ΚΟΣΜΟΣ

Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης συναντήθηκε στην έδρα του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη με τον γενικό γραμματέα του Οργανισμού Αντόνιο Γκουτέρες.

Κατά τη διάρκεια της συνάντησης συζητήθηκαν οι προτεραιότητες της Ελλάδας κατά τη θητεία της στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ (2025-2026) και οι διεθνείς και περιφερειακές εξελίξεις.

Συζητήθηκαν ακόμη οι τελευταίες εξελίξεις στο Κυπριακό. Ο πρωθυπουργός χαιρέτισε τις προσπάθειες του γενικού γραμματέα για την επανεκκίνηση και τη διατήρηση των συνομιλιών για το Κυπριακό. Εξέφρασε επίσης την ικανοποίησή του για τον εκ νέου διορισμό της Μαρία Άνχελα Χολγκίν Κουεγιάρ ως προσωπικής απεσταλμένης του γενικού γραμματέα για το Κυπριακό και ευχαρίστησε τον κο Γκουτέρες για τις υπηρεσίες του.

Συζητήθηκαν ακόμα οι τελευταίες περιφερειακές εξελίξεις με έμφαση στην κατάσταση στη Γάζα, αλλά και οι εξελίξεις στη Συρία και τον Λίβανο. Ο πρωθυπουργός υπογράμμισε ότι είναι αναγκαία η άμεση εκεχειρία στη Γάζα, η προστασία των αμάχων και η ανάληψη πρωτοβουλιών προς αυτήν την κατεύθυνση.

Ο παγκοσμίου φήμης Ρώσος χορογράφος Γιούρι Γκριγκορόβιτς, ένας από τους σημαντικότερους δημιουργούς του μπαλέτου του 20ού αιώνα, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 98 ετών, όπως ανακοίνωσε τη Δευτέρα το Θέατρο Μπολσόι της Μόσχας.

Ο Γκριγκορόβιτς υπήρξε καλλιτεχνικός διευθυντής των Μπαλέτων Μπολσόι από το 1964 έως το 1995, και το όνομά του έγινε συνώνυμο με εμβληματικές παραστάσεις όπως ο «Σπάρτακος», ο «Ιβάν ο Τρομερός», το «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» και πολυάριθμα άλλα έργα. Ιδιαίτερα ξεχώρισε για τα ανδρικά χορευτικά του, σχεδιάζοντας ρόλους που απαιτούσαν εξαιρετική δύναμη και δεξιοτεχνία.

Η Νίνα Αλόβερτ, διάσημη φωτογράφος και στενή του φίλη, μοιράστηκε τον αποχαιρετισμό της μέσω Facebook, αποκαλώντας τον «τον μεγάλο έρωτα της ζωής μου στον κόσμο του μπαλέτου». Μιλώντας για τον «Σπάρτακο», υπογράμμισε πως ο Γκριγκορόβιτς δημιούργησε «ένα δυνατό μπαλετικό έπος, όπου ένας ήρωας στέκεται απέναντι σε μια τεράστια και απάνθρωπη κρατική μηχανή», κάτι που θεωρούνταν επαναστατικό για τη σοβιετική κοινωνία, η οποία τόνιζε την καταπίεση της ατομικότητας.

Ανάλογα συγκινητικά λόγια εξέφρασε και η Ναταλία Μπεζερόβα, λάτρης και blogger του μπαλέτου: «Κάθε του μπαλέτο είναι ένα κουτί φιλοσοφικών σκέψεων. Τα ‘σιωπηλά’ μπαλέτα του λένε περισσότερα από τις λέξεις· εκεί βρίσκεται η απόλυτη μεγαλοφυΐα του».

Γεννημένος το 1927, μία δεκαετία μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, ο Γκριγκορόβιτς βρήκε από νωρίς τον δρόμο του προς τον χώρο του χορού, καθώς ο θείος του, Γκεόργκι Ροζάι, είχε υπάρξει μαθητής του θρυλικού Βασλάβ Νιζίνσκι. Πριν στραφεί στη χορογραφία, χόρεψε ως σολίστ στο Κίροφ του Λένινγκραντ.

Κατά τη μακρόχρονη ηγεσία του στο Μπολσόι, το συγκρότημα πραγματοποίησε διεθνείς περιοδείες, εδραιώνοντας τη θέση του ανάμεσα στις σπουδαιότερες ομάδες παγκοσμίως. Ωστόσο, η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 έφερε αβεβαιότητα, οικονομικές δυσκολίες, εσωτερικές συγκρούσεις και «διαρροή ταλέντων» προς το εξωτερικό.

Το 1995, μετά από πολύμηνη διαμάχη με τη διοίκηση για τα συμβόλαια των χορευτών, ο Γκριγκορόβιτς παραιτήθηκε, προκαλώντας έτσι την πρώτη απεργία στην 200ετή ιστορία του Μπολσόι. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια προγραμματισμένης παράστασης, τα φώτα χαμήλωσαν και ένας χορευτής εμφανίστηκε στη σκηνή ενημερώνοντας το κοινό για τη ματαίωση της παράστασης.

Μετά την αποχώρησή του, ο Γκριγκορόβιτς ίδρυσε θίασο μπαλέτου στο Κρασνοντάρ της νότιας Ρωσίας, αλλά το 2008 επέστρεψε θριαμβευτικά στο Μπολσόι ως χορογράφος και δάσκαλος χορού. Τιμήθηκε με πλήθος διακρίσεων στη Ρωσία, μεταξύ των οποίων ο τίτλος του «Καλλιτέχνη του Λαού της ΕΣΣΔ» και του «Ήρωα της Σοσιαλιστικής Εργασίας».

Τραγική σύμπτωση αποτέλεσε το γεγονός ότι την ίδια ημέρα με τον θάνατό του ανακοινώθηκε και ο χαμός ενός από τους αγαπημένους του χορευτές, του Γιούρι Βλαντιμίροφ, σε ηλικία 83 ετών.

Η σύζυγός του, Ναταλία Μπεσμαρτνόβα, υπήρξε κορυφαία μπαλαρίνα του Μπολσόι και πέθανε από καρκίνο το 2008. Το 2017, το θέατρο τίμησε τα 90ά του γενέθλια με έναν δίμηνο κύκλο αφιερωμάτων.

Ο Βαλερί Γκέργιεφ, επικεφαλής των Θεάτρων Μπολσόι και Μαρίινσκι, εξήρε τη μορφή του χαρακτηρίζοντάς τον «θρύλο που θα εξακολουθεί να εμπνέει σεβασμό και θαυμασμό για δεκαετίες». Το ίδιο το Μπολσόι υποσχέθηκε σε ανακοίνωσή του «να διαφυλάξει πιστά τη μνήμη του και να προστατεύσει το ανεκτίμητο έργο που άφησε πίσω του».

Ρεπορτάζ: Μαρκ Τρεβέλιαν

Μετά από τρία χρόνια έντονων συζητήσεων και διαβουλεύσεων, οι χώρες-μέλη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ενέκριναν στις 20 Μαΐου μια ιστορική συμφωνία που στοχεύει στην προληπτική διαχείριση και αντιμετώπιση μελλοντικών πανδημιών και έκτακτων υγειονομικών καταστάσεων.

Η νέα συνθήκη καλεί τις χώρες να υιοθετήσουν την προσέγγιση «Μία Υγεία», λαμβάνοντας μέτρα για τον εντοπισμό και τη διαχείριση παραγόντων που ευνοούν το ξέσπασμα πανδημιών. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στην εκπαίδευση ανθρώπινου δυναμικού για την πρόληψη και την ανταπόκριση σε υγειονομικές κρίσεις, καθώς και στην ενίσχυση των εθνικών συστημάτων υγείας, με στόχο, μεταξύ άλλων, την αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης.

Κομβικό τμήμα της συμφωνίας αφορά στην εθελοντική δέσμευση φαρμακευτικών εταιρειών να παρέχουν στον ΠΟΥ το 20% των εμβολίων, φαρμάκων και διαγνωστικών τεστ που παράγουν, ώστε ο Οργανισμός να τα διαθέτει όπου υπάρχει μεγαλύτερος υγειονομικός κίνδυνος ή ανάγκη, δίνοντας προτεραιότητα στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Η ακριβής διαδικασία διανομής θα περιγραφεί λεπτομερώς σε μεταγενέστερη συμφωνία, η οποία θα εξεταστεί στην Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας το 2026.

Η ψηφοφορία, που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της συνέλευσης, κατέληξε σε ευρεία συναίνεση: 124 χώρες υπερψήφισαν, καμία δεν καταψήφισε και 11 επέλεξαν να απέχουν. Η έγκριση της συμφωνίας φέρνει εις πέρας τρία χρόνια σκληρών διαπραγματεύσεων.

Ο Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ, Δρ. Τέντρος Αντάνομ Γκεμπρεγέσους, δήλωσε: «Σήμερα ο κόσμος είναι ασφαλέστερος χάρη στην ηγεσία, τη συνεργασία και τη δέσμευση των κρατών-μελών για την υιοθέτηση της ιστορικής Συμφωνίας για την Πανδημία. Πρόκειται για νίκη της δημόσιας υγείας, της επιστήμης και της πολυμερούς συνεργασίας. Θα μας επιτρέψει να προστατεύσουμε αποτελεσματικότερα τον πλανήτη από μελλοντικές πανδημικές απειλές».

Η νέα συνθήκη έρχεται να συμπληρώσει τον Διεθνή Κανονισμό Υγείας που υιοθετήθηκε το 2005 και δεσμεύει τις χώρες να λαμβάνουν συγκεκριμένα μέτρα για την πρόληψη και τη διαχείριση απειλών στη δημόσια υγεία. Ωστόσο, στο παρελθόν, χώρες όπως η Κίνα δεν εφάρμοσαν πάντα τις προβλεπόμενες διαδικασίες, κυρίως κατά τη διάρκεια της πανδημίας του COVID-19.

Επιπλέον, διευκρινίζεται ρητά ότι καμία διάταξη της συμφωνίας δεν παρέχει στον ΠΟΥ το δικαίωμα να επιβάλει ή να υπαγορεύσει εθνική νομοθεσία ή πολιτικές στα κράτη-μέλη, συμπεριλαμβανομένων μέτρων όπως οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί ή τα lockdown.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν συμμετείχαν στις τελικές διαπραγματεύσεις, καθώς η τότε κυβέρνηση Τραμπ είχε αποφασίσει την αποχώρηση από τον ΠΟΥ, υποστηρίζοντας πως ο Οργανισμός χειρίστηκε λανθασμένα την πανδημία COVID-19.

Η υπουργός Υγείας της Ναμίμπια, Δρ. Εσπεράνς Λουβιντάο, εκ των βασικών συντελεστών της συμφωνίας, υπογράμμισε ότι το αποτέλεσμα αντικατοπτρίζει τη συλλογική βούληση για καλύτερη ετοιμότητα απέναντι σε μελλοντικές πανδημίες, δίνοντας έμφαση στο σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, στην ισότητα και στην προσήλωση στην επιστημονική γνώση.

Αντιθέτως, ο Σλοβάκος πρωθυπουργός Ρόμπερτ Φίτσο εξέφρασε κριτική, υποστηρίζοντας ότι η συμφωνία πλήττει την εθνική κυριαρχία και θέτει σε κίνδυνο τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Με σαφές μήνυμα προς τις χώρες που αποφεύγουν τη συνεργασία προσήλθε ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Σκοτ Μπέσσεντ, δηλώνοντας ότι όσοι δεν επιδιώκουν διαπραγματεύσεις καλή τη πίστει θα ενημερωθούν εγγράφως για τους δασμούς που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν.

Σε συνέντευξή του στις 18 Μαΐου, ο Μπέσσεντ ξεκαθάρισε πως οι δασμοί ενδέχεται να επιστρέψουν στα επίπεδα που είχαν καθοριστεί από τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ στις 2 Απριλίου, σε περίπτωση που οι εμπορικοί εταίροι των ΗΠΑ δεν ανταποκριθούν σε ουσιαστικές διαπραγματεύσεις.

Υπενθυμίζεται ότι, στις αρχές Απριλίου, ο Τραμπ είχε ανακοινώσει ελάχιστο δασμό 10% σχεδόν σε όλες τις εισαγωγές, ενώ για περίπου 60 χώρες με τα μεγαλύτερα εμπορικά ελλείμματα έναντι των ΗΠΑ προβλέπονταν ακόμη υψηλότεροι δασμοί. Στους περισσότερους εταίρους δόθηκε τρίμηνη προθεσμία για διαπραγμάτευση, διατηρώντας έναν βασικό δασμό 10%.

Καλεσμένος στην εκπομπή «Meet the Press» του NBC, ο Μπέσσεντ τόνισε ότι το τελικό ύψος των δασμών θα εξαρτηθεί από τη διάθεση των εμπορικών εταίρων να διαπραγματευτούν έντιμα.

«Σε κάποιες χώρες οι δασμοί ήταν στο 10%, σε άλλες πολύ υψηλότεροι» σημείωσε, εξηγώντας: «Το διαπραγματευτικό χαρτί του προέδρου Τραμπ είναι ακριβώς αυτό – αν αρνείστε τη διαπραγμάτευση, οι δασμοί επανέρχονται στα επίπεδα της 2ας Απριλίου».

Ο Μπέσσεντ ξεκαθάρισε ακόμη ότι όσοι εμμένουν στην αδιαλλαξία, θα λάβουν επίσημη ειδοποίηση για το ύψος των δασμών που θα αντιμετωπίσουν. «Αυτό σημαίνει ότι δεν διαπραγματεύονται με καλή πίστη», πρόσθεσε, εκφράζοντας την πεποίθησή του ότι οι περισσότερες χώρες θα προσέλθουν τελικά σε ουσιαστικές συνομιλίες.

Ενημερωτικές επιστολές προς τους συνεταίρους

Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, ο Τραμπ γνωστοποίησε, μαζί με τον υπουργό Εμπορίου Χάουαρντ Λάτνικ, ότι τις επόμενες εβδομάδες θα αρχίσει η αποστολή επιστολών προς εμπορικούς εταίρους, όπου θα αναλύονται οι συγκεκριμένοι δασμοί για κάθε χώρα.

«Υπάρχει μια διαδικασία ενστάσεων, θα έλεγε κανείς, αλλά πιστεύω ότι θα φερθούμε δίκαια», δήλωσε ο Τραμπ σε εκδήλωση στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, στις 16 Μαΐου.

Προσπάθειες για διαπραγματεύσεις

Το τελευταίο διάστημα, αρκετές χώρες, μεταξύ αυτών η Ινδία και η Νότια Κορέα, ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις με την Ουάσιγκτον, με στόχο να αποτρέψουν την εφαρμογή των αυξημένων δασμών μέχρι τη λήξη της τρίμηνης προθεσμίας.

Την ίδια ώρα, ο Τραμπ ανακοίνωσε πρόσφατα ότι επετεύχθη συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο, η οποία θα διευκολύνει σημαντικά την πρόσβαση των αμερικανικών εξαγωγών – με έμφαση στον αγροτικό τομέα – στη βρετανική αγορά.

Η συμφωνία προβλέπει μείωση των δασμών στα βρετανικά αυτοκίνητα στο 10% για τα πρώτα 100.000 οχήματα που θα εισάγονται, ενώ καταργούνται πλήρως οι δασμοί στον τομέα του χάλυβα.

Επιπλέον, ο πρόεδρος Τραμπ γνωστοποίησε ότι η Ινδία προσέφερε συμφωνία μηδενικών δασμών στις συναλλαγές με τις ΗΠΑ, δίνοντας έμφαση στα αμοιβαία οφέλη μιας τέτοιας εμπορικής συνεργασίας.

Σε μετωπική επίθεση κατά του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) προχώρησε ο υπουργός Υγείας Ρόμπερτ Κέννεντυ Τζούνιορ, αιτιολογώντας με σκληρά λόγια την απόφαση της κυβέρνησης Τραμπ να αποσύρει τις Ηνωμένες Πολιτείες από τον οργανισμό της Γενεύης, εξαιτίας—σύμφωνα με τον ίδιο—της υπερβολικής επιρροής του κινεζικού κομμουνιστικού καθεστώτος κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Με βιντεοσκοπημένη παρέμβαση στις 20 Μαΐου, ο Κέννεντυ υποστήριξε πως ο ΠΟΥ υπέκυψε σε πολιτικές πιέσεις, παραμερίζοντας το βασικό του ρόλο για την προάσπιση της διεθνούς υγείας και ασφάλειας.

«Όλα αυτά έγιναν εμφανή κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, όταν ο ΠΟΥ, υπό προτροπή της Κίνας, απέκρυψε σημαντικά στοιχεία σε κομβικές φάσεις της κρίσης», τόνισε χαρακτηριστικά ο Αμερικανός αξιωματούχος.

Το Πεκίνο, παρά τις διεθνείς πιέσεις, αρνείται μέχρι σήμερα να παραδεχθεί ότι η εκκίνηση της πανδημίας έγινε στην Κίνα, δημοσιεύοντας μάλιστα πρόσφατα και έκθεση που «δείχνει» τις ΗΠΑ ως τόπο προέλευσης του ιού. Η συγκάλυψη της αρχικής εξάπλωσης το 2019 προκάλεσε καθυστερημένη κινητοποίηση διεθνώς. Νέα έγγραφα του αμερικανικού Κογκρέσου αποκάλυψαν πως Κινέζος ερευνητής είχε χαρτογραφήσει τη γενετική ακολουθία του SARS-CoV-2 ήδη δύο εβδομάδες πριν την κοινοποιήσει παγκοσμίως.

Ο Κέννεντυ δεν παρέλειψε να επικρίνει τον ΠΟΥ για την αδράνειά του όσον αφορά την αυτοκριτική και τις αναγκαίες αλλαγές που απαιτεί η εμπειρία της πανδημίας. «Η παγκόσμια συνεργασία στον τομέα της υγείας παραμένει κορυφαία προτεραιότητα, τόσο για τον πρόεδρο Τραμπ όσο και για μένα, όμως, η λειτουργία του ΠΟΥ έχει αποδειχθεί προβληματική. Ο οργανισμός δεν έχει καν αποδεχθεί τα δικά του λάθη, πόσο μάλλον να προχωρήσει σε ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις», υπογράμμισε.

Ειδική αναφορά έκανε και στη «Συμφωνία για την Πανδημία» που υιοθετήθηκε την ίδια μέρα από τη Γενική Συνέλευση του ΠΟΥ. Κατά τον Κέννεντυ, η συμφωνία ουσιαστικά μονιμοποιεί όλες τις παθογένειες που καταδείχθηκαν κατά το πρώτο κύμα της COVID-19, καθώς θεσπίζει σειρά διαδικασιών για την πρόληψη και διαχείριση μελλοντικών κρίσεων, προσδίδοντας—σύμφωνα με τους επικριτές—υπερβολικές αρμοδιότητες στον ΠΟΥ, με ορισμένες διατάξεις που φτάνουν έως την παρακολούθηση πολιτών.

Ο Τζέι Μπατατσάρια, επικεφαλής σήμερα των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας των ΗΠΑ, έχει ήδη προειδοποιήσει πως τέτοιες συμφωνίες θέτουν σε δεύτερη μοίρα την εθνική κυριαρχία, ανοίγοντας το δρόμο για αυστηρές πολιτικές.

Ο Κέννεντυ, από την πλευρά του, κάλεσε τους υπουργούς Υγείας όλου του κόσμου να απαιτήσουν ουσιαστική αναμόρφωση του ΠΟΥ και να ανοίξουν νέο κεφάλαιο διεθνούς συνεργασίας στον τομέα της υγείας. «Η αποχώρησή μας οφείλει να λειτουργήσει ως καμπανάκι για τον Οργανισμό. Οι ΗΠΑ παραδοσιακά καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης του ΠΟΥ τα τελευταία 25 χρόνια. Επιθυμούμε έναν οργανισμό που να υπηρετεί πραγματικά τη διεθνή υγεία, με διαφάνεια και ίσους όρους για όλα τα κράτη-μέλη», τόνισε.

Οικονομικές παρενέργειες από την αποχώρηση των ΗΠΑ

Η απόσυρση της αμερικανικής χρηματοδότησης έχει ήδη προκαλέσει κλυδωνισμούς στον προϋπολογισμό του ΠΟΥ. Στις 19 Μαΐου, ο γενικός διευθυντής του οργανισμού, Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγιέσους, απηύθυνε έκκληση στα κράτη-μέλη να εγκρίνουν τον προϋπολογισμό ύψους 2,1 δισ. δολαρίων ετησίως, παρομοιάζοντας τη σημασία του έργου του ΠΟΥ με το κόστος του πολέμου.

«Για έναν οργανισμό που δρα σε 150 χώρες με τόσο διευρυμένη αποστολή, τα 4,2 δισ. δολάρια για δύο χρόνια είναι ελάχιστα, μάλλον συγκριτικά σεμνά», επισήμανε ο κ. Γκεμπρεγιέσους.

Η σύγκριση με τους προηγούμενους προϋπολογισμούς είναι χαρακτηριστική: τα 4,2 δισ. δολάρια για το 2026–2027 αποτελούν μείωση σε σχέση με τα 6,83 δισ. που είχαν συμφωνηθεί για το 2024–2025. «Τα 2,1 δισ. δολάρια ισοδυναμούν με τις παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες κάθε οκτώ ώρες ή με το κόστος ενός stealth βομβαρδιστικού — μηχανές που σκοτώνουν. Είναι, επίσης, το ένα τέταρτο από όσα δαπανά ετησίως η καπνοβιομηχανία για διαφήμιση και προώθηση, προϊόντα που επίσης σκοτώνουν. Κάποιος, φαίνεται, έχει αντιστρέψει τις αξίες του κόσμου μας», σχολίασε με νόημα.

Στο μεταξύ, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης της Κίνας, Λιου Γκουοτσόνγκ, ανακοίνωσε από τη Γενεύη πως το Πεκίνο θα ενισχύσει οικονομικά τον ΠΟΥ με επιπλέον 500 εκατ. δολάρια την επόμενη πενταετία.

Με πληροφορίες από Associated Press και Reuters