοντάς τον «φεουδαρχική δεισιδαιμονία», μαζί με άλλες παραδοσιακές φιλοσοφίες. Κατά τη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης (1966-1976), οι Ερυθροφρουροί του ΚΚΚ κατέστρεψαν ναούς αφιερωμένους στον Κομφούκιο, ακόμη και βεβήλωσαν τον τάφο του, ανοίγοντάς τον.
Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, το ΚΚΚ χρησιμοποίησε το όνομά του στο εξωτερικό – ως μέρος της ονομασίας των Ινστιτούτων «Κομφούκιος» που δημιουργήθηκαν σε πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις – για να προωθήσει τη ρητορική του ΚΚΚ και να ενισχύσει τους στόχους ήπιας ισχύος μέσω του Τμήματος Ενωμένου Μετώπου, ενός οργανισμού που είναι υπεύθυνος για την εποπτεία των δραστηριοτήτων επιρροής του Πεκίνου στην Κίνα και στο εξωτερικό.
Παρά τις δεκαετίες καταπίεσης, οικειοποίησης και αλλοιωμένης ερμηνείας, η αλήθεια των λόγων του Κομφούκιου εξακολουθεί να αγγίζει. Εδώ είναι πέντε ρήσεις του, όλες από τα «Ανάλεκτα», που παραμένουν εκπληκτικά επίκαιρες σήμερα.
«Η εκπαίδευση πρέπει να είναι για όλους, χωρίς διάκριση»
Ο Κομφούκιος πίστευε ότι όλοι άξιζαν την ευκαιρία να μάθουν. Σε μια εποχή που η εκπαίδευση ήταν προνόμιο της αριστοκρατίας, άνοιξε το σχολείο του σε οποιονδήποτε έδειχνε ζήλο, ανεξαρτήτως περιουσίας ή καταγωγής.
Στα «Ανάλεκτα», ο Κομφούκιος γράφει: «Ποτέ δεν αρνήθηκα να διδάξω όποιον ήρθε σε μένα με το μικρό δώρο των δέκα λωρίδων αποξηραμένου κρέατος».
Εκείνη την εποχή, η προσφορά ενός τέτοιου μικρού δώρου (γνωστού ως «σούσιου» -shuxiu- στα κινεζικά) ήταν ένας συνηθισμένος τρόπος να δείξει κανείς σεβασμό όταν συναντούσε έναν δάσκαλο . Με αυτή τη δήλωση, ο Κομφούκιος τόνιζε ότι ήταν πρόθυμος να διδάξει οποιονδήποτε ήθελε ειλικρινά να μάθει, όσο ταπεινή κι αν ήταν η προσφορά του. Με τον καιρό, το σούσιου έγινε συνώνυμο με το παραδοσιακό δώρο που δίνει ο μαθητής στον δάσκαλο.
Κινέζος λόγιος σε λιβάδι. (Ανώνυμος καλλιτέχνης της περιόδου της Δυναστείας Σονγκ)
«Μην κάνεις στους άλλους αυτό που δεν θέλεις να σου κάνουν»
Αυτή η ρήση μοιάζει εντυπωσιακά με τον «χρυσό κανόνα» των δυτικών θρησκειών και παραδόσεων: «Να κάνεις στους άλλους ό,τι θέλεις να σου κάνουν». Το νόημα στο απόφθεγμα του Κομφούκιου ήταν ότι η αληθινή αρετή απαιτεί να μπαίνεις στη θέση του άλλου.
Η ρήση προέρχεται από μια συνομιλία του Κομφούκιου με τον μαθητή του Τσι Γκονγκ, που τον ρώτησε: «Υπάρχει μία λέξη που θα μπορούσε να καθοδηγεί τις πράξεις ενός ανθρώπου για ολόκληρη τη ζωή του;»
Ο Τσι Γκονγκ ήθελε ο δάσκαλός του να συνοψίσει την αρχή της ζωής σε μία μόνο λέξη.
Ο Κομφούκιος απάντησε: «Ίσως είναι το σου (shu) – αυτό που δεν θέλεις να σου κάνουν, μην το κάνεις στους άλλους».
Ο Τσενγκ Σεν, άλλος σημαντικός μαθητής του Κομφούκιου, εξήγησε αργότερα ότι το σου (γενναιοδωρία και καλοσύνη προς τους άλλους) και το τζονγκ (zhong – αφοσίωση ή υπευθυνότητα) είναι η ουσία του ρεν, που ο Κομφούκιος προώθησε ως το ύψιστο ηθικό πρότυπο, αντιπροσωπεύοντας τις καλές ποιότητες των ανθρώπων.
Ο Τσενγκ Σεν έγινε γνωστός για την αφοσίωσή του στους γονείς του και για τη συμβολή του στη συγγραφή δέκα βιβλίων που επηρέασαν βαθιά τον Κομφουκιανισμό.
«Εκείνος που κυβερνά το κράτος με αρετή είναι σαν τον Πολικό Αστέρα, που μένει σταθερός στη θέση του, ενώ τα άλλα αστέρια περιστρέφονται γύρω του»
Για τον Κομφούκιο, το κλειδί της ηγεσίας είναι το ηθικό παράδειγμα.
Με απλά λόγια, διδάσκει ότι η προσωπική αρετή ενός ηγέτη μπορεί να εμπνεύσει τον λαό, να φέρει σταθερότητα στο έθνος και να κερδίσει διαρκή εμπιστοσύνη και υποστήριξη. Αυτή η ιδέα δείχνει πόσο πολύ εκτιμούσε ο Κομφούκιος την ηγεσία μέσω της αρετής, μια έννοια που διαμόρφωσε βαθιά την παραδοσιακή κινεζική πολιτική σκέψη και έγινε καθοδηγητική αρχή για σοφούς ηγέτες σε όλη την ιστορία.
«Οι ευγενείς δεν προσκολλώνται στη ζωή με τίμημα τη δικαιοσύνη· είναι πρόθυμοι να δώσουν τη ζωή τους για να τη διαφυλάξουν»
Στην κινεζική ιστορία, πολλοί λόγιοι και αξιωματούχοι προσπάθησαν να ζήσουν με αυτό το ιδανικό, επιλέγοντας μερικές φορές το μαρτύριο αντί του συμβιβασμού. Σε σύγχρονους όρους, θυμίζει εκείνους που διώκονται για τις πεποιθήσεις τους ή οποιονδήποτε ρισκάρει την προσωπική του ασφάλεια για μια ανώτερη αρχή.
Αυτή η ρήση πηγαίνει στην καρδιά της ιδέας του Κομφούκιου για τον τζουνζί (junzi) – τον «ευγενή» ή «ενάρετο άνθρωπο». Ένα τέτοιο πρόσωπο, έλεγε, εκτιμά την ακεραιότητα περισσότερο από την επιβίωση.
Το ίδιο πνεύμα εμφανίστηκε και σε άλλους πολιτισμούς. Οι πρώτοι χριστιανοί, υπό ρωμαϊκό διωγμό, προτιμούσαν τα βασανιστήρια και τις εκτελέσεις από το να αρνηθούν την πίστη τους, ενισχύοντας την παράδοσή τους με θάρρος και θυσία.
«Η αρετή της Διδασκαλίας της Μέσης Οδού είναι ύψιστη, όμως οι άνθρωποι την έχουν από καιρό παραμελήσει»
Ο Κομφούκιος εξήρε τη Διδασκαλία της Μέσης Οδού, επίσης γνωστή ως κατάσταση ισορροπίας και αρμονίας, η οποία είναι κάλεσμα για ισορροπία και αποφυγή ακροτήτων. Σύμφωνα με τη διδασκαλία του, δεν πρόκειται για αδυναμία αλλά για σοφία: προσφέρει αρμονία, σταθερότητα και δικαιοσύνη.
Στην πράξη, αυτό σήμαινε να ενθαρρύνει τους ανθρώπους να είναι σκεπτικοί, μετρημένοι και στοχαστικοί αντί για βιαστικοί ή ακραίοι. Οι σύγχρονοι ψυχολόγοι ίσως το αποκαλούσαν συναισθηματική ρύθμιση· ο Κομφούκιος το ονόμαζε αρετή.
Σε μια εποχή όπου η πολιτική πόλωση και η οργή στα κοινωνικά μέσα κυριαρχούν στην καθημερινότητα, η υπενθύμιση του να αναζητούμε την ισορροπία είναι εξίσου σημαντική σήμερα.
Λεπτομέρεια από το έργο του Κινέζου καλλιτέχνη Μα Γιουάν «Στο Μονοπάτι του Βουνού την Άνοιξη», 1190-1225. (National Museum, Taipei, Taiwan/Public Domain)
Γιατί τα λόγια του εξακολουθούν να έχουν σημασία
Ο Κομφούκιος κάποτε περιέγραψε τον εαυτό του με μετριοφροσύνη: «Μεταδίδω, δεν δημιουργώ. Είμαι πιστός και αγαπώ τους αρχαίους». Μεταδίδοντας την αρχαία σοφία, τη μετέτρεψε σε διαχρονικό οδηγό.
Από το δικαίωμα στην εκπαίδευση μέχρι την ενσυναίσθηση, την ηθική ηγεσία, την ακεραιότητα και την ισορροπία, τα λόγια του ταξίδεψαν διαμέσου είκοσι πέντε αιώνων και εξακολουθούν να αγγίζουν τους ανθρώπους.
Η Κίνα την εποχή του Κομφούκιου μπορεί να ήταν μια χώρα φεουδαρχών και τελετουργικών Αυλών, πολύ μακριά από τον κόσμο των κινητών τηλεφώνων και των δημοκρατιών μας. Ωστόσο, οι γνώσεις του για την ανθρώπινη φύση παραμένουν αιχμηρές όσο ποτέ. Μας υπενθυμίζουν ότι η σοφία δεν γερνά – και ότι οι πιο ισχυρές αλήθειες είναι συχνά οι πιο απλές.
