Το Μουσείο Βορρέ ανακοινώνει δύο κύκλους εικαστικών εργαστηρίων για άτομα άνω των 65 ετών, στο πλαίσιο του προγράμματός του, «Αποτυπώματα Μνήμης». Τα εργαστήρια θα γίνουν υπό την καθοδήγηση της εικαστικού Σοφίας Σιμάκη, τις δύο τελευταίες Κυριακές του Οκτωβρίου (19 και 26/10, Α΄ κύκλος) και τις δύο προτελευταίες Κυριακές του Νοεμβρίου (16 και 23/11, Β΄ κύκλος), στον χώρο του Μουσείου.
Το πρόγραμμα «Αποτυπώματα Μνήμης» του Μουσείου Βορρέ, σχεδιάστηκε ειδικά για άτομα 65+, αντλώντας έμπνευση από τα αντικείμενα της λαογραφικής συλλογής του Πυργιού. Μέσα από τη χαρακτική και την κεραμική, οι συμμετέχοντες θα έχουν την ευκαιρία να εξερευνήσουν την ιστορία, τις υλικές ποιότητες και τις αφηγήσεις που ενσωματώνουν τα παραδοσιακά σκεύη και εργαλεία, ενώ ταυτόχρονα θα πειραματιστούν με σύγχρονες μορφές καλλιτεχνικής έκφρασης.
Οι δύο θεματικές ενότητες του προγράμματος εστιάζουν στη μεταμόρφωση των αντικειμένων του Πυργιού σε εικαστικές αποτυπώσεις.
Α΄ ΚΥΚΛΟΣ
«Νεκρή φύση με στοιχεία χαρακτικής»
Η εικόνα της νεκρής φύσης αποτελεί μια μακρά εικαστική παράδοση, όπου αντικείμενα καθημερινής χρήσης συνδυάζονται με καρπούς, φυτά ή λουλούδια, δημιουργώντας συνθέσεις που αποτυπώνουν τη σχέση ανάμεσα σε όσα μένουν και όσα χάνονται. Στο εργαστήριο αυτό, οι συμμετέχοντες θα αντλήσουν έμπνευση από τη λαογραφική συλλογή του Πυργιού: ξύλινα εργαλεία και σκεύη του ποιμένα, εργαλεία της υφαντικής, μαρμάρινα υπέρθυρα, εκκλησιαστικά ξυλόγλυπτα, κοφίνια, σκάφες και ορειχάλκινες καμπάνες.
Η δράση ξεκινά με μια σύντομη περιήγηση στη συλλογή, όπου οι συμμετέχοντες θα επιλέξουν αντικείμενα, θα τα μελετήσουν ως προς τις φόρμες, τις υφές και τις λεπτομέρειες τους, και θα αποτυπώσουν τα στοιχεία αυτά σε χαρτί μέσα από σχέδιο και ταξινόμηση σχημάτων. Στη συνέχεια, τα σχέδια θα μεταφερθούν σε μήτρες χαρακτικής (λινόλεουμ), δημιουργώντας υψιτυπικές εκτυπώσεις νεκρής φύσης. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, οι συμμετέχοντες θα αποκτήσουν μια νέα σχέση με τα παραδοσιακά αντικείμενα, όχι μόνο ως ιστορικά τεκμήρια, αλλά και ως ζωντανά στοιχεία πολιτιστικής κληρονομιάς που μπορούν να αποκτήσουν νέα μορφή και αφήγηση.
Β΄ ΚΥΚΛΟΣ
«Στο πιάτο μου: ανάγλυφα και ακιδογραφήματα»
Τα πιάτα από φαγεντιανή της συλλογής του Πυργιού, με τις διακοσμημένες επιφάνειές τους, φέρουν αναπαραστάσεις ιστορικών γεγονότων και προσωπικοτήτων που άφησαν το αποτύπωμά τους στη συλλογική μνήμη. Σερβίτσια και χρηστικά κεραμικά, κατασκευασμένα κυρίως σε ευρωπαϊκά εργαστήρια και διακινούμενα από εμπορικούς οίκους, έγιναν μέρος της ελληνικής καθημερινότητας, «κουβαλώντας» ιστορίες μέσα από τα μοτίβα και τις παραστάσεις τους.
Στο εργαστήριο αυτό, οι συμμετέχοντες θα πειραματιστούν με την ιδέα της μεγέθυνσης και της ανάγλυφης αποτύπωσης, δημιουργώντας πήλινα αντίγραφα σκευών, στα οποία θα αποτυπώσουν παραστάσεις εμπνευσμένες από τα ιστορικά διακοσμητικά στοιχεία της φαγεντιανής. Μέσα από ανάγλυφες και εσώγλυφες χαράξεις, εμπίεστες μορφές και ακιδογραφήματα, θα μεταμορφώσουν την επιφάνεια των αντικειμένων τους, δίνοντας σύγχρονη μορφή σε ιστορικά μοτίβα. Η δράση αυτή θα προσφέρει στους συμμετέχοντες μια βιωματική κατανόηση της πολιτιστικής σημασίας των διακοσμητικών κεραμικών, αλλά και την ευκαιρία να πειραματιστούν δημιουργικά με την υλικότητα και την αφήγηση μέσω του πηλού.
* * * * *
Α΄ ΚΥΚΛΟΣ
Κυριακή 19 & Κυριακή 26 Οκτωβρίου 2025
Ώρες: 11:00-14:00
Κόστος συμμετοχής: 30 ευρώ (και για τις δύο συναντήσεις του κύκλου)
Απαραίτητη η συμμετοχή και στις δύο συναντήσεις της θεματικής ενότητας.
Β΄ ΚΥΚΛΟΣ
Κυριακή 16 & Κυριακή 23 Νοεμβρίου 2025
Ώρες: 11:00-14:00
Κόστος συμμετοχής: 30 ευρώ (και για τις δύο συναντήσεις του κύκλου)
Απαραίτητη η συμμετοχή και στις δύο συναντήσεις της θεματικής ενότητας.
* * * * *
Το συγκεκριμένο πρόγραμμα εντάσσεται στη νέα σειρά εκπαιδευτικών εργαστηρίων του Μουσείου με τίτλο «Υλικά, Τεχνικές και Μνήμη στη Σύγχρονη Δημιουργία: Ο Κήπος και το Πυργί του Μουσείου Βορρέ ως Φορείς Πολιτιστικής Κληρονομιάς».
Δεκάδες μαχητές σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια νυχτερινών συγκρούσεων στα σύνορα Πακιστάν-Αφγανιστάν, όπως ανακοίνωσαν και οι δύο πλευρές την Κυριακή, στο πιο σοβαρό περιστατικό μεταξύ των δύο γειτόνων από τότε που οι Ταλιμπάν ανέλαβαν την εξουσία στην Καμπούλ.
Σύμφωνα με τον πακιστανικό στρατό, 23 στρατιώτες του σκοτώθηκαν στις συγκρούσεις, ενώ οι Ταλιμπάν δήλωσαν ότι εννέα μαχητές τους έχασαν τη ζωή τους.
Η ένταση κλιμακώθηκε όταν το Ισλαμαμπάντ ζήτησε από τους Ταλιμπάν να αναλάβουν δράση εναντίον της οργάνωσης «Κίνημα των Ταλιμπάν του Πακιστάν» (Tehrik-i-Taliban Pakistan – TTP), μιας ομάδας Πακιστανών εξτρεμιστών που έχει εντείνει τις επιθέσεις της στο πακιστανικό έδαφος. Η πακιστανική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι τα μέλη της TTP χρησιμοποιούν καταφύγια και βάσεις στο Αφγανιστάν για να πραγματοποιούν τις επιθέσεις τους, ενώ οι Ταλιμπάν —οι οποίοι κατέλαβαν την εξουσία το 2021— αρνούνται ότι Πακιστανοί μαχητές βρίσκονται εντός της χώρας τους.
Και οι δύο πλευρές ισχυρίστηκαν ότι προκάλεσαν πολύ μεγαλύτερες απώλειες στον αντίπαλο, χωρίς ωστόσο να παρουσιάσουν αποδείξεις. Το Πακιστάν ανακοίνωσε ότι σκότωσε περισσότερους από 200 μαχητές των Αφγανών Ταλιμπάν και συμμάχων τους, ενώ η Καμπούλ υποστήριξε ότι προκάλεσε τον θάνατο 58 Πακιστανών στρατιωτών.
Το πρακτορείο Reuters ανέφερε ότι δεν ήταν σε θέση να επιβεβαιώσει ανεξάρτητα τους αριθμούς.
Αντεπίθεση μετά από πακιστανικούς βομβαρδισμούς
Την Πέμπτη, το Πακιστάν πραγματοποίησε αεροπορικές επιδρομές στην Καμπούλ και σε μια αγορά στο ανατολικό Αφγανιστάν, σύμφωνα με Πακιστανούς αξιωματούχους ασφαλείας και τους Ταλιμπάν, γεγονός που προκάλεσε αντεπιθέσεις από τις αφγανικές δυνάμεις. Το Πακιστάν δεν έχει αναγνωρίσει επίσημα τις επιδρομές.
Αργά το βράδυ του Σαββάτου, αφγανικά στρατεύματα άνοιξαν πυρ εναντίον πακιστανικών φυλακίων στα σύνορα, με το Πακιστάν να απαντά με πυρά πυροβολικού και πυροβόλα όπλα. Και οι δύο χώρες ισχυρίστηκαν ότι κατέστρεψαν φυλάκια της άλλης πλευράς. Πακιστανοί αξιωματούχοι ασφαλείας δημοσιοποίησαν βίντεο που, όπως είπαν, έδειχνε αφγανικά φυλάκια να πλήττονται από τις επιθέσεις.
Σύμφωνα με Πακιστανούς αξιωματούχους, οι ανταλλαγές πυρών είχαν σε μεγάλο βαθμό σταματήσει μέχρι το πρωί της Κυριακής. Ωστόσο, στην περιοχή Κουρράμ του Πακιστάν συνεχιζόταν κατά διαστήματα ανταλλαγή πυρών, όπως ανέφεραν τοπικοί αξιωματούχοι και κάτοικοι.
Το αφγανικό υπουργείο Άμυνας είχε ανακοινώσει νωρίτερα ότι η επιχείρηση των δυνάμεών του ολοκληρώθηκε τα μεσάνυχτα, τοπική ώρα.
Η Καμπούλ δήλωσε την Κυριακή ότι ανέστειλε τις επιθέσεις κατόπιν αιτήματος του Κατάρ και της Σαουδικής Αραβίας, οι οποίες είχαν εκφράσει ανησυχία για τις συγκρούσεις. Ο εκπρόσωπος της κυβέρνησης των Ταλιμπάν, Ζαμπιουλάχ Μουτζαχίντ, δήλωσε την Κυριακή ότι «δεν υπάρχει καμία απειλή σε κανένα σημείο του αφγανικού εδάφους» και ότι το Ισλαμικό Εμιράτο και ο λαός του Αφγανιστάν θα υπερασπιστούν τη χώρα τους με αποφασιστικότητα και επιμονή. Ο Μουτζαχίντ πρόσθεσε ότι οι μάχες συνεχίζονταν ακόμη σε ορισμένες περιοχές.
Κλείσιμο των συνοριακών περασμάτων
Πακιστανοί αξιωματούχοι ανέφεραν την Κυριακή ότι το Πακιστάν έκλεισε τα συνοριακά περάσματα κατά μήκος των 2.600 χιλιομέτρων συνόρων με το Αφγανιστάν — μια αμφισβητούμενη μεθοριακή γραμμή της αποικιακής εποχής, γνωστή ως «Γραμμή Ντουράντ», που χαράχθηκε από τους Βρετανούς το 1893.
Τα δύο κύρια περάσματα, στο Τόρχαμ και το Τσάμαν, καθώς και τουλάχιστον τρία μικρότερα —στα Χαρλάτσι, Ανγκούρ Άντα και Γκουλάμ Χαν— έκλεισαν την Κυριακή, σύμφωνα με τοπικούς αξιωματούχους.
Οι πακιστανικές αεροπορικές επιδρομές συνέπεσαν χρονικά με μια σπάνια επίσκεψη Ταλιμπάν ηγέτη στην Ινδία, του υπουργού Εξωτερικών Αμίρ Χαν Μουτάκι, που είχε ως αποτέλεσμα να ανακοινώσει η Ινδία, την Παρασκευή, την αναβάθμιση των διπλωματικών σχέσεων. Η επίσκεψη αυτή προκάλεσε ανησυχία στο Ισλαμαμπάντ, καθώς η Ινδία παραμένει μακροχρόνιος αντίπαλος του Πακιστάν.
Η Χαμάς απελευθέρωσε επτά ομήρους τη Δευτέρα, τους πρώτους που ελευθερώνονται στο πλαίσιο της εκεχειρίας που συμφωνήθηκε ώστε να δοθεί τέλος στον διετή πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας.
Οι επτά παραδόθηκαν στη Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού και αργότερα ο ισραηλινός στρατός επιβεβαίωσε την παραλαβή τους. Επίκειται η μεταφορά τους στο Ισραήλ, σε στρατιωτική βάση στον νότο, όπου θα συναντήσουν τις οικογένειές τους. Στη συνέχεια θα μεταφερθούν με ελικόπτερο σε ισραηλινά νοσοκομεία.
Μέλη της στρατιωτικής πτέρυγας της Χαμάς, Ταξιαρχίες Αλ Κάσσαμ, φρουρούν οχήματα που μεταφέρουν τους Ισραηλινούς ομήρους που είναι να ελευθερωθούν σε κεντρικό δρόμο στη Ντέιρ αλ Μπάλαχ, στο κεντρικό τμήμα της Λωρίδας της Γάζας, στις 13 Οκτωβρίου 2025. (Bashar Taleb/AFP μέσω Getty Images)
Δεν έχει υπάρξει άμεση πληροφόρηση για την κατάστασή τους. Η Χαμάς έχει δηλώσει ότι 20 ζωντανοί όμηροι θα παραδοθούν σε αντάλλαγμα για περισσότερους από 1.900 Παλαιστινίους κρατουμένους που βρίσκονται σε ισραηλινές φυλακές.
Οι οικογένειες και οι φίλοι των ομήρων ξέσπασαν σε ξέφρενες ζητωκραυγές όταν τα ισραηλινά τηλεοπτικά κανάλια ανακοίνωσαν ότι οι όμηροι βρίσκονταν στα χέρια του Ερυθρού Σταυρού. Δεκάδες χιλιάδες Ισραηλινοί παρακολουθούσαν ζωντανά τη μεταφορά, σε δημόσιες προβολές σε όλη τη χώρα, με το μεγαλύτερο γεγονός να λαμβάνει χώρα στο Τελ Αβίβ.
Κόσμος παρακολουθεί ζωντανά την απελευθέρωση των ομήρων στην Πλατεία Ομήρων στο Τελ Αβίβ. Ισραήλ, 13 Οκτωβρίου 2025. (Chris McGrath/Getty Images)
Οι Παλαιστίνιοι περίμεναν την απελευθέρωση εκατοντάδων κρατουμένων από τις ισραηλινές αρχές. Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, έφτασε στην περιοχή μαζί με άλλους ηγέτες για να συζητήσουν τη συμφωνία που πρότειναν οι ΗΠΑ και τα μεταπολεμικά σχέδια. Αναμένεται κύμα ανθρωπιστικής βοήθειας προς τη Γάζα, που έχει πληγεί από λιμό, όπου εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν μείνει άστεγοι.
Παρόλο που παραμένουν μεγάλα ερωτήματα για το μέλλον της Χαμάς και της Γάζας, η ανταλλαγή ομήρων και κρατουμένων σηματοδότησε ένα σημαντικό βήμα προς τον τερματισμό του πιο θανατηφόρου πολέμου που έχει υπάρξει ποτέ μεταξύ του Ισραήλ και της τρομοκρατικής οργάνωσης.
Η Αίγυπτος θα απονείμει στον Τραμπ την ανώτατη πολιτική τιμή της χώρας
Η Αίγυπτος προτίθεται να απονείμει στον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ την ανώτατη πολιτική τιμή της χώρας, όπως ανακοίνωσε το γραφείο του προέδρου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση του αιγυπτιακού προεδρικού γραφείου, ο Τραμπ θα τιμηθεί με το Παράσημο του Νείλου για τις προσπάθειές του να σταματήσει τον πόλεμο στη Γάζα.
Το βραβείο θα αναγνωρίσει την «εξέχουσα συνεισφορά του στην υποστήριξη των ειρηνευτικών προσπαθειών, στην αποκλιμάκωση των συγκρούσεων και τον καθοριστικό ρόλο που διαδραμάτισε πρόσφατα στον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα», αναφέρεται στην ανακοίνωση.
Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, δήλωσε στις 12 Οκτωβρίου ότι εξετάζει το ενδεχόμενο να εγκρίνει την αποστολή πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς Τόμαχωκ στην Ουκρανία, εάν η Ρωσία συνεχίσει να αρνείται τον τερματισμό του πολέμου. Σύμφωνα με τον ίδιο, εάν εγκριθεί η αποστολή, οι πύραυλοι θα πουληθούν πρώτα στο ΝΑΤΟ, το οποίο στη συνέχεια θα τους προωθήσει στο Κίεβο.
Ο Τραμπ αποκάλυψε ότι συζήτησε το θέμα με τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, επισημαίνοντας ότι η Ουκρανία επιθυμεί την απόκτηση των Τόμαχωκ. Μιλώντας στους δημοσιογράφους εντός του προεδρικού αεροσκάφους Air Force One, κατά τη μετάβασή του στο Ισραήλ, ανέφερε ότι «οι Ουκρανοί θα ήθελαν να έχουν Τόμαχωκ» και πως το ενδεχόμενο παραμένει ανοιχτό.
Όταν ρωτήθηκε αν οι Ηνωμένες Πολιτείες θα προμηθεύσουν την Ουκρανία με τους πυραύλους, ο Τραμπ άφησε να εννοηθεί ότι ίσως συζητήσει το ζήτημα με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν πριν λάβει μια οριστική απόφαση. Σύμφωνα με τα λεγόμενά του, θα μπορούσε να πει στον Πούτιν ότι, εάν ο πόλεμος δεν τερματιστεί, η Ουάσιγκτον θα αποστείλει τους πυραύλους. Ο πρόεδρος χαρακτήρισε τους Τόμαχωκ ως «εξαιρετικά ισχυρό και επιθετικό όπλο» και πρόσθεσε ότι «η Ρωσία, πραγματικά, δεν χρειάζεται κάτι τέτοιο».
Σύμφωνα με την κατασκευάστρια εταιρεία Raytheon, οι πύραυλοι Τόμαχωκ έχουν εμβέλεια περίπου 1.600 χιλιομέτρων, ενώ ορισμένες εκδόσεις τους μπορούν να φτάσουν έως τα 2.500 χιλιόμετρα. Αυτό σημαίνει ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να πλήξει στόχους ακόμη και στη Μόσχα ή σε άλλες περιοχές της ευρωπαϊκής Ρωσίας, εάν αποκτούσε τα αμερικανικά όπλα.
Ο Τραμπ υπογράμμισε ότι η πιθανή αποστολή των πυραύλων θα αποτελούσε «ένα νέο βήμα επιθετικότητας» στη σύγκρουση. Παράλληλα, τόνισε ότι ενδέχεται να προειδοποιήσει τη ρωσική πλευρά πως, αν ο πόλεμος δεν τερματιστεί, «οι Ηνωμένες Πολιτείες ίσως πράγματι προχωρήσουν στην αποστολή».
Ο Ζελένσκι δήλωσε ότι συνομίλησε με τον Τραμπ για δεύτερη φορά μέσα σε δύο ημέρες, με θέμα την ενίσχυση της ουκρανικής άμυνας, της ανθεκτικότητας και των δυνατοτήτων μακρών πληγμάτων. Επεσήμανε ακόμη ότι οι δύο ηγέτες συζήτησαν για τον ενεργειακό τομέα και ότι «ο πρόεδρος Τραμπ είναι πλήρως ενημερωμένος για όσα συμβαίνουν», ενώ οι ομάδες τους συνεχίζουν τον προγραμματισμό της συνεργασίας τους.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο αντιπρόεδρος Τζ. Ντ. Βανς επιβεβαίωσε ότι η κυβέρνηση εξετάζει το ουκρανικό αίτημα για προμήθεια των Τόμαχωκ, αναφέροντας ότι το ζήτημα αποτελεί αντικείμενο διαβούλευσης και με τους Ευρωπαίους συμμάχους. Σε συνέντευξή του στο τηλεοπτικό δίκτυο Fox News, στις 28 Σεπτεμβρίου, είπε ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες εξετάζουν αρκετά αιτήματα των Ευρωπαίων» και ότι η τελική απόφαση ανήκει στον πρόεδρο.
Ο Βανς υπογράμμισε ότι εναπόκειται στις ευρωπαϊκές χώρες να αναλάβουν το κόστος της αποστολής και ότι ο Τραμπ θα αποφασίσει «με βάση το εθνικό συμφέρον των Ηνωμένων Πολιτειών». Τόνισε ότι αυτό το κριτήριο αποτελεί «τον οδηγό για κάθε απόφαση εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής» του προέδρου.
Την ίδια περίοδο, ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ στην Ουκρανία, Κηθ Κέλλογκ, δήλωσε ότι ο Τραμπ είχε δώσει τη συγκατάθεσή του για επιθέσεις μεγάλης εμβέλειας εντός ρωσικού εδάφους. Ο Αμερικανός πρόεδρος είχε ήδη επισημάνει ότι, αφού μελέτησε διεξοδικά τη στρατιωτική και οικονομική κατάσταση, θεωρεί πως η Ουκρανία —με την υποστήριξη του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης— βρίσκεται σε θέση να πολεμήσει και να ανακτήσει όλα τα εδάφη της.
Η απάντηση Πούτιν
Οι δηλώσεις αυτές προκάλεσαν την έντονη αντίδραση της Μόσχας, με τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν, να προειδοποιεί στις 5 Οκτωβρίου ότι οποιαδήποτε αποστολή πυραύλων Τόμαχωκ στην Ουκρανία θα έχει ως αποτέλεσμα «την καταστροφή των σχέσεων» της Ρωσίας και των Ηνωμένων Πολιτειών ή, τουλάχιστον, «στην αναίρεση των θετικών τάσεων που είχαν αρχίσει να διαφαίνονται». Η δήλωσή του προβλήθηκε σε βίντεο από τον δημοσιογράφο Πάβελ Ζαρούμπιν της ρωσικής κρατικής τηλεόρασης.
Αυτή η εξέλιξη δεν απέχει παρά μόλις δύο μήνες από τη συνάντηση των δύο προέδρων στην Αλάσκα, η οποία είχε αναπτερώσει τις ελπίδες για ειρήνη μεταξύ Μόσχας και Κιέβου. Από τότε, η Ρωσία ενέτεινε τις επιχειρήσεις της στην Ουκρανία, ενώ δυτικές πηγές αναφέρουν ότι ρωσικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη έχουν πραγματοποιήσει πτήσεις στον εναέριο χώρο του ΝΑΤΟ. Παράλληλα, η Ουάσιγκτον φαίνεται διατεθειμένη να υποστηρίξει πιο επιθετικές επιχειρήσεις εναντίον του πρώην αντιπάλου της από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου.
Ο πρόεδρος Πούτιν στη διεθνή διάσκεψη Valdai στο Σότσι, στις 2 Οκτωβρίου 2025. (Sputnik/Mikhail Metzel/Pool μέσω Reuters)
Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, δήλωσε ότι η Ρωσία «αναλύει προσεκτικά» τις δηλώσεις των Αμερικανών αξιωματούχων, αλλά θεωρεί ότι οι Τόμαχωκ δεν θα αποτελέσουν καθοριστικό παράγοντα στο πεδίο της μάχης. Όπως ανέφερε, «δεν υπάρχει κανένα μαγικό όπλο που να αλλάζει τη δυναμική στο μέτωπο» και, είτε πρόκειται για Τόμαχωκ είτε για άλλους πυραύλους, «η κατάσταση για το καθεστώς του Κιέβου δεν θα αλλάξει».
Στις 2 Οκτωβρίου, ο Πούτιν δήλωσε ότι η χρήση των Τόμαχωκ από την Ουκρανία θα απαιτούσε την άμεση συμμετοχή αμερικανικού στρατιωτικού προσωπικού και ότι οποιαδήποτε αποστολή τους στο Κίεβο θα θεωρηθεί κλιμάκωση. Ο Ρώσος πρόεδρος προειδοποίησε ότι κάτι τέτοιο «θα σηματοδοτούσε μια εντελώς νέα, ποιοτικά διαφορετική φάση της σύγκρουσης», όχι μόνο στο πεδίο των επιχειρήσεων, αλλά και στις σχέσεις Ρωσίας-ΗΠΑ.
Παρά τις προειδοποιήσεις του, ο Πούτιν παραδέχθηκε ότι, αν και οι πύραυλοι αυτοί θα μπορούσαν να προκαλέσουν ζημιά στη Ρωσία, η Μόσχα «θα τους καταρρίψει και θα ενισχύσει περαιτέρω τα συστήματα της αντιαεροπορικής της άμυνας».
Με παρόμοιες δηλώσεις εκατέρωθεν, η ένταση ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις φαίνεται να αυξάνεται εκ νέου, φέρνοντας τον κόσμο ένα ακόμη βήμα πιο κοντά σε μια νέα φάση αντιπαράθεσης ανάλογη με εκείνη του Ψυχρού Πολέμου.
Ο αριθμός 12 ασκεί μια σχεδόν μαγνητική έλξη στην ανθρώπινη φαντασία. Πολλαπλάσιο τεσσάρων σημαντικών αριθμών, το 12 κατατάσσεται επίσης ως ένας από τους πιο διαχρονικούς και πνευματικά φορτισμένους αριθμούς. Εμφανίζεται σε διάφορους πολιτισμούς, θρησκείες και μύθους, όχι τυχαία, αλλά επειδή συμβολίζει την τάξη, την πληρότητα και τον ρυθμό της ανθρώπινης ζωής κάτω από τον ουρανό.
Ας εξετάσουμε πρώτα τις φυλές του Ισραήλ. Η Παλαιά Διαθήκη τονίζει επανειλημμένα ότι ο λαός του Θεού συγκεντρώθηκε, οργανώθηκε και εκπροσωπήθηκε μέσω 12 φυλών, καθεμία με τη δική της κληρονομιά και το δικό της πεπρωμένο. Ο αριθμός δεν είναι τυχαίος, αλλά συμβολικός: ενσαρκώνει την ολότητα του Ισραήλ ως εκλεκτού και αφιερωμένου έθνους.
Αργότερα, στην Καινή Διαθήκη, ο Ιησούς καλεί 12 αποστόλους, μια άμεση αναφορά στο προηγούμενο πρότυπο. Οι απόστολοι, όπως και οι φυλές, αντιπροσωπεύουν μια πνευματική ολότητα — τον νέο λαό του Θεού που έχει εξαπλωθεί σε όλη τη γη.
Με την αποστασία του Ιούδα —που άφησε μόνο 11— ήταν απολύτως απαραίτητο να τραβηχτεί κλήρος για να βρεθεί ο 12ος απόστολος, που τελικά ήταν ο Ματθαίος. Για τη βιβλική σκέψη, το 12 είναι ο αριθμός της θείας διακυβέρνησης και της ολοκλήρωσης.
Αυτό δεν είναι απλώς μια βιβλική ιδιορρυθμία.
Ψηφιδωτό που απεικονίζει τις 12 φυλές του Ισραήλ και τα εβραϊκά τους ονόματα, με συμβολικές εικόνες. (Public Domain)
Οι ίδιοι οι ουρανοί ενισχύουν την ιερή συνήχηση του 12. Ο ζωδιακός κύκλος, που ταξινομούσε τον ουρανό για τους αστρολόγους της Βαβυλωνίας, της Ελλάδας και της Ρώμης, χωρίζεται σε 12 ζώδια. Οι 12 μήνες του έτους μάς μεταφέρουν σε έναν πλήρη κύκλο χρόνου, σηματοδοτώντας τις εποχές της σποράς και της συγκομιδής, του φωτός και του σκότους, της ζωής και της νάρκης. Το να ζεις σε έναν δωδεκάπλευρο κόσμο σημαίνει να ζεις μέσα σε μια τάξη που είναι υφασμένη στο υφαντό του σύμπαντος. Όχι μόνο αυτό, αλλά η επιμονή της πίστης (μέχρι και τη σημερινή εποχή) στην αστρολογία —παρά την επιστημονική άρνηση— υποδηλώνει ότι υπάρχουν 12 τύποι ανθρώπων, υπό τον κανόνα των 12 ζωδίων.
Η ελληνική μυθολογία παρέχει μία από τις πιο δραματικές εκφράσεις αυτού του μοτίβου: τους 12 άθλους του Ηρακλή. Όταν ο μεγάλος ήρωας καταδικάζεται σε μια περίοδο μετάνοιας, δεν είναι επτά ή εννέα, αλλά δώδεκα οι δοκιμασίες που καθορίζουν τη λύτρωσή του. Κάθε άθλος είναι ταυτόχρονα δοκιμασία και μεταμόρφωση — η σφαγή τεράτων, ο καθαρισμός σταύλων, η σύλληψη θηρίων, η κλοπή θησαυρών. Μέσα από αυτές τις 12 δοκιμασίες, ο Ηρακλής επιδεικνύει θάρρος, εξυπνάδα, αντοχή, φθάνοντας, τελικά, σε μια μορφή αποθέωσης. Για άλλη μια φορά, ο αριθμός 12 δεν αντιπροσωπεύει μια τυχαία καταμέτρηση, αλλά το πλήρες μέτρο μιας ηρωικής ζωής που δοκιμάστηκε στα όριά της. Ο Ηρακλής που ξεκινά τους άθλους δεν είναι ο ίδιος άνθρωπος με αυτόν που τους ολοκληρώνει — έχει μετουσιωθεί.
Κατά κάποιον τρόπο, αυτό είναι ένα μάθημα για όλους μας: το κλειδί βρίσκεται στη λέξη «άθλος». Κάνουμε άθλους; Εξευγενιζόμαστε μέσα από τη διαδικασία;
Ο συμβολισμός του 12
Αν το 12 εμφανίζεται τόσο συχνά, αξίζει να ρωτήσουμε: Γιατί το 12; Τι κάνει αυτόν τον αριθμό ξεχωριστό, πέρα από την απλή συνήθεια ή την τύχη;
Μέρος της απάντησης βρίσκεται στον μαθηματικό του πλούτο. Το 12 είναι ένας αριθμός εξαιρετικής ισορροπίας και ευελιξίας. Σε αντίθεση με το 11 ή το 13, που είναι πρώτοι και αδιαίρετοι, το 12 μπορεί να διαιρεθεί:
2 x 6 = 12: το δύο ισούται με τη δυαδικότητα, το έξι ισούται με την ανθρωπότητα, που δημιουργήθηκε την έκτη ημέρα, δηλαδή τα ανθρώπινα όντα με σώμα και ψυχή. 3 x 4 = 12: το τρία ισούται με τον ουρανό, το τέσσερα ισούται με τη γη, την ολοκλήρωση
Αυτό το καθιστά έναν αριθμό βαθιά αρμονικό και πρακτικό. Οι αρχαίοι έμποροι και οικοδόμοι τον εκτιμούσαν επειδή επέτρεπε την εύκολη διαίρεση σε μισά, τρίτα και τέταρτα. Μια ντουζίνα μπορούσε να χωριστεί και να μοιραστεί πιο ευέλικτα από το 10, γι’ αυτό και σήμερα μετράμε τα αυγά, τα ψωμάκια και τα αγαθά σε δωδεκάδες και όχι σε δεκάδες. Με αυτή την έννοια, το 12 αντανακλά την ανθρώπινη επιθυμία για τάξη που είναι ταυτόχρονα χρήσιμη και όμορφη.
Απεικόνιση του αστερισμού του Ηρακλή στο παλαιότερο επιστημονικό χειρόγραφο της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ουαλίας, το οποίο περιέχει διάφορα λατινικά κείμενα σχετικά με την αστρονομία. Ο τόμος, γραμμένος σε μικρογράμματα της Καρολίνας, αποτελείται από δύο τμήματα: το πρώτο (σσ. 1-26) αντιγραμμένο γύρω στο 1000, στην περιοχή της Λιμόζ, στη Γαλλία, πιθανώς στο περιβάλλον του Adémar de Chabannes (989-1034), ενώ το δεύτερο (σσ. 27-50), από ένα scriptorium της ίδιας περιοχής, που χρονολογείται περίπου στο 1150. (Public Domain)
Αλλά ο συμβολισμός είναι βαθύτερος. Το τρία και το τέσσερα θεωρούνταν από πολλούς αρχαίους λαούς ιερά νούμερα: το τρία συμβόλιζε το θείο, το πνευματικό και τους ουρανούς, ενώ το τέσσερα συμβόλιζε το γήινο, το υλικό και τις κατευθύνσεις του ορίζοντα. Πολλαπλασιάζοντας το τρία με το τέσσερα, ενώνεις τον ουρανό και τη γη. Με αυτόν τον τρόπο, το 12 γίνεται ο αριθμός της κοσμικής συμφιλίωσης, της ένωσης του πνευματικού και του υλικού. Δεν είναι περίεργο που κυβερνά τόσο τις φυλές του Ισραήλ όσο και τα ζώδια, τους αποστόλους του Χριστού και τους άθλους του Ηρακλή.
Άλλες θρησκείες μαρτυρούν επίσης την ιερή σημασία του 12. Στον Ινδουισμό, υπάρχουν οι 12 Αντίτυας, ηλιακές θεότητες που ενσωματώνουν διαφορετικές πτυχές της ζωογόνου δύναμης του ήλιου. Ο Ινδουισμός αγκαλιάζει επίσης έναν λωτό με 12 πέταλα ως σύμβολο του Αναχάτα, του τσάκρα της καρδιάς, που αντιπροσωπεύει το κέντρο της αγάπης, της συμπόνιας και της συναισθηματικής ισορροπίας στο ενεργειακό σύστημα του σώματος. Κάθε ένα από τα 12 πέταλα αυτού του συμβολικού λωτού αντιστοιχεί σε διαφορετικές πτυχές της ενέργειας της καρδιάς.
Στον Βουδισμό, ο κύκλος της ύπαρξης περιγράφεται μέσω των 12 Νιντάνα (ή συνδέσμων της εξαρτημένης προέλευσης), που εξηγούν πώς η άγνοια, η επιθυμία και ο πόνος διαιωνίζουν τον κύκλο της αναγέννησης. Και εδώ, το 12 αντιπροσωπεύει έναν πλήρη κύκλο — στην περίπτωση αυτή, τον κύκλο της ανθρώπινης σκλαβιάς στην επιθυμία, από τον οποίο η φώτιση προσφέρει διαφυγή.
Απεικόνιση του τσάκρα Αναχάτα (τσάκρα της καρδιάς). Σε κάθε πέταλο είναι σημειωμένες οι 12 διαφορετικές πτυχές της ενέργειας της καρδιάς. Η ενέργειά του συνδέεται με το πράσινο χρώμα. (Public Domain)
Αυτή η εκπληκτική επανάληψη σε διάφορες κουλτούρες υποδηλώνει ότι ο αριθμός 12 δεν είναι ένας τοπικός ή τυχαίος αριθμός, αλλά μέρος της βαθιάς δομής της ανθρώπινης συνείδησης ή της ουράνιας δομής. Άνθρωποι σε διαφορετικές εποχές και μέρη, κοιτάζοντας τον ουρανό ή αναλογιζόμενοι την πνευματική τους εμπειρία, βρήκαν τον εαυτό τους να έλκεται ξανά και ξανά από τον ίδιο αριθμό ως σύμβολο της ολότητας.
Αλλά η σημασία του 12 δεν εξαντλείται στους αρχαίους μύθους και γραφές. Ακόμα και στη σύγχρονη, υποτίθεται ορθολογική, εποχή μας, συνεχίζουμε να οργανώνουμε τις κοινωνίες και την καθημερινή μας ζωή με βάση αυτόν τον ιερό αριθμό — συχνά χωρίς να το συνειδητοποιούμε.
Ο αριθμός 12 σήμερα
Ας πάρουμε για παράδειγμα τη μέτρηση του χρόνου. Το ρολόι χωρίζεται σε 12 ώρες της ημέρας και 12 της νύχτας, μια διαίρεση που κληρονομήσαμε από τους Αιγυπτίους. Το γεγονός ότι εξακολουθούμε να δομούμε την ύπαρξή μας γύρω από αυτούς τους κύκλους δείχνει πόσο φυσική και διαχρονική είναι η δωδεκάδα. Δεν είναι αυθαίρετη, αλλά αντανακλά τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται και βιώνουν το πέρασμα του χρόνου, κινούμενοι με συμμετρία και ισορροπία.
Ή σκεφτείτε το σύστημα των ενόρκων. Σε πολλές νομικές παραδόσεις, η ιδέα των δώδεκα ενόρκων που κρίνουν μια υπόθεση είναι βαθιά ριζωμένη. Γιατί δώδεκα; Επειδή το 12 υποδηλώνει δικαιοσύνη και πληρότητα: δεν είναι ούτε λίγοι, ώστε να υπάρχει κίνδυνος αυθαιρεσίας, ούτε πολλοί, ώστε να θολώνουν την κρίση και να την μετατρέπουν σε απλή ψηφοφορία. Δώδεκα πολίτες, που συγκεντρώνονται για να αναζητήσουν την αλήθεια, αντανακλούν το βιβλικό και μυθικό πρότυπο: μια κοινότητα που αποτελεί ένα σύνολο και στην οποία έχει ανατεθεί ένα βαρύ καθήκον. Στην ταινία του 1957 «12 Angry Men» («Δώδεκα θυμωμένοι άνδρες»), υπάρχει μια υπέροχη φράση: «Λοιπόν, τι έχουμε να συζητήσουμε; Έντεκα άνδρες εδώ μέσα πιστεύουν ότι είναι ένοχος. Κανείς δεν χρειάστηκε να το σκεφτεί δύο φορές εκτός από εσένα», λέει ο 7ος ένορκος (Jack Warden) στον 8ο ένορκο (Henry Fonda). Είναι ακριβώς η διαφωνία του 12ου άνδρα που αποκαθιστά την ισορροπία και οδηγεί στη δικαιοσύνη.
«Οι ένορκοι», πίνακας του 1861 του Τζον Μόργκαν, που απεικονίζει μια βρετανική ένορκη επιτροπή. (Public Domain)
Ένα άλλο εντυπωσιακό σύγχρονο παράδειγμα είναι τα Δώδεκα Βήματα των Ανώνυμων Αλκοολικών. Όταν ιδρύθηκαν οι AA τον 20ο αιώνα, οι πρωτοπόροι της έλκονταν ενστικτωδώς από αυτόν τον ιερό αριθμό για να διαμορφώσουν ένα μονοπάτι λύτρωσης και θεραπείας.
Ακριβώς όπως ο Ηρακλής χρειάστηκε 12 άθλους για να ολοκληρώσει την εξιλέωσή του, ο εξαρτημένος που αναρρώνει περνάει από 12 βήματα για να απελευθερωθεί από την έξη του. Το αρχαίο μοτίβο επανέρχεται για να ενσωματώσει την τάξη, τον αγώνα και την τελική μεταμόρφωση.
Ακόμα και σε πιο εγκόσμια πεδία, η δύναμη του 12 παραμένει. Αγοράζουμε αυγά και ντόνατς ανά δωδεκάδα, μετράμε τους μήνες του έτους και γιορτάζουμε το Δωδεκαήμερο την περίοδο των Χριστουγέννων. Η λογοτεχνία και η λαογραφία είναι γεμάτες με δωδεκάδες: οι 12 χορεύτριες πριγκίπισσες του παραμυθιού των αδελφών Γκριμ, οι 12 ημέρες του Γιουλ [Yule] στη σκανδιναβική παράδοση. Ξανά και ξανά, σε όλες τις εποχές και τους πολιτισμούς, ο αριθμός 12 ενσαρκώνει μια αίσθηση πληρότητας, αρμονίας και τελετουργικής σημασίας.
Η τρεις Μάγοι προσκυνούν τον νεογέννητο Ιησού. Νωπογραφία του 1310 στη Βασιλική του Αγίου Φραγκίσκου, στην Ασσίζη, Ιταλία. (Public Domain)
Ακόμα και το κακό δεν μπορεί πάντα να ξεφύγει από την ολοκλήρωση του 12: το Τρίτο Ράιχ του Χίτλερ υποτίθεται ότι θα διαρκούσε χίλια χρόνια, αλλά εξαλείφθηκε μετά από δώδεκα.
Βαθιά σημασία
Τι μπορεί να σημαίνει αυτό για εμάς σήμερα; Τουλάχιστον, μας υπενθυμίζει ότι ο κόσμος δεν σχεδιάστηκε τυχαία. Μια βαθιά τάξη υπερβαίνει κάθε μεμονωμένη κουλτούρα ή θρησκεία, μια τάξη που αντικατοπτρίζεται στα έθιμα, τα ημερολόγιά μας και τις ιστορίες μας. Όταν συναντάμε τον αριθμό 12, καλούμαστε να αναγνωρίσουμε ότι οι ζωές μας είναι μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου.
Σε περιόδους αβεβαιότητας, μια τέτοια υπενθύμιση μπορεί να είναι βαθιά καθησυχαστική. Μας λέει ότι ακόμα και αν η πολιτική και ο πολιτισμός μας φαίνονται κατακερματισμένοι, και ακόμα κι αν η προσωπική μας ζωή φαίνεται χαοτική, υπάρχει μια δομή κάτω από την επιφάνεια. Οι αρχαίοι διαισθάνονταν αυτή την αλήθεια, και εμείς εξακολουθούμε να ζούμε μέσα σε αυτήν, συνήθως ασυνείδητα.
Ίσως, λοιπόν, η πρόκληση για την εποχή μας είναι να ξαναγίνουμε συνειδητοί και να κοιτάξουμε αυτά τα φαινομενικά συνηθισμένα δωδεκάρια και να δούμε σε αυτά όχι απλώς μια σύμβαση, αλλά τον ψίθυρο κάτι μεγαλύτερου.
Ο αριθμός 12 υποδηλώνει ότι υπάρχει μιαθεϊκή αριθμητική σε δράση: ότι οι αγώνες μας, όπως και του Ηρακλή, μπορούν να ολοκληρωθούν, ότι οι κοινότητές μας, όπως οι φυλές του Ισραήλ ή οι απόστολοι του Χριστού, μπορούν να φτάσουν στην πλήρωση, και ότι οι καθημερινοί μας χρονικοί κύκλοι δεν είναι μονότονοι, αλλά έχουν νόημα. Ανακαλύπτοντας εκ νέου το μυστήριο του 12, ανακτούμε όχι μόνο έναν αριθμό, αλλά και μια όραση τάξης, πεπρωμένου και ελπίδας.
Η έκθεση με τίτλο «Από τη λήψη ζωντανών οργάνων από ασκούμενους του Φάλουν Γκονγκ στην παγκόσμια πρωτιά στις μεταμοσχεύσεις παιδιατρικών οργάνων» [1], περιγράφει ένα κρατικά ελεγχόμενο δίκτυο που περιλαμβάνει σύλληψη, κράτηση, αντιστοίχιση, αφαίρεση, χειρουργική μεταμόσχευση και διεθνή προώθηση οργάνων.
Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από δημόσια δεδομένα, μαρτυρίες γιατρών, ηχογραφημένες συνομιλίες, θεσμικές έρευνες και εσωτερικά στρατιωτικά έγγραφα που καλύπτουν πάνω από δύο δεκαετίες.
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, η βιομηχανία μεταμοσχεύσεων οργάνων στην Κίνα έχει γνωρίσει μια ραγδαία και ανησυχητική άνθηση. Παρά την έλλειψη διαφάνειας σχετικά με τις πηγές των οργάνων, τα κινεζικά νοσοκομεία αναφέρουν εξαιρετικά σύντομους χρόνους αναμονής, γεγονός που υποδεικνύει την ύπαρξη μιας μόνιμης δεξαμενής διαθέσιμων δοτών. Η αδιαφάνεια των πηγών προμήθειας και η εκρηκτική αύξηση του αριθμού των επεμβάσεων εγείρουν σοβαρά ερωτήματα σχετικά με την προέλευση των οργάνων.
Σύμφωνα με πολυετείς έρευνες του Διεθνούς Συνασπισμού WOIPFG, της Επιτροπής για την Καταπολέμηση των Αναγκαστικών Αφαιρέσεων Οργάνων (ETAC,) μη κυβερνητικών οργανώσεων και ανεξάρτητων ερευνητών, η πηγή αυτών των οργάνων περιλαμβάνει κρατούμενους συνείδησης, κυρίως ασκούμενους του Φάλουν Γκονγκ, καθώς και, σύμφωνα με πρόσφατες μαρτυρίες, βρέφη και παιδιά.
Η παρούσα μελέτη συνοψίζει τα ευρήματα της πρόσφατης Αναλυτικής Έκθεσης του Διεθνούς Συνασπισμού WOIPFG (2025), σε συνδυασμό με παλαιότερες αποκαλύψεις, προκειμένου να αποτυπωθεί η διαδρομή από τη διωκτική πολιτική του καθεστώτος έως τη βιομηχανοποιημένη αφαίρεση ζωντανών οργάνων. Εξετάζει τα διαθέσιμα στοιχεία, τους εμπλεκόμενους φορείς και την τεχνική εξέλιξη των μεταμοσχεύσεων οργάνων στον στρατό και στα πανεπιστημιακά νοσοκομεία της Κίνας, αναδεικνύοντας τη σταδιακή θεσμοποίηση μιας κρατικά υποστηριζόμενης βιομηχανίας «ζωντανής συγκομιδής».
Από τη δίωξη του Φάλουν Γκονγκ στην αγορά οργάνων
Η συστηματική δίωξη των ασκουμένων του Φάλουν Γκονγκ ξεκίνησε το 1999, μετά την εντολή του τότε γενικού γραμματέα του ΚΚΚ, Τζιανγκ Ζεμίν, να εξουδετερωθεί η πνευματική αυτή πρακτική—ένα ειρηνικό πνευματικό κίνημα που βασίζεται στις αρχές της Αλήθειας, Καλοσύνης, Ανεκτικότητας και το οποίο αριθμούσε πάνω από 70 εκατομμύρια ασκούμενους. Εκατομμύρια ασκούμενοι συνελήφθησαν, φυλακίστηκαν και, όπως δείχνουν οι μαρτυρίες, πολλοί χρησιμοποιήθηκαν ως δεξαμενή ζωντανών δοτών.
Μεταξύ 2000-2008, τα επίσημα στατιστικά μεταμοσχεύσεων στην Κίνα αυξήθηκαν κατά περισσότερο από 400%, ενώ δεν υπήρχε αντίστοιχη αύξηση εθελοντών δοτών. Παράλληλα, ο χρόνος αναμονής για μεταμόσχευση ήπατος ή νεφρού μειώθηκε από μήνες σε ώρες ή ημέρες, κάτι αδύνατο σε οποιοδήποτε νόμιμο σύστημα δωρεάς οργάνων.
Πολλαπλές έρευνες (Kilgour-Matas Report/2006, China Tribunal/2019, WOIPFG/2025) καταλήγουν ότι το κράτος, μέσω του στρατού (ΛΑΣ/PLA) και των νοσοκομείων του, δημιούργησε μια αλυσίδα προμήθειας ζωντανών οργάνων, με κύρια δεξαμενή κρατούμενους συνείδησης.
Η νέα έκθεση του WOIPFG επισημαίνει ότι η στρατιωτική ιατρική δομή του ΚΚΚ βρίσκεται στο επίκεντρο αυτής της βιομηχανίας. Δείχνει ότι η ίδια αλυσίδα αφαίρεσης οργάνων έχει πλέον επεκταθεί στα παιδιά και τα βρέφη. Αναφορές από κινεζικά νοσοκομεία καταγράφουν μεταμοσχεύσεις οργάνων από νεογνά, με στόχο τη «βελτίωση τεχνικών επιβίωσης» και, σύμφωνα με μαρτυρίες, την παράταση της ζωής υψηλόβαθμων αξιωματούχων του ΚΚΚ.
Το νοσοκομείο Τσανγκτζένγκ [Changzheng] της Σαγκάης (δεύτερο συνδεδεμένο νοσοκομείο του Στρατιωτικού Ιατρικού πανεπιστημίου του ΛΑΣ) αναφέρεται ως πρωτοπόρο στην τεχνολογία και την κλινική εφαρμογή μεταμοσχεύσεων οργάνων, καθώς και ως το πρώτο «Ινστιτούτο Έρευνας Μεταμοσχεύσεων Οργάνων του Στρατού» από το 2003.
Τα στοιχεία καταγράφουν περισσότερες από 4.500 μεταμοσχεύσεις νεφρών ως το 2016, ενώ από το 2003 έως το 2006 πραγματοποίησε 120 επείγουσες μεταμοσχεύσεις ήπατος με χρόνο αναμονής μόλις 4 ώρες μετά την εισαγωγή του ασθενούς στο νοσοκομείο, αποδεικνύοντας την ικανότητά του να παράσχει όργανα κατόπιν αιτήματος. Στις 25 Δεκεμβρίου 2012, το νοσοκομείο ανακοίνωσε την πρώτη επιτυχή μεταμόσχευση ενός ζεύγους νεφρών από βρέφος 40 ημερών σε ενήλικα, τον Σουν Γιαν [Sun Yan]. Το 2013, πραγματοποίησε τρεις επιπλέον μεταμοσχεύσεις με δότες βρεφικής ηλικίας 33-50 ημερών.
Οι αποκαλύψεις αυτές, σε συνδυασμό με τα στοιχεία για τις πειραματικές μεταμοσχεύσεις βρεφικών οργάνων στα στρατιωτικά νοσοκομεία της Κίνας, ρίχνουν φως σε μια νέα και ακόμη πιο σκοτεινή πτυχή του ζητήματος.
Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα και μαρτυρίες γιατρών, τα όργανα βρεφών και νηπίων διαθέτουν εξαιρετικά υψηλή ικανότητα αναγέννησης. Όταν μεταμοσχευθούν σε ενήλικες λήπτες, μπορούν να αναπτυχθούν ταχύτατα ώστε να φθάσουν σε λειτουργικό μέγεθος. Αυτή η ιατρική ιδιαιτερότητα, την οποία κινεζικά ιατρικά ιδρύματα παρουσιάζουν ως «πρωτοποριακή πρόοδο», προκαλεί σοκ και αποτροπιασμό στη διεθνή κοινότητα, καθώς εγείρει ανυπέρβλητα ηθικά και ανθρωπιστικά ζητήματα για τη σκοτεινή προέλευση των οργάνων αυτών. [2]
Η παρουσίαση αυτών των επεμβάσεων ως ιατρικές πρωτοπορίες συγκαλύπτει την απουσία τεκμηριωμένης συναίνεσης και τη μη ύπαρξη επίσημων πρωτοκόλλων δωρεάς.
Μαρτυρίες και εσωτερικές πληροφορίες
Ο γιατρός Τζενγκ Τζι [Zheng Zhi], που υπηρέτησε στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο της Σενγιάνγκ ως διευθυντής του Κέντρου Μεταμοσχεύσεων τη δεκαετία του 1990, περιέγραψε δημόσια την αφαίρεση οργάνων από νεογνά σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις. «Τα όργανα των βρεφών έχουν γίνει πλέον κλινικά πολύτιμα […] Προς το παρόν, είμαστε οι μόνοι στη χώρα που μπορούμε να το κάνουμε αυτό», δήλωσε σε συνέντευξή του στο China Watch, λέγοντας ότι είχε παρακολουθήσει προσωπικά και συμμετάσχει στη «στρατιωτική αποστολή» αφαίρεσης οργάνων μεταξύ 1994-1995.
Ανέφερε ένα παράδειγμα νοσοκομείου στη Σενγιάνγκ που συλλέγει όργανα από νεογέννητα μωρά. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του, βρέφη, εκ των οποίων μερικά πρόωρα, υποβάλλονταν σε αφαίρεση ήπατος ή νεφρών ενώ ακόμη ήταν ζωντανά, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν σε μεταμόσχευση σε υψηλόβαθμους αξιωματούχους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα πιστοποιητικά θανάτου εκδίδονταν πριν τον θάνατο των βρεφών, ώστε να καλυφθεί η διαδικασία. Οι μητέρες ενημερώνονταν ότι «το μωρό δεν τα κατάφερε». Το ήπαρ των βρεφών μεταμοσχευόταν σε κομματικούς αξιωματούχους, αφού υποβαλλόταν σε επεξεργασία και έγχυση στους λήπτες, για «αναζωογόνηση του οργανισμού».
Ο Τζενγκ αναφέρει μάλιστα συγκεκριμένο περιστατικό όπου αξιωματούχος του υπουργείου Βιομηχανίας Πυρομαχικών που υπηρέτησε στην επαρχία Λιαονίνγκ έζησε για μια δεκαετία μετά από τέτοια μεταμόσχευση.
Τόνισε επίσης ότι οι διαδικασίες παρακολούθησης γίνονται ολοένα και πιο εξελιγμένες, με προηγμένες εξετάσεις αίματος, υπερηχογραφική αντιστοίχιση και συντονισμένη εργασία από παιδιάτρους, γυναικολόγους και χειρουργούς. Οι πρακτικές του στρατιωτικού νοσοκομείου εξαπλώνονται σε τοπικά νοσοκομεία και νοσοκομεία που συνδέονται με πανεπιστήμια.
Η μαρτυρίες αυτές εναρμονίζονται με μεταγενέστερες αποκαλύψεις για τη συμμετοχή στρατιωτικών γιατρών σε ζωντανά πειράματα σε κρατούμενους, που αναφέρθηκαν από το WOIPFG και τον οργανισμό ETAC.
Επίσης, σύμφωνα με την έκθεση, ένας πληροφοριοδότης —αναπληρωτής διευθυντής και ειδικός ιατρός από ένα κινεζικό στρατιωτικό νοσοκομείο— αποκάλυψε ότι παρακολούθησε ένα «σεμινάριο για βρεφικά όργανα», το οποίο ήταν στην πραγματικότητα μια εκδήλωση προώθησης οργάνων στη μαύρη αγορά, που διοργάνωσε ο κινεζικός στρατός. Ο πραγματικός σκοπός του ήταν η δημιουργία καναλιών συνεργασίας μεταξύ νοσοκομείων και η επέκταση του δικτύου προσφοράς-ζήτησης.
Ακόμα πιο σοκαριστικό είναι ότι αυτός ο κλάδος ελέγχεται άμεσα από οικογένειες υψηλόβαθμων αξιωματούχων του ΚΚΚ στο Τζονγκνανχάι (την κεντρική έδρα της ηγεσίας του ΚΚΚ). Αυτό εξηγεί γιατί, παρά το γεγονός ότι ορισμένοι στον ιατρικό τομέα το γνωρίζουν, κανείς δεν τολμά να μιλήσει δημόσια.
Η έκθεση συνδέει την ανάπτυξη αυτής της βιομηχανίας με το λεγόμενο «έργο 981»( project 981), ένα κρατικό πρόγραμμα που σύμφωνα με τις πηγές, αποσκοπεί στην παράταση της ζωής ανώτερων αξιωματούχων του ΚΚΚ.
Η έκθεση καταγράφει ότι το ΚΚΚ αξιοποιεί την πρωτοβουλία «Μία ζώνη, ένας δρόμος» (Belt and Road Initiative) για την εξαγωγή τεχνολογιών μεταμόσχευσης σε αναπτυσσόμενες χώρες, επεκτείνοντας έτσι παράνομα δίκτυα εμπορίας οργάνων και βρεφών. Πληροφορίες αναφέρουν ότι Κινέζοι επιχειρηματίες με δεσμούς σε πρεσβείες και με αξιωματούχους του Πεκίνου εμπλέκονται σε παρένθετες μητρότητες και εμπορία βρεφών στο εξωτερικό, ενισχύοντας τη ροή παιδικών οργάνων προς την κινεζική αγορά.
Η σκοτεινή πλευρά της αλυσίδας της βιομηχανίας μωρών «στοχευμένης αναπαραγωγής»
Σύμφωνα με τους μυστικούς πληροφοριοδότες του WOIPFG εντός του ΚΚΚ, έχει δημιουργηθεί μια αλυσίδα βιομηχανίας «στοχευμένης παραγωγής». Γυναίκες (συμπεριλαμβανομένων των ασκουμένων του Φάλουν Γκονγκ) συλλαμβάνονται παράνομα ή δωροδοκούνται για να μείνουν έγκυες, ειδικά για να γεννήσουν μωρά για μεταμόσχευση. Για να επιταχυνθεί η προμήθεια οργάνων, πολλά μωρά γεννιούνται πρόωρα και γίνονται χειρουργικοί στόχοι.
Σύμφωνα με πληροφορίες, οι τρεις βάσεις προμήθειας οργάνων βρεφών στην Κίνα βρίσκονται στις πολιτείες Σάντονγκ, Χενάν και Σιτσουάν. Ορισμένα κυκλώματα παρένθετης μητρότητας και πορνείας έχουν μεταφέρει τις δραστηριότητές τους για να συμμετάσχουν σε αυτό το σύστημα, σχηματίζοντας ένα τεράστιο υπόγειο δίκτυο κερδοσκοπίας.
Το φαινόμενο στο Σιτζιάνγκ: Εξαφανίσεις και «ιατρική ανάπτυξη»
Η WOIPFG συσχετίζει την αύξηση των εξαφανίσεων παιδιών στην περιοχή Σιντζιάνγκ Ουιγούρων με την επέκταση των τοπικών υποδομών μεταμοσχεύσεων.
Η Επιτροπή Υγείας του Σιντζιάνγκ έχει ανακοινώσει την ίδρυση έξι νέων κέντρων μεταμοσχεύσεων μέχρι το 2030, παρότι το ποσοστό εθελοντικών δοτών είναι μόλις 0,69 ανά εκατομμύριο κατοίκους.
Αυτό το στατιστικό αφήνει, όπως επισημαίνει η έκθεση, ένα «ανεξήγητο κενό προέλευσης οργάνων» που πιθανόν συνδέεται με τις εξαφανίσεις ανηλίκων.
Πίσω από τους αριθμούς, κρύβονται χιλιάδες οικογένειες που δεν τολμούν να μιλήσουν.
Η Μαρτίνα, γυναίκα από το Σιντζιάνγκ, θυμάται ότι δώδεκα συμμαθητές της εξαφανίστηκαν το 2012. Μόνο δύο επέστρεψαν.
Ο Αμίρ Χαν, επίσης από την περιοχή, επιβεβαιώνει ότι οι εξαφανίσεις παιδιών είναι «εκτός ελέγχου», και ότι όσοι γονείς αναζητούν τα παιδιά τους «συλλαμβάνονται ή απειλούνται»
Ηθικές και νομικές προεκτάσεις
Η ύπαρξη μιας τέτοιας κρατικά υποστηριζόμενης βιομηχανίας παραβιάζει κάθε διεθνή σύμβαση για τα ανθρώπινα δικαιώματα, μεταξύ αυτών τη Σύμβαση κατά των Βασανιστηρίων του ΟΗΕ, τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού και τον Κώδικα της Νυρεμβέργης. Πέρα από την κατάφωρη παραβίαση των διεθνών συμβάσεων και των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου, οι πρακτικές της εξαναγκαστικής αφαίρεσης οργάνων συνιστούν απόλυτη κατάρρευση της ιατρικής ηθικής. Αντιβαίνουν στον όρκο του Ιπποκράτη, που ορίζει ότι ο ιατρός «οὔ βλάψειν», και ακυρώνουν κάθε έννοια ανθρωπισμού και σεβασμού προς τη ζωή. Η χρήση ανθρώπινων σωμάτων, και μάλιστα παιδιών και βρεφών, ως αναλώσιμων πηγών οργάνων συνιστά ηθική εκτροπή χωρίς ιστορικό προηγούμενο, μια πράξη που δεν μπορεί να συλλάβει ούτε να δικαιολογήσει κανένας πολιτισμένος νους.
Στην ουσία πρόκειται για εργαλειοποίηση της ζωής στο όνομα της επιστήμης και της πολιτικής εξουσίας, γεγονός που τοποθετεί το φαινόμενο αυτό όχι απλώς εκτός νόμου, αλλά εκτός των ορίων της ίδιας της ανθρώπινης συνείδησης.
Οι πράξεις αυτές μπορούν να χαρακτηριστούν ως εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, όπως αναγνωρίστηκε από το China Tribunal (Λονδίνο, 2019), το οποίο κατέληξε ότι «εξαναγκαστικές αφαιρέσεις οργάνων πραγματοποιούνται στην Κίνα για χρόνια και σε σημαντική κλίμακα».
Διεθνείς αντιδράσεις και έκκληση για δράση
Η νέα έκθεση του WOIPFG ζητά τη δημιουργία ανεξάρτητης διεθνούς επιτροπής έρευνας από τα Ηνωμένα Έθνη, καθώς και μηχανισμούς διεθνούς λογοδοσίας για τα εγκλήματα αυτά. Ζητά επίσης τον χαρακτηρισμό του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας (ΚΚΚ) ως κρατικής τρομοκρατικής οργάνωσης και να επιβληθούν κυρώσεις κατά όλων των ιατρικών ιδρυμάτων που συνδέονται με το ΚΚΚ καθώς και κατά των υψηλόβαθμων αξιωματούχων που εμπλέκονται σε αυτά τα εγκλήματα.
Πολλές κυβερνήσεις και οργανισμοί ανθρωπίνων δικαιωμάτων ζητούν ήδη κυρώσεις και περιορισμούς στις κινεζικές ιατρικές δομές που εμπλέκονται.
Η Epoch Times δεσμεύεται να συνεχίσει να αποκαλύπτει την αλήθεια για τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κίνα, δίνοντας φωνή στα θύματα και στις οικογένειες που δεν μπορούν να μιλήσουν.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Διαβάστε την πλήρη έκθεση στα κινέζικα εδώ, και μία σύνοψη στα αγγλικά εδώ.
2. Σχετικές πηγές:
Bluhme, L., Bjørsum-Meyer, T., Hornby, K., & Nygaard, U. (2023). The potential of neonatal organ donation: A systematic review. Pediatric Transplantation, 27 (2), e14486. https://doi.org/10.1111/petr.14486
Chaudhry, V., et al. (2018). Growth of liver allografts over time in pediatric liver transplant recipients: A single-center experience. World Journal of Hepatology, 10 (6), 423–433. https://doi.org/10.4254/wjh.v10.i6.423
Ding, Y., et al. (2020). Adult liver transplantation using pediatric donor livers: A systematic review and meta-analysis. Transplantation Proceedings, 52 (3), 1040–1047. https://doi.org/10.1016/j.transproceed.2020.02.040
Milonas, D., et al. (2019). En bloc kidney transplantation from small pediatric donors to adult recipients: Outcomes and considerations. Transplant International, 32(9), 925–934. https://doi.org/10.1111/tri.13448
Nakagawa, T. A., et al. (2023). Organ recovery from preterm infants following circulatory death: Ethical and technical considerations. American Journal of Transplantation, 23(4), 598–609. https://doi.org/10.1111/ajt.17398
Mwipatayi, B. P., et al. (2017). Successful adult kidney transplantation from 24-month-old pediatric donors using en bloc technique: A case report. Clinical Transplantation, 31(8), e13037. https://doi.org/10.1111/ctr.13037
Η Rolex είναι ίσως το πιο αναγνωρίσιμο πολυτελές brand ρολογιών παγκοσμίως, όμως ελάχιστοι γνωρίζουν τη συναρπαστική ιστορία πίσω από το στέμμα. Εντυπωσιακό είναι, για παράδειγμα, ότι οι ρίζες της εταιρείας βρίσκονται στο Λονδίνο – όχι στην Ελβετία, όπως θα υπέθεταν πολλοί. Το παρόν άρθρο ακολουθεί αφηγηματικά τη διαδρομή της Rolex από την ίδρυσή της το 1905 από τον Χανς Βίλσντορφ , μέχρι τη μετεξέλιξή της σε σύμβολο πολυτέλειας και status, φωτίζοντας τις καινοτομίες, τις στρατηγικές marketing και τις επιλογές που έχτισαν έναν από τους πιο αναγνωρίσιμους και κερδοφόρους οίκους ωρολογοποιίας στον κόσμο.
Ίδρυση στο Λονδίνο και το όραμα του Χανς Βίλσντορφ
Η ιστορία ξεκινά το 1905 στο Λονδίνο της Αγγλίας, όταν ο νεαρός Γερμανός επιχειρηματίας Χανς Βίλσντορφ [Hans Wilsdorf], μαζί με τον κουνιάδο του, Άλφρεντ Ντέιβις [Alfred Davis], ίδρυσαν την εταιρεία Wilsdorf & Davis. Η νεοσύστατη επιχείρηση ειδικευόταν στην εισαγωγή ελβετικών μηχανισμών υψηλής ποιότητας (από τον οίκο Hermann Aegler) και την τοποθέτησή τους σε καλαίσθητες κάσες ρολογιών, που στη συνέχεια πωλούνταν σε κοσμηματοπωλεία της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Εκείνη την εποχή, συνηθιζόταν να χαράσσουν οι έμποροι το δικό τους όνομα στο καντράν – τα πρώτα αυτά ρολόγια έφεραν μάλιστα τα αρχικά ‘W&D’ χαραγμένα στο εσωτερικό της κάσας, ως διακριτικό της Wilsdorf & Davis.
Χανς Βίλσντορφ (Public Domain)
Ο Χανς Βίλσντορφ όμως είχε μεγαλύτερες φιλοδοξίες. Οραματιζόταν ένα ρολόι χειρός που θα συνδύαζε την κομψότητα με την ακρίβεια ενός χρονομέτρου τσέπης – την εποχή εκείνη τα ρολόγια χειρός θεωρούνταν λιγότερο ακριβή και αρχικά ήταν δημοφιλή κυρίως ως γυναικεία κοσμήματα. Ο Βίλσντορφ πίστευε βαθιά ότι το μέλλον ανήκει στα ρολόγια χειρός και έθεσε ως στόχο να βελτιώσει την αξιοπιστία τους. Ήδη το 1908 κατοχυρώνει ως εμπορικό σήμα το όνομα ‘Rolex’, θέλοντας μια επωνυμία σύντομη, εύηχη σε οποιαδήποτε γλώσσα και αρκετά μικρή ώστε να χωρά στο καντράν. Το όνομα δεν σήμαινε κάτι συγκεκριμένο – κατά μία θεωρία προέρχεται από τις γαλλικές λέξεις horlogerie exquise (εκλεκτή ωρολογοποιία) αν και ο Βίλσντορφ δεν το επιβεβαίωσε ποτέ. Αυτό που είχε σημασία για εκείνον ήταν να γίνει η λέξη Rolex συνώνυμο ποιότητας και ακρίβειας, κάτι που πράγματι πέτυχε όπως απέδειξε η ιστορία .
Ήδη πριν τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Βίλσντορφ φρόντισε να τεκμηριώσει την ακρίβεια των ρολογιών του. Το 1910, ένα ρολόι χειρός Rolex έγινε το πρώτο στον κόσμο που έλαβε επίσημο ελβετικό πιστοποιητικό χρονομέτρου ακριβείας (Certificate of Chronometric Precision) από το παρατηρητήριο της Βιέννης. Λίγα χρόνια μετά, το 1914, ένα μικρό Rolex 25mm πέτυχε τη μέγιστη διάκριση χρονομέτρου (Class A) στο περίφημο Αστεροσκοπείο Kew της Αγγλίας. Αυτά τα επιτεύγματα – πρωτοφανή για ρολόγια χειρός εκείνης της εποχής – έδωσαν στο νεαρό brand τεράστια αξιοπιστία και διαφημίστηκαν εδραιώνοντας τη φήμη της Rolex ως συνώνυμο της χρονομετρικής ακρίβειας.
Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, η οικονομική κατάσταση στη Βρετανία ήταν δυσμενής για την ωρολογοποιία (φορολογία πολυτελείας σε εισαγόμενα πολύτιμα μέταλλα, κλπ), οπότε ο Βίλσντορφ πήρε μια καθοριστική απόφαση: το 1919 μετέφερε την έδρα της εταιρείας στη Γενεύη της Ελβετίας. Η Rolex απέκτησε ελβετική ταυτότητα, ενώ ο ίδιος ο Βίλσντορφ – αν και γερμανικής καταγωγής – ενσωμάτωσε το όραμά του στην καρδιά της ελβετικής ωρολογοποιίας. Έως τότε η εταιρεία είχε ήδη μετονομαστεί επίσημα σε Rolex Watch Co. Ltd. (1915) και αργότερα σε Montres Rolex S.A. στη Γενεύη, πριν καταλήξει στο απλό Rolex S.A. που διατηρεί μέχρι σήμερα. Ο Χανς Βίλσντορφ είχε κατοχυρώσει επίσης από το 1925 το διάσημο πλέον στέμμα ως λογότυπο της μάρκας , συμβολίζοντας την ‘κορωνίδα’ της ωρολογοποιίας.
Το πρώτο αδιάβροχο ρολόι: Η επανάσταση του Oyster
Στη δεκαετία του 1920, η Rolex αντιμετώπισε μια μεγάλη πρόκληση της εποχής: την προστασία του ευαίσθητου μηχανισμού ενός ρολογιού από τη σκόνη και το νερό που μπορούσαν εύκολα να εισχωρήσουν από την κορώνα κουρδίσματος και το καντράν. Ο Βίλσντορφ, πάντα προσηλωμένος στην πρακτική αξιοπιστία, οραματίστηκε ένα εντελώς στεγανό ρολόι χειρός. Το 1926 η εταιρεία παρουσίασε τελικά τη λύση: ένα επαναστατικό αδιάβροχο και αεροστεγές περίβλημα ρολογιού που ονόμασε Oyster (στρείδι) . H Rolex δεν εφηύρε εξ ολοκλήρου την ιδέα – απέκτησε ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για βιδωτή κορώνα και κάσα από τους εφευρέτες Πωλ Περρεγκώ και Ζωρζ Περέ [Paul Perregaux & Georges Peret] – όμως τελειοποίησε και προώθησε μαζικά την εφεύρεση αυτή. Το Oyster διέθετε βιδωτή πλάτη, στεφάνωμα και κορώνα που σφράγιζαν ερμητικά, προστατεύοντας τον μηχανισμό από κάθε εισροή νερού ή σκόνης. Ήταν το πρώτο πρακτικά αξιόπιστο αδιάβροχο ρολόι χειρός παραγωγής και αποτέλεσε κομβική καινοτομία για την ωρολογοποιία.
Ο Βίλσντορφ δεν αρκέστηκε στην τεχνική πατέντα, αλλά ανέδειξε το Oyster με ευφυή προβολή. Ως επίδειξη, τοποθέτησε Rolex Oyster σε ενυδρεία βιτρινών, αφήνοντας τα ρολόγια βυθισμένα στο νερό μπροστά στα έκπληκτα μάτια του κοινού. Το μεγαλύτερο διαφημιστικό κόλπο ήρθε το 1927, όταν η νεαρή Βρετανίδα κολυμβήτρια Μερσέντες Γκλάιτσε [Mercedes Gleitze] επιχείρησε να διαπλεύσει τη Μάγχη. Ο Βίλσντορφ της έδωσε ένα Oyster να φορέσει στο εγχείρημα – κρεμασμένο στο λαιμό της – και πράγματι, μετά από περισσότερες από 10 ώρες στα παγωμένα νερά, το ρολόι λειτουργούσε άψογα. Η Μερσέντες Γκλάιτσε έγινε έτσι η πρώτη ‘πρέσβειρα’ του brand, χρόνια πριν εισαχθεί ο όρος brand ambassador στο marketing. Η Rolex, πανηγυρίζοντας το κατόρθωμα, δημοσίευε ολοσέλιδες διαφημίσεις στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας Daily Mail επί έναν μήνα, διακηρύσσοντας ότι το Oyster βγήκε νικητής από τη δοκιμασία της Μάγχης.
H Μερσέντες Γκλάιτσε με το Rolex Oyster στον λαιμό της, τον Δεκέμβριο του 1930. (Public Domain)
Με αυτή τη μεγαλοφυή κίνηση, ο Βίλσντορφ ουσιαστικά εφηύρε το μοντέλο της διαφήμισης μέσω επιτευγμάτων. Σύνδεσε το όνομα Rolex με έννοιες όπως η αντοχή, η αξιοπιστία και η ανθρώπινη αποφασιστικότητα. Όπως επισημαίνουν σύγχρονοι αναλυτές, ο τρόπος που μετέτρεψε τον άθλο της Γκλάιτσε σε αφήγημα αντοχής και ακρίβειας, ουσιαστικά θεμελίωσε την έννοια του ‘πρεσβευτή ρολογιών’ στη βιομηχανία. Ακολούθως, η Rolex εμπλούτισε τη διαφημιστική της μυθολογία με ένα ‘πάνθεον ηρώων’: από τον θρυλικό Βρετανό οδηγό ταχύτητας Σερ Μάλκολμ Κάμπελ [Sir Malcolm Campbell], που έσπασε ρεκόρ οδηγώντας τη Bluebird με ένα Rolex στον καρπό του, μέχρι την αποστολή του Έβερεστ το 1953, όπου οι Έντμουντ Χίλλαρυ και Τένζιγκ Νόργκεϋ [Edmund Hillary & Tenzing Norgay] φορούσαν Rolex όταν κατακτούσαν την υψηλότερη κορυφή του κόσμου. Κάθε τέτοια ιστορία ενίσχυε την εικόνα της Rolex ως ρολογιού που συνοδεύει τις μεγαλύτερες ανθρώπινες προκλήσεις.
«Perpetual» – Ο αυτόματος μηχανισμός και η κατοχύρωση της ακρίβειας
Το 1931 η Rolex πέτυχε άλλη μια πρωτιά που θα άλλαζε την ωρολογοποιία: κατοχύρωσε έναν μηχανισμό αυτόματης περιέλιξης (αυτόματου κουρδίσματος) τον οποίο ονόμασε Perpetual Rotor (Αέναος Ρότορας). Επρόκειτο για ένα ημικυκλικό βαρυκεντρισμένου ρότορα που περιστρέφεται ελεύθερα 360° με την κίνηση του χεριού, κουρδίζοντας συνεχώς το ελατήριο του ρολογιού. Μέχρι τότε, τα αυτόματα ρολόγια είχαν πιο περιορισμένη διαδρομή βάρους (π.χ. ο μηχανισμός Harwood του 1924 κινούταν 270°) και λιγότερη αποτελεσματικότητα. Ο Perpetual ρότορας της Rolex έκανε το κούρδισμα αδιάκοπο και αόρατο για τον χρήστη – το ρολόι πλέον ‘φόρτιζε’ μόνο του απ’ την κίνηση του σώματος, καθιστώντας περιττό το καθημερινό χειροκίνητο κούρδισμα. Το πρώτο Oyster με αυτό τον μηχανισμό ονομάστηκε συμβολικά Oyster Perpetual, σηματοδοτώντας ότι ο συνδυασμός ενός στεγανού Oyster με αυτόματο μηχανισμό προσέφερε ένα ρολόι μόνιμης λειτουργίας. Η επινόηση αυτή της Rolex, το 1931, ουσιαστικά καθιέρωσε το πρότυπο για όλα τα αυτόματα ρολόγια χειρός που ακολούθησαν .
Την ίδια περίοδο, η Rolex συνέχισε να επενδύει στη χρονομετρική ακρίβεια. Ο Βίλσντορφ φρόντιζε πολλά από τα ρολόγια που έβγαιναν από το εργοστάσιο να περνούν από επίσημους ελέγχους χρονομέτρησης και να λαμβάνουν πιστοποίηση Chronometer. Ήδη από τα 1920s η λέξη «Chronometer» εμφανιζόταν στα καντράν ορισμένων Rolex, ως ένδειξη της εγγυημένης ακρίβειάς τους. Το 1945 η Rolex παρουσίασε το μοντέλο Datejust, το πρώτο αυτόματο ρολόι χειρός με πιστοποιημένο χρονόμετρο που διέθετε αυτόματη ένδειξη ημερομηνίας στο καντράν. Η καινοτομία αυτή – αν και τεχνικά δεν αφορούσε την ακρίβεια, αλλά την πρακτικότητα – ήταν μέρος της ευρύτερης φιλοσοφίας του Βίλσντορφ να προσφέρει στον κάτοχο του ρολογιού ό,τι πιο εξελιγμένο και αξιόπιστο υπήρχε. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα όπως η στεγανότητα (Oyster), η πιστοποίηση χρονομέτρου, ο αυτόματος μηχανισμός κουρδίσματος (Perpetual) και αργότερα η ημερομηνία, έγιναν στάνταρντ εξοπλισμός ενός Rolex – συμβάλλοντας καθοριστικά στη μοναδική φήμη αντοχής και ποιότητας που απέκτησε η μάρκα.
To Rolex Daytona «Panda» με λευκό καντράν, μαύρα υποκαντράν, κεραμική στεφάνη, κυρτό κρύσταλλο από ζαφείρι, κίνηση κλώνου 4131, κασετίνα από γυαλισμένο ατσάλι, βιδωτά κουμπιά, κορώνα και μπρασελέ Oyster. (Public Domain)
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Rolex δεν επαναπαύθηκε στις δάφνες της ούτε στη δεκαετία του 1930. Παρόλο που ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος διέκοψε πολλές εμπορικές δραστηριότητες, ο Βίλσντορφ ήταν ενεργός και διορατικός. Μάλιστα, στα χρόνια 1935-1940 η εταιρεία παρείχε ειδικές εκδόσεις καταδυτικών ρολογιών για τις υποβρύχιες μονάδες του Ιταλικού Ναυτικού (Decima Flottiglia MAS) – ρολόγια που κατασκεύαζε η Rolex και διένειμε μέσω του οίκου Panerai στη Φλωρεντία. Τα εν λόγω μοντέλα, πρόγονοι του σημερινού Panerai, χρησιμοποιήθηκαν σε τολμηρές επιχειρήσεις βατραχανθρώπων κατά τη διάρκεια του πολέμου. Αυτό υπογραμμίζει πως ήδη από τότε τα Rolex θεωρούνταν ‘εργαλεία’ ακριβείας για σκληρή χρήση, ανταποκρινόμενα σε ακραίες συνθήκες – μια φήμη που θα εδραιωνόταν ολοκληρωτικά στα μεταπολεμικά χρόνια.
Πολεμικά χρόνια, μεγάλα ρίσκα και άνοιγμα στην Αμερική
Κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, η φήμη της Rolex ως αξιόπιστου ρολογιού εδραιώθηκε ακόμη περισσότερο με έναν απροσδόκητο τρόπο. Πιλότοι της βρετανικής RAF προτιμούσαν να αγοράζουν Rolex αντικαθιστώντας τα μέτρια υπηρεσιακά τους ρολόγια. Ωστόσο, όταν συλλαμβάνονταν ως αιχμάλωτοι πολέμου, τα Rolex τους κατάσχονταν από τους Γερμανούς. Μαθαίνοντας το γεγονός, ο Χανς Βίλσντορφ έκανε κάτι πρωτοφανές: προσφέρθηκε να αντικαταστήσει κάθε Rolex που είχε αφαιρεθεί από αιχμάλωτους Συμμάχους αξιωματικούς, στέλνοντας νέα ρολόγια στα στρατόπεδα και ζητώντας να πληρωθεί μόνο μετά το τέλος του πολέμου, και μόνο εφόσον ο αξιωματικός ήταν ικανοποιημένος. Ο Βίλσντορφ επέβλεπε αυτό το πρόγραμμα προσωπικά και μέσω του Ερυθρού Σταυρού έστειλε πάνω από 3.000 ρολόγια σε αιχμαλώτους, με τη σιωπηρή συναίνεση των γερμανικών αρχών. Το γεγονός αυτό ανέβασε το ηθικό των αιχμαλώτων – ήταν μια έμπρακτη δήλωση εμπιστοσύνης ότι οι Σύμμαχοι τελικά θα νικήσουν, αλλιώς η Rolex δεν θα πληρωνόταν ποτέ.
Μετά τον πόλεμο, αυτή η γενναιόδωρη πράξη λειτούργησε και ως πανέξυπνο στρατηγικό βήμα: πολλοί Αμερικανοί στρατιώτες που υπηρετούσαν στην Ευρώπη έμαθαν για την κίνηση της Rolex και γύρισαν στην πατρίδα με βαθύ σεβασμό για τη μάρκα. Έτσι, στα τέλη της δεκαετίας του 1940, το έδαφος ήταν στρωμένο για την είσοδο της Rolex στην τεράστια αγορά των Ηνωμένων Πολιτειών. Η εταιρεία έγινε σύμβολο του νικηφόρου Συμμάχου, με αποτέλεσμα να αγκαλιαστεί από το αμερικανικό κοινό ως προϊόν υψηλού κύρους και αξιοπιστίας. Πράγματι, η μεταπολεμική ζήτηση για Rolex στις ΗΠΑ εκτοξεύτηκε, μετατρέποντας την Αμερική σε μία από τις σημαντικότερες αγορές της εταιρείας.
To Rolex Datejust του Αμερικανού προέδρου Ντουάιτ Ντ. Άιζενχάουερ (θητεία 1953-1961). Στο πίσω μέρος φαίνονται χαραγμένα τα αρχικά του: DDE. (Public Domain)
Την ίδια περίοδο, ο Χανς Βίλσντορφ πήρε μια ακόμη διορατική απόφαση σχετικά με το μέλλον της εταιρείας του. Το 1944, όταν πέθανε η αγαπημένη του σύζυγος, εκείνος ίδρυσε το Hans Wilsdorf Foundation – ένα ιδιωτικό κοινωφελές ίδρυμα – και μεταβίβασε σε αυτό το σύνολο των μετοχών του στη Rolex. Με αυτή την κίνηση, εξασφάλισε ότι μετά τον θάνατό του (ο ίδιος απεβίωσε το 1960) η Rolex θα παρέμενε ανεξάρτητη, δεν θα έπεφτε σε χέρια κερδοσκόπων ή αγοραστών και ένα μέρος των κερδών της θα διατίθεται σε φιλανθρωπίες, σύμφωνα με το όραμα και τις αξίες του. Μέχρι σήμερα, η Rolex ανήκει εξολοκλήρου στο Ίδρυμα Hans Wilsdorf, ένα ιδιωτικό τραστ που συνεχίζει τη μακροπρόθεσμη προσέγγιση του ιδρυτή, απαλλαγμένο από την πίεση μετόχων. Αυτός είναι και ένας λόγος που η εταιρεία φημίζεται για τη μυστικότητα και την υπομονετική της στρατηγική: δεν δημοσιοποιεί οικονομικά στοιχεία, επανεπενδύει τα κέρδη της και ακολουθεί τον δικό της ρυθμό ανάπτυξης, όπως ακριβώς θα ήθελε ο Βίλσντορφ.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1940 και στη δεκαετία του 1950, η Rolex επιδόθηκε σε έναν δημιουργικό οργασμό, παρουσιάζοντας μοντέλα ρολογιών που έμελλε να γίνουν εμβληματικά. Το 1953 λανσαρίστηκε το Submariner, ένα αδιάβροχο ρολόι καταδύσεων με αντοχή έως 100 μέτρα βάθος, σχεδιασμένο για επαγγελματίες δύτες. Την ίδια χρονιά, ο Σερ Έντμουντ Χίλλαρυ και Τένζιγκ Νόργκεϋ φορούσαν πρωτότυπα Rolex Oyster όταν έγιναν οι πρώτοι άνθρωποι που πάτησαν στην κορυφή του Έβερεστ – γεγονός που ενέπνευσε το μοντέλο Explorer που κυκλοφόρησε λίγο αργότερα για να τιμήσει την κατάκτηση. Το 1954 παρουσιάστηκε το GMT-Master, ένα ρολόι με ένδειξη διπλής ώρας σχεδιασμένο σε συνεργασία με την Pan Am για τις ανάγκες των πιλότων υπερατλαντικών πτήσεων. Το 1956 ήρθε το Day-Date, το πρώτο ρολόι χειρός που εμφάνιζε γραπτώς την ημέρα της εβδομάδας μαζί με την ημερομηνία. Όλα αυτά τα μοντέλα – Datejust, Explorer, Submariner, GMT-Master, Day-Date – σχεδιάστηκαν ως ‘εργαλεία’ για συγκεκριμένες επαγγελματικές ή αθλητικές χρήσεις, από τον δύτη και τον πιλότο ως τον επιστήμονα και τον αρχηγό κράτους. Κάθε ένα, όμως, χάρη στην κομψότητα και το κύρος της Rolex, ξεπέρασε τον αρχικό του ρόλο και αγαπήθηκε από το ευρύ κοινό.
To Rolex Oyster Perpetual που δόθηκε στον Σερ Έντμουντ Χίλλαρυ από τη Rolex Bosecks of Calcutta μετά την κατάκτηση του Έβερεστ, το 1953. Μουσείο Αναμνηστικών Πολέμου, Ώκλαντ, Νέα Ζηλανδία. (Public Domain)
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Rolex είχε ισχυρούς ανταγωνιστές και συνοδοιπόρους σε αυτή την πορεία, και συχνά ο ανταγωνισμός λειτούργησε ως υγιής πρόκληση για νέες καινοτομίες. Για παράδειγμα, ενώ το Submariner διαφημίστηκε ως το πρώτο ρολόι κατάδυσης ευρείας παραγωγής, η Omega είχε ήδη παρουσιάσει από το 1932 ένα δικό της αδιάβροχο μοντέλο, το Marine, που άντεχε πίεση αντίστοιχη βάθους 135 μέτρων – ξεπερνώντας μάλιστα τις επιδόσεις του πρώτου Submariner. Στον τομέα της ακρίβειας, η Omega επίσης πρωτοστατούσε σε διαγωνισμούς χρονομέτρησης στα αστεροσκοπεία, κερδίζοντας τίτλους, ενώ αργότερα έγινε διάσημη ως ο κατασκευαστής του πρώτου ρολογιού που πήγε στο φεγγάρι (Speedmaster, 1969). Η Panerai, που κατά τις δεκαετίες του ’30 και ’40 στηρίχθηκε στη Rolex για μηχανισμούς και κάσες, εξελίχθηκε μεταπολεμικά σε ανεξάρτητο οίκο, λανσάροντας από τη δεκαετία του ‘90 πολυτελή καταδυτικά ρολόγια που τιμούν την ίδια κληρονομιά αντοχής. Όμως, η Rolex χάρη στην έμφαση στην ποιότητα και το ισχυρό της brand, κατάφερε μεταπολεμικά να ηγηθεί της αγοράς των μηχανικών ρολογιών υψηλής ποιότητας, δημιουργώντας ουσιαστικά την κατηγορία των πολυτελών sport ρολογιών.
Από εργαλείο ακριβείας σε σύμβολο πολυτέλειας
Παρά τις επιτυχίες της, η μεγαλύτερη δοκιμασία για τη Rolex (και συνολικά τη ελβετική ωρολογοποιία) ήρθε στα τέλη της δεκαετίας του 1970 με την λεγόμενη Quartz Crisis. Η εμφάνιση των οικονομικών και υπερ-ακριβών (σε ακρίβεια) ρολογιών quartz από την Ιαπωνία έφερε την ελβετική βιομηχανία στα πρόθυρα κατάρρευσης. Εταιρείες έκλειναν ή συγχωνεύονταν, προσπαθώντας να ανταγωνιστούν τους νέους ηλεκτρονικούς μηχανισμούς. Ωστόσο, η Rolex υιοθέτησε μια εντελώς διαφορετική στρατηγική: αντί να ανταγωνιστεί τα quartz στην τιμή ή την ακρίβεια, διπλασίασε την έμφαση στην παράδοση, τη δεξιοτεχνία και το κύρος που αντιπροσώπευαν τα μηχανικά της ρολόγια. Με άλλα λόγια, μετέτρεψε την ‘αδυναμία’ των μηχανικών ρολογιών (λιγότερη ακρίβεια, υψηλότερο κόστος) σε προτέρημα, προβάλλοντας τα ως κομψοτεχνήματα για γνώστες, ως σύμβολα στάτους και διαχρονικής αξίας.
Ήδη από τις δεκαετίες του ’70 και του ’80, η Rolex άρχισε να αναβαθμίζει τα μοντέλα της με πολύτιμα υλικά και πολυτελείς λεπτομέρειες. Χαρακτηριστικό ορόσημο ήταν η κυκλοφορία του πρώτου Submariner από χρυσό 18Κ (και αργότερα δίχρωμου χρυσοχάλυβα), σηματοδοτώντας μια φιλοσοφική μετατόπιση: το θρυλικό ‘ρολόι-εργαλείο’ του δύτη μεταμορφωνόταν πλέον και σε κόσμημα πολυτελείας. Το ίδιο συνέβη και με άλλα επαγγελματικά μοντέλα, όπως το GMT-Master, που απέκτησαν εκδόσεις από χρυσό και πολυτελείς προσθήκες. Το μήνυμα ήταν σαφές: αυτά τα ρολόγια δεν είναι πλέον μόνο εργαλεία για επαγγελματίες, αλλά σύμβολα κοινωνικού κύρους που τυχαίνει να διατηρούν εξαιρετική μηχανική κατασκευή.
Η μετάβαση αυτή δεν έγινε σε μια νύχτα – μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980, η Rolex είχε πλέον εδραιωθεί ως luxury brand. Τα ρολόγια της αντιμετωπίζονταν περισσότερο ως διαχρονικά κομμάτια υψηλής ωρολογοποιίας και λιγότερο ως πρακτικά όργανα. Τη δεκαετία του 1990 είδαμε μια αναβίωση του ενδιαφέροντος για τα μηχανικά ρολόγια διεθνώς, καθώς το κοινό αναζητούσε την αυθεντικότητα και την παράδοση ενάντια στην ψηφιακή μαζικότητα. Τα vintage Rolex άρχισαν να ανεβαίνουν σε αξία, δημιουργώντας μια ολόκληρη κουλτούρα συλλεκτών – χαρακτηριστικά, παλιά σπάνια μοντέλα όπως το Rolex ‘Paul Newman’ Daytona απέκτησαν μυθική φήμη και πουλήθηκαν σε δημοπρασίες για εκατομμύρια δολάρια.
Rolex Datejust, # 1603 (Public Domain)
Η Rolex, από την πλευρά της, εκμεταλλεύτηκε την άνοδο του status των προϊόντων της ελέγχοντας αυστηρά την παραγωγή και τη διανομή. Παράγει σχετικά μεγάλους αριθμούς ρολογιών (σήμερα πάνω από 1 εκατομμύριο κομμάτια τον χρόνο) σε σύγκριση με άλλους οίκους πολυτελείας, όμως η ζήτηση είναι τόσο υψηλή που κάθε νέο μοντέλο εμφανίζεται σπάνιο. Η εταιρεία δημιούργησε λίστες αναμονής στα καταστήματα και περιβάλλει τις κινήσεις της με μυστικότητα – όλα αυτά ενισχύουν το αίσθημα αποκλειστικότητας. Δεν είναι τυχαίο ότι μόλις κανείς αγοράσει ένα δημοφιλές Rolex σε τιμή καταστήματος, η αξία του ρολογιού μεταπωλητικά συχνά εκτινάσσεται. Αυτό το ελεγχόμενο ‘σπάνιο’ σε συνδυασμό με το αδιαμφισβήτητο κύρος του ονόματος, κάνει τη Rolex μοναδική περίπτωση στον χώρο: πουλά ένα είδος πολυτέλειας ευρείας κυκλοφορίας (με πάνω από ένα εκατομμύριο πελάτες ετησίως) χωρίς όμως το brand να χάνει την αύρα της υψηλής αποκλειστικότητας.
Σε επίπεδο marketing, η Rolex από τη δεκαετία του 1980 και έπειτα, συνέχισε στην πεπατημένη του Βίλσντορφ: συνέδεσε το όνομά της με ό,τι καλύτερο. Έγινε επίσημος χρονομέτρης σε κορυφαίες διοργανώσεις (όπως τα τουρνουά τένις Grand Slam, μεταξύ των οποίων το Wimbledon από το 1978, και αγώνες γκολφ ή ιστιοπλοΐας παγκόσμιου κύρους). Συγκρότησε ένα περίφημο ‘ρόστερ’ πρεσβευτών – τους αποκαλούμενους Rolex Testimonees – αποτελούμενο από θρύλους του αθλητισμού, της τέχνης και των επιστημών. Ονόματα όπως ο Ρότζερ Φέντερερ, ο Τάιγκερ Γουντς, ο βιολονίστας Γιο-Γιο Μα ή σκηνοθέτες και αστέρες του Hollywood, έχουν κατά καιρούς αποτελέσει μέλη της οικογένειας Rolex. Η εταιρεία μάλιστα, το 2025, λάνσαρε και ειδική ψηφιακή πλατφόρμα «Rolex Family» για να προβάλει όλους αυτούς τους διακεκριμένους πρεσβευτές και το έργο τους. Φυσικά, αυτοί οι διάσημοι δεν «διαφημίζουν» απλώς τα ρολόγια – αποτελούν μέρος μιας προσεκτικά δομημένης εικόνας ότι η Rolex συντροφεύει τους κορυφαίους των κορυφαίων σε κάθε τομέα, από την επιστήμη μέχρι τις τέχνες και τον αθλητισμό.
Η κληρονομιά του Χανς Βίλσντορφ και το διαχρονικό στέμμα
Σε όλη αυτή την πορεία των 120 και πλέον ετών, το διαρκές νήμα που διαπερνά την ιστορία της Rolex είναι το όραμα και η διορατικότητα του ιδρυτή της. Ο Χανς Βίλσντορφ ξεκίνησε ως ένας ‘outsider’ – ούτε Ελβετός ήταν ούτε από οικογένεια ωρολογοποιών – όμως κατάφερε να αφουγκραστεί τις ανάγκες και τις ευκαιρίες της εποχής του: πίστεψε στο ρολόι χειρός όταν οι άλλοι το θεωρούσαν μόδα, επένδυσε στην ακρίβεια όταν οι περισσότεροι ήταν ικανοποιημένοι με τη μέτρια απόδοση, πόνταρε στην ποιότητα και στην επωνυμία σε μια εποχή που τα ρολόγια πωλούνταν ανώνυμα από κοσμηματοπώλες. Η εμμονή του στην τελειότητα – «να φτιάχνουμε μονάχα ρολόγια που δεν χαλάνε ποτέ», έλεγε – γέννησε επινοήσεις που καθόρισαν την ωρολογοποιία: το αδιάβροχο Oyster, το αυτόματο Perpetual, το μοντέρνο χρονόμετρο χειρός. Η δε ευφυΐα του στο marketing έκανε τη μάρκα Rolex συνώνυμη της περιπέτειας, της επιτυχίας και του κύρους.
Τα γραφεία της Rolex στη Γενεύη. Ελβετία, 2020. (Public Domain)
Σήμερα, η Rolex εξακολουθεί να ακμάζει ακολουθώντας τις θεμελιώδεις αρχές του Βίλσντορφ. Παραμένει μια από τις πιο αξιόπιστες, αναγνωρίσιμες και πολιτισμικά σημαντικές μάρκες διεθνώς, ταυτισμένη με την έννοια του status symbol. Παράγει κάθε χρόνο εκατοντάδες χιλιάδες ρολόγια σε ιδιόκτητες υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις στην Ελβετία, έχοντας κάθετα ενσωματώσει την παραγωγή της (από τα μηχανήματα έως το χυτήριο χρυσού της). Κάθε ρολόι που φέρει το στέμμα περνά αυστηρούς ελέγχους ποιότητας και ακριβείας, ώστε να ανταποκρίνεται στη φήμη «εφ’ όρου ζωής» που συνοδεύει τη μάρκα. Κι ενώ τεχνικά ένα Rolex δεν θα ανταγωνιστεί ποτέ ένα ψηφιακό ρολόι των 20 ευρώ στην ακριβέστατη μέτρηση του χρόνου, ο ίδιος ο Βίλσντορφ θα συμφωνούσε ότι η αίσθηση ενός Rolex υπερβαίνει τη χρηστική αξία: είναι ένα μικρό κομμάτι μηχανικής τέχνης, φορτωμένο με ιστορίες από τους βυθούς των ωκεανών και τις κορυφές των βουνών, μέχρι τις αίθουσες ισχύος και τα κόκκινα χαλιά.
Το μέγεθος της επιτυχίας αποτυπώνεται και οικονομικά: η Rolex παραμένει ιδιωτική εταιρεία του Ιδρύματος Wilsdorf, γεγονός που της επιτρέπει να επανεπενδύει μακροπρόθεσμα. Η αξία του brand εκτιμάται σε πολλά δισεκατομμύρια δολάρια και κατατάσσεται σταθερά ανάμεσα στα κορυφαία παγκοσμίως. Ωστόσο, η εταιρεία δεν μετρά την αξία της μόνο σε νούμερα, αλλά και σε πολιτισμική επιρροή. Έχει διαμορφώσει όσο καμία άλλη τον χώρο της υψηλής ωρολογοποιίας: έθεσε στάνταρντ ποιότητας που όλοι ακολουθούν, έδειξε ότι τα μηχανικά ρολόγια μπορούν να θριαμβεύσουν στην ψηφιακή εποχή ως είδη πολυτελείας, και ενέπνευσε σεβασμό ακόμα και στους ανταγωνιστές της.
Η γέφυρα Xans Wilsdorf, στη Γενεύη. Ελβετία, 7 Νοεμβρίου 2012. (Patrick Nouhailler/Public Domain)
Εν τέλει, η ιστορία της Rolex είναι μια ιστορία διαρκούς εξέλιξης με θεμέλιο μια σταθερή φιλοσοφία. Από το ορφανό παιδί στη Βαυαρία του 19ου αιώνα που ήταν ο Χανς Βίλσντορφ, μέχρι τον κολοσσό της σύγχρονης πολυτέλειας, μεσολαβεί ένα όραμα: να δημιουργηθεί «ένα ρολόι που θα κρατάει για πάντα». Αυτό το perpetual spirit – πνεύμα διαρκούς τελειότητας – είναι που κάνει τη Rolex κάτι παραπάνω από έναν κατασκευαστή ρολογιών. Είναι ένας ζωντανός θρύλος που συνεχίζει να γράφεται στον καρπό εκείνων που αναγνωρίζουν όχι μόνο την ώρα, αλλά και την αξία τού να κρατάς τον χρόνο στα χέρια σου.
Η κυβέρνηση Τραμπ ανακοίνωσε αυτή την εβδομάδα νέες κυρώσεις σε αρκετές κινεζικές οντότητες που εμπλέκονται στην αγορά και εισαγωγή ιρανικού πετρελαίου το οποίο βρίσκεται υπό διεθνείς κυρώσεις.
Η στήριξη του Πεκίνου προς την Τεχεράνη, τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά, συνεχίζεται εδώ και σχεδόν τρεις δεκαετίες. Αυτή η στήριξη επεκτείνεται συχνά σε τομείς της ιρανικής οικονομίας που βρίσκονται υπό κυρώσεις, αν και οι ακριβείς μηχανισμοί παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αδιαφανείς.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες επιδιώκουν τα τελευταία χρόνια να περιορίσουν τις πωλήσεις πετρελαίου του Ιράν, λόγω της χρηματοδότησης της διεθνούς τρομοκρατίας από την Τεχεράνη. Παρ’ όλα αυτά, το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας (ΚΚΚ) έχει καταφέρει να διατηρήσει τη θέση του ως ο μεγαλύτερος εισαγωγέας ιρανικού πετρελαίου παγκοσμίως, αποφεύγοντας σε μεγάλο βαθμό σημαντικά αντίποινα από τις ΗΠΑ.
Ιστορικό παράκαμψης των κυρώσεων
Η Κίνα άρχισε να ενισχύει τους δεσμούς της με το Ιράν στις αρχές της δεκαετίας του 1990, μετά τη διεθνή καταδίκη που δέχτηκε για τη σφαγή στην πλατεία Τιενανμέν.
Οι σχέσεις Πεκίνου–Τεχεράνης επεκτάθηκαν στη δεκαετία του 1990 με επενδύσεις σε υποδομές και διπλωματική συνεργασία στα Ηνωμένα Έθνη. Το 1997, η Κίνα δεσμεύτηκε να κατασκευάσει αγωγό πετρελαίου αξίας 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων από το Καζακστάν προς το Ιράν, σχέδιο που όμως δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.
Την ίδια χρονιά, το Ιράν προμήθευε σχεδόν το 11% των εισαγωγών πετρελαίου της Κίνας, σύμφωνα με έκθεση του RAND Corporation. Εκείνη την περίοδο, εκτιμάται ότι ξεκίνησαν οι λεγόμενες «συναλλαγές όπλων με αντάλλαγμα πετρέλαιο», όπου το Πεκίνο παρείχε όπλα υπό κυρώσεις στο Ιράν, λαμβάνοντας ως πληρωμή πετρέλαιο.
Καθ’ όλη τη δεκαετία του 2000, η Κίνα συνέχισε να επενδύει δισεκατομμύρια δολάρια σε ενεργειακά έργα στο Ιράν, ακόμα και όταν έγινε σαφές ότι η Τεχεράνη ανέπτυσσε πυρηνικό πρόγραμμα όπλων.
Το 2021, οι δύο χώρες υπέγραψαν στρατηγική συμφωνία συνεργασίας, όπου κατήγγειλαν από κοινού τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους ως «ταραχοποιούς», ενώ συμφώνησαν να εντάξουν το Ιράν στην κινεζική πρωτοβουλία «Μία ζώνη, ένας δρόμος».
Έκτοτε, σχεδόν όλες οι εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν κατευθύνονται προς την Κίνα, σύμφωνα με έκθεση της Υπηρεσίας Ερευνών του Κογκρέσου. Το Πεκίνο παραμένει ο μεγαλύτερος αγοραστής ιρανικού πετρελαίου το 2025, με περίπου 15% των συνολικών εισαγωγών του να προέρχονται από το Ιράν.
Οι «τσαγιέρες» που καλύπτουν τις παράνομες εισαγωγές
Το ΚΚΚ σταμάτησε να δημοσιοποιεί τα στοιχεία για τις εισαγωγές ιρανικού πετρελαίου το 2023, χαρακτηρίζοντας παράλληλα «παράνομες» τις διεθνείς κυρώσεις κατά του Ιράν.
Καθώς η πίεση από την Ουάσιγκτον αυξάνεται, το Πεκίνο μεταφέρει την ευθύνη των εισαγωγών πετρελαίου από τις μεγάλες κρατικές εταιρείες σε δεκάδες μικρότερες μονάδες γνωστές ως «διυλιστήρια-τσαγιέρες» («teapot refineries»).
Οι λεγόμενες «τσαγιέρες» είναι μικρά διυλιστήρια πετρελαίου που συνεργάζονται παρασκηνιακά με κρατικούς ομίλους και λειτουργούν ως μηχανισμός παράκαμψης κυρώσεων σε Ιράν, Βόρεια Κορέα και Ρωσία.
Για να κρύψουν τις παράνομες εισαγωγές, τα διυλιστήρια αυτά χρησιμοποιούν πλοία-φαντάσματα, πλαστές συντεταγμένες GPS, ανάμιξη ιρανικού πετρελαίου με άλλο πετρέλαιο στη θάλασσα, και επανασήμανση των φορτίων, σύμφωνα με άλλη έκθεση της Υπηρεσίας Ερευνών του Κογκρέσου.
Επιπλέον, αποφεύγουν τις κυρώσεις αποφεύγοντας να συνδεθούν με το αμερικανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, καθιστώντας δύσκολο τον εντοπισμό ή την επιβολή αντιποίνων.
Ανταλλαγές αντί για δολάρια
Αν και οι «τσαγιέρες» εξηγούν πώς η Κίνα λαμβάνει το πετρέλαιο, δεν εξηγούν πώς πληρώνει το Ιράν.
Οι κινεζικές κρατικές εταιρείες επιλέγουν συναλλαγές ανταλλαγής (barter deals), αποφεύγοντας πλήρως τις χρηματικές συναλλαγές που υπόκεινται σε κυρώσεις.
Το 2023, για παράδειγμα, το Πεκίνο συμφώνησε να χρηματοδοτήσει με 2,6 δισεκατομμύρια δολάρια τον εκσυγχρονισμό του μεγαλύτερου αεροδρομίου του Ιράν, με πληρωμή σε πετρέλαιο αντί χρημάτων.
Παράλληλα, η Κίνα αναπτύσσει δεκάδες έργα στο Ιράν, όπως πεδία εξόρυξης, σιδηροδρόμους, μονάδες ενέργειας και βιομηχανίες μετάλλων.
Οι μηχανισμοί αυτών των ανταλλαγών παραμένουν σκοτεινοί, καθώς το Πεκίνο έχει σταματήσει να δημοσιοποιεί επίσημα στοιχεία και προσπαθεί να προστατεύσει τμήματα της οικονομίας του από την έκθεση στο διεθνές σύστημα.
Αναφορές διεθνών μέσων, όπως του Bloomberg και της Wall Street Journal, έχουν εντοπίσει παραδείγματα ανταλλαγών μεταξύ μετάλλων και πετρελαίου, καθώς και πληρωμές μέσω κινεζικών εργολάβων που δραστηριοποιούνται σε ιρανικά έργα υποδομών.
Οι αμερικανικές κυρώσεις έχουν μικρό αποτέλεσμα
Παρά το γεγονός ότι το παράνομο εμπόριο πετρελαίου μεταξύ Ιράν και Κίνας είναι γνωστό και τεκμηριωμένο, η αμερικανική απάντηση παραμένει περιορισμένη.
Η κυβέρνηση Τραμπ έχει επιβάλει τέσσερις φορές φέτος κυρώσεις σε κινεζικές εταιρείες που εμπλέκονται σε αυτές τις συναλλαγές, όμως οι κινήσεις αυτές είχαν ελάχιστο αντίκτυπο στη ροή πετρελαίου από το Ιράν προς την Κίνα.
Οι αμερικανικές κυρώσεις αναγκάζουν το Ιράν να πουλάει το πετρέλαιό του σε χαμηλότερη τιμή, προκειμένου να προσελκύσει αγοραστές που αναλαμβάνουν το ρίσκο παράκαμψης των κυρώσεων.
Έτσι, τα κινεζικά διυλιστήρια αγοράζουν ιρανικό πετρέλαιο με μεγάλη έκπτωση, εξοικονομώντας δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως.
Η Κίνα φαίνεται πρόθυμη να αναλάβει το ρίσκο. Μάλιστα, μετά την επανεπιβολή των διεθνών κυρώσεων το 2022, οι εισαγωγές ιρανικού πετρελαίου από την Κίνα έφτασαν σε ιστορικό ρεκόρ.
Όταν, στις αρχές του 2025, το λιμάνι της Σάντονγκ απαγόρευσε τα ιρανικά δεξαμενόπλοια για να αποφύγει κυρώσεις, νέοι τερματικοί σταθμοίάνοιξαν μέσα σε έναν μήνα για να δεχτούν τα ίδια πλοία.
Το συμπέρασμα των αναλυτών είναι σαφές:
Οι κυρώσεις ενθαρρύνουν την παράνομη εμπορία πετρελαίου, ενώ η άρση τους θα επέτρεπε επίσημες κρατικές συναλλαγές μεταξύ Πεκίνου και Τεχεράνης.
Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, ανακοίνωσε την επιβολή πρόσθετου δασμού 100% στα κινεζικά προϊόντα και περιορισμούς στις εξαγωγές κρίσιμου λογισμικού, με ισχύ από την 1η Νοεμβρίου, ως άμεση απάντηση σε αυτό που αποκάλεσε «εχθρική κίνηση» του Πεκίνου μέσω της εργαλειοποίησης των εξαγωγών σπανίων γαιών.
Παρατηρητές της Κίνας εκτιμούν ότι η κίνηση αυτή είχε σκοπό να αυξήσει τη διαπραγματευτική δύναμη του Πεκίνου και να πιέσει τον Τραμπ να προβεί σε παραχωρήσεις. Ωστόσο, ορισμένοι αναλυτές πιστεύουν ότι η Κίνα υπερεκτίμησε τη θέση της, υποτιμώντας την ένταση της αμερικανικής αντίδρασης.
Η κίνηση του Πεκίνου
Στις 9 Οκτωβρίου 2025, το κινεζικό Υπουργείο Εμπορίου ανακοίνωσε νέους εκτεταμένους κανονισμούς που διευρύνουν σημαντικά τους ελέγχους εξαγωγών — όχι μόνο για τις ακατέργαστες σπάνιες γαίες, αλλά και για μαγνήτες, κράματα, μπαταρίες, υλικά ημιαγωγών, συναφή μηχανήματα και οποιοδήποτε προϊόν περιέχει έστω και 0,1% σπάνιες γαίες κινεζικής προέλευσης.
Οι νέοι κανόνες ισχύουν και για ξένα προϊόντα που ενσωματώνουν κινεζικές σπάνιες γαίες ή τεχνολογίες. Οι εξαγωγείς πρέπει να λάβουν ειδικές άδειες, να δηλώνουν την προέλευση των υλικών και να αποδεικνύουν πλήρη ιχνηλασιμότητα στην παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού.
Άδειες εξαγωγής θα απορρίπτονται αυτόματα για προϊόντα ή εξαρτήματα με στρατιωτική χρήση ή για υψηλού κινδύνου τελικούς χρήστες.
Ο Τραμπ απάντησε στις 10 Οκτωβρίου με δύο αναρτήσεις στο Truth Social, καταδικάζοντας τις κινήσεις της Κίνας ως απόπειρα να κρατήσει «τον κόσμο αιχμάλωτο».
«Είναι αδύνατον να πιστέψει κανείς ότι η Κίνα θα έκανε κάτι τέτοιο, κι όμως το έκανε — και τα υπόλοιπα είναι Ιστορία», έγραψε.
Ο Αμερικανός πρόεδρος υπαινίχθηκε επίσης ότι μπορεί να ακυρώσει την επικείμενη συνάντησή του με τον Κινέζο ηγέτη Σι Τζινπίνγκ, που είχε προγραμματιστεί στο περιθώριο της συνόδου APEC στη Νότια Κορέα αργότερα αυτόν τον μήνα.
Η Κίνα ελέγχει περίπου το 70% της εξόρυξης σπανίων γαιών, πάνω από το 90% της ικανότητας επεξεργασίας και το 90% της παγκόσμιας παραγωγής μαγνητών σπανίων γαιών.
Παραβίαση εμπιστοσύνης
«Η σχέση μας με την Κίνα τους τελευταίους έξι μήνες ήταν πολύ καλή, πράγμα που κάνει αυτή την κίνηση ακόμα πιο απροσδόκητη», έγραψε ο Τραμπ.
Ειδικοί όπως ο Σεν Μινγκ-Σι και ο Γιε Γιαο-Γιουάν δήλωσαν στην Epoch Times ότι ο Τραμπ αισθάνθηκε προδομένος από την αιφνίδια μεταστροφή της Κίνας μετά τις θετικές ενδείξεις αποκλιμάκωσης.
«Η τρέχουσα αντίδραση της Κίνας θυμίζει την αρχική φάση του εμπορικού πολέμου ΗΠΑ–Κίνας», είπε ο Σεν.
«Τότε η προσέγγιση ήταν ανταποδοτική: αν οι ΗΠΑ επέβαλλαν δασμούς, η Κίνα απαντούσε με τον ίδιο τρόπο».
Στις συνομιλίες του Λονδίνου (9–10 Ιουνίου 2025), οι δύο πλευρές είχαν δείξει διάθεση συμβιβασμού. Η απόφαση του Πεκίνου, λίγους μήνες μετά, θεωρείται από την Ουάσιγκτον «υπονόμευση της προόδου» και «σκόπιμη πρόκληση».
«Φυσικά ο Τραμπ εξοργίστηκε», είπε ο Σεν. «Διαχειρίζεται ήδη κρίσιμα ζητήματα – όπως την εκεχειρία μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς – και τώρα η Κίνα προσθέτει νέα ένταση».
Ο Τραμπ χαρακτήρισε την κίνηση «επιθετική» και «εξαιρετικά εχθρική», προσθέτοντας:
«Είναι κάτι άνευ προηγουμένου στο διεθνές εμπόριο και ηθικά απαράδεκτο».
Αλαζονεία ή υπερεκτίμηση του Πεκίνου
Κατά τον καθηγητή Γιε, η κίνηση της Κίνας είναι «περίπτωση υπερβολικής αυτοπεποίθησης» — ή, όπως είπε πιο ωμά, «αλαζονείας».
«Η Κίνα έχει μια διογκωμένη αυτοεικόνα που την τυφλώνει ως προς το πώς αντιδρούν οι άλλες χώρες», είπε.
Ο Σεν πρόσθεσε ότι το Πεκίνο θεωρεί πλέον πως οι αμερικανικοί δασμοί ήρθαν για να μείνουν και ότι οι ΗΠΑ εφαρμόζουν μια μακροπρόθεσμη στρατηγική περιορισμού της Κίνας.
Εσωτερικοί παράγοντες του ΚΚΚ
Ο Σεν υπέδειξε ότι η κίνηση ίσως σχετίζεται και με εσωτερικές εντάσεις στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας.
«Μπορεί να πρόκειται για εσωκομματικό αγώνα εξουσίας ή για μια πιο επιθετική στάση του ίδιου του Σι Τζινπίνγκ,» είπε.
Λίγο πριν την 4η Ολομέλεια του κόμματος, οι ΗΠΑ δημοσίευσαν έκθεση για διαφθορά ανώτερων Κινέζων αξιωματούχων, πιθανώς για να επηρεάσουν το εσωτερικό πολιτικό κλίμα.
«Η έκθεση αυτή μπορεί να προσφέρει “πολεμοφόδια” σε εσωτερικούς αντιπάλους του Σι ή να δημιουργήσει πίεση στο στρατόπεδό του», εξήγησε.
«Γι’ αυτό ο Τραμπ πιθανότατα θα περιμένει μέχρι το επόμενο έτος πριν επισκεφθεί επίσημα την Κίνα».
Προβλέπεται παρατεταμένη αντιπαράθεση
Ο Ντέιβι Τζουν Χουάνγκ, οικονομολόγος και πρώην σχολιαστής της κρατικής CNTV, εκτίμησε ότι το πιθανότερο σενάριο είναι οι δύο χώρες να διατηρήσουν σκληρές στάσεις, επιτρέποντας παράλληλα εξαιρέσεις για ορισμένες εταιρείες.
«Οι διαπραγματεύσεις θα συνεχιστούν υπό πίεση», είπε.
Ο Χουάνγκ προειδοποίησε για αύξηση του κόστους σε τομείς όπως τα ηλεκτρικά οχήματα, ο στρατιωτικός εξοπλισμός και οι ημιαγωγοί, καθώς οι πολυεθνικές θα πρέπει να λειτουργούν με διπλά συστήματα παραγωγής για να συμμορφώνονται με διαφορετικούς κανονισμούς.
Εάν οι χρηματαγορές υποστούν αστάθεια ή αυξηθεί ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ, ενδέχεται να υπάρξει προσωρινή χαλάρωση των περιορισμών.
Ο Σεν καταλήγει ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να αναζητήσουν νέες πηγές σπανίων γαιών:
«Αυτός είναι ο λόγος που το Πεκίνο διατηρεί αυστηρούς ελέγχους στις τεχνολογίες επεξεργασίας σπανίων γαιών — για να κρατήσει το στρατηγικό του πλεονέκτημα», είπε.
«Θα χρειαστεί χρόνος για να δημιουργηθούν νέες αλυσίδες εφοδιασμού».
Τζιχαντιστές αντάρτες σκότωσαν τρεις ανθρώπους κι απήγαγαν 11 παιδιά σε αλλεπάλληλες εφόδους που εξαπέλυσαν στη βόρεια Μοζαμβίκη χθες Παρασκευή, ιδιαίτερα στην Πάλμα, πόλη-κλειδί για μεγάλο διεθνές έργο υγροποιημένου φυσικού αερίου, σύμφωνα με κατοίκους.
Πρόκειται για την πρώτη επίθεση ανταρτών στην Πάλμα, κοντά στην κύρια εγκατάσταση μεγάλου έργου ΥΦΑ του γαλλικού κολοσσού της ενέργειας TotalEnergies, από τον Μάρτιο του 2021, όταν στην πόλη σκοτώθηκαν πάνω από 800 άνθρωποι, σημείωσε ειδικός.
Η επίθεση εκείνη είχε αναγκάσει την TotalEnergies να διακόψει το έργο, που ελπίζει να ξαναρχίσει φέτος.
Τη νύχτα της Πέμπτης προς Παρασκευή, περίπου δεκαπέντε αντάρτες μπήκαν στην Πάλμα, περίπου 30 χιλιόμετρα από τα σύνορα με την Τανζανία, λίγο μετά τα μεσάνυχτα, εξήγησε στο Γαλλικό Πρακτορείο στρατιωτική πηγή στην περιοχή που εκφράστηκε υπό τον όρο να μην κατονομαστεί.
«Εισέβαλαν σε τουλάχιστον τέσσερα σπίτια, απήγαγαν επτά κορίτσια και σκότωσαν έναν άνθρωπο. Άλλα τέσσερα αγόρια απήχθησαν καθώς επέστρεφαν στα σπίτια τους», σύμφωνα με την ίδια πηγή.
Σύμφωνα με την ACLED, μη κυβερνητική οργάνωση που παρακολουθεί ένοπλες συρράξεις, τουλάχιστον ένας άνδρας σκοτώθηκε και μια γυναίκα απήχθη.
Η τζιχαντιστική οργάνωση Ισλαμικό Κράτος (ΙΚ) ανέλαβε την ευθύνη με ανακοίνωσή της για τον θάνατο ενός ανθρώπου.
Ο στρατός της Μοζαμβίκης, που υποστηρίζεται από αυτόν της Ρουάντας στον αγώνα εναντίον του ΙΚ από το 2017, όταν ξέσπασε τζιχαντιστική εξέγερση στην επαρχία Κάμπου Ντελγκάντου, όπου βρίσκεται η Πάλμα, σπανίως σχολιάζει επίσημα τέτοιες επιθέσεις.
Αντάρτες επιτέθηκαν επίσης στη Νανγκάτζε, περίπου 100 χιλιόμετρα δυτικά από την Πάλμα, τις πρώτες πρωινές ώρες χθες, ανέφερε κάτοικος που μίλησε επίσης υπό τον όρο να μην κατονομαστεί.
«Σκότωσαν δυο ανθρώπους και πυρπόλησαν εκκλησία και σπίτια. Εισέβαλαν σε σπίτια και (…) έκλεψαν επίσης εμπορεύματα. Δεν έμειναν πολύ», διευκρίνισε.
Οι επιθέσεις τζιχαντιστών που ορκίζονται πίστη στο ΙΚ έχουν πολλαπλασιαστεί στην επαρχία Κάμπου Ντελγκάντου και στη γειτονική Ναμπούλα, σύμφωνα με την ACLED.
Η επαρχία Κάμπου Ντελγκάντου, με κατά πλειονότητα μουσουλμανικό πληθυσμό, είναι από τις φτωχότερες στη Μοζαμβίκη. Τα σχέδια για την εκμετάλλευση των πλούσιων κοιτασμάτων αερίου στο υπέδαφός της έχουν προσελκύσει μεγάλες επενδύσεις, ανάμεσά τους αυτήν της TotalEnergies, ύψους 17,2 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Η χθεσινή επίθεση στην Πάλμα ήταν η πρώτη στην πόλη από το 2021 μεν, αλλά έχουν γίνει πρόσφατα αρκετές άλλες όχι μακριά από αυτή, είπε ειδικός σε ζητήματα ασφαλείας που εργάζεται για λογαριασμό ΜΚΟ υπό τον όρο να μην κατονομαστεί.
«Υπάρχει σχέση ανάμεσα στην επανέναρξη (του έργου) της Total και την επίθεση», εκτίμησε. Οι δράστες ήθελαν «να δείξουν ότι η κατάσταση δεν είναι τόσο ασφαλής όσο λέγεται», εξήγησε.
Ανάμεσα στους 800 ανθρώπους που είχαν σκοτωθεί το 2021 ήταν υπεργολάβοι της TotalEnergies, θυμίζει η ACLED, που υπολογίζει πως η εξέγερση έχει στοιχίσει τη ζωή σε πάνω από 6.200 ανθρώπους σε οκτώ χρόνια.
Την περασμένη εβδομάδα, η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR) τόνισε πως φέτος οι ταραχές έχουν αναγκάσει πάνω από 110.000 ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, από τους οποίους 22.000 τράπηκαν σε φυγή μέσα σε μόλις μια εβδομάδα, στα τέλη Σεπτεμβρίου.
Η βία έχει κλιμακωθεί ραγδαία μέσα στο 2025, με πάνω από 500 επιθέσεις που είχαν θύματα αμάχους, πολύ περισσότερες από τα προηγούμενα χρόνια, κι εφόδους σε χωριά, απαγωγές, φόνους και λεηλασίες, σύμφωνα με τον Σαβιέρ Κριτς, αντιπρόσωπο της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες στη Μοζαμβίκη.
