Σχολιασμός
Η πολιτική, κυβερνητική και κοινωνική κατάρρευση στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας φαίνεται να έχει αρχίσει.
Το αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι μια Κίνα που κυβερνάται από ένα τροποποιημένο Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας (ΚΚΚ), μια Κίνα χωρίς το ΚΚΚ ή «πολλές Κίνες», καθώς η χώρα διαλύεται σε φατρίες πολεμάρχων και ανεξάρτητες πολιτείες.
Αυτό συμβαίνει στη σκιά μιας άλλης πραγματικότητας: ότι τμήματα της κοινωνίας της κομμουνιστικής Κίνας εξακολουθούν να σημειώνουν μεγάλη τεχνολογική πρόοδο.
Όταν κατέρρευσε η τσαρική Ρωσία το 1917, η κοινωνία αφ΄ενός υπέφερε και ένιωθε απογοήτευση και αφ’ ετέρου ηγούνταν του κόσμου σε ορισμένους τομείς οικονομικής και βιομηχανικής ανάπτυξης. Μάλλον ο Μεγάλος Πόλεμος (Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, 1914-1918) υπήρξε ο καταλύτης για την τελική πτώση της τσαρικής κυβέρνησης, παρά η «επανάσταση» που αργότερα παρουσιάστηκε.
Η κατάρρευση συχνά ενσωματώνει και στοιχεία ανάπτυξης και ελπίδας, μαζί με την απογοήτευση ορισμένων κοινωνικών στρωμάτων και την παραλυτική ακινησία των κυβερνητικών δομών. Συχνά συμβαίνει όταν οι ελπίδες έχουν ανθίσει αλλά μένουν ανεκπλήρωτες ή ικανοποιούνται πολύ αργά.
Οι τελικοί καταλύτες μπορεί να ποικίλουν, από σοβαροί έως φαινομενικά ασήμαντοι.
Μια κρίσιμη, διακριτικά βίαιη φάση μιας εσωτερικής μάχης εξουσίας εκτυλισσόταν προς τα τέλη Σεπτεμβρίου πίσω από το μονότονο και αινιγματικό προσωπείο του Τζονγκνανχάι – της έδρας του ΚΚΚ, δίπλα στην αρχαία Απαγορευμένη Πόλη του Πεκίνου – και πίσω από την αδιαφάνεια των υψηλόβαθμων αξιωματούχων. Η λεπτότητα των προκλήσεων απέναντι στον ηγέτη του ΚΚΚ, Σι Τζινπίνγκ, αποτελεί μαρτυρία για τους φόβους όλων των εμπλεκομένων στην πάλη εξουσίας, καθένας εκ των οποίων γνωρίζει ότι πρόκειται για μια ισορροπία ανάμεσα στην προσωπική επιβίωση, την επιβίωση ολόκληρου του κομμουνιστικού συστήματος αλλά και του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΛΑΣ).
Άνθρωποι πεθαίνουν ή εξαφανίζονται μέσα από την ελίτ του κομμουνιστικού συστήματος και τις οικογένειες αξιωματούχων του Κόμματος. Η πιο πρόσφατη αφορμή ήταν η φερόμενη δολοφονία ενός νεαρού ηθοποιού, του Γιου Μενγκλόνγκ, στις 11 Σεπτεμβρίου, στο Πεκίνο. Η πρωτοφανής συγκάλυψη του γεγονότος, η οποία φέρεται να οργανώθηκε από έναν ανώτατο αξιωματούχο του Κόμματος, τον Τσάι Τσι (πρώτο στη σειρά μέλος της Γραμματείας του ΚΚΚ, πέμπτο μέλος της Μόνιμης Επιτροπής του Πολιτικού Γραφείου και διευθυντή του Γενικού Γραφείου του ΚΚΚ, που τον καθιστά ουσιαστικά προσωπάρχη του Σι Τζινπίνγκ), έχει οξύνει περαιτέρω τη σύγκρουση εξουσίας, ενώ αποτέλεσε και έναυσμα για τη λαϊκή αγανάκτηση στους δρόμους.
Πολλές αφορμές έχουν προκύψει καθώς εξελίσσεται η εσωτερική διαμάχη, αλλά θα μπορούσε αυτή να είναι η τελική – ή σχεδόν τελική – εξαιτίας της σύνδεσής της με τον δρόμο και το κόμμα;
Στους δρόμους εξελίσσεται παράλληλα ένας άλλος αγώνας ζωής και θανάτου, καθώς η ανεργία, ο λιμός, η απογοήτευση και ο θυμός προκαλούν διαδηλώσεις και λεηλασίες που συμβαίνουν ασταμάτητα κάθε μέρα σε ολόκληρη την ηπειρωτική Κίνα. Δεν υπάρχει πλέον η δυνατότητα να κρυφτούν από το κοινό οι εκτεταμένες απώλειες ανθρώπινων ζωών: οι «εξαφανίσεις» έχουν φτάσει σε στατιστικά σημαντικό επίπεδο.
Στρατιωτικές μονάδες έχουν αρχίσει να προβαίνουν σε τολμηρές κινήσεις για να ευθυγραμμιστούν υπέρ ή κατά βασικών φατριών μέσα στο Κόμμα, πραγματοποιώντας επιδείξεις δύναμης σε πόλεις γύρω από το Πεκίνο. Το ερώτημα, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, δεν είναι αν ο στρατός μπορεί να καταστείλει τον πληθυσμό (μπορεί), αλλά αν διάφορες στρατιωτικές δυνάμεις και δυνάμεις ασφαλείας ή φατρίες ενδέχεται να στραφούν η μία εναντίον της άλλης.
Βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σημείο στη μάχη για την ηγεσία του Κόμματος και, κατ’ επέκταση, της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας – και συνεπώς του πληθυσμού και της επικράτειας της ηπειρωτικής Κίνας. Η σύγκρουση αυτή σχεδόν σίγουρα θα καταλήξει στην πλήρη απομάκρυνση του Σι Τζινπίνγκ από την εξουσία. Τον τελευταίο χρόνο, ο Σι απομονώνεται ολοένα και περισσότερο και έχει αποκλειστεί σε μεγάλο βαθμό από τη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Αυτό αναγνωρίζεται πλέον από τους παρατηρητές της Κίνας σε ολόκληρο τον κόσμο. Ωστόσο, η διαδικασία δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Η πτώση ή η ταπείνωση του Σι αναμένεται να γίνει γνωστή τον Οκτώβριο, αλλά το ερώτημα που παραμένει είναι αν το ίδιο το Κόμμα θα μπορέσει να επιβιώσει για πολύ ακόμη. Πρόκειται για μια διαδικασία που ήδη από το 2007 έδειχνε σαφή σημάδια ότι η κατάρρευση ήταν πιθανή έως το 2025.
Μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου, λίγο πριν από την προγραμματισμένη σύγκληση της Δ΄ Ολομέλειας του 20ού Συνεδρίου του Κόμματος, που επρόκειτο να πραγματοποιηθεί τον Οκτώβριο, ο Σι και οι εναπομείναντες πιστοί του προσπαθούσαν να σωθούν. Αν εξασφαλίσουν κάποια στήριξη από τον στρατό, τότε το αποτέλεσμα μπορεί να είναι αιματηρό και να θέσει σε κίνδυνο το ΚΚΚ.
Η εθνική κατάρρευση δεν είναι ποτέ τακτοποιημένη ούτε απολύτως λογική, και έχει πάντοτε μια μακρά ιστορία επώδυνης, σταδιακής αποσύνθεσης μέχρι την τελευταία στιγμή που τα γεγονότα προκύπτουν σχεδόν σαν να αναδύονται από το σκοτάδι. Τελικά, έρχεται με αιφνίδιο τρόπο – είτε μέσω μιας επανάστασης είτε με κατάρρευση της ηγεσίας είτε μέσω μιας εσωτερικής ή εξωτερικής στρατιωτικής ενέργειας.
Η κατάρρευση της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ) το 1990-91, όπως φάνηκε εκ των υστέρων, παρουσίαζε όλα τα σημάδια της συστημικής διάλυσης που πλέον παρατηρούμε στην Κίνα τις τελευταίες δεκαετίες. Όπως και η Ρωσική «Επανάσταση» που προηγήθηκε το 1917, η σοβιετική κατάρρευση σημειώθηκε σε μια περίοδο κατά την οποία η αυστηρή κουλτούρα των εκκαθαρίσεων είχε χαλαρώσει, ενώ η περεστρόικα και η γκλάσνοστ γέμιζαν τους Σοβιετικούς πολίτες με αισιοδοξία.
Ομοίως, η Γαλλική Επανάσταση του τέλους του 18ου αιώνα (1789–99), περιλαμβάνοντας και το πραξικόπημα του Βοναπάρτη στις 9 Νοεμβρίου 1799, οδήγησε στη δημιουργία της Πρώτης Γαλλικής Αυτοκρατορίας στις 18 Μαΐου 1804 και χαρακτηρίστηκε από μεγάλες αντιφάσεις που προκάλεσαν εσωτερικές συγκρούσεις και λαϊκές αντιδράσεις στους δρόμους.
Θα γίνει άραγε ο στρατηγός Τζανγκ Γιουξιά – ο σημερινός ρυθμιστής της εξουσίας στο Πεκίνο – ένας νέος Ναπολέων Βοναπάρτης;
Τίποτα δεν υποδηλώνει ότι το τέλος της κομμουνιστικής διακυβέρνησης στην Κίνα θα είναι λιγότερο χαοτικό από τις μεγάλες καταρρεύσεις κυβερνήσεων των τελευταίων εκατοντάδων ετών, συμπεριλαμβανομένης και της Ιρανικής «Επανάστασης». Είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι τέτοια γεγονότα σπάνια υπήρξαν «επανάστασεις» με την κλασική, κινηματική έννοια του όρου. Τις περισσότερες φορές ήταν το αποτέλεσμα της παράλυσης και της κατάρρευσης κυβερνήσεων που απέτυχαν να προσαρμοστούν στις μεταβαλλόμενες συνθήκες.
Στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας (ΛΔΚ), η κατάρρευση της διακυβέρνησης του Σι Τζινπίνγκ θα μπορούσε – όπως ελπίζει το Κόμμα – να αποτελέσει μέρος μιας ομαλής μετάβασης σε έναν νέο κομμουνιστή (στην πραγματικότητα, μάλλον ψευδοκομμουνιστή) ηγέτη, επιτρέποντας μια μεταβίβαση εξουσίας ακόμη πιο ειρηνική κι από τη μετάβαση από τη Σοβιετική Ένωση στη Ρωσία το 1990-91. Ωστόσο, αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί δεδομένο. Σε αντίθεση με την ΕΣΣΔ, η ύστερη διακυβέρνηση του Σι στη ΛΔΚ χαρακτηρίζεται από μαζική πείνα, έλλειψη στέγης και ανεργία, καταστάσεις που ενδέχεται να μην είναι πλέον ελέγξιμες.
Έχουν ασκηθεί σημαντικές πιέσεις σε κυβερνήσεις και εμπορικούς παράγοντες ανά τον κόσμο για να αγνοήσουν ή να δικαιολογήσουν την εξέλιξη της διαδικασίας αλλαγής μέσα στη διακυβέρνηση της Κίνας ή στο Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας. Για τον λόγο αυτό, η έλλειψη διεθνούς προετοιμασίας για την κατάρρευση της διακυβέρνησης και της οικονομίας στη ΛΔΚ έχει επιτραπεί να συμβεί. Αυτό σημαίνει ότι ο οικονομικός σχεδιασμός και οι αξιολογήσεις των απειλών για την εθνική ασφάλεια – στο μέτρο που περιλαμβάνουν τη ΛΔΚ – είναι πλέον παρωχημένες και αδυνατούν να λάβουν πλήρως υπόψη μακροπρόθεσμα σενάρια. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν το χάος που θα προκύψει από την Κίνα, τις απρόβλεπτες ενέργειες του Πεκίνου μέσα στη δίνη των γεγονότων, καθώς και τις συνέπειες για την «μετά-Κίνα» εποχή.
Όπως διαμορφώνονταν τα πράγματα στα τέλη Σεπτεμβρίου, όλα έδειχναν ότι ο αντιπρόεδρος της Κεντρικής Στρατιωτικής Επιτροπής, στρατηγός Τζανγκ Γιουξιά, προετοιμαζόταν να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη διασφάλιση και σταθεροποίηση της μεταβίβασης εξουσίας. Υπάρχουν ωστόσο ενδείξεις ότι πιθανοί θύλακες διαφωνίας εντός του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού θα μπορούσαν να διαταράξουν μια ομαλή μετάβαση.
Σε εκείνο το σημείο, αν τεθεί στο τραπέζι, υπάρχει σημαντική πιθανότητα για μια απόπειρα στρατιωτικής επίθεσης εναντίον της Δημοκρατίας της Κίνας (η επίσημη ονομασία της Ταϊβάν). Ωστόσο, μια τέτοια επίθεση θα αποτελούσε εξαιρετικά προβληματική επιχείρηση για τη ΛΔΚ, ακόμη και με όλους τους πόρους του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού. Φυσικά, θα είχε επίσης τεράστιες συνέπειες τόσο για τη Δημοκρατία της Κίνας όσο και για τη δυτική πρόσβαση στη βιομηχανία ημιαγωγών της Ταϊβάν.
Οι προσπάθειες των αντικαθεστωτικών φατριών να αποκαταστήσουν την οικονομική σταθερότητα στην Κίνα σημαίνουν ότι σχεδόν όλες υιοθετούν τον «πραγματισμό» του πρώην ηγέτη του ΚΚΚ, Ντενγκ Σιαοπίνγκ. Ωστόσο, αυτό ενδέχεται να μην επαρκεί για τη γρήγορη ανασυγκρότηση της κινεζικής κοινωνίας, εφόσον δεν αναγνωριστεί ότι μια οικονομία της αγοράς πρέπει να καθοδηγείται από την ίδια την αγορά και όχι από την παραγωγική της απόδοση.
Ο Ντενγκ και οι διάδοχοί του πίστευαν ότι η οικονομική επιτυχία καθορίζεται από τη βιομηχανική ικανότητα και την παραγωγή, γεγονός που οδήγησε σε μαζική υπερπαραγωγή. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την κατάρρευση εμπορικών και βιομηχανικών επιχειρήσεων, καθώς και την πρόκληση αντιδράσεων στις διεθνείς αγορές, οι οποίες επωμίστηκαν το βάρος του κινεζικού «ντάμπινγκ» προϊόντων σε τιμές χαμηλότερες από τα εμπορικά βιώσιμα επίπεδα.
Το προφανές γεγονός ότι στο Πεκίνο δεν συζητούνται σχέδια για τη δημιουργία μιας σταθερής οικονομίας της αγοράς στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας υποδηλώνει ότι η ανάκαμψη της χώρας, αν όντως επέλθει μεσοπρόθεσμα (δηλαδή μέσα στην επόμενη δεκαετία), θα είναι ασταθής και αποσπασματική. Αν συμβεί αυτό, τότε η εσωτερική αναταραχή θα μπορούσε (σχεδόν σίγουρα) να κλιμακωθεί, συνοδευόμενη από μια μαζική έξοδο Κινέζων πολιτών.
Η περίφημη φράση του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΕ΄ της Γαλλίας, λίγο πριν από τη Γαλλική Επανάσταση – «Après moi, le déluge» («Μετά από εμένα, ο κατακλυσμός») – έχει ερμηνευθεί ως η μηδενιστική δήλωση ενός αδιάφορου μονάρχη που δεν νοιαζόταν για το τι θα συμβεί στο κράτος του μετά τον θάνατό του. Αντίθετα, η ίδια φράση θα μπορούσε κάλλιστα να ειπωθεί από τον Σι Τζινπίνγκ: «Μετά από εμένα, ο κατακλυσμός· μετά από εμένα, θα επικρατήσει χάος». Ο Λουδοβίκος ΙΕ΄ και ο Σι ήταν σε μεγάλο βαθμό αρχιτέκτονες της ίδιας τους της πτώσης, ωστόσο θα ήταν λάθος να υποθέσει κανείς ότι δεν ενδιαφέρονταν για το μέλλον των χωρών τους.
Ήταν, ο καθένας με τον τρόπο του, βαθιά πεπεισμένοι για το δίκαιο των πεποιθήσεών τους. Το βλέπουμε σήμερα στην πραγματικότητα της μάχης για εξουσία ανάμεσα στις φατρίες που προσπαθούν να διατηρήσουν ή να κατακτήσουν την ηγεσία στην Κίνα.
Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το άρθρο είναι απόψεις του συγγραφέα και δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα τις απόψεις της εφημερίδας The Epoch Times.
