Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την πολυδισεκατομμυρίων ευρώ κρατική ενίσχυση για την κατασκευή του πρώτου πυρηνικού εργοστασίου της Πολωνίας, το οποίο αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 2030, με εγκατεστημένη ισχύ έως 3.750 μεγαβάτ, όπως ανακοίνωσε στις 9 Δεκεμβρίου.
Η Βαρσοβία θεωρεί την απόφαση καθοριστικής σημασίας για την έναρξη του έργου στο Λουμπιετόβο-Κοπελίνο, στις ακτές της Βαλτικής. «Η πυρηνική ενέργεια θα αποτελέσει βασικό πυλώνα του ενεργειακού μίγματος της Πολωνίας. Σήμερα κάνουμε ένα αποφασιστικό βήμα προς την επίτευξη αυτού του στόχου», δήλωσε ο υπουργός Ενέργειας Μίλος Μότυκα στις 9 Δεκεμβρίου.
Πρόσθεσε μάλιστα ότι η έγκριση ήρθε σε χρόνο-ρεκόρ, σημειώνοντας πως η όλη διαδικασία προχώρησε σχεδόν με διπλάσια ταχύτητα σε σύγκριση με την τελευταία ανάλογη απόφαση στην Ευρώπη.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι προσπάθειες περιορισμού των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030 επανέφεραν την πυρηνική ενέργεια στο επίκεντρο των ευρωπαϊκών πολιτικών.
Αυτό περιλαμβάνει τη συγκρότηση της Ευρωπαϊκής Πυρηνικής Συμμαχίας το 2023, με στόχο την προαγωγή της πυρηνικής ενέργειας ως μέρος της στρατηγικής της Ε.Ε. για το κλίμα, καθώς και εκκλήσεις Ευρωπαίων ηγετών για αύξηση της ντόπιας πυρηνικής παραγωγής.
Η απόφαση της 9ης Δεκεμβρίου εντάσσεται σε ένα ευρύτερο παγκόσμιο ρεύμα αναβίωσης της πυρηνικής ενέργειας, καθώς οι κυβερνήσεις επιδιώκουν να ενισχύσουν την ενεργειακή ασφάλεια, να εκπληρώσουν τους κλιματικούς στόχους και να μειώσουν την εξάρτησή τους από τα ορυκτά καύσιμα.
Τον Ιούλιο, το Ηνωμένο Βασίλειο ενέκρινε την κατασκευή του πυρηνικού σταθμού Sizewell C στην Ανατολική Αγγλία, τη δεύτερη νέα πυρηνική μονάδα της χώρας τα τελευταία είκοσι χρόνια. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, κολοσσοί της τεχνολογίας όπως η Microsoft, η Amazon και η Google έχουν υπογράψει μακροχρόνιες συμβάσεις για πυρηνική ενέργεια, προκειμένου να τροφοδοτήσουν τα data centers τους.
Πέρυσι, η Microsoft σύναψε συμφωνία αγοράς ενέργειας διάρκειας 20 ετών για την επανεκκίνηση του κλειστού εργοστασίου Three Mile Island στην Πενσιλβάνια.
Έρευνα της Κομισιόν
Η έγκριση ακολούθησε έρευνα που ξεκίνησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Δεκέμβριο του περασμένου έτους, τρεις μήνες μετά την παρουσίαση από την Πολωνία του σχεδίου για κρατική ενίσχυση του πυρηνικού προγράμματος.
Η Πολωνία είχε δηλώσει ότι σκοπεύει να στηρίξει την πλήρως κρατική εταιρεία Polskie Elektrownie Jądrowe, προκειμένου να κατασκευάσει τρεις αντιδραστήρες τύπου AP1000 ισχύος 1.250 MW ο καθένας. Οι συνολικές επενδύσεις για το έργο εκτιμώνται στα 42 δισ. ευρώ, σε ονομαστικούς όρους.
Το πακέτο περιλαμβάνει αύξηση μετοχικού κεφαλαίου που καλύπτει περίπου το 30% του συνολικού κόστους, κρατικές εγγυήσεις που καλύπτουν το 100% του δανεισμού της PEJ, καθώς και 40ετές διμερές συμβόλαιο χρηματιστηριακής διαφοράς («contract for difference», CFD).
Βάσει του μηχανισμού αυτού, η Πολωνία θα καταβάλλει αποζημίωση στον διαχειριστή της μονάδας όταν οι τιμές του ρεύματος στην αγορά υποχωρούν κάτω από μια προκαθορισμένη τιμή αναφοράς, η οποία προσδιορίζεται με μεθοδολογία που εγκρίνει η Κομισιόν, ενώ αν οι τιμές ξεπερνούν το όριο αυτό, η PEJ θα επιστρέφει το υπερβάλλον έσοδο στο κράτος.
Η έρευνα της Κομισιόν εξέτασε εάν η ενίσχυση είναι κατάλληλη και αναλογική, κατά πόσο διακυβεύεται η ομαλή λειτουργία της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και αν το σχέδιο συμβαδίζει με τους κανόνες της Ε.Ε.
Η Ένωση υπενθύμισε ότι τα κράτη μέλη διατηρούν την ελευθερία να καθορίζουν το δικό τους ενεργειακό μίγμα, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας. Όμως, κάθε κρατική στήριξη πρέπει να είναι αναγκαία, ανάλογη και να μη νοθεύει τον ανταγωνισμό κατά τρόπο αντίθετο προς το κοινό συμφέρον.
Οι Βρυξέλλες ανέφεραν ότι έλαβαν σχόλια από τρίτους που σε γενικές γραμμές υποστήριξαν το έργο, υπογραμμίζοντας τη στρατηγική σημασία του για τη μακροπρόθεσμη ενεργειακή ασφάλεια και την απανθρακοποίηση της Πολωνίας.
Ο πρόεδρος της PEJ, Μαρέκ Βάστσικ, χαρακτήρισε την έγκριση «μεγάλη επιτυχία για την Πολωνία». «Ανοίγει τον δρόμο για την υπογραφή της σύμβασης με την αμερικανική κοινοπραξία των εταιρειών Westinghouse και Bechtel», τόνισε.
Προσαρμογές για την ικανοποίηση των Βρυξελλών
Για την αντιμετώπιση ανησυχιών που αναδείχθηκαν στην έρευνα, η Πολωνία συναίνεσε σε σημαντικές αλλαγές. Μείωσε τη διάρκεια της επιδότησης από 60 σε 40 χρόνια, αναδιαμόρφωσε τον σχεδιασμό του συμβολαίου CFD ώστε να ενισχύσει την αποτελεσματική λειτουργία της μονάδας και την ευελιξία της ως προς τα σημεία της αγοράς, ενώ προσδιόρισε την τιμή αναφοράς (strike price) με χρήση μοντέλου προεξοφλημένων ταμειακών ροών για αποφυγή υπεραντιστάθμισης.
Η Βαρσοβία αποδέχθηκε επίσης ένα καθεστώς κατανομής υπερκερδών, αν οι αποδόσεις της PEJ ξεπερνούν τα συνήθη επίπεδα της αγοράς, καθώς και την τακτική επικαιροποίηση των παραδοχών κόστους στο οικονομικό της μοντέλο.
Για να αποφευχθεί υπερσυγκέντρωση στην αγορά, τουλάχιστον το 70% της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας θα διατίθεται σε ανοιχτά χρηματιστήρια, ενώ το υπόλοιπο θα δημοπρατείται με διαφάνεια. Η Πολωνία δεσμεύτηκε, τέλος, να διατηρεί την PEJ νομικά και λειτουργικά ανεξάρτητη από άλλες μεγάλες εταιρείες ενέργειας.
Το εργοστάσιο εκτιμάται ότι θα λειτουργεί με συντελεστή αξιοποίησης ισχύος 88,5% έως το 2040, παρέχοντας σταθερό φορτίο βάσης για τη βιομηχανία και βοηθώντας τη χώρα να μειώσει την εξάρτησή της από τον άνθρακα.





