Το κλασικό βιβλίο «Ταξίδια» του Μάρκο Πόλο αναφέρει τρόπους ζωής και γεγονότα που ο Βενετός εξερευνητής είδε διασχίζοντας την Ασία, φτάνοντας έως την Άπω Ανατολή, στην Κίνα, κατά την περίοδο της Δυναστείας Γιουάν, μερικά χρόνια πριν το 1300 μ.Χ.
Το βιβλίο χωρίζεται σε κεφάλαια γεωγραφικών τοποθεσιών. ‘Ενα μιλάει για τη Μέση Ανατολή, το επόμενο για την Ινδία, καθώς ο Μάρκο Πόλο ακολουθούσε τον Δρόμο του Μεταξιού. Μετά αναφέρεται η Μαντζουρία και μετά μια δυτική διάσχιση προς το Θιβέτ. Τελευταίο είναι μια νότια διάσχιση από τη Μαντζουρία προς τη Νότια Κίνα. Σε όλα, ο Μάρκο Πόλο αναφέρει συνήθειες των λαών, πράγματα που είδε και αναφορές που άκουσε.
Στο κεφάλαιο της Κίνας, η αφήγηση αρχίζει με τον Μεγάλο Χαν, δηλαδή τον Τάρταρο αυτοκράτορα Κουμπλάι Χαν, που τότε ήταν 42 ετών. Ο Μάρκο Πόλο λέει πως αν και είχε λάβει μέρος σε πολλές μάχες πριν γίνει αυτοκράτορας (αφού εν τέλει οι Τάρταροι πολεμούσαν επί 72 χρόνια πριν μπορέσουν να καταλάβουν την Κίνα) έλαβε μέρος μόνο σε μία αφότου έγινε αυτοκράτορας, την οποία περιγράφει στο βιβλίο. Μόνο από τους αριθμούς της μάχης μπορεί κάποιος να δει ότι η Ταρταρική, όπως την αναφέρει ο Πόλο, ή αλλιώς η Μογγολική αυτοκρατορία ήταν η μεγαλύτερη στη γνωστή ιστορία. Μπορούσε να συγκεντρώσει στρατό μεγαλύτερο από κάθε σύγχρονή μας συμμαχία κρατών και εκτεινόταν από την Κασπία θάλασσα έως την Κορεατική χερσόνησο.
Μόνο ένα μικρό κλάσμα του στρατού του Κουμπλάι Χάν βρισκόταν κοντά του όταν το χρειάστηκε για αυτήν τη μάχη. Παρόλα αυτά, το σύνολο των δύο στρατών μαζί με τους επαναστάτες Ταρτάρους διοικητές που του επιτέθηκαν, ξεπερνούσε το ένα εκατομμύριο άντρες, με το 60% να είναι ιππείς.
Διάφορα άλλα στοιχεία και πληροφορίες για τις τότε πόλεις επίσης δείχνουν το τεράστιο της αυτοκρατορίας. Τα τείχη του παλατιού και μόνο είχαν περίμετρο 40 χιλιομέτρων, με μια πολύ μεγάλη έκταση της πόλης εκτός τειχών, και με δώδεκα ενωμένα μεταξύ τους προάστια πέρα από αυτήν την έκταση, το καθένα διαμέτρου 8 χιλιομέτρων.
Ο Μάρκο Πόλο εργάστηκε για την κυβέρνηση του Κουμπλάι, ο οποίος τού ανέθεσε να περιηγηθεί στα διάφορα μέρη της αυτοκρατορίας όπου είδε και κατέγραψε πολλά στοιχεία. Αφοσιωμένος στη χριστιανική πίστη, βρήκε μεγάλη αποδοχή από τον Κουμπλάι Χαν και έκανε τελετές για τρεις θρησκείες συμπεριλαμβανομένου του χριστιανισμού, και προσευχόταν και στους τρεις θεούς, και «σε αυτόν που είναι ο ανώτερος στον ουρανό» όπως έλεγε, χωρίς να διευκρινίζει.
Στην πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας στα βόρεια, στη Μαντζουρία, κοντά στο σημερινό Πεκίνο, υπήρχε περίπολος το βράδυ, και απαγορευόταν η κυκλοφορία μετά από μία ορισμένη ώρα, εκτός από περιπτώσεις ανάγκης.
Αυτό γινόταν για να μην υπάρξουν σχέδια ανατροπής της κυβέρνησης από τους διαφορετικής φυλής πληθυσμούς. Αυτοί που ζούσαν στην πόλη τότε ήταν ένα άλλο μογγολικό φύλο που ο Μάρκο Πόλο αναφέρει ως Καθάυ, που αναφέρεται μάλλον στους Κιτάν, ένα γνωστό μογγολικό φύλο που πιθανότατα είχε απορροφήσει τον κινεζικό πολιτισμό. Ο Πόλο τούς ξεχωρίζει από τους Ταρτάρους σαν φυλή και λέει ότι ήταν ο πιο ευγενικός λαός που είχε συναντήσει, και με καλή προσωπική υγιεινή. Τον χειμώνα προσπαθούσαν να κάνουν μπάνιο κάθε μέρα, και το καλοκαίρι τρεις φορές την εβδομάδα. Όταν συναντούσαν κάποιον τον χαιρετούσαν με καθαρή φωνή και χαμόγελο.
Ο Πόλο αναφέρει ένα περιστατικό που μάλλον έδωσε έμπνευση σε πολλούς μεταγενέστερους συγγραφείς, για έναν Σαρακηνό μουσουλμάνο διοικητή ενός τμήματος της αυτοκρατορίας, που ζούσε επίσης στην πρωτεύουσα τον καιρό που ήταν και ο Πόλο εκεί, που ήλεγχε τον Μεγάλο Χαν. Ο Σαρακηνός, ονόματι Αχμέντ, είχε κάνει δυνατά ξόρκια στον Μεγάλο Χαν ώστε να πιστεύει ότιδήποτε του λέει και έτσι έδινε όποια θέση ήθελε να δώσει με αντάλλαγμα χρήματα και έκλεβε όποια γυναίκα ήθελε να κλέψει. Αν κάποιος του έφερνε αντίρρηση τον συκοφαντούσε στον Μεγάλο Χαν, και ο τελευταίος απλώς έλεγε «κάνε όπως νομίζεις», με αποτέλεσμα τον θάνατο πολλών αθώων, τη συσσώρευση τεράστιου πλούτου και την ατίμωση πολλών γυναικών.
Ο αγανακτισμένος γηγενής πληθυσμός κατάφερε μετά από χρόνια να του στήσει παγίδα για να τον εξοντώσει. Όταν ο Κουμπλάι Χαν το ερεύνησε, ανακάλυψε τα εκγλήματα του Αχμέντ και κατάλαβε ότι τα έκανε επειδή η θρησκεία του έλεγε ότι είναι εντάξει να βλάπτει τους αλλόθρησκους, και έτσι δεν τα θεωρούσε αμαρτίες.
Ως συνέπεια ο Κούμπιλαϊ αποστράφηκε βαθιά τον ισλαμισμό, κάλεσε τους Σαρακηνούς αξιωματούχους του μπροστά του και τους επέβαλε να ακολουθήσουν τα ταρταρικά έθιμα.
Για να δώσει μια γεύση του μεγέθους και πλούτου της αυτοκρατορίας, περιγράφει το παλάτι του Μεγάλου Χαν, το οποίο μόνο στις αίθουσες συμποσίου λέγεται ότι φιλοξενούσε 40.000 άτομα. Οι ευγενείς και οι ιππότες του Μεγάλου Χαν παρευρίσκονταν στα συμπόσια με τις γυναίκες τους. Ένα ίδιο παλάτι είχε χτιστεί για τον διάδοχό του.
Στο παλάτι επίσης διέμεναν και έτρωγαν καθημερινά 3.000 ιππείς της τιμητικής φρουράς του Κουμπλάι Χαν. Αυτοί άλλαζαν κάθε τρεις μέρες με άλλες τρεις ομάδες των 3.000, αριθμώντας συνολικά 12.000 ιππείς, ονόματι Κεσίκτεν, που στη γλώσσα μας σημαίνει ιππότες και υπερασπιστές του άρχοντα.
Στον κάθε ένα από αυτούς ο Κουμπλάι έδινε δεκατρία μακριά ενδύματα διακοσμημένα με πολύτιμους λίθους, για να φορούν από ένα στο επίσημο συμπόσιο του κάθε μήνα, ανάλογα με το ένδυμα που θα φορούσε ο ίδιος ο Κουμπλάι. Το καθένα κόστιζε 10.000 χρυσά νομίσματα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, αφηγείται ο Πόλο. Ο μισθός της αδρά αμειβόμενης φρουράς του αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης, των Βαράγγων, ήταν 150 χρυσά το έτος.
Ο Κουμπλάι Χαν ήταν πιθανότατα ο μόνος αυτοκράτορας που μπορούσε να το κάνει αυτό.
Περιγράφεται εν συντομία και ο Πράσινος Λόφος, ένας λόφος όπου το έδαφος και τα δέντρα ήταν καλυμμένα με βαθυπράσινο λάπις λάζουλι, το οποίο είναι πολύτιμος λίθος.
Στις παρελάσεις για τον εορτασμό του νέου έτους παρήλαυναν έως και 5.000 ελέφαντες του Μεγάλου Χαν, στολισμένοι με κεντητά υφάσματα. Σύμφωνα με σύγχρονους ιστορικούς, ο Μάρκο Πόλο έμεινε στην Κίνα 17 χρόνια, και έτσι πιθανώς είδε πολλά από αυτά με τα μάτια του, και ίσως ακόμα περισσότερα, τα οποία δεν κατέγραψε.
Όταν οι Ευρωπαίοι έμαθαν για αυτά μετά την επιστροφή του, μπορούμε να φανταστούμε τι εντύπωση θα τους έκαναν!
Ο Μεγάλος Χαν επίσης αναπλήρωνε τα ζώα ή σιτηρά που ο κόσμος έχανε λόγω επιδημιών ή κακοκαιρίας, και τους απήλλασσε από τους φόρους ενός έτους.
Ακόμη, βοηθούσε τους φτωχούς που δεν μπορούσαν να έχουν ένα πιάτο φαγητό την ημέρα. Όπως κατέγραψε ο Πόλο, όποιος πήγαινε στο παλάτι ζητώντας φαγητό πάντοτε λάμβανε – κάθε μέρα δίνονταν 20.000 μπολ ρυζιού και κεχριού στους φτωχούς που το ζητούσαν.
Οι περιγραφές που βρίσκονται στο βιβλίο του Μάρκο Πόλο είναι αρκετά επιφανειακές και είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς από αυτές τον πολιτισμό των κατοίκων της Κίνας. Είναι κάτι σαν φωτογραφία, πολύ τυπικό του δυτικού τρόπου σκέψης. Παρόλα αυτά, το βιβλίο «Ταξίδια» του Μάρκο Πόλο μάς προσφέρει την ευκαιρία για ένα ταξίδι στον χρόνο και τον χώρο.
