Οι παραδοσιακές κινεζικές πολεμικές τέχνες έχουν μακρά ιστορία. Περνούσαν από δάσκαλο σε μαθητή για χιλιάδες χρόνια, μέχρι που η Πολιτιστική Επανάσταση του Μάο στην Κίνα κατέστρεψε πλήθος γνώσεων και φορέων των αρχαίων παραδόσεων.
Το NTD TV (New Tang Dynasty Television) είναι ένα παγκόσμιο τηλεοπτικό δίκτυο με έδρα τη Νέα Υόρκη που ιδρύθηκε από Κινέζους που βρήκαν άσυλο στις ΗΠΑ, διαφεύγοντας από τις διώξεις που λαμβάνουν χώρα στη σημερινή Κίνα. Το όνομά του – Νέα Δυναστεία Τανγκ – παραπέμπει σε μία περίοδο της Κίνας, που θεωρείται από τις ανώτερες στην ιστορία της.
Με στόχο την αναβίωση των παραδόσεων του κινεζικού πολιτισμού, ξεκίνησε το NTD τη διοργάνωση του Διεθνούς Διαγωνισμού Παραδοσιακών Κινεζικών Πολεμικών Τεχνών. Στον φετινό διαγωνισμό, ο οποίος έλαβε χώρα από τις 30 Αυγούστου έως τις 2 Σεπτεμβρίου, στο Νιου Τζέρσεϋ, συμμετείχαν 91 αθλητές από 10 χώρες.
Για τον πρόεδρο του διαγωνισμού, Λι Γιούφου (Li Yufu), η ουσία των πολεμικών τεχνών βρίσκεται όχι τόσο στις κινήσεις όσο στην πνευματική κατάσταση του ασκούμενου: «Η πολεμική αρετή είναι να προστατεύεις τους αθώους και τους καλούς, και να σταματάς το κακό».
Σύμφωνα με τους κριτές του διαγωνισμού, πολλοί επίλεκτοι αθλητές γνωρίζουν ότι οι απαιτήσεις των πολεμικών τεχνών ξεπερνούν το σωματικό επίπεδο και ότι καθοριστική για την πρόοδό τους είναι η εσωτερική τους κατάσταση. Δηλαδή, μόνο δίνοντας προτεραιότητα στην αρετή, βελτιώνοντας παράλληλα τις κινήσεις τους, μπορούν να ανακτήσουν ό,τι έχει χαθεί.
Σε αντίθεση με τον αθλητισμό, στις πολεμικές τέχνες η πρόκληση βλάβης στον αντίπαλο είναι μία υπαρκτή πιθανότητα και αυτό επιφορτίζει με επιπλέον ευθύνες τους αθλητές του είδους. Έτσι, το ηθικό στοιχείο έχει εξέχοντα ρόλο σε αυτές.
Στις παραδοσιακές πολεμικές τέχνες, υπάρχει ένας κώδικας συμπεριφοράς που πρέπει να ακολουθεί κάθε ασκούμενος. Στο παρελθόν, λένε οι κριτές του διαγωνισμού, οι δάσκαλοι δεν δίδασκαν έναν μαθητή που δεν ήταν ενάρετος.
«Αν διδάσκεις πολεμικές τέχνες χωρίς να απαιτείς αρετή, δεν ενσταλάζεις απλώς τη βία;» ρωτά ο Λι Γιούφου.
Ο πρόεδρος της κριτικής επιτροπής, Λι Γιούφου, του 8ου Διεθνούς Διαγωνισμού Κινεζικών Πολεμικών Τεχνών του NTD. Ουώλντγουικ, Νιου Τζέρσεϋ (ΗΠΑ), 30 Αυγούστου 2024. (Σαμίρα Μπουάου/The Epoch Times)
Αποκαθιστώντας τη χαμένη τέχνη της πολεμικής αρετής
Ο Λι γεννήθηκε πριν από την Πολιτιστική Επανάσταση, μια εποχή που οι Κινέζοι ασκούμενοι πολεμικών τεχνών μπορούσαν να εκτελέσουν φαινομενικά ακατόρθωτα πράγματα, αψηφώντας τους φυσικούς νόμους. Το δικό του ενδιαφέρον για τις πολεμικές τέχνες ανέκυψε όταν είδε ένα στέλεχος του κόμματος να χτυπά ηλικιωμένους και αδύναμους. Το αίσθημα της δικαιοσύνης μέσα του τον ενέπνευσε να προσπαθήσει να γίνει πιο δυνατός, αλλά οι πολεμικές τεχνικές που άρχισε να μαθαίνει δεν εμπεριείχαν πολεμική αρετή. Η οικογένειά του τον παρακάλεσε να σταματήσει για να μην κάνει κακό σε κανέναν και εκείνος συμφώνησε.
Σε ηλικία 16 ετών, ο Λι συνάντησε κάποιον που ασκούσε παραδοσιακές πολεμικές τέχνες, ο οποίος συμφώνησε να τον πάρει για μαθητή του. Έτσι, μπόρεσε να μάθει και εξάσκησε για 60 χρόνια τις παραδοσιακές κινεζικές πολεμικές τέχνες, συνεχίζοντας να τις υποστηρίζει μέχρι σήμερα.
Με λύπη του διαπίστωσε, κάποια στιγμή, ότι οι παραδοσιακές κινεζικές πολεμικές τέχνες είχαν σχεδόν χαθεί στον κόσμο. Ήταν αποκαρδιωτικό, ομολογεί. Γενιά μετά τη γενιά, είδε πολλούς παλιούς δασκάλους να περνούν. Μερικοί δεν μπόρεσαν να μεταδώσουν αυτό που γνώριζαν σε έναν αφοσιωμένο μαθητή, ενώ άλλοι έκαναν τους μαθητές τους να εγκαταλείψουν εντελώς τις πολεμικές τέχνες.
«Για παράδειγμα, είδα τη μια γενιά μετά την άλλη να χάνει το τάι τσι τσουάν (taijiquan)», λέει. «Τώρα δεν έχει μείνει κανένας που να εξασκεί το αυθεντικό, παραδοσιακό στυλ και σταδιακά το απέκλεισαν από τους διαγωνισμούς. Στην αρχική του μορφή, το τάι τσι τσουάν δεν μπορεί να ονομαστεί μορφή μάχης, επειδή ο δάσκαλος του τάι τσι τσουάν δεν μπορεί να αγγιχτεί. Δεν μπορείς να τον πιάσεις, πόσο μάλλον να τον πολεμήσεις.»
Αλλά όσο περνάει ο καιρός, μερικοί άνθρωποι κατακτούν επιφανειακά τις κινήσεις και μετά, αγνοώντας τον κώδικα συμπεριφοράς που πρέπει να ακολουθεί ο ασκούμενος αυτής της πολεμικής τέχνης, χρησιμοποιούν τη φόρμα για να νικήσουν τους άλλους, να διαγωνιστούν, να επιδειχθούν. Το λάθος κίνητρο χαλάει τη φόρμα και το πρωτότυπο στυλ δεν μπορεί πλέον να βρεθεί σήμερα, προσθέτει ο Λι.
Γύρω στο 2008, ο Λι πρότεινε σε μερικούς συναδέλφους του στην Ταϊβάν να οργανώσουν μια εκδήλωση για την αναβίωση των παραδοσιακών πολεμικών τεχνών. Αλλά ένα τέτοιο εγχείρημα υπερέβαινε τις δυνατότητες εκείνων των δασκάλων, οι οποίοι μετά από ώριμη σκέψη απέρριψαν την πρότασή του, λέγοντας ότι ήταν πολύ δύσκολο.
«Εγώ θα το κάνω», απάντησε ο Λι.
Με αφορμή, λοιπόν, τη διοργάνωση του Διεθνούς Διαγωνισμού Παραδοσιακών Κινεζικών Πολεμικών Τεχνών, ξεκίνησε η συνεργασία του με το NTD, έχοντας ως αποστολή την αναζωογόνηση των παραδοσιακών κινεζικών πολεμικών τεχνών. Εδώ και 16 χρόνια, ο διαγωνισμός αποτελεί τον συνδετικό κρίκο μίας μικρής κοινότητας πολεμικών τεχνών από όλο τον κόσμο, που έχει επιλέξει να ακολουθήσει τον δρόμο της παράδοσης, προσπαθώντας να αποκαταστήσει ό,τι είχε χαθεί.
Βλέπει σημάδια τέτοιας αναβίωσης;
«Αυτή είναι μόνο η αρχή», απαντά ο Λι.
Προθέρμανση των συμμετεχόντων στον 8ο Διεθνή Διαγωνισμό Κινεζικών Πολεμικών Τεχνών του NTD. Νιου Τζέρσεϋ (ΗΠΑ), 30 Αυγούστου 2024. (Σαμίρα Μπουάου/The Epoch Times)
Η Αλίνα Τζιν (Alina Jin), που αγωνίζεται στο στυλ Γροθιά Λωτού (Lotus Fist) και στην κατηγορία όπλων με ραβδί, πιστεύει ότι η πολεμική αρετή είναι η ουσία των πολεμικών τεχνών.
«Ο στόχος είναι να σταματήσουν τη βία και να σταματήσουν τη μάχη με έναν καλλιτεχνικό, ισχυρό και ηθικό τρόπο», λέει η Αλίνα, φοιτήτρια στο Κολέγιο Φουσίν, μία νέα σχολή με αποστολή την αναβίωση των παραδοσιακών κινεζικών πολεμικών τεχνών.
Στη σχολή, οι δάσκαλοι διδάσκουν τις παραδοσιακές κινεζικές πολεμικές τέχνες και πολιτισμό σε όποιον θέλει να τα μάθει, προσθέτει.
«Η κουλτούρα υφαίνεται από όσα διδάσκονται στα μαθήματα πολεμικών τεχνών, ενώ παρακολουθούμε και διαλέξεις. Μελετάμε την ιστορία και τους θρύλους, μαθαίνουμε από αυτές τις ιστορίες… και αυτό προέρχεται επίσης από ορισμένες κινήσεις στις φόρμες. Υπάρχει μια ιστορία πίσω από κάθε φόρμα, μια ηθική αξία πίσω από μία άλλη φόρμα, μια θεϊκή κουλτούρα πίσω από τις κινήσεις κάθε φόρμας. Αυτό αποτελεί σημαντικό μέρος της τέχνης και αυτό που της προσδίδει πνευματικότητα, αρμονία και ισορροπία.»
Ο Τόμας Γουάνγκ, ο οποίος επίσης αγωνίζεται στο στυλ Γροθιά Λωτού, είπε ότι άρχισε να εκπαιδεύεται στις σύγχρονες πολεμικές τέχνες, με ειδίκευση στα ενωμένα ξύλα (nunchaku). Όμως μετά από αρκετά χρόνια εξάσκησης, συνειδητοποίησε ότι χωρίς να αναπτύξει την «καρδιά» των πολεμικών τεχνών, απλώς μάθαινε πολεμικές κινήσεις. Τότε ήταν που έμαθε για τις παραδοσιακές πολεμικές τέχνες και την πολεμική αρετή, από κάποιον που σχετιζόταν με τον διαγωνισμό του NTD.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η αποδοχή της φιλοσοφίας της «προστασίας των αθώων και της αναστολής του κακού» ως οδηγού της πολεμικής του τέχνης άλλαξε τα πάντα για αυτόν.
«Μετά την εξάσκηση σε πραγματικές, παραδοσιακές πολεμικές τέχνες, βελτιώθηκα από κάθε άποψη. Είμαι βαθιά ευγνώμων σε όσους στηρίζουν αυτόν τον διαγωνισμό.»
Μόνο παραδοσιακά στυλ
Ο διαγωνισμός χωρίζεται στις κατηγορίες άοπλων, όπλων και «Γροθιά του Νότου» («Southern Fist»), ενηλίκων και εφήβων (από 8 έως 18 ετών), ανδρών και γυναικών. Δεν περιλαμβάνονται τα μοντέρνα στυλ.
Η κατηγορία όπλων περιλαμβάνει το ξίφος, το σπαθί, το δόρυ και το ραβδί. Η κατηγορία άοπλων περιλαμβάνει στυλ όπως τα Μακριά Γροθιά, Μιεν τσουάν, Τονγκ Μπέι, Μάντις, Φάνζι Τσουάν και Μπα Τσι Τσουάν. Περιλαμβάνονται τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά στυλ.
Τα εσωτερικά στυλ τονίζουν τη ροή της ενέργειας και τις νοητικές διεργασίες που οδηγούν στη σωματική κίνηση, ενώ οι εξωτερικές πειθαρχίες ξεκινούν από έξω, με τον έλεγχο των μυών, και προχωρούν προς τα μέσα.
Οι αγωνιζόμενοι εκτελούν ασκήσεις δύο ή τριών λεπτών, που αποδεικνύουν το εύρος της τεχνικής τους.
Το νάττο τραβάει όλο και πιο πολύ την προσοχή ως ένα μοντέρνο υγιεινό φαγητό. Οι Ιάπωνες έχουν τη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής στον κόσμο σήμερα – ένα από τα μυστικά της μακροζωίας τους είναι η κατανάλωση του νάττο.
Μελέτη του 2020, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό BMJ και διεξήχθη σε περισσότερους από 90.000 Ιάπωνες συμμετέχοντες, βρήκε ότι αυτοί που τρώνε συχνά νάττο είναι πιο πιθανό να ζήσουν περισσότερο, συγκεκριμένα με χαμηλό κίνδυνο θνησιμότητας από καρδιαγγειακή νόσο. Σε σχέση με όσους δεν καταναλώνουν νάττο, η συχνή βρώση του επιφέρει μείωση της θνησιμότητας λόγω καρδιαγγειακής νόσου κατά 24% και 21%, σε άντρες και γυναίκες αντίστοιχα.
Πρόληψη της αρτηριοσκλήρυνσης, του εγκεφαλικού εμφράγματος και του εμφράγματος του μυοκαρδίου
Αντιγηραντικές ιδιότητες
Βελτιωμένη μνήμη
Πρόληψη της οστεοπόρωσης
Πρόληψη του καρκίνου
Ενισχυμένη υγεία του δέρματος
Προστασία ενάντια σε κρυολογήματα και τροφική δηλητηρίαση
Υποστήριξη της υγείας του πεπτικού συστήματος
Απώλεια βάρους
Πού οφείλονται αυτά τα οφέλη και τι πρέπει να προσέχουμε όταν καταναλώνουμε νάττο;
Ένα εξαιρετικά υγιεινό φαγητό
Τα οφέλη του νάττο για την υγεία είναι στενά συνδεδεμένα με τη μοναδική διαδικασία παραγωγής του. Φτιάχνεται από σόγια μαγειρεμένη στον ατμό, η οποία ύστερα τυλίγεται σε άχυρα τα οποία τη διατηρούν σε μια συγκεκριμένη θερμοκρασία που επιτρέπει στο φυσικό βακτήριο Bacillus natto να επιφέρει ζυμώσεις στη σόγια. Οι Ιάπωνες καταναλώνουν νάττο για πάνω από χίλια χρόνια. Η μέθοδος παραγωγής του είναι παρόμοια με την κινέζικη σόγια ντόουτσι, η οποία είναι επίσης υποστεί ζύμωση και είναι γνωστή ως μία ιδιαίτερα ωφέλιμη τροφή.
Χαρακτηριστικό του νάττο είναι τα κολλώδη νήματά του, τα οποία αποτελούνται από πολυμερή γλουταμινικού οξέως τα οποία συντίθεται από το βακτήριο Bacillus natto στη σόγια. Αυτά τα νήματα βοηθούν στη προστασία του τοιχώματος του στομάχου, διευκολύνουν την ομαλή προώθηση της τροφής και των απορριμάτων μέσω του εντέρου και προάγουν την εξουδετέρωση των τοξινών από το σώμα.
Το Bacillus natto μπορεί να καταστείλει τη δραστηριότητα των επιβλαβών βακτηρίων, ενώ ταυτόχρονα ενισχύει την ανάπτυξη των ωφέλιμων βακτηρίων.
Μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Processes το 2020, βρήκε ότι το νάττο περιέχει αντιμικροβιακές ουσίες που μπορούν να καταστείλουν παθογενή βακτήρια όπως το Escherichia coli, το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού και το Staphylococcus aureus. Επιπροσθέτως, έρευνες έχουν δείξει πως το νάττο κατέχει αντιικές ιδιότητες, με την ναττοκινάση να είναι ικανή να διαταράσσει την πρωτεϊνική ακίδα του ιού SARS-CoV-2. Μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nutrients έδειξε ότι το νάττο μπορεί να αυξήσει τον αριθμό των ωφέλιμων βακτηρίων στο έντερο, όπως το μπιφιδοβακτήριο. Να σημειωθεί ότι χαμηλός αριθμός μπιφιδοβακτηρίων στο έντερο συνδέεται με μεταβολικές διαταραχές όπως υπέρταση και διαβήτης.
Δεδομένων των παραπάνω, το νάττο όντως είναι ένα εξαιρετικό υγιεινό φαγητό.
6 κύρια οφέλη για την υγεία
Προάγει την πέψη
Το νάττο συντελεί στη ρύθμιση της πεπτικής λειτουργίας και μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση καταστάσεων όπως δυσεντερία, λοιμώξεις, γαστρεντερολογική φλεγμονή, φούσκωμα, δυσκοιλιότητα, δυσπεψία και ατελή εντερική κινητικότητα.
Αποτρέπει την οστεοπόρωση
Η βιταμίνη Κ που παράγεται από μικροοργανισμούς στο νάττο, γνωστή ως Κ2, διαφέρει από την Κ1 μορφή που βρίσκεται στα λαχανικά. Στο ανθρώπινο σώμα, η βιταμίνη Κ2 μπορεί επίσης να βιοσυντεθεί από τα βακτήρια του εντέρου. Εκτός του ότι προάγει τον σχηματισμό ασβεστίου στα οστά, η βιταμίνη Κ2 βοηθά στην πρόληψη της υπερβολικής απώλειας ασβεστίου από τα οστά, συνεισφέροντας στην πρόληψη της οστεοπόρωσης.
Αποτρέπει τον σχηματισμό θρόμβων στο αίμα
Η ναττοκινάση, η οποία παράγεται κατά τη ζύμωση του νάττο από το Bacillus natto, είναι μια φυσική ουσία με ισχυρές αντιθρομβωτικές ιδιότητες που βρίσκεται στις πρωτεΐνες του ζυμωμένου νάττο. Μελέτες σε ζώα έχουν δείξει ότι η ναττοκινάση παραμένει ενεργή καθώς περνά από το όξινο περιβάλλον του στομάχου και τις αλκαλικές καταστάσεις των εντέρων. Με άλλα λόγια, η κατανάλωση νάττο μπορεί να ενισχύσει την ικανότητα του σώματος να διαλύει τους θρόμβους στο αίμα.
Περιλαμβάνοντας προϊόντα ζυμωμένου νάττο, μαζί με φυσικά συστατικά όπως τα φρέσκα κρεμμυδάκια και το σκόρδο, στη δίαιτά σας, μειώνονται σημαντικά οι πιθανότητες σχηματισμού θρόμβων, και κατ’ επέκταση ο κίνδυνος εγκεφαλικού εμφράγματος, εμφράγματος του μυοκαρδίου και άλλων αγγειακών ασθενειών.
Ο κίνδυνος θρόμβωσης αυξάνεται κατά τη διάρκεια του βαθύ ύπνου από αργά τη νύχτα έως την αυγή. Επομένως, συνιστάται η κατανάλωση νάττο για βραδινό. Η ναττοκινάση παραμένει στην κυκλοφορία του αίματος για τέσσερεις έως δώδεκα ώρες μετά την κατανάλωση, ασκώντας πιθανά τις θρομβολυτικές της ιδιότητες για αυτό το χρονικό διάστημα.
Αποτρέπει τον καρκίνο
Μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Ιαπωνικό Περιοδικό Κλινικής Ογκολογίας υποδηλώνει ότι η συχνή κατανάλωση νάττο μπορεί να συνδέεται με χαμηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού στις γυναίκες.
Ενισχύει την μνήμη
Το νάττο περιέχει λεκιθίνη, η οποία βελτιώνει τη βραχυπρόθεσμη μνήμη. Αυτό είναι ιδιαίτερα ωφέλιμο για τους μαθητές και τα άτομα με πυρετώδη εργασιακά προγράμματα.
Υποστηρίζει την απώλεια βάρους
Μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Journal of Functioning Foods βρήκε ότι τα συστατικά του νάττο προάγουν τον μεταβολισμό του λίπους, συμβάλλοντας στην απώλεια βάρους. Όσοι προσπαθούν να χάσουν βάρος, μπορούν να δοκιμάσουν να ενισχύσουν τη δίαιτά τους περιλαμβάνοντας νάττο στη διατροφή τους.
Βέλτιστος χρόνος κατανάλωσης
Το νάττο μπορεί να καταναλώνεται καθημερινά, αλλά συνιστάται να μην καταναλώνεται με άδειο στομάχι, καθώς η υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες μπορεί να προκαλέσει δυσφορία σε όσους έχουν ευαίσθητο πεπτικό σύστημα.
Το νάττο είναι γενικά πιο ωφέλιμο όταν καταναλώνεται το βράδυ. Για τους περισσότερους ανθρώπους, 45 γραμμάρια περίπου την ημέρα επαρκούν. Όσοι έχουν καρδιαγγειακή νόσο ή θρόμβωση, η αύξηση της πρόσληψης σε περίπου 90 γραμμάρια ημερησίως συνιστάται για καλύτερα ωφέλη.
Η ανάπτυξη του Bacillus natto και η δραστηριότητα των ενζύμων του σχεδόν παύουν όταν καταψύχεται, οπότε είναι καλύτερα να καταψύχετε το νάττο που δεν έχετε χρησιμοποιήσει για να διατηρήσετε την ποιότητά του.
5 ομάδες ανθρώπων που πρέπει να αποφύγουν το νάττο
Για τα υγιή άτομα, η μέτρια κατανάλωση νάττο συνήθως δεν έχει παρενέργειες. Ωστόσο, για ορισμένες καταστάσεις και παθήσεις, απαιτείται προσοχή και η κατανάλωση νάττο θα πρέπει να γίνεται με τη συμβουλή και καθοδήγηση ιατρού:
Διαταραχή της νεφρικής λειτουργίας: Το νάττο φτιάχνεται από σόγια, η οποία είναι υψηλή σε πρωτεΐνη και μπορεί να επιβαρύνει επιπλέον τους νεφρούς.
Γαστρεντερικές ασθένειες: Άνθρωποι με στομαχικά έλκη, δυσπεψία, γαστρίτιδα ή συχνό στομαχικό πόνο θα πρέπει να περιορίσουν την κατανάλωση του νάττο, καθώς περιέχει υψηλές ποσότητες φυτικών ινών, οι οποίες μπορούν να επιβαρύνουν το στομάχι.
Ουρική νόσος: Το νάττο είναι ένα προϊόν σόγιας υψηλό σε πουρίνες, οι οποίες μπορούν να χειροτερέψουν τα συμπτώματα της ουρικής νόσου.
Διαταραχές πήξης του αίματος ή λήψη αντιπηκτικών: Το νάττο δεν συνιστάται σε άτομα με ουλές που αιμορραγούν ούτε σε όσους βρίσκονται σε μετεγχειρητικό στάδιο, καθώς μπορεί να επηρεάσει τη δράση των αντιπηκτικών φαρμάκων.
Αντιυπερτασική φαρμακευτική αγωγή: Η ναττοκινάση μπορεί να ενισχύσει την επίδραση των φαρμάκων για την πίεση του αίματος, οδηγώντας πιθανώς σε υπερβολικά υψηλή αρτηριακή πίεση. Επομένως, συνιστάται η αποφυγή κατανάλωσης νάττο ταυτόχρονα με τη λήψη αυτών των φαρμάκων. Άτομα που λαμβάνουν φάρμακα χαμηλής πίεσης πρέπει να συμβουλευτούν τον ιατρό τους πριν την κατανάλωση.
Ο ηγέτης της Χεζμπολάχ προειδοποίησε στις 19 Σεπτεμβρίου ότι οι εξ αποστάσεως επιθέσεις που έχουν ως στόχο τους βομβητές και τους φορητούς ασύρματους στο Λίβανο ισοδυναμούν με «κήρυξη πολέμου».
«Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι έχουμε υποστεί ένα μεγάλο πλήγμα ασφαλείας και στρατιωτικό πλήγμα που είναι πρωτοφανές στην ιστορία της αντίστασης και πρωτοφανές στην ιστορία του Λιβάνου», δήλωσε ο ηγέτης της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα σε τηλεοπτικό διάγγελμα.
Κατηγόρησε το Ισραήλ για τις επιθέσεις, λέγοντας: «Αυτός ο τύπος δολοφονίας, στοχοποίησης και εγκλήματος μπορεί να είναι πρωτοφανής στον κόσμο».
Τέτοιες επιθέσεις «ξεπέρασαν όλες τις κόκκινες γραμμές», είπε.
«Ο εχθρός ξεπέρασε όλους τους ελέγχους, τους νόμους και την ηθική», είπε.
Στην ομιλία του, η οποία μαγνητοσκοπήθηκε μπροστά σε κατακόκκινο φόντο, ο Νασράλα δεν ανέφερε πώς θα απαντήσει η Χεζμπολάχ.
«Δεν θα μιλήσω για τον χρόνο, τη μορφή ή τον τόπο», δήλωσε.
Ο Νασράλα είπε στην ομιλία του ότι χιλιάδες βομβητές έχουν εκραγεί, με κάποιες εκρήξεις να σημειώνονται σε νοσοκομεία, καταστήματα και άλλους δημόσιους χώρους.
Το Ιράν, το οποίο εδώ και καιρό θεωρείται ύποπτο για την υποστήριξη της Χεζμπολάχ, απάντησε και αυτό στις εκτεταμένες επιθέσεις εξ αποστάσεως στο Λίβανο, κατηγορώντας επίσης το Ισραήλ. Ο πρεσβευτής του Ιράν στον Λίβανο, Μοζτάμπα Αμάνι, ήταν μεταξύ των τραυματιών στις εκρήξεις αυτής της εβδομάδας, ανέφεραν τα κρατικά μέσα ενημέρωσης.
Ο Αμίρ Σαΐντ Ιραβανί, πρεσβευτής του Ιράν στα Ηνωμένα Έθνη, δήλωσε στις 18 Σεπτεμβρίου ότι το καθεστώς θα απαντήσει στον τραυματισμό του Αμανί στις επιθέσεις.
«Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν θα παρακολουθήσει δεόντως την επίθεση κατά του πρεσβευτή της στο Λίβανο, η οποία είχε ως αποτέλεσμα τον τραυματισμό του, και επιφυλάσσεται των δικαιωμάτων της βάσει του διεθνούς δικαίου να λάβει τα απαιτούμενα μέτρα που κρίνονται απαραίτητα για να απαντήσει σε ένα τέτοιο αποτρόπαιο έγκλημα και παραβίαση», έγραψε ο Ιραβανί, σύμφωνα με τα ιρανικά κρατικά μέσα ενημέρωσης.
Η κυβέρνηση του Λιβάνου και η Χεζμπολάχ, η οποία έχει χαρακτηριστεί ως τρομοκρατική ομάδα από τις Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν κατηγορήσει το Ισραήλ για επιθέσεις στον εξοπλισμό επικοινωνιών της ομάδας.
Οι επιθέσεις σκότωσαν 37 ανθρώπους και τραυμάτισαν περίπου 3.000, δήλωσε ο υπουργός Υγείας του Λιβάνου Φιράς Αμπιάντ στις 19 Σεπτεμβρίου, κατακλύζοντας τα λιβανέζικα νοσοκομεία και προκαλώντας χάος στην τρομοκρατική ομάδα.
Ισραηλινοί αξιωματούχοι δεν έχουν σχολιάσει άμεσα τις επιθέσεις και δεν έχουν πει αν ο στρατός του Ισραήλ συμμετείχε.
Στις 17 Σεπτεμβρίου, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν δήλωσε ότι η Ουάσινγκτον δεν εμπλέκεται, προτού παροτρύνει για συνομιλίες κατάπαυσης του πυρός μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς εν μέσω της σχεδόν ετήσιας σύγκρουσης.
Χωρίς να σχολιάσει τις επιθέσεις με τους βομβητές και τους φορητούς ασυρμάτους, ο Ισραηλινός υπουργός Άμυνας Ιωάβ Γκάλαντ δήλωσε στις 19 Σεπτεμβρίου ότι η Ιερουσαλήμ θα συνεχίσει να ασκεί πίεση στη Χεζμπολάχ, σχεδόν δύο μήνες αφότου η τρομοκρατική οργάνωση εξαπέλυσε επιθέσεις με πυραύλους στα Υψίπεδα του Γκολάν που άφησαν πίσω τους περίπου δώδεκα νεκρούς αμάχους.
«Στη νέα φάση του πολέμου, υπάρχουν σημαντικές ευκαιρίες αλλά και σημαντικοί κίνδυνοι. Η Χεζμπολάχ αισθάνεται ότι διώκεται και η αλληλουχία των στρατιωτικών ενεργειών θα συνεχιστεί», ανέφερε ο Γκάλαντ σε δήλωσή του, προσθέτοντας ότι η Χεζμπολάχ «θα πληρώσει ένα αυξανόμενο τίμημα» καθώς το Ισραήλ επιδιώκει να επιτύχει τους στόχους του, συμπεριλαμβανομένης «της ασφαλούς επιστροφής των βόρειων κοινοτήτων του Ισραήλ στα σπίτια τους».
Στις 19 Σεπτεμβρίου, ο Μπλίνκεν δήλωσε στους δημοσιογράφους στο Παρίσι ότι καλεί σε αυτοσυγκράτηση και τις δύο πλευρές, προσθέτοντας ότι δεν θέλει να δει κλιμακούμενες ενέργειες από κανένα μέρος που θα έκαναν ακόμη πιο δύσκολη μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα.
Δύο ισραηλινοί στρατιώτες σκοτώθηκαν και αρκετοί άλλοι τραυματίστηκαν στις 19 Σεπτεμβρίου στο βόρειο Ισραήλ, ανακοίνωσε ο ισραηλινός στρατός. Το ισραηλινό N12 News ανέφερε ότι ο ένας από τους στρατιώτες σκοτώθηκε από ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος γεμάτο εκρηκτικά και ο άλλος από αντιαρματικό πύραυλο που εκτόξευσε η Χεζμπολάχ από τον Λίβανο.
Σε ανακοίνωσή του στις 18 Σεπτεμβρίου, το γραφείο του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες κάλεσε επίσης και τις δύο πλευρές να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση μετά τις πυροδοτήσεις των βομβητών, ώστε «να αποφευχθεί οποιαδήποτε περαιτέρω κλιμάκωση».
«Προφανώς, η λογική της ανατίναξης όλων αυτών των συσκευών είναι να γίνει ως προληπτικό χτύπημα πριν από μια μεγάλη στρατιωτική επιχείρηση», δήλωσε ο Γκουτέρες στους δημοσιογράφους ενόψει της ετήσιας συνάντησης των ηγετών του κόσμου στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ.
Ο Σλοβένος πρέσβης του ΟΗΕ Σάμιουελ Ζμπόγκαρ, ο σημερινός πρόεδρος του Συμβουλίου Ασφαλείας, δήλωσε στους δημοσιογράφους αυτή την εβδομάδα ότι το Συμβούλιο θα πραγματοποιήσει έκτακτη συνεδρίαση σήμερα σχετικά με τις εκρήξεις των βομβητών.
Έρευνα που διεξήχθη σε ιατρούς πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας στο Ηνωμένο Βασίλειο βρήκε πως πάνω από το 20% χρησιμοποιεί την τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) για διάγνωση και συστάσεις θεραπείας.
Το ChatGPT, το οποίο ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2022, ήταν το πιο δημοφιλές εργαλείο ανάμεσα στους ιατρούς.
«Προκαταρκτικά στοιχεία υποδηλώνουν τις εντυπωσιακές ικανότητες αυτών των εργαλείων για την υποβοήθηση στην συγγραφή ενσυναίσθητων εγγράφων», λένε οι συγγραφείς. «Ωστόσο αυτά τα εργαλεία ενέχουν επίσης και περιορισμούς. Τείνουν να δημιουργούν εσφαλμένες πληροφορίες.»
Διεξήχθη έρευνα σε πάνω από 1000 ιατρούς. Περίπου το 30% το χρησιμοποιούσαν για την παραγωγή εγγράφων μετά τα ραντεβού των ασθενών τους και το 28% και το 25% το χρησιμοποιούσε για σύσταση διάγνωσης και επιλογών θεραπείας αντιστοίχως.
Η Σάρλοτ Μπλες, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης και αναπληρώτρια καθηγήτρια στο τμήμα υγείας των γυναικών και των παιδιών στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλα στη Σουηδία, δήλωσε ότι εξεπλάγη από το ποσοστό των γιατρών πρωτοβάθμιας περίθαλψης που χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη στην εργασία τους.
Όταν ρωτήθηκε σχετικά με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στις Ηνωμένες Πολιτείες, η Μπλες δήλωσε στους Epoch Times ότι η εκτίμησή της είναι ότι οι Αμερικανοί «γιατροί μπορεί να χρησιμοποιούν αυτά τα εργαλεία σε μεγαλύτερο αριθμό από ό,τι υποψιαζόμαστε».
Επισήμανε μια προηγούμενη μελέτη της οποίας ηγήθηκε, η οποία διεξήχθη τον Νοέμβριο του 2023 σε ψυχιάτρους που ανήκουν στην Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση, η οποία διαπίστωσε ότι το 44% των ψυχιάτρων δήλωσε ότι χρησιμοποιεί το GPT 3.5 με έναν στους τρεις να δηλώνει ότι έχει χρησιμοποιήσει το GPT 4.0.
«Το ένστικτό μου λέει ότι οι γιατροί, όπως οι εργαζόμενοι και οι φοιτητές σε άλλους τομείς, μπορεί να χρησιμοποιούν αυτά τα εργαλεία στα κρυφά», είπε.
Οι συγγραφείς ανέφεραν ότι η μελέτη τους ενδεχομένως να μην είναι αντιπροσωπευτική των ιατρών στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Τα ευρήματα δημοσιοποιήθηκαν την Τρίτη στο περιοδικό BMJ Health and Care Informatics.
Η έρευνα είναι η μεγαλύτερη που διεξήχθη πάνω στους ιατρούς που χρησιμοποιούν παραγωγική τεχνητή νοημοσύνη, η οποία είναι ικανή να παράγει περιεχόμενο, στην κλινική πρακτική, λένε οι συγγραφείς.
Ύστερα την ενεργοποίηση του ChatGPT στα τέλη του 2022, το ενδιαφέρον στα chatbots που λειτουργούν με βάση το μεγάλο γλωσσικό μοντέλο (Large Language Models – LLM) έχει εκτιναχθεί στα ύψη, και η προσοχή εστιάζει αυξανόμενα στην κλινική δυνατότητα αυτών των εργαλείων.
Τα ευρήματά τους υποδεικνύουν ότι οι ιατροί «μπορούν να αντλήσουν αξία από αυτά τα εργαλεία, συγκεκριμένα με διοικητικά καθήκοντα και για να υποστηρίξουν την κλινική λογική. Παρόλα αυτά, προειδοποιούμε ότι αυτά τα εργαλεία έχουν περιορισμούς από την στιγμή που μπορούν να ενέχουν ανεπαίσθητα σφάλματα και προτιμήσεις», ανέφεραν οι συγγραφείς.
«Η ιατρική κοινότητα θα πρέπει να βρει τρόπους τόσο να εκπαιδεύσει τους ιατρούς και τους εκπαιδευόμενους καθώς και να καθοδηγήσει τους ασθενείς σχετικά με την ασφαλή υιοθέτηση αυτών των εργαλείων.»
Κίνδυνοι και καθοδήγηση
Το να συμβουλευόμαστε την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) μπορεί να διακινδυνεύσει τα δεδομένα των ασθενών και οι πληροφορίες που παρέχει η ΤΝ μπορεί να είναι εσφαλμένες, αναφέρουν οι συγγραφείς.
«Δεν είναι ξεκάθαρο το πώς οι διαδικτυακές εταιρίες πίσω από την παραγωγική ΤΝ χρησιμοποιούν τις πληροφορίες που συλλέγουν», λένε οι συγγραφείς.
Η Μπλες δήλωσε ότι οι γιατροί μπορούν να χρησιμοποιήσουν γεννητική τεχνητή νοημοσύνη ιατρικού επιπέδου, η οποία είναι συμβατή με τον Νόμο περί Φορητότητας και Λογοδοσίας της Ασφάλισης Υγείας (Health Insurance Portability and Accountability Act-HIPAA) για την προστασία της ιδιωτικής ζωής των ασθενών, αν και αυτές οι εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης εξακολουθούν να ενέχουν τον κίνδυνο δημιουργίας λαθών και προκατειλημμένων συστάσεων.
Οι συγγραφείς παραθέτουν μια τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή του 2024 η οποία εξέτασε την ικανότητα του ChatGPT να καταχωρίσει τα ιστορικά των ασθενών.
Οι ιατροί θα λάμβαναν το ιστορικό των ασθενών και το ChatGPT θα το κατέγραφε. Οι συγγραφείς βρήκαν πως το 36% των εγγράφων είχε εσφαλμένες πληροφορίες.
«Χρειάζεται περαιτέρω έρευνα για να εξετάσουμε την υιοθέτηση των ιατρών της παραγωγικής ΤΝ και το πώς μπορούμε να εφαρμόσουμε καλύτερα αυτά τα εργαλεία με ασφάλεια στην κλινική πρακτική», λένε οι συγγραφείς, προσθέτοντας ότι επί του παρόντος δεν υπάρχει καμία καθοδήγηση πάνω στο πως οι ιατροί θα πρέπει να χρησιμοποιούν αυτά τα εργαλεία.
«Η ιατρική κοινότητα θα πρέπει να βρει τρόπους να εκπαιδεύσει τους ιατρούς και τους εκπαιδευόμενους σχετικά με τα πιθανά πλεονεκτήματα αυτών των εργαλείων στην σύνοψη των πληροφοριών όπως επίσης και με τους κινδύνους.»
Η Μπλες δήλωσε ότι είναι απίθανο η συνήθης χρήση της παραγωγικής τεχνητής νοημοσύνης να επηρεάσει αρνητικά την επάρκεια των γιατρών.
«Εάν χρησιμοποιούν αυτά τα εργαλεία για να παίρνουν ιδέες πριν από κλινικές αποφάσεις ή ως δεύτερες γνώμες, αυτή μπορεί να είναι μια ιδιαίτερα πολύτιμη χρήση αυτών των εργαλείων αυτή τη στιγμή».
Για πρώτη φορά, ερευνητές βρήκαν μικροπλαστικά στον εγκέφαλο.
Η τελευταία μελέτη, που δημοσιεύθηκε στης 16 Σεπτεμβρίου στο JAMA (Περιοδικό της Αμερικανικής Ιατρικής Ένωσης), αναγνώρισε μικροπλαστικά στον οσφρητικό βολβό – η περιοχή του εγκεφάλου που βρίσκεται πάνω από την μύτη και είναι υπεύθυνη για την αίσθηση της όσφρησης. Αυτή η ανακάλυψη εγείρει νέες ανησυχίες πως αυτά τα μικροσκοπικά σωματίδια ενδεχομένως να προσπερνούν τα προστατευτικά τοιχώματα του εγκεφάλου και να εισέρχονται σε βαθύτερες περιοχές του εγκεφάλου, πιθανώς προκαλώντας ζημιά στην υγεία του εγκεφάλου και στην νευρολογική λειτουργία.
«Η ανάλυση μας των οσφρητικών βολβών από αποθανόντες ασθενείς στο Σάο Πάολο επιβεβαιώνουν την παρουσία μικροπλαστικών», είπε στους Epoch Times η Θάις Μαουάντ, ιατρός και επικεφαλής ερευνητής. Αυτό υποδηλώνει μια πιθανή δίοδο για αυτά τα σωματίδια να εισέλθουν στον εγκέφαλο.
Η Μαουάντ τόνισε επίσης την αβεβαιότητα γύρω από τις επιπτώσεις στην υγεία αυτών των ευρημάτων. «Δεν γνωρίζουμε ακόμη τις συνέπειες», είπε, σημειώνοντας ότι μελέτες σε ζώα υποδηλώνουν πιθανή νευροτοξικότητα και συσχετισμό με νευροεκφυλιστικές ασθένειες.
Ενώ τα μικροπλαστικά έχουν βρεθεί σε διάφορους ιστούς του σώματος, περιλαμβάνοντας τους πνεύμονες, το έντερο, το ήπαρ, τον πλακούντα, τους όρχεις και τo αίμα, έρευνες σχετικά με τις επιπτώσεις στην υγεία βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο. Χρειάζονται περισσότερες μελέτες για να κατανοήσουμε τις πιθανές επιπτώσεις στην υγεία.
Πλαστικά στον εγκέφαλο από καθημερινά προϊόντα
Τα μικροσκοπικά πλαστικά σωματίδια που βρίσκονται στον οσφρητικό βολβό του ανθρωπίνου εγκεφάλου απαντώνται συχνά σε καθημερινά προϊόντα όπως οι συσκευασίες των τροφίμων και τα ρούχα. Δεδομένης της ευρείας παρουσίας αυτών των σωματιδίων στον αέρα, η Μαουάντ και οι ερευνητές προτείνουν πως ίσως οι άνθρωποι λαμβάνουν τα μικροπλαστικά στον εγκέφαλο τους μέσω της εισπνοής αυτών μέσω της μύτης, όπως ομοίως συγκεκριμένα σωματίδια μόλυνσης του αέρα εισέρχονται στον εγκέφαλο.
Το πλαστικό δεν διαλύεται πλήρως. Μετατρέπεται σε μικρότερα κομμάτια με τον καιρό, μολύνοντας τον αέρα, το φαγητό και το νερό.
Η Μαουάντ είπε πως οι άνθρωποι εκτίθενται σε περισσότερα πλαστικά όταν βρίσκονται σε εσωτερικό χώρο.
«Εκτιθέμεθα σε τεράστιο βαθμό σε μικροπλαστικά», είπε. «Τα εισπνέουμε περισσότερο όταν είμαστε μέσα παρά έξω.»
Οι ερευνητές εξέτασαν τον εγκέφαλο από 15 αποθανόντα άτομα, ηλικίας 33 έως 100 ετών, και βρήκαν μικροπλαστικά στον οσφρητικό βολβό σε οχτώ εξ αυτών. Το πιο σύνηθες πλαστικό που βρέθηκε ήταν το πολυπροπυλένιο, απαρτίζοντας σχεδόν το 44% των δειγμάτων. Το πολυπροπυλένιο χρησιμοποιείται σε αντικείμενα όπως τις συσκευασίες φαγητού, τα καλαμάκια και ορισμένες ίνες ρούχων. Άλλα πλαστικά που βρέθηκαν περιελάμβαναν:
Νάιλον/πολυαμίδη: Χρησιμοποιείται στα ρούχα, στα χαλιά και σε βιομηχανικά προϊόντα.
Πολυαιθυλένιο: Βρίσκεται στις πλαστικές σακούλες, τα μπουκάλια και τα δοχεία.
Οξικό άλας αιθυλενίου βινυλίου (Ethylene Vinyl Acetate – EVA): Χρησιμοποιείται σε ευλύγιστες συσκευασίες και σε ορισμένα υποδήματα.
Τα μικροπλαστικά μετρήθηκαν μεταξύ 5,5 και 26,4 μικρόμετρα σε μέγεθος – πολύ μικρότερα από την πιο λεπτή σκόνη. Για να το δούμε από άλλη άποψη, εάν χωρίσουμε μια ανθρώπινη τρίχα σε 13 τμήματα θα έχουμε περίπου το μέγεθος του πιο μικρού μικροπλαστικού που βρέθηκε.
Περνώντας το τοίχωμα του εγκεφάλου
Υπάρχει μια μικρή δίοδος στην μύτη που επιτρέπει στα νεύρα του οσφρητικού συστήματος να περνούν από την μύτη στον εγκέφαλο, είπε η Μαουάντ, η οποία είναι καθηγήτρια ιατρικής στο Institute for Advanced Studies (Ινστιτούτο Προηγμένων Σπουδών) στο Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο.
Υποπτεύεται ότι τα μικροπλαστικά μπορούν να εισέλθουν στον εγκέφαλο χρησιμοποιώντας την ίδια δίοδο. Αυτή η απευθείας δίοδος μπορεί να επιτρέψει στα πλαστικά σωματίδια να εισέλθουν στον εγκέφαλο χωρίς να περάσουν από το τοίχωμα αίματος-εγκεφάλου, το οποίο δρα ως προστατευτική ασπίδα για να αποτρέψει τον εγκέφαλο από βλαβερές ουσίες.
Τα μικροπλαστικά σωματίδια ίσως να μπορούν να αλληλεπιδράσουν με τα νεύρα του οσφρητικού συστήματος μέσω αυτής της διόδου, είπε.
Μελέτες σε ζώα έχουν δείξει ότι τα μικροπλαστικά μπορούν να επηρεάσουν περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται με τις αισθητήριες επεξεργασίες και την μνήμη.
Οι δίοδοι μύτης-εγκεφάλου έχουν παρατηρηθεί με σωματίδια ατμοσφαιρικής μόλυνσης άνθρακα, υποδηλώνοντας πως τα μικροπλαστικά ενδεχομένως να κάνουν το ίδιο. Μερικές μελέτες σε ζώα υποδεικνύουν ότι τα μικροπλαστικά μπορούν πιθανώς να διαπεράσουν το τοίχωμα αίματος-εγκεφάλου και να επηρεάσουν διάφορες περιοχές του εγκεφάλου.
Επιπτώσεις στην υγεία πέρα από τα μικροπλαστικά
Το πρόβλημα των πλαστικών δεν είναι μονάχα τα μικροπλαστικά, είπε η Μαουάντ. Είναι επίσης όλα τα πρόσθετα που βρίσκονται στα πλαστικά. Αυτά τα πρόσθετα, τα οποία χρησιμοποιούνται για να προσδώσουν ιδιότητες όπως χρώμα και θερμική αντίσταση, μπορούν να είναι βλαβερά. Κάποια είναι καρκινογενή ή δρουν ως ενδοκρινικοί διαταράκτες και μπορούν να απελευθερωθούν όταν τα πλαστικά θερμαίνονται, όπως λόγου χάριν σε φούρνο μικροκυμάτων.
Επιπροσθέτως, «η παρουσία μη εύπεπτων μικροπλαστικών σωματιδίων με πρόσθετα μπορούν να προκαλέσουν αντιδράσεις», συγκεκριμένα στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, πρόσθεσε.
Εξάλλου, προηγούμενες έρευνες έχουν συνδέσει τα λεπτά σωματίδια στον αέρα με εγκεφαλικά θέματα όπως άνοια, με μερικές ασθένειες όπως την νόσο Πάρκινσον πιθανώς να ξεκινούν με ρινικά συμπτώματα. Τόσο τα λεπτά σωματίδια όσο και τα μικροπλαστικά έχουν δείξει ότι πιθανώς να επηρεάζουν αρνητικά την ανάπτυξη του εγκεφάλου σε πειράματα, σύμφωνα με την μελέτη.
Για να ελαχιστοποιήσουμε την έκθεση στα μικροπλαστικά, η Μαουάντ συνιστά:
Περιορισμό της χρήσης των πλαστικών: Μειώστε την χρήση των πλαστικών συσκευασιών και περιτυλιγμάτων, ειδικά για τα φαγητά και τα αφεψήματα.
Επιλέξτε τις φυσικές ίνες: Προτιμήστε ρούχα και υφάσματα φτιαγμένα από φυσικά υλικά παρά από συνθετικές ίνες.
Αποφύγετε την θέρμανση πλαστικών: Αποφύγετε να θερμαίνετε στα μικροκύματα τρόφιμα σε πλαστικές συσκευασίες ή σε πλαστικά περιτυλίγματα.
Γεννήθηκα στην Αθήνα. Κατάγομαι από την Αιτωλοακαρνανία. Τα ακούσματά μου ήταν δημοτικά στεριανά καθώς και Ρεμπέτικα. Έμαθα σαντούρι από τον Αριστείδη Μόσχο και την Αγγελίνα Τκάτσιεβα, επίσης στην Αθήνα. Το σαντούρι για πολλά χρόνια ήταν η μεγάλη μου αγάπη. Έχω παίξει με τους παλαιούς οργανοπαίχτες και τραγουδιστές, όπως τον Γιάννη Βασιλόπουλο, τον Γιώργο Κόρο, τον Χρήστο Ζώτο, το Νίκο Σαραγούδα, την Τασία Βέρρα, τη Σοφία Κολλητήρη… Όπως αγαπώ τα δημοτικά τραγούδια της στεριάς, αγαπάω όλα τα είδη της μουσικής μας παράδοσης, καθώς και το σμυρνέικο ρεμπέτικο είδος.»
Με αυτά τα λόγια συστήνεται η Αρετή Κετιμέ, γνωστή και αγαπημένη μουσικός με μακρά πορεία στο παραδοσιακό τραγούδι, η οποία φιλοξενείται την Τετάρτη 25 Σεπτεμβρίου στον κήπο του Μουσείου Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων «Φοίβος Ανωγειανάκης», στην Πλάκα, στο πλαίσιο του κύκλου δράσεων «Μουσικά χωριά στην πόλη – Ζωντανή μουσική κληρονομιά στον αστικό χώρο» (2024-2025).
Μέσα από αυτή τη σειρά των εκδηλώσεων, το Μουσείο στρέφει το ενδιαφέρον του στον πολιτισμό της καθημερινότητας στην πόλη και επιδιώκει να φωτίσει μουσικές κοινότητες που δραστηριοποιούνται στις γειτονιές της και ασχολούνται ποικιλότροπα με την παραδοσιακή μουσική, χορεύοντας, τραγουδώντας, παίζοντας μουσική, γλεντώντας και δημιουργώντας κοινωνικούς δεσμούς. Πρόκειται για κοινότητες, φορείς της ζωντανής μουσικής κληρονομιάς, όπως μουσικοχορευτικοί, τοπικοί και άλλοι σύλλογοι ή μουσικά σχήματα που διακινούν και μεταδίδουν γνώση, μάθηση, μνήμη αλλά κυρίως το αίσθημα της από κοινού δημιουργίας και δράσης.
Παράλληλα, το Μουσείο επιδιώκει να φωτίσει τους τρόπους που οι άνθρωποι σε διάφορες γειτονιές της πόλης αναζητούν μέσα από την παραδοσιακή μουσική το αίσθημα του ανήκειν και της συνέχειας στο χρόνο, δημιουργούν σχέσεις και μοιράζονται κοινές αρχές και αξίες, τις οποίες με την πάροδο των χρόνων ενσωματώνουν στη δική τους ταυτότητα και πραγματικότητα.
Η συμμετοχή της Αρετής Κετιμέ εντάσσεται στον θεματικό κύκλο, που άνοιξε στις 27 Ιουνίου, με τίτλο: «Η άνοιξη της πολυφωνίας στις πόλεις».
Σχετικά με το Μουσείο
Οι γενικότεροι στόχοι του Μουσείου Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων – Κέντρου Εθνομουσικολογίας (ΜΕΛΜΟΦΑΚΕ) είναι:
α) Η φύλαξη, συντήρηση, καταγραφή, τεκμηρίωση, έρευνα, μελέτη, δημοσίευση και κυρίως η έκθεση και προβολή στο κοινό των φυλασσόμενων σε αυτό πολιτιστικών αγαθών.
β) Ο εμπλουτισμός των Συλλογών και των Αρχείων του με την αποδοχή δωρεών εκ μέρους φυσικών προσώπων, φορέων ή ιδρυμάτων, με προϊόντα κατασχέσεων, με αγορές από την Ελλάδα και το εξωτερικό και με πολιτιστικά αγαθά από όλη την Επικράτεια, σε συνεργασία με τις αρμόδιες Υπηρεσίες, Κεντρικές και Περιφερειακές της Γ.Δ.Α.Π.Κ. και της Γ.Δ.Α.Μ.Τ.Ε., καθώς και με κάθε άλλο νόμιμο τρόπο.
γ) Η προώθηση της εθνομουσικολογικής έρευνας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, με έμφαση στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιονατολικής Ευρώπης και της Μεσογείου.
δ) Η προβολή του Μουσείου στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, η διοργάνωση εκθέσεων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων και άλλων πολιτιστικών εκδηλώσεων, η πραγματοποίηση πάσης φύσεως εκδόσεων, η λειτουργία και ο εμπλουτισμός του οπτικοακουστικού και φωτογραφικού αρχείου και της Βιβλιοθήκης, η αναζήτηση χορηγιών.
ε) Η πρακτική άσκηση φοιτητών/σπουδαστών ΑΕΙ και ΤΕΙ, εφόσον δεν προκύπτει δαπάνη που θα βαρύνει το ΥΠ.ΠΟ.Α.
στ) Η συνεργασία και διευκόλυνση των μελετητών-ερευνητών.
Νέο αντιβιοτικό ανακαλύπτουν οι επιστήμονες, το οποίο στοχεύει τον κύριο ένοχο για την ουλίτιδα.
Σε μελέτη του Αυγούστου που δημοσιεύθηκε στο Περιοδικό Στοματικής Μικροβιολογίας (Journal of Oral Microbiology), FP-100, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ποντίκια και βρήκαν πως ένα αντιβιοτικό στενού φάσματος εξουδετέρωσε τα κακά βακτήρια που ονομάζονται Fusobacterium nucleatum, χωρίς να προκαλέσουν ζημιά στα ωφέλιμα βακτήρια και μειώνοντας, παράλληλα σημαντικά την απώλεια οστών που προκαλεί η ασθένεια.
«Αυτού του είδους το “άσπρο ή μαύρο” δεδομένο δεν συμβαίνει σχεδόν ποτέ», είπε σε δήλωση Τύπου ο Δρ Αλπντογκάν Καντάρτσι [Alpdogan Kantarci], επικεφαλής επιστήμονας στο ADA Forsyth και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης.
Εάν πετύχει στους ανθρώπους, αυτή η στοχευμένη προσέγγιση μπορεί να βελτιώσει τη στοματική υγεία και να βοηθήσει στην πρόληψη της ουλίτιδας και τη διάδοση της πέρα από το στόμα. Ωστόσο, οι ειδικοί προειδοποιούν πως οι δοκιμές στους ανθρώπους δεν έχουν ακόμα ξεκινήσει.
Ο κύριος ένοχος
Αρκετά είναι τα είδη βακτηρίων στα οποία αποδίδεται η απαρχή και η εξέλιξη της ουλίτιδας, με το F. Nucleatum να είναι ένα από τα επικρατέστερα. Καθώς η φλεγμονή των ούλων επιδεινώνεται, τα F. Nucleatum πολλαπλασιάζονται, μαζί με άλλα επιβλαβή βακτήρια.
Στο στόμα, το F. Nucleatum σχηματίζει ένα οδοντικό βιοφίλμ το οποίο είναι μια στοιβάδα από βλεννώδη βακτήρια που σκεπάζουν τα δόντια. Εισβάλει στα κύτταρα των ούλων και εξασθενεί το ανοσοποιητικό τους σύστημα, διευκολύνοντας την εισβολή επιπλέον βακτηρίων και τον σχηματισμό ουλίτιδας.
Τα βακτήρια μπορούν, επίσης, να κρυφτούν μέσα στα κύτταρα του ανοσοποιητικού, ενεργώντας ως Δούρειος Ίππος για τη μεταφορά των βακτηρίων σε μακρινά όργανα, σύμφωνα με τον Δρα Καντάρτσι. Ως αποτέλεσμα, μερικές μελέτες υποδεικνύουν ότι τα βακτήρια μπορεί να συνδέονται με την ανάπτυξη χρόνιων ασθενειών, περιλαμβάνοντας την καρδιακή νόσο, τη νόσο του Αλτσχάιμερ και τον καρκίνο του παχέος εντέρου.
Μια στοχευμένη προσέγγιση
Το FP-100, ένα αντιβιοτικό στενού φάσματος, αντιμετωπίζει αποτελεσματικά την περιοδοντίτιδα χωρίς να προκαλεί ζημιά στα ωφέλημα βακτήρια, λένε οι ερευνητές.
Η περιοδοντίτιδα, στάδιο προχωρημένης ουλίτιδας, αναπτύσσεται όταν η φλεγμονή που δεν έχει αντιμετωπιστεί προκαλεί τη συγκέντρωση βακτηρίων ανάμεσα στα ούλα και τα δόντια, επηρεάζοντας τις ρίζες των δοντιών και τα γύρω οστά, οδηγώντας εν τέλει σε απώλεια δοντιών.
Αν και η ουλίτιδα δεν είναι ιάσιμη, είναι ωστόσο διαχειρίσιμη με καλή στοματική υγιεινή, βαθύ καθαρισμό των ριζών, και σε σοβαρές περιπτώσεις, με εγχείριση. Οι οδοντίατροι μερικές φορές συνταγογραφούν αντιβιοτικά για να συμπληρώσουν τις μηχανικές θεραπείες.
Τα αντιβιοτικά ευρέος φάσματος, όπως η αμοξιλίνη, χρησιμοποιούνται τυπικά ως συμπληρώματα θεραπειών, είπε στους Epoch Times ο Δρ Πιερλουίτζι Μπάλιτσε [Dr. Pierluigi Balice], πιστοποιημένος περιοδοντολόγος στη Newton Dental Associates της Μασαχουσέτης.
Εν τούτοις, τα αντιβιοτικά ευρέος φάσματος σκοτώνουν και τα επιβλαβή και τα ωφέλιμα βακτήρια, επεσήμανε στους Epoch Times ο Δρ Τζέισον Σέλλαρς [Dr. Jason Cellars], οδοντίατρος στη Seacliff Dental.
«Ουσιαστικά, τα αντιβιοτικά είναι ένας παράγοντας κινδύνου για τις ευκαιριακές παθογόνες λοιμώξεις», είπε στους Epoch Times ο Σον Γκίμπονς [Sean Gibbons], αναπληρωτής καθηγητής στο Ινστιτούτο Βιολογίας Συστημάτων (Institute for Systems Biology).
Στη μελέτη, ερευνητές εξέτασαν το FP-100 σε καλλιέργεια βακτηρίων και σε ποντίκια με ουλίτιδα.
Το FP-100 μείωσε σημαντικά το F. Nucleatum στις καλλιέργειες βακτηρίων. Κατάφερε να σκοτώσει το F. Nucleatum σε χαμηλές δόσεις, χωρίς να επηρεάσει σημαντικά τα άλλα μικρόβια στο στόμα. Ισχυρές δόσεις FP-100 προκάλεσαν σημαντικές αλλαγές στη γενική σύνθεση του μικροβιώματος τη δεύτερη μέρα.
Τα ποντίκια που έλαβαν αγωγή FP-100 δεν είχαν κανένα ανιχνεύσιμο F. Nucleatum σε σύγκριση με τα ποντίκια ελέγχου, όπου κάθε δείγμα είχε ανιχνεύσιμες αποικίες F. Nucleatum. Έδειξαν, επίσης, να έχουν μικρότερη απώλεια οστών και φλεγμονή από την ομάδα ελέγχου, υποδηλώνοντας ότι η στόχευση του F. Nucleatum μπορεί να μειώσει αποτελεσματικά την ουλίτιδα.
Μία πολλά υποσχόμενη θεραπεία
Οι ερευνητές έδωσαν έμφαση στο ότι η στοχευμένη εξολόθρευση του F. Nucleatum θα μπορούσε να σπάσει τη σύνδεση μεταξύ στοματικών και συστημικών ασθενειών, μειώνοντας πιθανώς τις πιθανότητες ανάπτυξης παθήσεων όπως ο καρκίνος του παχέος εντέρου.
Ωστόσο, οι ειδικοί συνιστούν να είμαστε ακόμα επιφυλακτικοί.
Παρόλο που το σκεπτικό της μελέτης είναι βασισμένο σε συμπαγή επιστημονική λογική, είναι σημαντικό να σημειωθεί πως η έρευνα επί του παρόντος βασίζεται στο ζωικό μοντέλο, αντιπροσωπεύοντας ένα χαμηλό επίπεδο επιστημονικών αποδεικτικών στοιχείων, είπε ο Μπάλιτσε. «Παρόμοιες προσεγγίσεις που στοχεύουν συγκεκριμένα βακτήρια έχουν εξερευνηθεί σε αρκετές μικροβιολογικές μελέτες στο παρελθόν, χωρίς να φτάνουν σε κλινικές εφαρμογές», επεσήμανε. «Αν και ελπίζω πως αυτή η μελέτη μπορεί να μεταφερθεί και σε ανθρώπους, παραμένω επιφυλακτικός.»
«Δεν υπάρχει κανένα ζωικό μοντέλο που να μιμείται όλα τα χαρακτηριστικά της ανθρώπινης περιοδοντίτιδας και της αρχιτεκτονικής των ιστών της ή της επούλωσης», ανέφερε μελέτη του 2024 για την αντιμετώπιση της περιοδοντίτιδας.
Ο Δρ Μπάλιτσε δήλωσε ότι τα στοχευμένα αντιμικροβιακά δεν χρησιμοποιούνται συχνά στην κλινική πρακτική, συνήθως λόγω των περιορισμένων αποδεικτικών στοιχείων όταν εξετάζονται σε ανθρώπινες τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές.
Ο Δρ Σέλλαρς είπε ότι τα παρόντα ευρήματα δεν δικαιολογούν τη χρήση των αντιβιοτικών στην περιοδοντίτιδα.
Το κύριο ζήτημα με την περιοδοντίτιδα είναι ότι πρόκειται για ένα πλήθος κακών βακτηρίων και φυσικής πλάκας που προκαλούν τη φλεγμονή και την ασθένεια, πρόσθεσε ο Δρ Σέλλαρς. Εξοντώνοντας ένα στέλεχος των βλαβερών βακτηρίων δεν λύνει το πρόβλημα, επειδή τα άλλα βακτήρια απλά θα πάρουν την θέση του, συνεχίζοντας την πρόοδο της ασθένειας.
«[Η περιοδοντίτιδα] είναι μια χρόνια ασθένεια, κάτι που καθιστά δύσκολη τη μελέτη της, επειδή τα αποτελέσματα της θεραπείας πρέπει να παρακολουθούνται για χρόνια και όχι απλά για μήνες ή εβδομάδες», εξήγησε.
Αν και η μελέτη έδειξε ότι το FP-100 δεν επηρεάζει το εγγενές μικροβίωμα, «τα περισσότερα αντιβιοτικά στενού φάσματος στοχεύουν μια υποκατηγορία κοινών βακτηρίων», είπε ο Γκίμπονς, προσθέτοντας ότι τα αντιμικροβιακά στενού φάσματος συνήθως ανακαλύπτονται και αναπτύσσονται δυσκολότερα.
Ο Louis A. Ruprecht Jr. είναι ο πρώτος κάτοχος της Έδρας Θρησκευτικών Σπουδών William M. Suttles στο Τμήμα Ανθρωπολογίας, καθώς και ο διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια. στην Ατλάντα της Τζόρτζια (ΗΠΑ). Το τελευταίο βιβλίο του καθηγητή Ρούπρεχτ είναι το Reach Without Grasping: Anne Carson’s Classical Desires (εκδ. Rowman and Littlefield, 2022). Επί του παρόντος εργάζεται πάνω σε ένα νέο βιβλιογραφικό σχέδιο με τον προσωρινό τίτλο The Renaissance Sappho: Fulvio Orsini’s Songs of Nine Illustrious Women (1568). Για το έργο του, τη μεταφορά των αρχαίων ιδεών στους σύγχρονους μελετητές μέσω του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Georgia State University, ο Δρ Ρούπρεχτ έχει λάβει το παράσημο του Τάγματος του Φοίνικα, διάσημο σε μορφή σταυρού από λευκό σμάλτο, και άργυρο ή χρυσό, που φέρει στο κέντρο του τον φοίνικα, σύμβολο της αναγέννησης του Ελληνικού έθνους.
Ο καθηγητής Ρούπρεχτ μίλησε στο Rethinking Greece* σχετικά με την έννοια του «κοσμοπολίτικου ελληνισμού», που χρησιμοποιείται στο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Τζόρτζια ως ένας τρόπος επαναπροσδιορισμού της ελληνικής εμπειρίας ως ένα ουσιαστικό κομμάτι της παγκόσμιας κληρονομιάς, που ανήκει εξίσου σε όλους – για τη μετασχηματιστική ηθική αξία της ελληνικής τραγωδίας και τις πολιτικές συνέπειές της στις σύγχρονες δημοκρατίες, για το πώς οι θρησκευτικές ανησυχίες για την «ειδωλολατρική τέχνη» ξεπεράστηκαν από την πίστη στις αρετές της κλασικής τέχνης, για την κατανόηση της τραγικής και μετασχηματιστικής διάστασης του έρωτα όπως εμφανίζεται στην ποίηση της Σαπφούς, και τέλος, για το μέλλον των τμημάτων κλασικών σπουδών στα αμερικανικά πανεπιστήμια. Όπως σημειώνει ο καθηγητής Ρούπρεχτ, «τα πιο επιτυχημένα προγράμματα κλασικών σπουδών μού φαίνεται ότι έχουν ξεπεράσει τις αυστηρά φιλολογικές και αυστηρά κλασικιστικές προσεγγίσεις του αρχαίου κόσμου και αξιοποιούν τους πόρους της ανθρωπολογίας, μεταξύ άλλων κλάδων, ώστε το αρχαίο υλικό να απευθυνθεί σε πιο σύγχρονες ανησυχίες. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτη υπήρξε η εφαρμογή των κατηγοριών της ταυτότητας στον αρχαίο κόσμο: φυλή και εθνικότητα, φύλο, σεξουαλικότητα, θρησκεία και τάξη».
Ήσασταν ο διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια από το 2012. Ποια είναι η θέση των Ελληνικών Σπουδών σε ένα σύγχρονο Πανεπιστήμιο; Πώς μπορούν ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός και η αρχαία ελληνική ιστορία να φωτίσουν τις σύγχρονες ανησυχίες;
Ο όρος «ελληνικός» είναι διφορούμενος, αλλά αυτή η ασάφεια μπορεί να είναι και γόνιμη και παραγωγική. Ο όρος είναι πολύ λιγότερο οικείος στο βορειοαμερικανικό κοινό από ό,τι ο όρος «Έλληνας», και έτσι τείνει να χρειάζεται κάποιες εξηγήσεις. Η δική μου άποψη είναι ότι ο όρος περιλαμβάνει τα πάντα, από τα πρώτα υλικά της Μεσογειακής Εποχής του Χαλκού, τα θαύματα της Κλασικής και της Ελληνιστικής περιόδου, την παράδοξη εγκυκλοπαιδική επικράτηση του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, τα κορυφαία βυζαντινά επιτεύγματα κ.ο.κ., μέχρι και τις σύγχρονες ποιητικές συνεισφορές του Κωνσταντίνου Καβάφη (1863-1933), του Γιώργου Σεφέρη (1900-1971) και του Οδυσσέα Ελύτη (1911-1996), για να μην αναφέρουμε τα εκπληκτικά σύγχρονα ελληνικά επιτεύγματα στον κινηματογράφο, τη μουσική και το θέατρο. Πρόκειται πράγματι για μια πλούσια και εκτεταμένη κληρονομιά.
Από θεσμική άποψη, η κληρονομιά αυτή τείνει να μοιράζεται μεταξύ των τμημάτων των Κλασικών ή/και των Κλασικών Σπουδών, τα οποία καλύπτουν τις αρχαιότητες, και των τμημάτων των Νεοελληνικών Σπουδών, τα οποία καλύπτουν κυρίως τους δύο προηγούμενους αιώνες. Το βυζαντινό υλικό τείνει να υποβαθμίζεται από αυτές τις θεσμικές ρυθμίσεις.
Υπάρχει ένας περίεργος θρησκευτικός λόγος για κάποια από αυτά, πιστεύω. Αν κοιτάξουμε τον τρόπο με τον οποίο διδάσκεται η θρησκευτική ιστορία στα περισσότερα προτεσταντικά σεμινάρια στις ΗΠΑ, τότε θα δούμε ότι δίνεται μεγάλη προσοχή στις απαρχές: στην Εβραϊκή Βίβλο και την Καινή Διαθήκη, στην πρώιμη εκκλησιαστική ιστορία και στην ιστορία της πρώιμης κοινωνικής και θεσμικής διαμόρφωσης. Αλλά στη συνέχεια κάνουμε ένα άλμα προς τα εμπρός, στον Λούθηρο, τον Καλβίνο και τους νεότερους. Ο Μεσαίωνας τείνει να υποτιμάται, καθώς, από προτεσταντική σκοπιά, η περίοδος αυτή θεωρείται σε μεγάλο βαθμό ως η ιστορία μιας σειράς υπερβολών και λαθών. Βλέπετε αυτή την προκατάληψη ζωντανή και ακμαία στα σχόλια του Έντουαρντ Γκίμπονς για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Όταν διορίστηκα διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια, αποφάσισα να εργαστώ ενάντια σε αυτού του είδους την κατάτμηση. Ήθελα να ενσωματώσω την Αρχαιολογία, την Κλασική Φιλολογία, τον Κινηματογράφο, την Ιστορία, τη Λογοτεχνία, τη Μουσική και το Θέατρο πιο απρόσκοπτα σε μια φιλόδοξη σειρά δημόσιων προγραμμάτων. Ήθελα επίσης να εξετάσω το ελληνικό υλικό με τους ευρύτερους δυνατούς όρους: Εποχή του Χαλκού, Αρχαϊκή, Κλασική, Ελληνιστική, Βυζαντινή και Σύγχρονη Εποχή. Τελευταία, ωθήσαμε το ιστορικό πλαίσιο ακόμη και στη Μεσολιθική και Παλαιολιθική περίοδο, καθώς τα τελευταία είκοσι χρόνια έχουν γίνει πολλές συναρπαστικές προνεολιθικές αρχαιολογικές ανακαλύψεις στην Ελλάδα, τόσο στην ηπειρωτική όσο και στη νησιωτική χώρα.
Προκειμένου να γιορτάσουμε αυτό το εύρος και να εκφράσουμε τις εκτεταμένες ελληνικές μας δεσμεύσεις, καθιέρωσα τον «κοσμοπολίτικο ελληνισμό» ως θεματικό άξονα του Κέντρου. Η ιδέα είναι προϊόν της τεράστιας επέκτασης του ελληνιστικού πολιτισμού στον απόηχο των κατακτήσεων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Μια απλουστευμένη μορφή της ελληνικής γλώσσας έγινε η γλώσσα της διπλωματίας και του εμπορίου. Ο ελληνικός πολιτισμός έγινε ένα είδος «πολιτισμού-ομπρέλας», που συγκρατούσε μια εθνοτικά και πολιτισμικά ποικιλόμορφη αυτοκρατορία.
Οι μεγάλες φιλοσοφικές σχολές που εμφανίστηκαν μετά τον Αριστοτέλη (ο οποίος ήταν δάσκαλος του Αλεξάνδρου) – ιδιαίτερα οι Επικούρειοι, οι Σκεπτικιστές και οι Στωικοί – εμφανίστηκαν όλες ως προσπάθειες να σκεφτούν φιλοσοφικά με όρους ευρύτερους από ό,τι επέτρεπε η πιο στενά ελληνική οπτική του Αριστοτέλη. Η Αίγυπτος, η Μεσοποταμία και η Ινδία δεν ήταν πλέον σημαντικά σημεία μόνο στον ελληνιστικό χάρτη, αλλά ήταν και φιλοσοφικά σημαντικά σημεία με νέους και δημιουργικούς τρόπους.
Ο Διόνυσος καβάλα σε έναν πάνθηρα. Ca. 120 – 8ος αιώνας π.Χ., Δήλος.
Ο Διογένης από τη Σινώπη, ο οποίος πέθανε την ίδια χρονιά με τον Αλέξανδρο (323 π.Χ.), έλαβε συγχαρητήρια από τον Αλέξανδρο για την έντονη ανεξαρτησία του, την αυτονομία του και τη φαινομενικά διαβολική ηθική του στάση. Ο Διογένης επινόησε επίσης τον όρο κοσμοπολίτης ή «πολίτης του κόσμου». Το έκανε ως απάντηση στην ερώτηση από πού ήταν (ήταν από τη Σινώπη της Μικράς Ασίας). Η απάντησή του – «η πόλη μου (πόλις) είναι ο κόσμος (κόσμος)» – είχε σκοπό να ξεφύγει από τη δύναμη και την προβολή του ερωτήματος από πού προερχόμαστε. Το από πού προερχόμαστε, υπέδειξε, ήταν λιγότερο καθοριστικό, λιγότερο ενδιαφέρον φιλοσοφικά, από το πού επιθυμούμε να πάμε. Ο κόσμος μας υποτίθεται ότι θα γινόταν μεγαλύτερος και πιο φιλοσοφικά επεκτατικός. Η αφετηρία μας δεν περιορίζει ούτε καθορίζει το πού μπορούμε να καταλήξουμε.
Είναι διαφωτιστικό να φανταστεί κανείς αυτό ως τη δήλωση ενός Έλληνα φιλοσόφου από τη Μικρά Ασία. Εν ολίγοις, οι Έλληνες πάντα ταξίδευαν – ο αυτοπροσδιορισμός τους με έναν ναυτικό πολιτισμό είχε κάποια σχέση με αυτό. Ο ελληνικός αποικισμός των ακτών της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας δημιούργησε ένα δίκτυο παράλιων πόλεων και λιμανιών σε όλη τη Μεσόγειο, που επέτρεψε τέτοια ταξίδια και μάλιστα τα εξυμνούσε. Η ελληνική διασπορά έχει πράγματι μια πολύ μακρά και πολύ πλούσια ιστορία – ο κοσμοπολιτισμός είναι μια από τις κύριες αρετές της.
Σήμερα, η ελληνική διασπορά είναι εντυπωσιακά παγκόσμια. Το Τορόντο και η Μελβούρνη είναι μεγάλες και εξέχουσες ελληνικές πόλεις. Ακόμα και η Ατλάντα φιλοξενεί δεκάδες χιλιάδες Έλληνες, που αποκαλούν την πόλη σπίτι τους για περισσότερα από εκατό χρόνια. Φιλοξενεί ένα σημαντικό και δραστήριο ελληνικό προξενείο. Είναι μια ορθόδοξη ελληνική μητρόπολη με περισσότερες από 70 ενορίες. Είναι, με όλους αυτούς τους τρόπους, μια συναρπαστική απεικόνιση του ελληνικού διεθνισμού και των κοσμοπολίτικων δεσμεύσεών του.
Σε μια ιστορική στιγμή, κατά την οποία τα αμερικανικά πανεπιστήμια έχουν εντείνει τις δεσμεύσεις τους στον διεθνισμό και έχουν ανοίξει τις πόρτες τους για να επιτρέψουν την είσοδο ενός πολύ μεγαλύτερου αριθμού αλλοδαπών φοιτητών, οι ηθικές δεσμεύσεις που ενσαρκώνει ο Ελληνισμός, τόσο ιστορικά όσο και φιλοσοφικά, φαίνονται μοναδικά κατάλληλες για τη συγκεκριμένη στιγμή.
Εδώ στην Ατλάντα έχουμε χρησιμοποιήσει την έννοια του κοσμοπολίτικου Ελληνισμού ως έναν τρόπο για να επαναπροσδιορίσουμε την ελληνική εμπειρία – τον Ελληνισμό με την πληρέστερη έννοια – ως ένα ουσιαστικό κομμάτι της Παγκόσμιας Κληρονομιάς που ανήκει εξίσου σε όλους. Εδώ, πιστεύω, βρίσκουμε την πιο παραγωγική «εκλεκτική συγγένεια» μεταξύ του Ελληνισμού και του σύγχρονου ερευνητικού Πανεπιστημίου.
Τι σημαίνει για εσάς ο «ελληνισμός», η «ελληνική σκέψη»ή αυτό που έχετε αποκαλέσει «ελληνικό φαινόμενο»;
Στην προηγούμενη απάντησή μου έδωσα μια ιδέα της απάντησής μου σε αυτό το ερώτημα. Στο δικό μου έργο, έχω προσπαθήσει να σκιαγραφήσω το μακρύ ιστορικό τόξο του ελληνισμού, το οποίο, βέβαια, βασίζεται στην ελληνική αρχαιολογία, αλλά εστιάζει περισσότερο στο πώς οι τρόποι του ελληνισμού προσαρμόστηκαν και μεταφράστηκαν σε μεταγενέστερες ιστορικές περιόδους και άλλα πολιτισμικά περιβάλλοντα.
Στο Was Greek Thought Religious? On the Use and Abuse of Hellenism from Rome to Romanticism (2002) [Ήταν η ελληνική σκέψη θρησκευτική; Για τη χρήση και κατάχρηση του Ελληνισμού, από τη Ρώμη έως τον Ρομαντισμό], προσπάθησα να δείξω πώς οι ίδιοι οι όροι, «ελληνισμός» και «Έλληνας», είχαν μετατοπιστεί στις ελληνικές τους σημασίες και είχαν υποστεί ποικίλες μεταφράσεις στα λατινικά και αργότερα στις ρομανικές γλώσσες. Οι θρησκευτικές αλλαγές είχαν μεγάλη σχέση με αυτές τις μετατοπίσεις του νοήματος. Ένα από τα νοήματα που ενσωματώθηκαν αργότερα στους όρους Έλληνες και Ελληνισμός ήταν τα «παγανιστές» και «παγανισμός», αντίστοιχα. Η μετατόπιση από τον «παγανισμό» στον χριστιανισμό αντιπροσωπεύει έτσι μια σεισμική πολιτισμική αλλαγή στην ιστορία της λεκάνης της Μεσογείου.
Ωστόσο, αυτό που μου κάνει μεγαλύτερη εντύπωση είναι το γεγονός ότι, ενώ από τη μια πλευρά, η μετάβαση από την παραδοσιακή ελληνική θρησκεία στον Χριστιανισμό άλλαξε τα πάντα, από την άλλη πλευρά, άλλαξε ελάχιστα. Οι εκχριστιανισμένοι Έλληνες στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία συνέχισαν να ντύνονται, να τρώνε, να ασχολούνται με τη φιλανθρωπία και να παντρεύονται όπως έκαναν και πριν. Ο καθαρά χριστιανικός πολιτισμός, που άλλαξε αυτούς τους παραδοσιακούς τρόπους ζωής, αναδύθηκε πολλούς αιώνες αργότερα.
Αυτό που υποδηλώνει είναι ότι καλά θα κάνουμε να προσέξουμε την ταυτόχρονη συνέχεια και ασυνέχεια στη μακρά ιστορία του Ελληνισμού. Οι συνέχειες είναι για μένα εξαιρετικά υποβλητικές. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μεγάλο μέρος της επιστημονικής μου έρευνας επικεντρώνεται στις μεταγενέστερες επαναλήψεις των ελληνικών σχημάτων σε τομείς τόσο διαφορετικούς όπως η τέχνη και η καλλιτεχνική έκθεση στα μουσεία, ο δημοκρατικός πολιτισμός και η δημοκρατική πολιτική, η ερωτική επιθυμία και η ηθική ψυχολογία, καθώς και με θεατρικές έννοιες όπως η τραγωδία και η κωμωδία, για τις οποίες θα πω περισσότερα παρακάτω.
Πλάκα με τον Άγιο Παύλο και τους μαθητές του (περ. 1160-80): Η επιγραφή σε αυτή την πλάκα αναφέρεται στις επιστολές που απηύθυνε ο Παύλος στις διάφορες πρωτοχριστιανικές κοινότητες (προς Ρωμαίους, Κορινθίους, Φιλιππησίους) μεταξύ των οποίων ταξίδεψε, Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη.
Ολοκλήρωσα το Ήταν η ελληνική σκέψη θρησκευτική; με ένα κεφάλαιο αφιερωμένο στην αναβίωση των ελληνικών Ολυμπιακών Αγώνων το 1896. Οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες μου φαίνονται ως το πιο δραματικό και παγκόσμιο παράδειγμα νεοελληνικού κινήματος στην παγκόσμια ιστορία. Είναι αξιοσημείωτο γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο ότι η ιστορία της Ολυμπιακής Αναβίωσης έχει ξεχαστεί σε τόσο μεγάλο βαθμό μέσα σε λίγο περισσότερο από έναν αιώνα. Η θρησκεία, όπως αποδεικνύεται, διαπερνά την ολυμπιακή ιστορία.
Οι αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες καθιερώθηκαν ως θρησκευτικό τελετουργικό γεγονός στο ιερό του Δία στην Ολυμπία το 776 π.Χ. (ή γύρω στο 776 π.Χ.). Απαγορεύτηκαν από τον χριστιανό αυτοκράτορα Θεοδόσιο για θρησκευτικούς λόγους το 393 μ.Χ. Ένα ουσιαστικό μέρος της υπόθεσης για την αναβίωσή τους το 1896 ήταν επίσης θρησκευτικό, όπως προκύπτει από τις ομιλίες και τα γραπτά του «ανακαινιστή» τους, Πιερ ντε Κουμπερτέν [Pierre de Coubertin, 1863-1937]. Εν ολίγοις, οι Ολυμπιακοί Αγώνες ιδρύθηκαν, ακυρώθηκαν και αναβίωσαν, για θρησκευτικούς λόγους.
Ποιοι ήταν αυτοί οι λόγοι είναι ένα θεμελιώδες ιστορικό ζήτημα. Όπως σημείωσα παραπάνω, ο ελληνισμός – που αντιμετωπίζεται ως ένα τεράστιο αρχείο πολιτιστικής εμπειρίας – παρείχε επίσης ένα πνευματικό θεμέλιο για τον σύγχρονο διεθνισμό και τον κοσμοπολιτισμό. Στην περίπτωση των Ολυμπιακών Αγώνων, μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι ο αθλητισμός εμπορεύεται το νόμισμα του περιορισμού: όρια που επιβάλλονται από κανόνες, όρια που επιβάλλονται από γραμμές και περιορισμούς, όρια που επιβάλλονται από την ίδια τη φυσική μας ενσάρκωση. Είναι η προσεκτική χορογραφία αυτών των ορίων που επιτρέπει να έρθει στο προσκήνιο η υπέρβαση. Εξάλλου, πρέπει να έχουμε κάτι για να υπερβούμε. Αυτός, υποθέτω, είναι ένας λόγος για τον οποίο ο αθλητισμός αποτελούσε σημαντικό πολιτιστικό χώρο, καθώς και πηγή προβληματισμού, τόσο για τους φιλοσόφους όσο και για τους θρησκευτικούς στοχαστές στην αρχαιότητα, και για τον οποίο συνεχίζει να είναι έτσι και σήμερα.
Στην ομιλία σας κατά την παραλαβή του ελληνικούπαράσημου, του Χρυσού Σταυρού του Τάγματος του Φοίνικα, σημειώσατε ότι «η ελληνική τραγωδία προορίζεται να γίνει σχεδία της δημοκρατικής ελπίδας». Θα μπορούσατε να επεκταθείτε επί του θέματος;
Η φράση «μια σχεδία ελπίδας» προέρχεται από τον Ραλφ Έλισον [Ralph Ellison, 1914-1994], από τον νέο πρόλογο που συνέταξε για την επετειακή έκδοση των 30 χρόνων του κλασικού μυθιστορήματός του Αόρατος Άνθρωπος. Εκτός από συγγραφέας δυνατών μυθιστορημάτων που εξετάζουν τη δυναμική της φυλής και της εθνικότητας στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Έλισον ήταν αναμφισβήτητα ο καλύτερος δημοκρατικός δοκιμιογράφος που ανέδειξαν οι ΗΠΑ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Παραθέτω το εν λόγω απόσπασμα:
«Έτσι, αν το ιδανικό της επίτευξης μιας πραγματικής πολιτικής ισότητας μας διαφεύγει στην πραγματικότητα – όπως συνεχίζει να συμβαίνει – υπάρχει ακόμα διαθέσιμο εκείνο το μυθιστορηματικό όραμα μιας ιδανικής δημοκρατίας, στο οποίο το πραγματικό συνδυάζεται με το ιδανικό και μας δίνει αναπαραστάσεις μιας κατάστασης πραγμάτων, στην οποία οι υψηλά ιστάμενοι και οι χαμηλά ιστάμενοι, οι μαύροι και οι λευκοί, οι Βόρειοι και οι Νότιοι, οι γηγενείς και οι μετανάστες συνδυάζονται για να μας διηγηθούν υπερβατικές αλήθειες και δυνατότητες, όπως αυτές που ανακάλυψε ο Μαρκ Τουέιν όταν έβαλε τον Χακ και τον Τζιμ να ταξιδεύουν με μία σχεδία.
»Πράγμα που μου υπέδειξε ότι ένα μυθιστόρημα θα μπορούσε να διαμορφωθεί ως μια σχεδία ελπίδας, αντίληψης και ψυχαγωγίας που θα μπορούσε να μας βοηθήσει να επιπλεύσουμε καθώς προσπαθούμε να διαπραγματευτούμε τις αγκυλώσεις και τις δίνες που σηματοδοτούν την ταλαντευόμενη πορεία του έθνους μας προς και μακριά από το δημοκρατικό ιδεώδες.» [1]
Μου φαίνεται ότι αυτό που ο Έλισον έβλεπε ως ρόλο του μυθιστορήματος στις σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες εκπληρωνόταν στην αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία κατά τις δραματικές γιορτές. Στην Ποιητική, τους προβληματισμούς του Αριστοτέλη για την αρχαία ελληνική τραγωδία, παρατηρείται ότι η τραγωδία αποτελεί μίμηση μιας πράξης που είναι:
«…σοβαρή, ολοκληρωμένη και έχει ένα ορισμένο μέγεθος. Έχει τη μορφή της παρουσίασης παρά της αφήγησης. Μέσω του οίκτου και του φόβου [δι’ ελέου και φόβου (ελληνικά στη συνέντευξη-σ.τ.μ.)] καταφέρνει την κάθαρση αυτών των συναισθημάτων.» (Ποιητική, 1449b25)
Υπήρξε μεγάλη συζήτηση σχετικά με τον όρο κάθαρση, ο οποίος ήταν εν μέρει ιατρικός όρος που υποδήλωνε μια κάθαρση ή καθαρισμό, στο ιατρικό πλαίσιο. Αυτή δεν μπορεί να είναι η έννοια εδώ, αφού η τραγωδία δεν εξαλείφει τα συναισθήματα του οίκτου και του φόβου. Εξακολουθούμε να λυπούμαστε την Αντιγόνη στο τέλος της τραγωδίας της και εξακολουθούμε να φοβόμαστε την τρομερή μοίρα που οδήγησε τον Οιδίποδα στην καταστροφή. Προτιμώ να σκέφτομαι την κάθαρση ως «μεταμόρφωση» σε σχέση με την τραγωδία. Το ελληνικό κοινό που παρακολουθούσε τα έργα του Σοφοκλή και άλλων έφευγε από το θέατρο του Διονύσου με τον οίκτο και τον φόβο του να έχουν μεταμορφωθεί σε κάτι άλλο, σε κάτι που θα μπορούσαμε να νοήσουμε ως «συμπόνια».
Αυτή είναι η μετασχηματιστική ηθική αξία της ελληνικής τραγωδίας και υποδηλώνει ότι η τραγωδία εξερευνά ένα πολύ ιδιαίτερο είδος πόνου και δυστυχίας. Η τραγωδία εξερευνά το πλήρες φάσμα των δυνατοτήτων του τι μπορούν να επιλέξουν να κάνουν τα ελεύθερα ανθρώπινα όντα. Συχνά δημιουργείται μεγάλος πόνος από τις επιλογές τους. Αλλά ο πόνος και η δυστυχία είναι η πρώτη λέξη της τραγωδίας, όχι η τελευταία. Η τραγωδία είναι τελικά ένα ελπιδοφόρο είδος, καθώς η τραγωδία παρουσιάζει μορφές πόνου, όπως του Οιδίποδα, που μπορούν να είναι λυτρωτικές. Ο Σοφοκλής μάς δείχνει ότι, μετά από όλες τις δοκιμασίες του, ο Οιδίπους έγινε κάτι σαν θεός στο ιερό άλσος του Κολωνού και το πνεύμα του έγινε μια διαρκής ευλογία για την πόλη της Αθήνας. Τα βάσανά του μετατράπηκαν σε λύτρωση και ο τρόμος που ένιωσαν αρχικά οι άνθρωποι, όταν ήρθαν αντιμέτωποι με τη μοιραία κατάρα του Οιδίποδα, μετατράπηκε σε συμπόνια και φροντίδα.
«Η τραγωδία εξερευνά το πλήρες φάσμα των δυνατοτήτων του τι μπορούν να επιλέξουν να κάνουν τα ελεύθερα ανθρώπινα όντα.» Η Κατίνα Παξινού στη Μήδεια του Ευριπίδη (1956) στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή. (Πηγή: Εθνικό Θέατρο της Ελλάδος)
Ο εξαιρετικός κριτικός θεάτρου του Μπρόντγουεϊ Γουώλτερ Κερρ [Walter Kerr, 1913-1996] δημοσίευσε το 1967 μια πρωτοποριακή μελέτη με τίτλο Tragedy and Comedy (Τραγωδία και κωμωδία). Το επιχείρημά του ακούγεται αντιφατικό μέχρι να το σκεφτείτε. Η τραγωδία, υποστηρίζει, προηγείται της κωμωδίας. Ιστορικά μιλώντας, τα τραγικά φεστιβάλ στην Αθήνα δημιουργήθηκαν περισσότερο από μία γενιά πριν από τα κωμικά φεστιβάλ. Ο Κερρ επιμένει επίσης ότι η τραγωδία προηγείται φιλοσοφικά. Οι λόγοι για τους οποίους το λέει αυτό είναι πολύπλοκοι. Οι κωμωδίες δεν τελειώνουν καλά και οι τραγωδίες δεν τελειώνουν άσχημα. Οι τραγωδίες, στην πραγματικότητα, μπορούν να τελειώσουν με όλους τους διαφορετικούς τρόπους – το τέλος δεν είναι το νόημα μιας τραγωδίας. Στην πραγματικότητα, οι τραγωδίες δείχνουν πέρα από το τέλος τους σε ένα νέο και πιο ανοιχτό μέλλον. Ξεπερνούν τα όρια της σκηνής όπου παίζονται. Η κωμωδία, αντίθετα, παραμένει στη σκηνή και είναι ριζωμένη στο έδαφος. Η κωμωδία είναι κατά βάση σκληρή- μας καλεί να γελάσουμε με αυτό που μας τρομάζει. Η κωμωδία δεν προσφέρει κανένα μέλλον – απλά σταματά και η αυλαία κλείνει. Χωρίς μέλλον δεν μπορεί να υπάρξει ελπίδα. «Η τραγωδία είναι το είδος που υπόσχεται αίσιο τέλος», καταλήγει ο Κερρ. «Είναι επίσης το είδος που είναι ρεαλιστικό ως προς το θέμα.» [2]
Έγραψα τη διδακτορική μου διατριβή για την έννοια της τραγωδίας στην αρχαία Αθήνα, στον πρώιμο χριστιανισμό και στη σύγχρονη ηθική φιλοσοφία. Είχα την τύχη να μπορέσω να ζήσω στην Αθήνα για τα δύο χρόνια που έκανα την έρευνα και τη συγγραφή. Αυτή η εργασία έγινε τελικά το πρώτο μου βιβλίο, το Tragic Posture and Tragic Vision: Against the Modern Failure of Nerve (Τραγική στάση και τραγικό όραμα: Κατά της σύγχρονης αποτυχίας του θάρρους), που εκδόθηκε το 1994. Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση ο τρόπος με τον οποίο η αθηναϊκή τραγωδία αποτέλεσε πρότυπο για τα Συνοπτικά Ευαγγέλια. Εκεί, επίσης, γινόμαστε μάρτυρες τρομερού πόνου στην απεικόνιση των Παθών του Χριστού, αλλά η μορφή του πόνου που παρουσιάζεται, όσο τρομερή κι αν είναι, πιστεύεται ότι υποδεικνύει τη λύτρωση. Αυτό είναι το μυστήριο της μετασχηματιστικής κάθαρσης, και έχει τόσο πολιτικές όσο και θρησκευτικές συνέπειες. Το πρώιμο κίνημα του Ιησού ήταν μια κοινότητα θεμελιωμένη στη συμπόνια και τη συμφιλιωτική αγάπη. Οι σύγχρονες δημοκρατίες εδράζονται σε συμπονετικές κοινωνικές πρακτικές που αποσκοπούν στην ανύψωση των αξιών της ισότητας και της αδελφοσύνης, στην απελευθέρωση των πλήρων δυνατοτήτων όλων των πολιτών μας.
Οι αρχαίοι Αθηναίοι έβλεπαν πολύ καθαρά τους πολιτικούς και θρησκευτικούς σκοπούς της τραγωδίας. Η πόλη χρηματοδοτούσε τις γιορτές κάθε χρόνο και η παρουσία τους θεωρούνταν πολιτικό καθήκον. Από καιρό αναρωτιόμουν ποιο θα μπορούσε να είναι ένα σύγχρονο δημοκρατικό ανάλογο αυτού του πνεύματος της θαυμάσιας δραματικής περίστασης στο Θέατρο του Διονύσου κάτω από την αθηναϊκή Ακρόπολη. Ο Ραλφ Έλλισον [Ralph Ellison], καθώς και ο Κορνέλ Γουέστ [Cornel West], βλέπουν αυτό το πνεύμα της τραγωδίας ζωντανό και ακμαίο στη μουσική παράδοση των μπλουζ. Η μουσική μπλουζ προέκυψε επίσης από την παράδοση της μουσικής του γκόσπελ. Όλες αυτές οι μουσικές νότες είναι τραγικές, γι’ αυτό και τελικά εδράζονται στη συμπόνια και την ελπίδα, και γι’ αυτό μπορούν να διεκδικήσουν τη λυτρωτική αγάπη ως υπερβατική αξία.
Ο Αμερικανός συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας Ραλφ Έλλισον είδε το πνεύμα της τραγωδίας ζωντανό και ακμαίο στη μουσική παράδοση των μπλουζ.
Μια παλαιότερη θεωρία της «εκκοσμίκευσης», στις δεκαετίες του 1950 και 1960, υποστήριζε ότι η θρησκεία ήταν προορισμένη να εξαφανιστεί στη σύγχρονη εποχή. Κατά κάποιο τρόπο, θεωρήθηκε ότι η παραδοσιακή θρησκευτική πίστη δεν θα μπορούσε να αντέξει τις προκλήσεις των νέων επιστημών της Αστροφυσικής, της Κοσμολογίας και της Εξέλιξης. Οι κοινωνικοί επιστήμονες που το πίστευαν αυτό δυσκολεύτηκαν πολύ να εξηγήσουν την άνοδο και την ανανέωση της πολιτικής θρησκείας σε όλον τον κόσμο, το 1979-1980. Αυτό δεν συνέβη μόνο στην Ινδία, το Ιράν και το Ισραήλ – συνέβη στο Βατικανό και συνέβη και στις ΗΠΑ. Ο πρώην καθηγητής μου και στενός προσωπικός μου φίλος Μπρους Μπ. Λώρενς [Bruce B. Lawrence] έγραψε το 1990 την πρώτη συγκριτική μελέτη αυτού του φαινομένου με τίτλο Defenders of God: The Fundamentalist Revolt Against the Modern Age (Υπερασπιστές του Θεού: Η εξέγερση των φονταμενταλιστών ενάντια στη σύγχρονη εποχή). Ένας άλλος στενός προσωπικός φίλος, ο Τζέφρυ Στάουτ [Jeffrey Stout], έγραψε την καλύτερη μελέτη που έχει παραχθεί μέχρι σήμερα σχετικά με τους περιορισμούς αυτής της εκδοχής του κοσμικισμού και της εκκοσμίκευσης, σε ένα βιβλίο με τίτλο Democracy and Tradition (Δημοκρατία και Παράδοση), το 2004.
Είναι σαφές ότι η θρησκεία δεν έχει εξαφανιστεί.
Η δική μου άποψη για τη σύγχρονη εποχή είναι ότι αντιπροσωπεύει μια επαναστατική περίοδο κατά την οποία η θρησκεία πηγαίνει αλλού, όχι μακριά. Οι θρησκευτικές παρορμήσεις και οι πνευματικές ενέργειες δεν περιορίζονται ποτέ αυστηρά μέσα σε εκκλησίες, συναγωγές, τζαμιά, ναούς ή ό,τι άλλο. Μου προκαλούν ιδιαίτερη εντύπωση οι τρόποι με τους οποίους οι παραδοσιακά θρησκευτικές ενέργειες έχουν τεθεί στην υπηρεσία της τέχνης – τόσο για τους καλλιτέχνες που παράγουν τα έργα τους όσο και για τους θεατές που προσκυνούν για να τα δουν. Με μια λέξη, τα δημόσια μουσεία τέχνης είναι από τα εξαιρετικότερα και πιο πρωτότυπα μέρη όπου έχει πάει η θρησκεία στη σύγχρονη εποχή.
Λίγοι σύγχρονοι επισκέπτες των δημόσιων μουσείων τέχνης σήμερα εξετάζουν το θρησκευτικό ενδιαφέρον των συλλογών κατά την ίδρυσή τους. Από τα Μάρμαρα του Παρθενώνα στο Βρετανικό Μουσείο, μέχρι τη Φτερωτή Νίκη της Σαμοθράκης στο Λούβρο, το Μπελβεντέρε του Απόλλωνα και την Ομάδα Λαοκόων στα Μουσεία του Βατικανού και τα Αιγινήτικα Γλυπτά από το Ναό της Αφαίας, που σήμερα στεγάζονται στη Γλυπτοθήκη του Μονάχου, η κλασική αγαλματοποιία αποτελούσε την καρδιά (αν όχι στην πραγματικότητα την ψυχή) των περισσότερων δημόσιων μουσείων τέχνης κατά τις πρώτες γενιές αυτού που θεωρώ ως «εποχή των μουσείων» (1767-1830).
Λεπτομέρεια από τα στοιχεία του αετώματος του ναού της Αφαίας στην κεντρική Γλυπτοθήκη του Μονάχου
Στο βιβλίο μου Winckelmann and the Vatican‘s First Profane Museum (Ο Βίνκελμαν και το πρώτο κοσμικό μουσείο του Βατικανού, 2011), καθώς και σε επόμενα άρθρα που δημοσιεύθηκαν το 2018 και το 2022, έχω παρουσιάσει τα αρχειακά στοιχεία από τη Βιβλιοθήκη του Βατικανού και τα Μυστικά Αρχεία της Βιβλιοθήκης του Βατικανού, τα οποία επιβεβαιώνουν ότι ο Γιόχαν Γιοάχιμ Βίνκελμαν [Johann Joachim Winckelmann, 1717-1768], περισσότερο γνωστός ως νεοκλασικός ευαγγελιστής και ιστορικός τέχνης, ήταν επίσης ο ημι-μυστικός επιμελητής του πρώτου «Κοσμικού Μουσείου» του Βατικανού. Χάρηκα που η τελευταία ειδική έκθεση που επιμελήθηκαν τα Μουσεία του Βατικανού πριν από το λουκέτο του COVID επικεντρώθηκε σε αυτή την ιστορία. Η έκθεση «Winckelmann: Αριστουργήματα σε όλο το Μουσείο του Βατικανού» παρουσιάστηκε στο κοινό από τις 9 Νοεμβρίου 2018 έως τις 9 Μαρτίου 2019.
Ιδρύθηκε το 1767, επεκτάθηκε και ολοκληρώθηκε το 1792, λεηλατήθηκε από τις δυνάμεις της Γαλλικής Επανάστασης υπό τον Ναπολέοντα το 1796 και αργότερα επαναπατρίστηκε στο Βατικανό το 1818. Το μικρό μουσείο του Βίνκελμαν «επιμελήθηκε πρώτα το κοσμικό», γεγονός που με τη σειρά του επέτρεψε την πολιτιστική και ιστορική εξημέρωση όσων μέχρι τότε θεωρούνταν κυρίως ως «ειδωλολατρικά είδωλα». Νομίζω ότι είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι αυτά τα αγάλματα δεν είχαν αλλάξει, στις περισσότερες περιπτώσεις, για αρκετές χιλιάδες χρόνια, εκτός από τις σπάνιες περιπτώσεις που αναστηλώθηκαν. Αντίθετα, ο τρόπος που βλέπουμε αυτά τα αγάλματα, ο τρόπος που τα κοιτάμε, έχει αλλάξει δραματικά.
Έτσι, τα αγάλματα των ελληνικών θεών και ηρώων, τα περισσότερα από τα οποία ήταν γυμνά, νομιμοποιήθηκαν και εξημερώθηκαν στη συμβολική πρωτεύουσα του χριστιανικού κόσμου (Ρώμη). Αυτό συνέβη σε στάδια, αλλά στάδια που ήταν σωρευτικά και που εξελίχθηκαν με εκπληκτική ταχύτητα. Αυτά τα «ειδωλολατρικά είδωλα» θεωρήθηκαν αρχικά ως «ωραία τέχνη», στη συνέχεια ως υποδείγματα «ιδανικής ομορφιάς», και ακόμη αργότερα ως «εθνικός θησαυρός». Μετά το Βατερλώ, όλες οι προηγούμενες θρησκευτικές ανησυχίες σχετικά με το Museo Profano του Βατικανού είχαν εξαφανιστεί – οι καρδινάλιοι και ο Πάπας ήθελαν απλώς πίσω τους εθνικούς θησαυρούς τους.
Αυτό που ο Χανς Μπέλτινγκ [Hans Belting] ονόμασε Εποχή της Τέχνης, η οποία ήταν επίσης η αρχή αυτού που εγώ ονομάζω Εποχή των Μουσείων, προσφέρει μια εκπληκτική μελέτη περίπτωσης του περιστασιακού φλερτ με τις ειδωλολατρικές φόρμες, που θα είχε πολύ μεγάλη πολιτιστική εμβέλεια και επιρροή τόσο στον κόσμο της Μεσογείου όσο και πέρα από αυτόν. Οι θρησκευτικές ανησυχίες για την ειδωλολατρική τέχνη ξεπεράστηκαν από την πίστη στην πνευματική δύναμη της ιδανικής ομορφιάς και τις υπερβατικές αρετές της κλασικής τέχνης.
Το έργο σας επικεντρώνεται στον τρόπο με τον οποίο οι ελληνικές πολιτιστικές μορφές προσαρμόστηκαν σε μεταγενέστερες ιστορικές περιόδους, ενώ το θέμα του σεμιναρίου σας στο Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα το επόμενο έτος θα είναι ο Έρωτας. Πώς έχει μεταμορφωθεί η έννοια του Έρωτα από την αρχαιότητα;
Εδώ και πολλά χρόνια διδάσκω ένα μάθημα με τίτλο «Θρησκεία και Σεξουαλικότητα». Νομίζω ότι το «Έρως στην Αρχαιότητα» θα μπορούσε να είναι ένα καλύτερο όνομα για το μάθημα, καθώς το μυστήριο με το οποίο ξεκινώ περιλαμβάνει το ερώτημα πώς να μεταφράσουμε καλύτερα την ελληνική λέξη έρως. Είναι εντυπωσιακό, αν και ατυχές, ότι ο όρος «ερωτικός» (erotic) στα σύγχρονα αγγλικά έχει μια πιο στενά σεξουαλική χροιά. Αντίθετα, οι αρχαίοι ελληνικοί όροι έρωςκαι τα ερωτικά υπονοούσαν κάτι σαν παθιασμένη και συγκλονιστική επιθυμία, μια επιθυμία που έχει τη δύναμη να αναιρέσει εντελώς το άτομο που τη βιώνει.
Τα αφροδίσια αναφέρονταν στις σεξουαλικές εμπειρίες ενός ατόμου στα αρχαία ελληνικά – τα ερωτικά αναφέρονταν σε κάτι άλλο, κάτι πολύ πιο μυστηριώδες, ακόμη και ιερό.
Τοιχογραφία που δείχνει μια γυναίκα που υποτίθεται ότι είναι η Σαπφώ και κρατάει εργαλεία γραφής, από την Πομπηία. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης.
Η Σαπφώ από τη Λέσβο (η οποία δραστηριοποιήθηκε ποιητικά γύρω στο 600 π.Χ.) ήταν διάσημη, μεταξύ άλλων, για την ιδιαίτερη ικανότητά της να επινοεί νέους όρους. Ήταν η πρώτη που αποκάλεσε τον έρωτα «γλυκόπικρο» (ο όρος της ήταν γλυκύπικρον, στα αιολικά ελληνικά). Σε αυτό το ποιητικό απόσπασμα (#130), η Σαπφώ αναφέρει επίσης τον έρωτα ως «λυσιμελή» (lusimelês).
Ο όρος είναι μια ρητορική ηχώ του ομηρικού ιδιωματισμού για τον θάνατο, όπου όταν ένας πολεμιστής έχει χτυπηθεί από ακόντιο ή σπαθί λέγεται ότι τα μέλη του «λύθηκαν». Το σώμα καταρρέει, μην έχοντας πλέον τον έλεγχο του εαυτού του, και η ψυχή δραπετεύει βογκώντας μέσα από την πύλη του στόματος του ετοιμοθάνατου. Η Σαπφώ παίρνει αυτή την εικόνα από το πεδίο της μάχης και την τοποθετεί δραματικά μέσα στην ανθρώπινη καρδιά. Ο έρωτας δεν είναι υπό τον έλεγχό μας – συχνά φαίνεται ο έρωτας να ελέγχει εμάς.
Η Σαπφώ, όπως και άλλοι αρχαϊκοί Έλληνες λυρικοί ποιητές, παρομοιάζει μια τέτοια ερωτική εμπειρία με τον θάνατο. Στο εξίσου διάσημο Απόσπασμα Ερωτικού
Τριγώνου (#31), λέει ρητά ότι η θέα του αγαπημένου της να μιλάει σε κάποιον άλλον την τρελαίνει σχεδόν, με σωματικά συμπτώματα, έτσι ώστε να φαίνεται σχεδόν νεκρή μες στο μυαλό της. Όπως το θέτει η Αν Κάρσον [Anne Carson], «η αλλαγή του εαυτού είναι απώλεια του εαυτού γι’ αυτούς τους ποιητές». [3]
Η ιδιοφυΐα της Σαπφούς, όπως και του Σωκράτη, ήταν να βλέπει την αλλαγή του εαυτού της και ως μια μορφή ψυχικής μεταμόρφωσης. Η δύναμη του έρωτα έγκειται στην ικανότητά του να μας μεταμορφώνει. Πρόκειται για μια μεταμόρφωση που είναι επώδυνη, όσο ευλογημένη κι αν φαίνεται επίσης. Ο όρος της Σαπφούς «γλυκόπικρος» αποτυπώνει αρκετά καλά αυτή την τραγική και μεταμορφωτική διάσταση των ερωτικών. Η ιδέα κορυφώνεται με τον εκπληκτικό ισχυρισμό του Σωκράτη στον Φαίδρο (244a-245c) ότι ο έρωτας είναι πράγματι μια τρέλα, αλλά ότι ορισμένες μορφές τρέλας είναι στην πραγματικότητα δώρα από τους θεούς.
Η παθιασμένη επιθυμία είναι ακριβώς ένα τέτοιο δώρο, που διευρύνει τους ηθικούς και συναισθηματικούς μας ορίζοντες, δημιουργώντας νέες διαστάσεις συμπόνιας και φροντίδας. Μπορεί κανείς να επιθυμεί με πάθος ένα άλλο πρόσωπο – μπορεί να επιθυμεί με πάθος ένα θεϊκό ον. Τα ερωτικάδιαθέτουν ένα ευρύ φάσμα και μια ιερή συμβολική διάσταση. Έτσι, ακόμη και στην αρχαιότητα, η θρησκεία πήγαινε αλλού.
Η Αν Κάρσον, της οποίας το Eros the Bittersweet αναφέρθηκε παραπάνω, ανέπτυξε μια ολόκληρη φιλοσοφία του έρωτα που στηρίζεται στα ποιητικά αποσπάσματα της Σαπφούς και στον Φαίδρο του Πλάτωνα. Προσφέρει μια υπέροχη αναλογία μεταξύ του φλερτ της γνώσης και του φλερτ του έρωτα. Το να ερωτεύεσαι και το να γνωρίζεις εμπεριέχουν και τα δύο παθιασμένη επιθυμία – και οι δύο μεταμορφώνουν και διευρύνουν αναγκαστικά τον εαυτό. Πρόκειται για εμπειρίες όπου το κεφάλι και η καρδιά διαπλέκονται και η προσοχή μας γίνεται απείρως λεπτότερη.
Θα ήταν απελπιστικά μειωτικό να εξισώσουμε τον έρωτα με το σεξ, όπως προσπάθησαν να κάνουν ορισμένοι σύγχρονοι στοχαστές. Οφείλουμε τη σύγχρονη αντίληψή μας για τη «σεξουαλική ταυτότητα» στη σύγχρονη ψυχολογία, η οποία ασχολήθηκε με την έννοια αυτή στα τέλη του 19ου αιώνα. Οι μετασχηματισμοί που εμπλέκονται σε μια τέτοια έννοια είναι εκτεταμένοι. Το σεξ, άλλωστε, είναι κάτι που κάνουν πολλοί άνθρωποι (όχι όλοι). Η σεξουαλική ταυτότητα, αντίθετα, είναι κάτι που έχουν όλοι οι άνθρωποι (ακόμη και ο «άγαμος» είναι μια σεξουαλική ταυτότητα).
Η διάκριση μεταξύ του είναι και του πράττειν ήταν πολύ σημαντική στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία. Αυτό που θέλω να επισημάνω είναι ότι η σημερινή μας εκδοχή των «πολιτισμικών πολέμων», τουλάχιστον στη σεξουαλική τους διάσταση, έχει περισσότερο νόημα αν δώσουμε προσοχή σε αυτήν τη διάκριση. Οι νόμοι έχουν σχεδιαστεί για να ρυθμίζουν τη δραστηριότητα, όχι την ταυτότητα. Αλλά το ηθικό διακύβευμα μιας συζήτησης αυξάνεται αναγκαστικά όταν συζητάμε για την ταυτότητά μας, για το ποιοι είμαστε, και όχι για το τι μπορούμε ή δεν μπορούμε να επιλέξουμε να κάνουμε.
Κατά ειρωνικό τρόπο, όταν η κλασική φιλολογία και η ψυχολογία αναδύθηκαν ως πανεπιστημιακές επιστήμες στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα, τότε τα ερωτήματα σχετικά με τη σεξουαλικότητα της Σαπφούς έγιναν κεντρικά και πρόσφατα αμφιλεγόμενα. Δεδομένου ότι καταγόταν από το νησί της Λέσβου και ότι συλλογιζόταν με τόσο πάθος τις νεαρές γυναίκες του κύκλου της, ο όρος «λεσβία» συνδέθηκε με τη νέα ψυχολογική κατηγορία της σεξουαλικής ταυτότητας. Ορισμένοι ρομαντικοί εξήραν τα πάθη της Σαπφούς, ενώ ορισμένοι βικτωριανοί βρήκαν δημιουργικούς τρόπους να αποερωτικοποιήσουν την ποίησή της, όταν δεν την καταδίκαζαν ευθέως. Αυτή η αμφιταλαντευόμενη χρήση μιας αρχαίας Ελληνίδας ποιήτριας για την επιβεβαίωση ή την αντιμετώπιση των σύγχρονων ηθικών απόψεων για την ανθρώπινη σεξουαλικότητα συνεχίστηκε και τους επόμενους αιώνες.
Η τετράτομη Ιστορία της σεξουαλικότητας (1976-1984) του Μισέλ Φουκώ προσπάθησε να αφηγηθεί αυτή την ιστορία. Ενώ πρόκειται για μια περίπλοκη ιστορία κατά τον Φουκώ, νομίζω ότι το ηθικό της δίδαγμα είναι πολύ κομψό και αρκετά απλό. Το σεξουαλικό υποκείμενο, κατέληξε ο Φουκώ, είναι σαφώς σύγχρονο, προϊόν της ψυχολογίας και του ενδιαφέροντός της για τη διαμόρφωση της σεξουαλικής ταυτότητας. Αλλά το επιθυμητικό υποκείμενο είναι αιώνιο. Η Σαπφώ και ο Πλάτωνας είναι δύο από τους πιο εύγλωττους αρχαίους υποστηρικτές της επιθυμίας. Όπως γνώριζαν καλά, ο έρωτας αλλάζει τον εαυτό, διευρύνοντας τα όριά του και τις πνευματικές του δυνατότητες. Μας αποδίδεται ένας ευρύτερος και πιο περιεκτικός εαυτός, πιο ικανός για συμπόνια και φροντίδα.
Η Καναδή ποιήτρια και κλασικίστρια Αν Κάρσον, ανέπτυξε μια ολόκληρη φιλοσοφία του έρωτα που στηρίχθηκε στα ποιητικά αποσπάσματα της Σαπφούς και στον «Φαίδρο» του Πλάτωνα.
Ποιο είναι το μέλλον των Ελληνικών Σπουδών στα Πανεπιστήμια των ΗΠΑ;
Το 1903, μόλις επτά χρόνια μετά τη Σύγχρονη Ολυμπιακή Αναβίωση, οι δευτεροετείς φοιτήτριες του Κολλεγίου Barnard στη Νέα Υόρκη προκάλεσαν τις πρωτοετείς φοιτήτριες σε μια σειρά αθλητικών και καλλιτεχνικών αγώνων. Έτσι γεννήθηκαν οι «Ελληνικοί Αγώνες» στο Μπάρναρντ. Εξελίχθηκαν σε ένα εξαιρετικό πολιτιστικό φαινόμενο και ήταν ιδιαίτερα δημοφιλείς στο ευρύτερο κοινό – έγιναν μία από τις πιο περιζήτητες εκδηλώσεις στο Μανχάταν. Οι γυναίκες του Μπάρναρντ αφιέρωναν τους αγώνες κάθε χρόνο σε έναν διαφορετικό ελληνικό θεό, συνέθεταν μουσική και ποίηση, σχεδίαζαν κοστούμια, ακόμη και κατασκεύαζαν άρματα, όλα καινούργια για τον διαγωνισμό κάθε έτους.
Την επαναστατική άνοιξη και το καλοκαίρι του 1968, φοιτητές πανεπιστημίων σε όλη την Ευρώπη και τις ΗΠΑ ζήτησαν ριζικές αλλαγές στα πανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών και άλλες εκπαιδευτικές πρακτικές. Στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, ακριβώς απέναντι από το Μπάρναρντ στο Μπρόντγουεϊ, οι φοιτητές κατέλαβαν τα κτίρια της διοίκησης και άντεξαν για εβδομάδες προτού αποβληθούν με τη βία. Τα αιτήματά τους ήταν πολλά, μεταξύ των οποίων καλύτεροι μισθοί για το πανεπιστημιακό προσωπικό, πιο δίκαιες πανεπιστημιακές πρακτικές απόκτησης ακινήτων στη γειτονιά Morningside, απεμπλοκή του πανεπιστημίου από τις στρατιωτικές συμβάσεις και δημιουργία νέων προγραμμάτων σπουδών στις Αφροαμερικανικές Σπουδές και τις Γυναικείες Σπουδές.
Η φοιτητική κατάληψη στο Κολούμπια έτυχε να ξεκινήσει την εβδομάδα του Απριλίου που ήταν προγραμματισμένοι να διεξαχθούν οι Ελληνικοί Αγώνες στο Κολέγιο Μπάρναρντ. Σε ένδειξη αλληλεγγύης στις φοιτήτριες της απέναντι πλευράς του δρόμου, οι γυναίκες του Μπάρναρντ ακύρωσαν τους Ελληνικούς Αγώνες του 1968. Την επόμενη χρονιά ακύρωσαν οριστικά τους Ελληνικούς Αγώνες, θεωρώντας ότι «δεν έχουν πλέον σχέση» με τις ανησυχίες των φοιτητών.
Εξέγερση των φοιτητών του Πανεπιστημίου Κολούμπια, 1968.
Από αυτή την ιστορική απόσταση, μπορούμε να καταλάβουμε τι σκέφτονταν οι γυναίκες του Μπάρναρντ. Απέρριπταν τους παραδοσιακούς τρόπους με τους οποίους διδάσκονταν τα ελληνικά στο Μπάρναρντ και αλλού, από τότε που καθιερώθηκε η Κλασική Φιλολογία τον 19ο αιώνα και οι Ελληνικοί Αγώνες το 1903. Απέρριπταν την απαρχαιωμένη ρητορική που ισχυριζόταν ότι ο ελληνικός πολιτισμός ήταν ο «μεγαλύτερος πολιτισμός» και η αρχαία Ελλάδα η μοναδική «παιδική ηλικία της Ευρώπης». Απέρριψαν τον έμμεσο ταξισμό και τον ελιτισμό της κλασικής μάθησης. Επιθυμούσαν να αντικαταστήσουν αυτές τις κλασικίζουσες ευαισθησίες με πιο πολυπολιτισμικές και πολυεθνικές. Τους φοιτητές αυτούς οφείλουμε να ευχαριστήσουμε για τη δημιουργία τμημάτων Αφροαμερικανικών Σπουδών και Γυναικείων Σπουδών σε όλες τις ΗΠΑ (αλλά και στην Ευρώπη). Αλλά μία από τις ακούσιες συνέπειες αυτών των μεταρρυθμίσεων του προγράμματος σπουδών ήταν η περιθωριοποίηση των Κλασικών και των Κλασικών Σπουδών.
Ποτέ δεν ήταν μια πρόταση είτε-είτε, αλλά άρχισε να φαίνεται έτσι. Τώρα, περισσότερο από μια γενιά μετά από αυτές τις κρίσιμες μεταρρυθμίσεις του προγράμματος σπουδών, είμαστε σε καλύτερη θέση να επαναδιατυπώσουμε αυτές τις προτάσεις του προγράμματος σπουδών με τη μορφή ενός ερωτήματος «τόσο το ένα όσο και το άλλο». Δεν υπάρχει ασυμβίβαστο μεταξύ της ύπαρξης ισχυρών προγραμμάτων Αφροαμερικανικών ή Αφρικανικών Σπουδών, Γυναικείων Σπουδών και Κλασικών Σπουδών.
Τα τελευταία τριάντα χρόνια, τα πιο επιτυχημένα προγράμματα Κλασικών Σπουδών μού φαίνεται ότι έχουν ξεπεράσει τις αυστηρά φιλολογικές και αυστηρά κλασικιστικές προσεγγίσεις του αρχαίου κόσμου και έχουν αξιοποιήσει τους πόρους της ανθρωπολογίας, μεταξύ άλλων κλάδων, για να μπορέσουν τα αρχαία υλικά να μιλήσουν για πιο σύγχρονες ανησυχίες. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτη ήταν η εφαρμογή των κατηγοριών της ταυτότητας στον αρχαίο κόσμο: φυλή και εθνικότητα, φύλο, σεξουαλικότητα, θρησκεία και τάξη. Η αρχαία Ελλάδα παρέχει ένα θαυμάσιο και εκτεταμένο αρχείο προβληματισμού για όλες αυτές τις έννοιες και τους προβληματισμούς. Στις προηγούμενες παρατηρήσεις μου, για παράδειγμα, πρότεινα μια σημαντική διάσταση της διαφορετικότητας της Ελλάδας στους ερωτικούς της προβληματισμούς.
Ο στόχος τώρα είναι να παρουσιαστεί η συνεχιζόμενη σημασία του Ελληνισμού με νέους όρους: ως αποφασιστικά κοσμοπολίτικη και ως ένα ουσιαστικό κομμάτι της Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Με αυτόν τον τρόπο προσπαθήσαμε να παρουσιάσουμε τον Ελληνισμό στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια υπό την αιγίδα του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών. Η πρόταση συνεχίζει να αποδίδει καρπούς.
Κάθε άνθρωπος χρειάζεται κάποιον που να τον ακούει, κάποιον που να τον νοιάζεται πραγματικά – κάποιον στον οποίο να μπορεί να στηριχθεί στις δύσκολες στιγμές.
Η ζωή είναι γεμάτη προκλήσεις και όλοι βιώνουμε δυσκολίες πότε-πότε. Είτε είναι ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, το τέλος μιας σχέσης, η απώλεια εργασίας, η οικονομική δυσπραγία ή οποιοδήποτε άλλο σημαντικό γεγονός, αυτές οι εμπειρίες μπορεί να είναι βαθιά οδυνηρές και απομονωτικές. Σε τέτοιες στιγμές, η παρουσία αγαπημένων προσώπων και η υποστήριξή τους είναι καθοριστικές για την ανάκαμψη του πάσχοντα.
Δεν είναι πάντα εύκολο να βοηθήσουμε κάποιο αγαπημένο πρόσωπο που υποφέρει. Ο πόνος, είτε ο σωματικός είτε ο ψυχολογικός, μπορεί να απομονώσει ένα άτομο και να το κάνει να αισθάνεται παρεξηγημένο και μόνο. Ωστόσο, μπορούμε να παρέχουμε υποστήριξη, φροντίδα και συμβουλές.
Το να έχουμε κάποιον στον οποίο μπορούμε να βασιστούμε είναι απαραίτητο για να ξεπεράσουμε μια δύσκολη στιγμή. (PIKSEL/iStock/Getty Images)
Η δύναμη της στήριξης
Όταν ένα άτομο περνά μια επώδυνη περίοδο, συχνά αισθάνεται παρεξηγημένο, απομονωμένο, ενώ ίσως και να ντρέπεται για αυτά τα συναισθήματά του. Ένας υποστηρικτικός φίλος μάς επιτρέπει να εκφράσουμε ανοιχτά τα συναισθήματά μας χωρίς να φοβόμαστε ότι θα επικριθούμε για αυτά. Αυτή η αποδοχή βοηθά ένα άτομο να αισθάνεται ότι τον ακούνε και τον βλέπουν.
Οι στενοί φίλοι που έχουν περάσει παρόμοιες εμπειρίες θα συμπάσχουν μαζί του και θα τον καταλάβουν, κάτι που αποτελεί παρηγοριά στις δύσκολες στιγμές.
Μια τέτοια υποστήριξη ενισχύει τη συναισθηματική σταθερότητα και την ψυχική υγεία του πάσχοντος ατόμου. Σε μελέτη που διεξήχθη στο Πανεπιστήμιο McGill, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα άτομα με ισχυρή κοινωνική υποστήριξη είχαν 47% λιγότερες πιθανότητες να υποφέρουν από μείζονα κατάθλιψη και 22% λιγότερες πιθανότητες να βιώσουν άγχος, σε σχέση με εκείνους που δεν είχαν ισχυρή κοινωνική υποστήριξη. Είχαν επίσης 40% λιγότερες πιθανότητες να καλλιεργήσουν αυτοκτονικές σκέψεις ή να κάνουν απόπειρες αυτοχειρίας.
Η υποστήριξη από αγαπημένα πρόσωπα αυξάνει επίσης την ανθεκτικότητα και την ικανότητα του ατόμου να ξεπερνά τις δυσκολίες. Οι ερευνητές που δημοσίευσαν την έκθεση στο περιοδικό Psychiatry είπαν:
«Η κοινωνική υποστήριξη είναι κρίσιμη για τη διατήρηση της καλής σωματικής και ψυχικής υγείας. Επαυξάνει την ανθεκτικότητα στο στρες, προστατεύει από την ανάπτυξη ψυχοπαθολογίας, μειώνει τις λειτουργικές συνέπειες διαταραχών όπως η διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) και μειώνει την ιατρική νοσηρότητα και θνησιμότητα.»
Ένα καλό σύστημα κοινωνικής υποστήριξης μάς κάνει λιγότερο ευάλωτους στο άγχος. (skynesher/Getty Images)
Οι σχέσεις φροντίδας και υποστήριξης παρέχουν μια ζωτική σύνδεση με τον έξω κόσμο. Οι φίλοι συμβάλλουν στη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ της απομόνωσης και της κοινωνικής δέσμευσης, προσφέροντας σανίδα σωτηρίας όταν ένα άτομο αισθάνεται μοναξιά. Αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί οι επώδυνες εμπειρίες μπορεί να είναι απίστευτα απομονωτικές. Οι άνθρωποι συχνά αποσύρονται όταν πονάνε, είτε επειδή δεν θέλουν να επιβαρύνουν τους άλλους είτε επειδή νιώθουν ότι κανείς δεν καταλαβαίνει τι περνούν. Ωστόσο, η παρατεταμένη απομόνωση εντείνει τα συναισθήματα μοναξιάς και απελπισίας.
Να είστε παρόντες
Μερικές φορές θέλουμε ειλικρινά να βοηθήσουμε κάποιον που έχει ανάγκη, αλλά νιώθουμε αδέξιοι και ανεπαρκείς. Φοβόμαστε ότι τα λόγια μας θα ακουστούν επιπόλαια, έτσι δεν λέμε τίποτα. Αλλά απλώς το να είμαστε εκεί — παρόντες, διαθέσιμοι, αξιόπιστοι — έχει τεράστια αξία. Η φυσική παρουσία μας, ακόμα κι όταν δεν λέμε τίποτα, δείχνει το ενδιαφέρον μας για τον άλλον.
Προσφέρετε ενθάρρυνση
Όταν έρθει η ώρα να εκφράσετε την υποστήριξή σας με λόγια, μιλήστε από την καρδιά σας:
«Δεν ξέρω τι ακριβώς νιώθεις, αλλά θέλω να ξέρεις ότι είμαι εδώ και ότι μπορείς να βασιστείς σε μένα.»
Πιστέψτε στο καλύτερο
Η αισιοδοξία είναι μεταδοτική. Όσες δυσκολίες κι αν περνάει το αγαπημένο σας πρόσωπο, πάντα υπάρχει ελπίδα. Η αισιόδοξη στάση σας και η πίστη στην ικανότητά του να ξεπερνά τις δυσκολίες μπορεί να αναπτερώσει το ηθικό του. Μπορείτε να εμπνεύσετε κουράγιο με απλά αλλά ειλικρινή λόγια, όπως:
«Πιστεύω σε σένα. Ξέρω ότι θα το ξεπεράσεις κι εγώ θα είμαι δίπλα σου για να σε βοηθήσω.»
Δείξτε την υποστήριξή σας με απτούς τρόπους
Η προσφορά πρακτικής βοήθειας αποτελεί έναν από τους ισχυρότερους τρόπους έκφρασης. Μικρές χειρονομίες ή η ανάληψη ορισμένων ευθυνών από εσάς, ανακουφίζουν και δείχνουν έμπρακτα το ενδιαφέρον σας. Όταν ένα αγαπημένο σας πρόσωπο υποφέρει, ψήστε μπισκότα, ετοιμάστε ένα γεύμα, εκτελέστε δουλειές, παραλάβετε φάρμακα από το φαρμακείο, πλύνετε το αυτοκίνητο, βρείτε καθαρίστρια ή προσφέρετε μια δωροκάρτα για το αγαπημένο τους εστιατόριο. Τέτοιου είδους βοήθεια έχει μεγάλο αντίκτυπο στις δύσκολες στιγμές.
Μαγειρεύοντας μαζί διασκεδάζουμε και, ταυτόχρονα, βοηθάμε τον φίλο μας να απαλλαχθεί – έστω για λίγο – από τη συντριπτική πίεση μιας δύσκολης κατάστασης που βιώνει. (PeopleImages.com – Yuri A/Shutterstock)
Ενεργητική ακρόαση
Ένας από τους πιο σημαντικούς τρόπους υποστήριξης είναι να ακούσετε, να ακούσετε, να ακούσετε, αφιερώνοντας πλήρως την προσοχή σας στον άλλον και επιτρέποντάς του να μιλήσει όσο χρειάζεται. Όταν ένα άτομο σάς λέει για μια σοβαρή αποτυχία που είχε στη δουλειά ή άλλα προβλήματα, μάλλον δεν σας ζητάει συμβουλές. Οι περισσότεροι άνθρωποι θέλουν κατανόηση, συμπάθεια και ενσυναίσθηση, όχι συμβουλές.
Η ενεργητική ακρόαση περιλαμβάνει την απόλυτη παρουσία μας στη συνομιλία. Αυτό προϋποθέτει τα εξής:
Διατηρήστε οπτική επαφή. Δείξτε ότι συμμετέχετε και ενδιαφέρεστε για αυτά που έχει να πει ο συνομιλητής σας.
Αναγνωρίστε τα συναισθήματά του. Χρησιμοποιήστε φράσεις όπως «Ναι, είναι πολύ δύσκολο» ή «Καταλαβαίνω».
Μη διακόπτετε τον συνομιλητή σας. Αφήστε τον να εκφραστεί πλήρως πριν προσφέρετε τις σκέψεις σας ή τις συμβουλές σας.
Μην μειώνετε τον πόνο το. Αποφύγετε φράσεις όπως «Θα μπορούσε να είναι χειρότερο» ή «Θα το ξεπεράσετε».
Συμμετέχετε σε διάφορες δραστηριότητες
Αν και δεν μπορείτε να κάνετε το άλλο άτομο να νιώσει χαρά, μπορείτε να το ενθαρρύνετε να κάνει κάτι για να απομακρύνει τον πόνο του, όπως:
Άσκηση: Η σωματική δραστηριότητα, ακόμα κι αν είναι μόνο ένας σύντομος περίπατος, δημιουργεί συνήθως ευδιαθεσία.
Δημιουργική έκφραση: Ενθαρρύνετε την αυτοέκφραση μέσω των εικαστικών τεχνών, της μουσικής ή οποιαδήποτε άλλης δημιουργικής δραστηριότητα.
Τεχνικές ψυχικής και πνευματικής χαλάρωσης: Ο διαλογισμός, οι ασκήσεις βαθιάς αναπνοής και η γιόγκα συμβάλλουν θετικά στη διαχείριση του στρες.
Κοινωνική αλληλεπίδραση: Ενθαρρύνετε τη συναναστροφή με φίλους ή μέλη της οικογένειας, έστω κι αν πρόκειται μόνο για μια σύντομη συνομιλία ή ένα ραντεβού για καφέ.
Η άσκηση και ο διαλογισμός προάγουν τη χαλάρωση. (Maskot/Getty Images)
Αναζητήστε τη βοήθεια ενός ειδικού, εάν είναι απαραίτητο
Υπάρχουν φορές που χρειάζεται επαγγελματική βοήθεια, ιδίως εάν το αγαπημένο σας πρόσωπο βιώνει σοβαρή συναισθηματική δυσφορία, κατάθλιψη, άγχος ή τραύμα. Ενθαρρύνετε το αγαπημένο σας πρόσωπο να ζητήσει βοήθεια από θεραπευτή, σύμβουλο ή γιατρό. Μπορείτε να προσφερθείτε να τον βοηθήσετε να βρει έναν ειδικό, να τον συνοδεύσετε στα ραντεβού ή να τον υποστηρίξετε για τη συνέχιση της θεραπείας.
Αν διστάζει να ζητήσει βοήθεια, υπενθυμίστε του ότι η αναζήτηση επαγγελματικής υποστήριξης είναι σημάδι δύναμης και όχι αδυναμίας. Τα λόγια σας, λόγια κάποιου που εμπιστεύεται, έχουν ένα ειδικό βάρος.
Η Μάντισεν Γουίλκοξ επέλεξε να περπατήσει ένα δύσκολο μονοπάτι και μοιράζεται αυτό που τη βοηθά να παραμένει δυνατή μπροστά στις αντιξοότητες: την πίστη της στον Θεό.
Η 29χρονη μητέρα βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης της (τριάντα δύο εβδομάδων τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές). Κυοφορεί το τρίτο της μωρό – ένα αγόρι το οποίο η ίδια και ο 34χρονος σύζυγός της, Ντάριν Γουίλκοξ, ονόμασαν Τσάρλι.
Έχοντας λάβει μια μοιραία διάγνωση για τον αγέννητο γιο τους, η Μάντισεν και ο Ντάριν αποφάσισαν με γενναιότητα να μην τερματίσουν την εγκυμοσύνη. Αντιθέτως, η σπαρακτική διάγνωση έκανε το ζευγάρι να δει τη ζωή με νέα μάτια.
«Κοιτάζω τα [δύο] παιδιά μου σαν να είναι κινούμενα θαύματα επειδή είναι τόσο τέλεια και υγιή», δήλωσε στους Epoch Times. «Η πίστη μου είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπόρεσα να αντιμετωπίσω όλη αυτή τη διαδικασία.»
Η Μάντισεν λέει ότι η εμπειρία ήταν επίσης «τόσο χρήσιμη» για να διδάξουν στα παιδιά τους για τον Θεό και τη στοργική του συμπόνια.
Το ζευγάρι λέει ότι η όλη εμπειρία τους βοήθησε να διδάξουν στα παιδιά τους μερικά από τα «σπουδαιότερα μαθήματα και αξίες της ζωής». (Ευγενική προσφορά της Μάντισεν Γουίλκοξ)
Οι Γουίλκοξ έχουν επιλέξει να δώσουν το παράδειγμα στην οικογένειά τους, δείχνοντας στον 6χρονο Χάβιν και στον 3χρονο Χάρβεϊ πώς οι δυσκολίες μπορούν να ξεπεραστούν μέσω της πίστης.
«Κοιτάζοντας πίσω, μπορώ να δω καθαρά το χέρι του Θεού στη ζωή μας και πώς μας έσπρωξε να πάρουμε την καλύτερη απόφαση για την οικογένειά μας», δήλωσε η Μάντισεν. «Πιστεύω ότι ο Θεός μας δίνει δοκιμασίες για να μας ενδυναμώσει και να μας μεταμορφώσει. Πιστεύω ότι ο Θεός με εμπιστεύτηκε για να κουβαλήσω αυτόν τον άγγελο, οπότε Τον εμπιστεύομαι για να με βοηθήσει να το ξεπεράσω.
«Το να κυοφορήσω τον Τσάρλι με ευλόγησε με περισσότερους τρόπους από όσους μπορώ να μετρήσω.»
Η διάγνωση
Ήταν Φεβρουάριος και οι Γουίλκοξ ήταν ενθουσιασμένοι όταν έμαθαν ότι σύντομα θα καλωσόριζαν ένα αγοράκι στην ευτυχισμένη οικογένειά τους.
Ωστόσο, περίπου έξι εβδομάδες στο πρώτο τρίμηνο, η Μάντισεν άρχισε να έχει επιπλοκές. Μετά από υπερηχογράφημα, διαγνώστηκε με ένα μικρό υποχοριονικό αιμάτωμα (ένας θρόμβος αίματος που σχηματίστηκε λόγω ρήξης αιμοφόρου αγγείου) και τέθηκε σε πυελική ανάπαυση για δύο εβδομάδες. Το αιμάτωμα σύντομα εξαφανίστηκε και όλα φαίνονταν καλά.
Αφού έφτασε στο δεύτερο τρίμηνο, ωστόσο, η Μάντισεν άρχισε να έχει περισσότερες κηλίδες. Ένα δεύτερο υπερηχογράφημα αποκάλυψε ότι είχε άλλο ένα αιμάτωμα και ότι ο εγκέφαλος του μωρού της δεν αναπτυσσόταν σωστά. Η τεχνικός υπερήχων δυσκολευόταν επίσης να εντοπίσει το ρινικό οστό του μωρού.
Υπερηχογράφημα του μικρού Τσάρλι στη μήτρα της μητέρας του. (Ευγενική προσφορά της Μάντισεν Γουίλκοξ)
Στις 18 εβδομάδες, οι χειρότεροι φόβοι της Μάντισεν ήρθαν στην επιφάνεια κατά τη διάρκεια μιας εξέτασης, όταν η τεχνικός υπερήχων ήταν ήσυχη για ασυνήθιστο χρονικό διάστημα.
«Μετά από κάτι που έμοιαζε με μια αιωνιότητα σιωπής, ο Ντάριν τη ρώτησε τελικά πώς φαίνονται τα πράγματα. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τις λέξεις που βγήκαν από το στόμα της. Το μόνο που είπε ήταν: «Ανησυχώ»», δήλωσε η Μάντισεν.
Η καρδιά της Μάντισεν άρχισε να χτυπάει γρήγορα, καθώς ένιωσε ένα άσχημο προαίσθημα στο στομάχι της. Δεν άργησε να έρθει ο γιατρός στο δωμάτιο και να δώσει στους ανήσυχους γονείς τη διάγνωση: Αλοβιακή Ολοπροσεγκεφαλία (Alobar Holoprosencephaly-HPE) – μια συγγενής διαταραχή κατά την οποία ο εγκέφαλος του μωρού δεν χωρίζεται σε αριστερό και δεξί ημισφαίριο.
Το ζευγάρι έμαθε ότι ο μικρός Τσάρλι είχε επίσης πολλαπλά καρδιακά ελαττώματα. Η διάγνωση της Alobar HPE, είπε ο γιατρός, είναι θανατηφόρα.
«Μόλις το άκουσα, ήταν εκείνη τη στιγμή που η ψυχή μου εγκατέλειψε το σώμα μου», είπε. «Στη συνέχεια, μας είπε ότι οι περισσότεροι ασθενείς με αυτή τη διάγνωση επιλέγουν τη διακοπή της κύησης και ύστερα έφυγε από το δωμάτιο για να μας αφήσει λίγο μόνους.»
Η έγκυος μαμά λέει ότι η διάγνωση του αγέννητου μωρού της της έδωσε «μια νέα εκτίμηση για το πόσο απίστευτη είναι πραγματικά η εγκυμοσύνη και η ζωή». (Ευγενική προσφορά της Μάντισεν Γουίλκοξ)
Η συντετριμμένη μητέρα ένιωσε ότι θα κάνει εμετό, οπότε έτρεξε στον νεροχύτη. Αλλά πριν προλάβει να φτάσει εκεί, τα πόδια της λύγισαν κάτω από τα πόδια της. Άρχισε να κλαίει με λυγμούς και να λέει: «Πώς θα το πούμε στα παιδιά;».
«Όλος μου ο κόσμος ένιωθα ότι κατέρρεε και ασφυκτιούσα», είπε. «Με κατέλαβε το γεγονός ότι μόλις μας είχαν πει ότι το μωρό μας δεν θα επιβιώσει.»
«Πήγαμε σε εκείνο το ραντεβού υποπτευόμενοι το σύνδρομο Ντάουν, όχι μια θανατηφόρα διάγνωση. Ήταν το τελευταίο πράγμα που περιμέναμε να ακούσουμε.»
Μια απόφαση γεμάτη προσευχή
Η μοιραία διάγνωση ανάγκασε τη Μάντισεν να επανεξετάσει τις έντονες απόψεις της υπέρ της ζωής. Παρόλο που παρέμεινε αντίθετη στην άμβλωση, δεν ήταν σίγουρη για το τι ήταν το «ηθικά σωστό».
«Μόλις αναγκαστήκαμε να πάρουμε μια απόφαση, έπρεπε να επανεκτιμήσουμε όλα όσα πιστεύαμε ή σκεφτόμασταν», είπε. «Είναι αδύνατο να πάρεις μια απόφαση όταν βρίσκεσαι αντιμέτωπος με την επιλογή του πότε και πώς θα φύγει από τη ζωή το μωρό σου.»
«Η λήψη της απόφασης να κυοφορήσω τον Τσάρλι μέχρι τέλους ήταν μια πολύ απόφαση που πήραμε μετά από πολύ προσευχή. Προσευχόμασταν κάθε βράδυ για να πάρουμε την καλύτερη απόφαση για την οικογένειά μας και ζητούσαμε από τον Θεό να μας βοηθήσει να πάρουμε τη σωστή απόφαση.»
Μετά από πολλή σκέψη, το ζευγάρι αποφάσισε αρχικά να κάνει έκτρωση για ιατρικούς λόγους. Πίστευαν ότι η πρόωρη πρόκληση τοκετού θα έσωζε τον Τσάρλι από τον πόνο και θα τον άφηνε «ανθρώπινα» να φύγει από τη ζωή – αντί να περιμένουν να πάρει την τελευταία του πνοή μετά τη γέννηση. Πίστευαν επίσης ότι θα γλίτωνε την οικογένειά τους από επιπλέον τραύματα.
«Κοιτάζοντας πίσω τώρα, βλέπω ότι έκανα λάθος που το σκέφτηκα αυτό», είπε. «Το να τον κυοφορώ είναι το καλύτερο πράγμα που θα μπορούσε να είχε συμβεί για την οικογένειά μας.»
Η Μάντισεν λέει ότι η απόφασή τους να κυοφορήσει τον Τσάρλι μέχρι τέλους τους βοήθησε να διδάξουν στα δύο παιδιά τους τη συμπόνια του Θεού. (Ευγενική προσφορά της Μάντισεν Γουίλκοξ)
Η Μάντισεν θυμάται ότι όταν αποφάσισαν για πρώτη φορά να κάνουν έκτρωση, αντιμετώπισαν πολλαπλά εμπόδια. Το Planned Parenthood ήταν κλεισμένο για εβδομάδες, οπότε η Μάντισεν δεν θα μπορούσε να κλείσει ραντεβού μέχρι την 26η εβδομάδα της εγκυμοσύνης της, κάτι που θα ήταν πολύ αργά. Έμαθε επίσης ότι η ασφάλειά της δεν θα κάλυπτε τη διαδικασία.
«Μετά από όλα αυτά τα εμπόδια, είχαμε αρκετές άλλες επιλογές [για να κάνουμε έκτρωση]. Ωστόσο, αισθανθήκαμε μέσα μας ότι αυτή ήταν η απάντηση που ζητούσαμε από τον Θεό. Είχε ξεκαθαρίσει ότι έπρεπε να κρατήσουμε τον Τσάρλι και ότι η διακοπή της εγκυμοσύνης δεν ήταν η σωστή απόφαση για την οικογένειά μας», είπε.
«[Ε]μείς πιστεύουμε ότι ο χρόνος μας εδώ στη γη είναι ένα μικρό στίγμα στην αιωνιότητα, οπότε αυτό με βοηθάει να ξέρω ότι θα ξαναδώ τον Τσάρλι -και θα επανενωθούμε όλοι μαζί».
Σήμερα, η Μάντισεν παραμένει σίγουρη για την επιλογή που έκανε και που επιβεβαιώνει τη ζωή.
Οπλισμένη με πίστη για να αντιμετωπίσει το άγνωστο
Ο Τσάρλι αναμένεται να γεννηθεί τον Οκτώβριο και η περίοδος προετοιμασίας για τη γέννησή του ήταν γεμάτη από άγνωστα πράγματα.
«Πραγματικά δεν έχουμε ιδέα πόσο καιρό θα ζήσει», δήλωσε η Μάντισεν. «Πρέπει ουσιαστικά να προετοιμαστούμε για κάθε αποτέλεσμα.»
Η ίδια και ο σύζυγός της έχουν έρθει πιο κοντά μέσα από τις κοινές τους δοκιμασίες, καθώς διανύουν τον ένατο χρόνο του γάμου τους.
Το ζευγάρι λέει ότι η εμπειρία αυτή εδραίωσε τον δεσμό τους ως αντρόγυνο και ευλόγησε τον γάμο τους με «τόσους πολλούς τρόπους». (Ευγενική προσφορά της Μάντισεν Γουίλκοξ)
Η Μάντισεν λέει ότι αν μπορούσε να μιλήσει στον εαυτό της εκείνες τις τραγικές πρώτες ημέρες μετά τη διάγνωση, θα υπενθύμιζε στον εαυτό της να παραμείνει παρών στη στιγμή και να βασιστεί στην πίστη. Είναι επίσης ευγνώμων για την υποστήριξη της οικογένειάς της, των φίλων της, ακόμη και των ακολούθων του λογαριασμού της στο TikTok, @mamafitmadz.
Η γενναία μαμά επιθυμεί να ευχαριστήσει όσους της έδειξαν αγάπη και συμπόνια και προσευχήθηκαν για εκείνη κατά τη διάρκεια των δοκιμασιών της.
«Σημαίνει τόσα πολλά», είπε, «και δεν θα ξεχάσω ποτέ κανέναν που μου έδειξε καλοσύνη, αγάπη και συμπόνια μέσα από αυτό το ταξίδι».
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι τελευταίοι μήνες ήταν απίστευτα δύσκολοι, αλλά η οικογένεια συνεχίζει να στηρίζεται στη δύναμη και την πίστη. Τελικά, το ζευγάρι έχει βρει γαλήνη αφήνοντας τις δοκιμασίες του στα χέρια του Θεού.
«Χαίρομαι τόσο πολύ που αφήσαμε την απόφασή μας στον Θεό και που Τον ακούσαμε, γιατί κοιτάζοντας πίσω τώρα, συνειδητοποιώ ότι η απόφαση για το πώς και πότε ο Τσάρλι θα κληθεί στον ουρανό δεν εξαρτάται από μένα – εξαρτάται από τον Θεό. Και έχω τόση ειρήνη γνωρίζοντας αυτό», είπε.
«Θα είναι πάντα ο γιος μας, θα είναι πάντα το τρίτο μας μωρό και τα δύο μου παιδιά θα ξέρουν πάντα ότι έχουν έναν μικρό αδελφό να τα προσέχει.»
