MICHAEL WING

Μια σιδερένια χελώνα από βράχους και λαμαρίνες προεξέχει από τη λίμνη Βικτώρια, που πήρε το όνομά της από τη βασίλισσα της Βρετανίας, και περιβάλλεται από 69.000 τετρ. χλμ. νερού. Εδώ, ένα πλήθος διαφορετικών εθνικοτήτων συνυπάρχει – παρά τις εδαφικές διαφορές, τον ανταγωνισμό για την αλίευση ψαριών και τις διαφορετικές απόψεις – σε σχετική αρμονία, σε ένα νησί μικρότερο από το μισό μέγεθος ενός γηπέδου ποδοσφαίρου.

Όλα αυτά ξεκίνησαν πριν από τρεις δεκαετίες, με αναφορές ότι οι ψαράδες του νησιού κέρδιζαν σε μια μέρα τρεις έως τέσσερις φορές περισσότερα από ό,τι οι συνάδελφοί τους στην ακτή της λίμνης σε ένα μήνα, οδηγώντας τους τελευταίους να αναζητήσουν και εκείνοι την τύχη τους στο νησί Μιγκίνγκο, μία βραχονησίδα κοντά στις πηγές του Νείλου.

Το πρόβλημα; Εκτός από την πλούσια και κερδοφόρα πέρκα του Νείλου, που έχει πλέον τέραστια ζήτηση, το νησί Μιγκίνγκο βρίσκεται ακριβώς δίπλα στα σύνορα της Κένυας και της Ουγκάντας, και οι αντικρουόμενες αξιώσεις τοποθετούν αυτόν τον μοναχικό βράχο στην επικράτεια της μιας ή της άλλης χώρας, ανάλογα με το ποιον ρωτάς. Τελικά, το ερώτημα ποιος θα επωφεληθεί και ποιος θα φορολογήσει ποιον έγινε το επίκεντρο μιας μακροχρόνιας διαμάχης.

 

 

 

 

 

Στα πρώτα χρόνια της διαμάχης, που ξεκίνησε το 1991, όταν το Μιγκίνγκο ήταν ακόμα καλυμμένο με πουλιά, φίδια και ζιζάνια, η αστυνομία της Ουγκάντα, Κενυάτες πεζοναύτες και ατρόμητοι ψαράδες επιχείρησαν να στήσουν σκηνές, να χτίσουν καλύβες και να υψώσουν τις εθνικές τους σημαίες εδώ, λόγω της εγγύτητας του νησιού σε βαθιά νερά που ευνοούσαν την αλιεία.

Καθώς η ζήτηση για τη μεγάλη πέρκα του Νείλου εκτοξεύθηκε, η οποία έχει εξελιχθεί σε εξαγωγές πολλών εκατομμυρίων δολαρίων σήμερα, το ίδιο συνέβη και με τον πληθυσμό του νησιού, παρά τη συνεχιζόμενη διαμάχη για την εθνικότητά του. Οι ψαράδες που έρχονταν με βάρκες από την Κένυα χρειάζονταν δύο ώρες για να φτάσουν, σύμφωνα με το Al Jazeera, ενώ εκείνοι από την Ουγκάντα χρειάζονταν δεκαοκτώ, κάτι που τα έλεγε όλα για μερικούς. Από την άλλη, τα βαθιά και πολυπόθητα νερά όπου τα ψάρια είναι άφθονα βρισκόταν εντός των υδάτων της Ουγκάντα, υποστηρίζοντας τους αντίθετους ισχυρισμούς.

Τελικά, επιτεύχθηκε συμφωνία και οι ψαράδες και από τις δύο χώρες αφέθηκαν να κατοικήσουν το νησί για να ψαρεύουν, αν και οι έρευνες κατέληξαν, όπως τελικά παραδέχτηκε η Ουγκάντα, ότι το Μιγκίνγκο ανήκει στην Κένυα. Μια κοινή επιτροπή (και το Google Maps) προσέφερε άφθονες αποδείξεις για αυτό. Το νησί βρίσκεται 510 μέτρα σε κενυάτικο έδαφος.

Το 2009, οι κάτοικοι του νησιού ήταν 130. Σήμερα, σύμφωνα με αναφορές, ξεπερνούν τους 1.000, αριθμός που καθιστά το Μιγκίνγκο ένα από τα πιο πυκνοκατοικημένα νησιά της Γης.

 

 

 

 

 

Η ζωή σε ένα μικρό, πολυσύχναστο νησί-σταυροδρόμι σημαίνει ότι άνθρωποι κάθε είδους συνυπάρχουν με κάθε τρόπο. Τον Ιανουάριο, ο σκηνοθέτης Τζο Χαττάμπ, που ζει στο Ντουμπάι, επισκέφθηκε το Μιγκίνγκο και ανακάλυψε ένα μείγμα κυρίως από Κένυα και Ουγκάντα, αλλά και από Τανζανία και Κονγκό.

Σε μια περιοχή όπου η δικαιοδοσία αμφισβητείται, η κοινότητα γράφει τους δικούς της νόμους, οι άνθρωποι συγκεντρώνονται, αναμειγνύονται και ζουν αρμονικά. «Είμαστε όλοι Αφρικανοί», λέει ένας τοπικός αξιωματούχος στον Χαττάμπ, στην ταινία του. «Είναι οι καλύτεροι φίλοι μου».

 

 

 

 

Το πνεύμα της επιχειρηματικότητας ανθίζει στο Μιγκίνγκο. Μέσα στο πλέγμα από μεταλλικά φύλλα που καλύπτει τον βράχο, υπάρχουν σούπερ μάρκετ, φαρμακείο, μπαρ, οίκοι ανοχής, ένα αυτοσχέδιο υπαίθριο καζίνο, κουρεία και ζυγαριές για τους ψαράδες. Σύμφωνα με πληροφορίες, όλοι όσοι ζουν εδώ έχουν τη δική τους επιχείρηση.

Ο Ντάνιελ Ομπάντα διατηρούσε κουρείο και σταθμό φόρτισης κινητών τηλεφώνων για αρκετά χρόνια.

«Μου αρέσει να ζω στο Μιγκίνγκο», είπε στο Al Jazeera. «Χάρη στους πολλούς πελάτες που έρχονται όχι μόνο από την Κένυα, αλλά και από την Ουγκάντα και την Τανζανία, υπάρχει πολλή δουλειά και βγάζω πολύ περισσότερα χρήματα από ό,τι στην ηπειρωτική χώρα». Σύμφωνα με τον ko Χατtάμπ, ένα από τα πλεονεκτήματα του νησιού για τους κατοίκους του είναι ότι δεν απαιτείται βίζα για να ζήσει κανείς εδώ.

 

 

 

 

 

 

 

Ο Έντισον Ούμα, ένας ψαράς από την Ουγκάντα, ζει εδώ για πάνω από μισή δεκαετία, αλλά λόγω της μακράς διαδρομής με βάρκα για να επιστρέψει στο σπίτι του, μπορεί να επισκέπτεται την οικογένειά του μόνο δύο φορές το χρόνο. «Δεν έχουμε δουλειά. Γι’ αυτό ψαρεύουμε», είπε ο Ούμα το 2019, προσθέτοντας ότι πληρώνει μερικά ψάρια ως «φόρο προστασίας» στην αστυνομία της Ουγκάντα που περιπολεί στα νερά. Από το 2004, τόσο η αστυνομία όσο και οι πεζοναύτες έχουν αναπτυχθεί για να προστατεύουν τους ψαράδες από τους πειρατές, οι οποίοι, όπως ανέφερε ο Χαττάμπ, συνεχίζουν να τους καταδιώκουν μέχρι σήμερα.

 

 

Οι αξιωματούχοι αποτελούν αγκάθι στο πλευρό ορισμένων ψαράδων. Το 2019, ο Κέννεντυ Οτσιένγκ από την Κένυα είδε το αλίευμά του, που ανερχόταν σε σχεδόν 317 κιλά πέρκας του Νείλου, μαζί με τα καύσιμα και τα δολώματά του, να κατάσχονται από την αστυνομία της Ουγκάντα, αφού κατηγορήθηκε για αλιεία στα ύδατα της Ουγκάντα, σύμφωνα με το Al Jazeera. Τα τελευταία χρόνια, συμφωνίες έχουν καταστείλει μέρος της διαμάχης, επιτρέποντας και στις δύο πλευρές να αλιεύουν στα ύδατα της Ουγκάντα, σύμφωνα με το France 24, αν και η απομάκρυνση από την ακτή μπορεί ακόμα να οδηγήσει σε κατάσχεση των αλιευμάτων.

Άλλοι που επωφελούνται από τα κέρδη είναι οι ναυλωτές σκαφών, οι οποίοι αποκομίζουν μεγάλα κέρδη χρεώνοντας στους ψαράδες που δεν διαθέτουν σκάφη τα οκτώ δέκατα των αλιευμάτων τους για τη χρήση των σκαφών τους, σύμφωνα με το Al Jazeera.

Ερευνώντας βαθύτερα τους κρυφούς τρόπους με τους οποίους επικοινωνούν τα φυτά, ερευνητές του Πανεπιστημίου Saitama παρατήρησαν οπτικά αλλά και κατέγραψαν σε βίντεο τη μετάδοση και λήψη «προειδοποιητικών» σημάτων από φυτά που έχουν υποστεί στρες ή τραυματισμό προς τα γειτονικά τους. Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα από τον τραυματισμό τους, εκπέμπουν μια λεπτή ομίχλη αερομεταφερόμενων ενώσεων, σηματοδοτώντας στα άλλα φυτά να ενισχύσουν τις άμυνές τους.

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, οι επιστήμονες γνωρίζουν την αλληλεπίδραση μεταξύ των φυτών, που ονομάζεται «φυτική ωτακουσία».

Τα φυτά που έχουν υποστεί κάποια βλάβη, είτε από ανθρώπινο χέρι είτε από έντομα, εκπέμπουν πτητικές οργανικές ενώσεις (VOC) οι οποίες γίνονται αντιληπτές από άλλα φυτά που βρίσκονται εκεί κοντά. Ιτιές Σίτκα και λεύκες επέδειξαν αντιφυτοφάγες ιδιότητες όταν εκτέθηκαν σε VOC. Το ίδιο συνέβη και με 30 άλλα είδη φυτών, όπως τα φασόλια λίμα, ο καπνός, η ντομάτα, η αρτεμισία και η αραβίδοψις.

 

Ωστόσο, αυτή η σηματοδότηση δεν είχε παρατηρηθεί σε πραγματικό χρόνο μέχρι πρόσφατα, πόσο μάλλον καταγραφεί σε βίντεο. Στη μελέτη που πραγματοποίησε, ο καθηγητής Μασατσούγκου Τογιότα [Masatsugu Toyota] του Πανεπιστημίου Saitama και η ομάδα του εξέθεσαν την αραβιδόψι, ένα φυτό μουστάρδας, σε δύο τύπους VOC – (Z)-3-hexenal και (E)-2-hexenal – και τα δύο αλδεΰδες με έξι άτομα άνθρακα. Αυτά είναι επίσης γνωστά ως πτητικές ουσίες πράσινων φύλλων (GLV) και εκπέμπουν μια έντονη μυρωδιά γρασιδιού.

Δεν ήταν μια φυσική κατάσταση. Οι κάμπιες, που είχαν συλληφθεί σε ένα μπουκάλι, τράφηκαν με φύλλα που κόπηκαν από φυτά τομάτας και εξετάστηκε το περιεχόμενο των αερίων. Η συγκέντρωση που προέκυψε στη συνέχεια διοχετεύθηκε με αέρα στο φυτό-δέκτη, εμποτίζοντάς το με πτητικές ενώσεις.

«Κατασκευάσαμε εξοπλισμό για να αντλούμε τις πτητικές οργανικές ενώσεις που εκπέμπονται από τα φυτά τα οποία τρώνε κάμπιες προς γειτονικά φυτά που δεν έχουν υποστεί ζημιά και τον συνδυάσαμε με ένα σύστημα φθορισμού ευρείας εμβέλειας σε πραγματικό χρόνο», δήλωσε ο κος Τογιότα, μοριακός βιολόγος και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, σε δημοσίευση που έχει αξιολογηθεί από ομοτίμους. «Εκτός από τις επιθέσεις εντόμων, οι VOC που εκλύονταν από τα φύλλα που είχαν σπάσει με το χέρι προκάλεσαν την εκπομπή σημάτων [ιόντων ασβεστίου] σε γειτονικά φυτά που δεν είχαν υποστεί ζημιά».

Τα φυτά αραβιδόψις τροποποιήθηκαν γενετικά έτσι ώστε ορισμένα κύτταρα να περιέχουν φθορίζοντες αισθητήρες πρωτεΐνης. Αυτό επέτρεψε στους ερευνητές να παρατηρήσουν εκρήξεις φθορίζοντος πράσινου χρώματος να διαχέονται στα φύλλα του φυτού, καθώς ο αμυντικός μηχανισμός του ενεργοποιήθηκε από την έκθεση στην πτητική ένωση.

 

Οι φθορίζοντες αισθητήρες ανιχνεύουν μια αντίδραση στο στρες που είναι γνωστή εδώ και καιρό από άλλα πειράματα. Συγκεκριμένα, η σηματοδότηση με ιόντα ασβεστίου έχει συνδεθεί με την αντίληψη του στρες όχι μόνο στα φυτικά κύτταρα, αλλά και στους ανθρώπους. Τώρα, αυτά τα σήματα ασβεστίου – προειδοποιητικά σήματα για τα άλλα φυτά – μπορούν να παρατηρηθούν σε πραγματικό χρόνο.

Σχεδιασμένοι αποκλειστικά για τα φυτικά κύτταρα, τα μεσοφυλλικά κύτταρα και τα επιδερμικά κύτταρα, οι πρωτεϊνικοί αισθητήρες θα προσφέρουν ενδείξεις για το ποια κύτταρα ανταποκρίνονται πρώτα.

Στην επιφάνεια του φυτού, τα φυτικά κύτταρα είναι τα φασολόσχημα κύτταρα που σχηματίζουν τα στόματα (σ.τ.μ. stoma/stomata στα αγγλικά) – τους μικροσκοπικούς πόρους που συνδέουν το εσωτερικό του φυτού με την ατμόσφαιρα, επιτρέποντάς του να «αναπνέει». Τα μεσοφυλλικά κύτταρα αποτελούν τον εσωτερικό ιστό ενός φυτού, ενώ τα επιδερμικά κύτταρα είναι σαν κύτταρα του δέρματος, σχηματίζοντας το εξωτερικό του.

Έτσι, χρησιμοποιώντας ένα μικροσκόπιο, οι ερευνητές Γιούρι Αρατάνι [Yuri Aratani] και Τακούγια Ουεμούρα [Takuya Uemura] παρατήρησαν «προειδοποιητικά» σήματα που προέρχονταν από τα φύλλα μέσα σε περίπου ένα λεπτό από την έκθεση σε σήματα κινδύνου. Τα μεσοφυλλικά κύτταρα ανταποκρίθηκαν αργότερα.

 

Περαιτέρω δοκιμές επέδειξαν ότι τα «ρουθούνια» του φυτού είναι τα στόματα. Η προ-επεξεργασία του φυτού με αβκισικό οξύ, μια φυτοορμόνη, έκλεισε αποτελεσματικά τα στόματα του φυτού, με συνέπεια σημαντική μείωση της εκπομπής σημάτων ασβεστίου.

«Τα φυτά δεν έχουν ‘μύτη’, αλλά τα στόματα λειτουργούν ως πύλη που μεσολαβεί στην ταχεία είσοδο του GLV στους ενδιάμεσους χώρους των ιστών των φύλλων», εξήγησε ο κος Τογιότα.

Η ίδια προεργασία με αβκισικό οξύ εφαρμόστηκε στη συνέχεια σε μεταλλαγμένα που είχαν μειωμένη λειτουργία στομάτων, με αποτέλεσμα να εμφανιστεί μια φυσιολογική πράσινη λάμψη. Τα μεταλλαγμένα «ρουθούνια» παρέμειναν ανοιχτά και εμφανίστηκαν προειδοποιητικά σήματα παρά τη φυτοορμόνη.

«Τελικά αποκαλύψαμε την περίπλοκη ιστορία του πότε, πού και πώς ανταποκρίνονται τα φυτά στα «προειδοποιητικά μηνύματα» που μεταφέρονται μέσω του αέρα από τα επαπειλούμενα γειτονικά τους φυτά», δήλωσε ο κος Τογιότα.

«Αυτό το αιθέριο δίκτυο επικοινωνίας, κρυμμένο από τα μάτια μας, παίζει καθοριστικό ρόλο στην έγκαιρη προστασία των γειτονικών φυτών από επικείμενες απειλές.»

Ο φωτογράφος μεταφέρει τη στεγανή βαλίτσα του, γεμάτη εξοπλισμό, επάνω στο ανοιχτού τύπου σκάφος και, φορώντας τη στολή κατάδυσης, ξεκινά για να βραχεί μαζί με τον καπετάνιο και τους συνεπιβάτες του στα γαλάζια νερά ανοιχτά του Μάουι, αναζητώντας το περιβόητο κύμα, γνωστό με το χαρακτηριστικό όνομα Jaws («Σαγόνια»).

Το ταξίδι μέχρι το σημείο όπου σχηματίζεται το Jaws μόνο χαλαρωτικό δεν είναι. Ο Άντριου Σουμέικερ (Andrew Shoemaker), 42 ετών, ένιωσε άγχος την πρώτη φορά που πήγε, καθώς η προοπτική των 12 έως 21 μέτρων κυμάτων φαινόταν «εξαιρετικά επικίνδυνη», όπως δήλωσε στην Epoch Times. Ωστόσο, ο Σουμέικερ, πρώην ιδιοκτήτης γκαλερί φωτογραφίας στο Λαχάινα, το οποίο κάηκε ολοσχερώς πριν από έναν χρόνο, είναι πλέον έμπειρος και επικεντρώνεται αποκλειστικά στη λήψη της τέλειας εικόνας του τεράστιου κύματος.

Το Jaws είναι το μεγαλύτερο κύμα στη Χαβάη. «Το χαβανέζικο όνομά του είναι pi΄ahi» (πι’ άχι σημαίνει «χαιρετισμός» ή «νεύμα»), ανέφερε. «Μπορείς να το φωτογραφίσεις και από έναν γκρεμό, αλλά εμείς επιλέγουμε να πάμε με σκάφος, ώστε να βρισκόμαστε ακριβώς δίπλα στο κύμα, μαζί με τους σέρφερ και τους αναβάτες των τζετ σκι.»

 

Το να φτάσεις εκεί με βάρκα είναι πιο επικίνδυνο, αλλά «αξίζει τον κόπο», είπε. «Το κακό είναι ότι σχεδόν κάθε φορά κάποιος παθαίνει ναυτία, γιατί η θάλασσα είναι εξαιρετικά ταραγμένη.»

Ο Σουμέικερ έχει αναπτύξει φιλική σχέση με τον καπετάνιο Λόρεν, ο οποίος κάποτε έσωσε τους επιβάτες του κατευθύνοντας το σκάφος του καταπάνω σε ένα κύμα που διαφορετικά θα το είχε αναποδογυρίσει. Σε αυτή τη διαδρομή, ο Λόρεν υπήρξε ο καταλύτης για μια πανοραμική λήψη του Jaws τη στιγμή που έσπαγε, σχηματίζοντας μια τέλεια καμπύλη που έμοιαζε με… σαγόνια. Η δίνη του φαίνεται έτοιμη να καταπιεί τους απόμακρους γκρεμούς της διάσημης βόρειας ακτής του Μάουι.

 

Ο Σουμέικερ την ονόμασε «Τσουνάμι».

Είναι, φυσικά, ένα παιχνίδι προοπτικής. Τα νησιά μοιάζουν μικροσκοπικά —  έτοιμα να χαθούν στα ‘σαγόνια’ των γιγάντιων κυμάτων. Η αναλογία αντικατοπτρίζει την πραγματική σχέση ανάμεσα σε αυτά τα «μοναχικά» ηφαιστειακά νησιά, στη μέση του Ειρηνικού Ωκεανού, και στα ογκώδη κύματα που τα χτυπούν ανελέητα εδώ και εκατομμύρια χρόνια.

Οι χειμερινές καταιγίδες νότια της Αλάσκας θέτουν τον ωκεανό σε κίνηση, δημιουργώντας τεράστια κύματα που διασχίζουν ανεμπόδιστα τη θάλασσα, πριν πλήξουν απροειδοποίητα τη Χαβάη. Το σύμπλεγμα των νησιών της είναι στην πραγματικότητα πανύψηλα βουνά που υψώνονται από τον πυθμένα του ωκεανού, σχηματίζοντας κατακόρυφους τοίχους, οι οποίοι αναγκάζουν τα κύματα να διαλυθούν απότομα. Το βόρειο τμήμα της Χαβάης δέχεται το μεγαλύτερο πλήγμα — και έγινε διάσημο όταν, τη δεκαετία του 1980, οι σέρφερ συνειδητοποίησαν ότι μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τζετ σκι για να φτάσουν στα κύματα και να σερφάρουν μέσα σε υδάτινες σήραγγες.

 

Ένας από τους πιο γνωστούς σέρφερ είναι ο Κάι Λένι. «Αυτός ο τύπος είναι απλά σε άλλο επίπεδο», λέει ο Σουμέικερ, προσθέτοντας ότι τον έχει φωτογραφίσει να κατεβαίνει το Jaws «λες και σερφάρει στον καταρράκτη του Νιαγάρα. Είναι τρελό.»

Ο μέσος σέρφερ απλά «προσπαθεί να επιβιώσει» πάνω σε αυτό το τεράστιο κύμα, αλλά όχι ο Κάι Λένι, αναφέρει ο φωτογράφος. «Το να τον βλέπεις να σερφάρει είναι σαν να βλέπεις τέχνη.»

Σε αυτή τη συγκεκριμένη αποστολή, γεννήθηκε μία από τις αγαπημένες φωτογραφίες του Σουμέικερ, η «Super Kai».

Ένας λόγος που προτιμά να συμπεριλαμβάνει σέρφερ στις φωτογραφίες του είναι ότι αυτό αποδίδει καλύτερα την κλίμακα του κύματος, η οποία αλλιώς μπορεί να είναι παραπλανητική. «Αυτό το κύμα έχει ύψος 21 μέτρα», εξηγεί. «Χωρίς έναν σέρφερ στη φωτογραφία, δεν μπορείς να το καταλάβεις. Όταν όμως υπάρχει, τότε αντιλαμβάνεσαι πραγματικά το τεράστιο μέγεθος του κύματος.»

 

Η φωτογραφία «Wave Rider» τονίζει ακριβώς αυτό. «Μόνο όταν υπάρχει ένας σέρφερ στη φωτογραφία, συνειδητοποιείς το μέγεθος του κύματος», επισημαίνει ο Σουμέικερ, προσθέτοντας ότι έτσι λειτουργεί και το «Adrenaline Rush».

 

Η ομορφιά του νερού καθεαυτή είναι επίσης εμφανής στις εικόνες του. Το «περίεργο» με τα κύματα και το νερό, λέει, είναι ότι μπορεί να είναι βίαια, αλλά η όψη τους τον ηρεμεί. Η χαρακτηριστική καμπύλη του κύματος αποτυπώνεται στην φωτογραφία «Blue Crush», η οποία είναι από τις πιο επιτυχημένες εμπορικά. Η φωτογραφία «Firebird» απαθανατίζει ένα «φλεγόμενο» κύμα την ανατολή, που αντανακλά εντυπωσιακά χρώματα: φλογερά ώχρα, ροζ και τυρκουάζ. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των κυμάτων στη Χαβάη, προσθέτει, είναι ότι είναι πανέμορφα όποια ώρα της ημέρας και αν τα φωτογραφίσεις.

 

Η ηρεμιστική επίδραση του νερού έρχεται σε αντίθεση με την αρχική «πολύ επικίνδυνη» διαδρομή με τον Λόρεν για τη φωτογράφηση του Jaws, η οποία, όπως είπε, είναι καλύτερη κατά τους θερμούς χειμώνες της Χαβάης, όταν οι βόρειες καταιγίδες δημιουργούν τα τεράστια αυτά κύματα που πλήττουν το πιο απομακρυσμένο νησιωτικό σύμπλεγμα στον κόσμο. Μόλις αποθηκευτούν με ασφάλεια αρκετές χιλιάδες φωτογραφίες στην κάρτα μνήμης του, κλείνει την κάμερα στη στεγανή θήκη της, και τότε μπορούν να χαλαρώσουν και να πιουν μια μπύρα, επιστρέφοντας στο λιμάνι.

«Στην επιστροφή αναλογίζομαι πόσο απίστευτη ήταν η ημέρα», λέει.

 

Πανέμορφη και μεγαλειώδης – η περιγραφή αυτή ταιριάζει απόλυτα στην Κρατική Αίθουσα της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Αυστρίας, αναμφίβολα μια από τις πιο όμορφες βιβλιοθήκες στον κόσμο.

Η βιβλιοθήκη βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο της Βιέννης, της πόλης που κάποτε ήταν το κέντρο μιας κραταιάς ευρωπαϊκής αυτοκρατορίας.

Η γνώση είναι δύναμη – ως εκ τούτου, η παλαιά οικογένεια των Αψβούργων, που βασίλευε επί μακρόν, δημιούργησε αυτή τη μεγάλη βιβλιοθήκη στο παλάτι της, όπου συγκεντρώθηκαν η γνώση, η πολιτιστική μνήμη και τα ηγεμονικά τους δικαιώματα, προκειμένου να ισχυροποιήσουν και να εδραιώσουν την εξουσία τους.

Ωστόσο, καμία δυναστεία δεν είναι αιώνια. Καθώς η ισχύς των Αψβούργων εξασθένησε, έχοντας να αντιμετωπίσει και τις αυξανόμενες τάσεις για ανεξαρτησία στα εδάφη τους, η αλλοτινή Αυτοκρατορική Βιβλιοθήκη έγινε η Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας του σήμερα.

Έστω κι έτσι, όμως, διατηρεί ακόμα τη μεγαλοπρέπεια ενός αυτοκράτορα, που πίστευε ότι είχε οριστεί από τον ίδιο τον Θεό.

 

 

Μεταξύ των θαυμάτων των εικαστικών τεχνών, της αρχιτεκτονικής και των άλλων τεχνουργημάτων της βιβλιοθήκης, που σήμερα είναι μουσείο, ξεχωρίζει η Αίθουσα του Κράτους (State Hall), η οποία, με τον θεαματικό μπαρόκ διάκοσμό της, μοιάζει να εισχωρεί στο θείο.

Πρόκειται, φυσικά, για βιβλιοθήκη και έτσι υπάρχουν τόμοι βιβλίων και χειρογράφων – μερικά μεγάλης αξίας, που χρονολογούνται από τον Μεσαίωνα – τα οποία δεσπόζουν σε ράφια εκατέρωθεν της Αίθουσας του Κράτους. Ωστόσο, δεν μπορούν να διαβαστούν, καθώς οι σελίδες έχουν γίνει εξαιρετικά εύθραυστες. Τώρα πια απλώς υπάρχουν ως ιστορικά αντικείμενα, που πρέπει να εξετάζονται από απόσταση.

Η Αυτοκρατορική Βιβλιοθήκη περιλαμβάνει και πολλά πράγματα που μαρτυρούν την πάλαι ποτέ δύναμη και την κληρονομιά των Αψβούργων. Η ανακαίνιση της έγινε βάσει των σχεδίων του Λεοπόλδου Α’ και την έφερε εις πέρας ο γιος του, Κάρολος ΣΤ’, ο οποίος ξεκίνησε τις εργασίες το 1722.

 

 

Στο κεντρικό οβάλ της αίθουσας δεσπόζει ένα ηράκλειο άγαλμα του Καρόλου ΣΤ’, ως Αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Δύο τοξωτές πτέρυγες σε κάθε πλευρά αντιστοιχούν σε δύο αντίθετα θέματα, τον πόλεμο και την ειρήνη, με αντίστοιχες τοιχογραφίες και μοτίβα.

Στολισμένη με κίονες, χρωματιστό μάρμαρο και φύλλα χρυσού, η αίθουσα υψώνεται περισσότερα από 18 μέτρα, με θολωτή κεντρική οροφή. Κοιτάζοντας την κύρια τοιχογραφία της οροφής, οι ίδιοι οι ουρανοί φαίνονται σαν να πέφτουν από πάνω, αναμειγνυόμενοι με τα αρχιτεκτονικά στοιχεία του χώρου.

Θεϊκές και γήινες μορφές συνυπάρχουν στα ζωγραφισμένα σύννεφα και τα ψεύτικα μπαλκόνια αυτού του έργου, που έχει τον τίτλο «Θεοποίηση» και το οποίο συνδέεται αρμονικά με το κάτω μέρος της αίθουσας.

Αν επισκεφθείτε τη Βιέννη, σίγουρα θα δείτε σε ταξιδιωτικές αφίσες και φυλλάδια την πρόσοψη, τα αγάλματα και το εξωπραγματικό φρέσκο της Αίθουσας του Κράτους, καθώς αποτελεί ένα από τα πιο λαμπρά στολίδια της αυστριακής πρωτεύουσας.

 

 

 

Η Αυτοκρατορική Βιβλιοθήκη, ωστόσο, προϋπήρχε της Αίθουσας του Κράτους και χρονολογείται αιώνες νωρίτερα. Κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους, στα τέλη της δεκαετίας του 1300, ανήκε στο θησαυροφυλάκιο του δούκα Άλμπρεχτ Γ΄ και φυλασσόταν σε ένα παρεκκλήσι μέσα στο κάστρο του δούκα.

«Εκτός από κοσμήματα, πολύτιμους λίθους και κάθε είδους αξιοπερίεργα, στα θησαυροφυλάκια των κοσμικών αντιβασιλέων φυλάσσονταν και τα πιο πολύτιμα βιβλία», αναφέρει η Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας. «Αυτοί οι θησαυροί δεν είχαν μόνο υψηλή υλική αξία, αλλά κυρίως συμβολική και ιερή.»

Μέρος της συλλογής αυτής αποτελούσε και το παλαιότερο βιβλίο που υπάρχει σήμερα στη βιβλιοθήκη, το Ευαγγέλιο, το οποίο, ως γνωστόν, απεικονίζει σκηνές από τους τέσσερεις Ευαγγελιστές και του οποίου τις γωνίες κοσμούν τα οικόσημα τεσσάρων οίκων: της Αυστρίας, της Στυρίας, του Τιρόλου και της Καρινθίας.

Καθώς η συλλογή άλλαξε πολλούς ιδιοκτήτες (συμπεριλαμβανομένων πλήθος Αγίων Ρωμαίων Αυτοκρατόρων) με την πάροδο των αιώνων, διευρύνθηκε, με επιπλέον συλλογές και βιβλιοθήκες, που προστέθηκαν μέσω αγορών, ενοποιήσεων και επιστημονικών ταξιδιών.

 

 

Στην ακμή της Αναγέννησης, η συλλογή της βιβλιοθήκης επικεντρώθηκε στις επιστήμες, την ιστορία και τη γενεαλογία, για τη νομιμοποίηση και τη διαφύλαξη της αυτοκρατορικής κληρονομιάς. Η ομορφιά των χειρογράφων πέρασε σε δεύτερη μοίρα έναντι της εξουσίας.

Με την πάροδο του χρόνου, όμως, κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα, η εστίαση σε μία οικογένεια – έστω και αυτοκρατορική – επικρίθηκε και η αναζήτηση της γνώσης έγινε το νέο σημείο εστίασης της βιβλιοθήκης. Εισήχθη ένα σύστημα ευρετηρίων και προστέθηκαν επιστημονικά έργα.

Μεταφέρθηκε αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της ιστορίας της: από το κάστρο του δούκα Άλμπρεχτ Γ΄στο κάστρο του Φρειδερίκου Γ’, το Βίνερ Νόισταντ, τον 16ο αιώνα και, ύστερα, στο Χάραχ Χάουζ το 1623, πριν τελικά μεταφερθεί στο Χόφμπουργκ, το αυτοκρατορικό παλάτι των Αψβούργων, με την ολοκλήρωση της Αίθουσας του Κράτους το 1726.

 

 

Η Αίθουσα του Κράτους είναι το στολίδι της βιβλιοθήκης, αν και επεκτείνεται πέρα από αυτήν με πρόσθετες πτέρυγες, μουσεία και αναγνωστήρια, που εμπλουτίζουν τη συλλογή της. Έχοντας υπάρξει κυρίως εκθεσιακός χώρος για τους φιλοξενούμενους μελετητές και διπλωμάτες κατά τον 18ο αιώνα, η αίθουσα είναι τώρα ένας χώρος τον οποίον μπορεί να επισκέπτεται, να απολαμβάνει και να χρησιμοποιεί για μελέτη το ευρύ κοινό.

Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας δεν είναι μόνο μία από τις πιο όμορφες βιβλιοθήκες στον κόσμο. Η γνώση που περιέχεται στις αίθουσές της την καθιστά φύλακα της μνήμης της ανθρωπότητας πολλών αιώνων.

Εκτός από τα 200.000 βιβλία στην Αίθουσα του Κράτους, υπάρχουν αρχεία παπύρων, μια συλλογή από υδρόγειες σφαίρες, παρτιτούρες, χάρτες, έντυπα άρθρα και αντικείμενα, συνολικά περίπου 4 εκατομμύρια έργα.

Έτσι, αυτό που κάποτε φύλαγε την κληρονομιά μιας αυτοκρατορίας, διαφυλάσσει σήμερα πολύ περισσότερα μέσα στο θαυμαστό του περίβλημα, παραμένοντας ένα θαύμα της ανθρώπινης ιστορίας, που πρέπει να δείτε αν επισκεφθείτε ποτέ τη Βιέννη.

Του Michael Wing

Επιμέλεια: Αλία Ζάε