Μουσική

Στα μέσα του φθινοπώρου, η πανσέληνος ανατέλλει πάνω από ένα ομιχλώδες τοπίο. Κάτω από τα καταπράσινα βουνά, κοπέλες χορεύουν με ανέμελη κομψότητα, με τις βεντάλιες τους να ρίχνουν τις σκιές τους υπό το φως του φεγγαριού. Μετακινούμενος μεταξύ ακινησίας και κίνησης, ο χορός αυτός αντλεί έμπνευση από την ταοϊστική ιδέα ότι «όλα τα πράγματα προέρχονται από ένα και συνυπάρχουν σε μια συνεχή κατάσταση ροής».

Οι σπουδαστές του Κολλεγίου Fei Tian χορογράφησαν, εκτέλεσαν και μοιράζονται μαζί μας το κομμάτι «Το φεγγάρι λάμπει πάνω από τα πράσινα βουνά» για τον εορτασμό του Φθινοπωρινού Φεστιβάλ, το οποίο κατέχει εξέχουσα θέση στην κινεζική παράδοση και είναι αφιερωμένο στη λατρεία του φεγγαριού και της Τσανγκ’ε, της θεάς του φεγγαριού.

To Κολλέγιο Fei Tian είναι μια μη κερδοσκοπική εταιρεία με έδρα τη Νέα Υόρκη, η οποία δραστηριοποιείται στον χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, προσφέροντας και μεταπτυχιακούς τίτλους σπουδών, από το 2011. Αν και επικεντρώνεται στην κλασική κινεζική παράδοση, με τέχνες όπως ο παραδοσιακός κινεζικός χορός όπου πρωτοστατεί, η καλλιγραφία και η μουσική με παραδοσιακά όργανα όπως το έρχου, περιλαμβάνει και σπουδές στη ζωγραφική, την κλασική μουσική, τη σκηνογραφία και το design, καθώς και σε πιο πρακτικές κατευθύνσεις όπως η βιοϊατρική και η πληροφορική.

Η σχολή είναι θεμελιωμένη σε ισχυρές αξίες όπως η αριστεία (η φιλοδοξία για την υψηλότερη ποιότητα στις ακαδημαϊκές επιδόσεις), η ακεραιότητα (ακολουθούνται τα υψηλότερα ηθικά πρότυπα) και η προσφορά στην κοινότητα, με στόχο να έχει «θετικό αντίκτυπο στον κόσμο, παράγοντας μορφωμένα άτομα με ισχυρό ηθικό χαρακτήρα που θα χρησιμοποιούν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους για το γενικότερο καλό, την οικονομία και τα σύγχρονα ζητήματα».

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι το Κολλέγιο Fei Tian είναι η φυσική συνέχεια της Ακαδημίας Τεχνών Fei Tian (Fei Tian Academy of the Arts), η οποία δραστηριοποιείται στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, περιλαμβάνοντας εκτός από τα καλλιτεχνικά μαθήματα και τα μαθήματα ενός συνηθισμένου σχολείου, και η οποία υφίσταται από το 2007 ως εξέλιξη της Ακαδημίας Χορού Fei Tian, που είχε ιδρυθεί το 2006 στη Νέα Υόρκη από ασκούμενους του Φάλουν Ντάφα με στόχο τη διατήρηση, προώθηση και ανάπτυξη των παραδοσιακών κινεζικών τεχνών μέσω διδασκαλίας και παραστάσεων.

Από την Ακαδημία Τεχνών και το Κολλέγιο Fei Tian προέρχονται πολλοί από τους χορευτές, χορογράφους και μουσικoύς του Θιάσου Παραστατικών Shen Yun (Shen Yun Performing Arts).

Η ονομασία Fei Tian (Φέι Τιεν) σημαίνει στην κινεζική γλώσσα «ουράνια όντα που πετούν και φέρνουν καλοσύνη στον κόσμο μέσω του τραγουδιού και του χορού τους».

Για να παρακολουθήσετε το κομμάτι «Το φεγγάρι λάμπει πάνω από τα πράσινα βουνά», πατήστε εδώ.

 

 

Τον Δεκέμβριο του 1917, η Φινλανδία ανακήρυξε την ανεξαρτησία της από τη Ρωσία, έχοντας για χρόνια υπάρξει ένα «Μεγάλο Δουκάτο» της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, αγωνιζόμενη να διατηρήσει την εθνική της ταυτότητα και τον πολιτισμό της εν μέσω πολιτικών «ρωσοποίησης». Ήταν η χρονιά που οι Σοβιετικοί ξεκίνησαν τη Ρωσική Επανάσταση και η Φινλανδία δεν ήθελε να έχει καμία σχέση με αυτήν.

«Αγωνιστήκαμε 600 χρόνια για την ελευθερία μας και ανήκω στη γενιά που την πέτυχε», έγραψε ο συνθέτης Γιαν Σιμπέλιους. Η Φινλανδία, που βρισκόταν ανάμεσα στη Σουηδία και τη Ρωσία, ήταν επί αιώνες σε κατάσταση υποτέλειας. «Ελευθερία! Η “Φινλάντιά” μου είναι η ιστορία αυτού του αγώνα. Είναι το τραγούδι της μάχης μας, ο ύμνος της νίκης μας», έγραψε ο Σιμπέλιους.

Το «Φινλάντια» είχε γραφτεί ενώ ακόμα η Φινλανδία βρισκόταν υπό ρωσική κυριαρχία και ο συνθέτης Σιμπέλιους προσπάθησε να αποτυπώσει τη φινλανδική φωνή και πολιτισμό χωρίς να καταφύγει στη μίμηση λαϊκών μελωδιών.

Το έργο σημείωσε μεγάλη επιτυχία και έξω από τη χώρα. Το «Φινλάντια» έβαλε τη Φινλανδία στην παγκόσμια μουσική σκηνή, αναδεικνύοντας την καλλιτεχνική της συμβολή στον κλασικό κανόνα.

Το έργο – αρχικά γραμμένο χωρίς λόγια για ορχήστρα – συγκίνησε τόσο πολύ τους ακροατές του, ώστε έκτοτε έχει διασκευαστεί σε διάφορους ύμνους, όπως τα «Ακόμα είσαι η ψυχή μου», «Στο τραπέζι», «Χώρα των πεύκων» και «Το αποχαιρετιστήριο τραγούδι μας». Έχει θεωρηθεί ύμνος της νίκης και της ελευθερίας και ανεπίσημο εθνικό τραγούδι της Φινλανδίας.

Το θριαμβευτικό συμφωνικό ποίημα, το οποίο διαρκεί περίπου οκτώ λεπτά, εξακολουθεί να είναι ένα από τα αγαπημένα τραγούδια που εκτελούνται συχνά.

Η φινλανδική ιστορία σε 7 μέρη

Το 1899, ο Γιαν Σιμπέλιους κλήθηκε να συνθέσει μουσική για την εκδήλωση «Εορτασμοί του Τύπου».

Η εκδήλωση, η οποία χαρακτηρίστηκε ως εκδήλωση για τη συγκέντρωση χρημάτων για τις συντάξεις των εργαζομένων στις εφημερίδες, είχε ως σκοπό να χρηματοδοτήσει έναν ελεύθερο φινλανδικό Τύπο, ως αντίδραση στη ρωσική λογοκρισία.

Ο Σιμπέλιους συνέθεσε ένα έργο επτά μουσικών ταμπλώ που περιέγραφαν την ιστορία του έθνους, με στόχο να γράψει μουσική που οι Φινλανδοί θα αναγνώριζαν ως δική τους, χωρίς να καταφεύγει στη μίμηση της λαϊκής μουσικής.

«Δεν θα ήθελα να πω ψέματα στην τέχνη», έγραψε στη σύζυγό του, Άινο. «Αλλά νομίζω ότι τώρα βρίσκομαι στο σωστό δρόμο. Τώρα αντιλαμβάνομαι αυτές τις φινλανδικές, καθαρά φινλανδικές τάσεις, στη μουσική λιγότερο ρεαλιστικά αλλά πιο αληθινά από ό,τι πριν».

Ξεκίνησε με ένα πρελούδιο και στη συνέχεια με ένα ταμπλώ με τίτλο «Το τραγούδι του Βάιναμοϊνεν», του ημίθεου ήρωα του φινλανδικού έπους Κάλεβαλα. Το δεύτερο ταμπλώ, «Οι Φινλανδοί βαπτίζονται από τον επίσκοπο Ερρίκο», απεικονίζει την εισαγωγή του χριστιανισμού στη Φινλανδία ήδη από τον όγδοο αιώνα. Το τρίτο ταμπλώ, «Σκηνή από την Αυλή του Δούκα Γιόχαν», αναφέρεται στον ηγεμόνα της Φινλανδίας στα τέλη της δεκαετίας του 1500. Η τέταρτη ενότητα, «Οι Φινλανδοί στον τριακονταετή πόλεμο», αναφέρεται σε μία από τις πιο μακροχρόνιες συγκρούσεις στην ευρωπαϊκή ιστορία.

Το προτελευταίο κομμάτι, «Η Μεγάλη Εχθρότητα», αναφερόταν στη ρωσική κυριαρχία στη Φινλανδία, πριν από το θριαμβευτικό τέλος, «Η Φινλανδία ξυπνάει».

Το τελευταίο κομμάτι αποδείχθηκε πολύ πατριωτικό για να εμφανιστεί με το όνομα του εκείνη την εποχή και εκτελέστηκε με ονόματα όπως «Σκανδιναβικό χορωδιακό εμβατήριο» και «Αυτοσχεδιασμός», ώστε  να περάσει από τον ρωσικό έλεγχο.

Το έργο έγινε εξαιρετικά δημοφιλές και έναν χρόνο αργότερα, εμπνευσμένος από ανώνυμες επιστολές θαυμαστών, ο Σιμπέλιους επεξεργάστηκε τα δύο τελευταία μέρη σε ένα ξεχωριστό κομμάτι με τίτλο «Finlandia».

Το τραγούδι του θριάμβου

Το «Φινλάντια» ξεκινά με δυσοίωνη διάθεση, με την πομπή των χαμηλών πνευστών να συμβολίζει τις κακουχίες και την πίεση που είχε υποστεί η Φινλανδία για τόσους αιώνες. Η σκοτεινή ατμόσφαιρα δίνει σύντομα τη θέση της σε μια πανηγυρική αλλά ελπιδοφόρα μελωδία από τα ξύλινα πνευστά, που αργότερα επαναλαμβάνεται από τα έγχορδα και την υπόλοιπη ορχήστρα, καθώς η μουσική γίνεται όλο και πιο θριαμβευτική, ιδίως στο μεσαίο τμήμα «Μοτίβο της νίκης» όπου θυμίζει φανφάρα.

Λέγεται ότι ο Σιμπέλιους εμπνεύστηκε από τη θέα των δέντρων και της γαλήνιας λίμνης της περιοχής Αουλάνκο. Η μουσική είναι κατά διαστήματα επιβλητική σαν εμβατήριο, ενώ σε άλλες στιγμές γίνεται σχεδόν ιερή. Ακόμα και ακροατές μακριά από τη Φινλανδία συντονίζονται με την αίσθηση πατριωτισμού και ελευθερίας που προκαλεί η μουσική.

Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά από τη Φιλαρμονική του Ελσίνκι, με την οποία έκανε περιοδεία σε όλη την Ευρώπη, μέχρι την Παγκόσμια Έκθεση που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι την ίδια χρονιά.

Το ξεσηκωτικό συμφωνικό ποίημα έχει συγκινήσει πολλούς ακροατές – οι περισσότερες ηχογραφήσεις του «Φινλάντια» περιλαμβάνουν και χορωδία, που χρησιμοποιεί συνήθως τους μελοποιημένους στίχους του ποιητή B.A. Κοσκεννιέμι.

Οι «επίσημοι» στίχοι χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά το 1937, όταν ο τραγουδιστής της όπερας Βάινο Σόλα έβαλε λόγια στο τραγούδι. Ο Κοσκεννιέμι έγραψε μια νέα σειρά στίχων το 1939, μετά τον Χειμερινό Πόλεμο, τον οποίο διεξήγαγε η Ρωσία εναντίον της Φινλανδίας. Ο Σιμπέλιους διασκεύασε τον ύμνο για χορωδία μόλις το 1948.

Ο συνθέτης ήταν λίγο μπερδεμένος από τη δημοτικότητα του έργου του ως ύμνου. «Είναι γραμμένο για ορχήστρα. Αλλά αν ο κόσμος θέλει να το τραγουδήσει, δεν μπορεί να γίνει αλλιώς», έγραψε αργότερα.

Παρουσίαση από τη Συμφωνική Ορχήστρα Shen Yun

 

Τον Οκτώβριο, η Συμφωνική Ορχήστρα Shen Yun (Σεν Γιουν) επιστρέφει στη Νέα Υόρκη, με δύο συναυλίες στο David Geffen Hall του Κέντρου Λίνκολν.

Στη συναυλία της 22ας Οκτωβρίου, το έργο του Σιμπέλιους θα παρουσιαστεί χωρίς χορωδία – το κοινό θα έχει τη δυνατότητα να το ακούσει στην αρχική του μορφή.

Εκτός από το «Φινλάντια», το πρόγραμμα περιλαμβάνει πρωτότυπες συνθέσεις του Σεν Γιουν καθώς και  τη «Συμφωνία του Νέου Κόσμου» του Ντβόρακ και το Κοντσέρτο για βιολί «Εραστές Πεταλούδων».

Ο Μίλεν Νάτσεφ θα διευθύνει την ορχήστρα, ενώ η Κάθριν Τζανγκ θα είναι η αρχιμουσικός.

Η Συμφωνική Ορχήστρα Shen Yun αποτελείται από μουσικούς που περιοδεύουν και παίζουν με τις οκτώ ομάδες χορού Shen Yun Performing Arts.

Ο κος Νάτσεφ ολοκλήρωσε τη 10η σεζόν του με το Shen Yun νωρίτερα φέτος. Έχει διευθύνει τη συμφωνική ορχήστρα σε γνωστές αίθουσες συναυλιών όπως το Κάρνεγκι Χολ, το Κέντρο Κένεντι, η Όπερα του Τόκιο και πολλές άλλες.

Περισσότερες πληροφορίες στο ShenYunSymphony.com.

Της Catherine Yang

Επιμέλεια: Αλία Ζάε

«Γρήγορα δεξιοτεχνικά περάσματα, συναίσθημα και στιβαρή τεχνική αξιοποιούνται όποτε χρειάζεται, εκείνο όμως που καθηλώνει στις ερμηνείες του Λουγκάνσκι είναι ο τρόπος του να εισχωρεί βαθιά στην ουσία, κάτω από την επιφάνεια.»

«Ένας από τους εκπληκτικότερους καλλιτέχνες της εποχής μας.»

«Πιανίστας απίστευτης ευαισθησίας που δίνει έμφαση στη μουσική και όχι στον εαυτό του.»

«Οι τεχνικές του δυνατότητες θα έκαναν την πλειονότητα των συναδέλφων του να χλωμιάσουν.»

Αυτά είναι μερικά μόνο από όσα έχει γράψει ο διεθνής Τύπος για τον βιρτουόζο σολίστ του πιάνου Νικολάι Λουγκάνσκι.

Γεννημένος το 1972 στη Μόσχα, ήταν ένα από τα παιδιά-θαύματα της μουσικής, που έπαιξε μια σονάτα του Μπετόβεν σε ηλικία 5 ετών, την οποία απομνημόνευσε απλώς ακούγοντάς την. Σπούδασε πιάνο στην Κεντρική Μουσική Σχολή της Μόσχας και στο Ωδείο της Μόσχας, με δασκάλους τους Τατιάνα Κέστνερ, Τατιάνα Νικολάιεβα και Σεργκέι Ντορένσκι.

Είναι πολλάκις βραβευμένος σε διαγωνισμούς πιάνου, κυρίως κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, με σημαντικότερο το Ασημένιο Μετάλλιο στον Διεθνή Διαγωνισμό Τσαϊκόφσκι το 1994, όπου δεν δόθηκε το πρώτο βραβείο εκείνη τη χρονιά.

Έχει ηχογραφήσει δίσκους με αρκετές δισκογραφικές εταιρείες, με πιο πρόσφατη τη Harmonia Mundi, με την οποία έχει αποκλειστικό συμβόλαιο από το 2018. Επίσης, διδάσκει στο Ωδείο της Μόσχας.

Φέτος, επιστρέφει στην Αθήνα στις 23 Νοεμβρίου για ένα ρεσιτάλ με έργα Ραχμάνινοφ στον Φιλολογικό Σύλλογο «Παρνασσός».

Ο Ρώσος βιρτουόζος, που έχει συνδέσει το όνομα του με τον Σεργκέι Ραχμάνινοφ, καθώς θεωρείται από τους σημαντικότερους ερμηνευτές έργων για πιάνο του μεγάλου συνθέτη, θα ερμηνεύσει τις Παραλλαγές πάνω σε ένα θέμα του Σοπέν, έργο 22, Études-Tableaux, έργο 33, Σονάτα για πιάνο αρ. 1 σε ρε ελάσσονα, έργο 28.

Το ρεσιτάλ πιάνου του Νικολάι Λουγκάνσκι πραγματοποιείται στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για το Έτος Ραχμάνινοφ για τα 150 χρόνια από τη γέννηση του συνθέτη.

* * * * *

Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στις 20:30, στην Κεντρική Αίθουσα του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός», πλατεία Καρύτση 8, τηλ. 210 322 1917 – 5310.

Διάθεση εισιτηρίων:  www.ticketservices.gr
Πανεπιστημίου 39, τηλ. 210 7234567.

 

Ο Βούδας είχε πει ότι «σε ένα σωρό από σκουπίδια … ο λωτός θα φυτρώσει». Πράγματι, τα σκουπίδια που οι άνθρωποι έχουν συσσωρεύσει στον κόσμο – βία, φθόνος, απληστία – υπήρξαν το έδαφος πάνω στο οποίο άλλοι άνθρωποι με τη σειρά τους δημιούργησαν μεγαλειώδη έργα τέχνης, τα οποία αντιπροσωπεύουν ένα ιδανικό, μια πραγματικότητα ανώτερη από τη δική μας, που καθοδηγεί και εμψυχώνει και δίνει νόημα και σκοπό στη ζωή μας.

 

Στις 9 ή στις 10 Οκτωβρίου 1813, στο μικροσκοπικό ιταλικό χωριουδάκι Λε Ρονκόλε, γεννήθηκε ο Τζουζέπε Φορτουνίνο Φραντσέσκο Βέρντι. Οι σπόροι της ιδιοφυΐας του έμελλε να ριζώσουν και να ανθίσουν στο πικρό έδαφος της φτώχειας και της πολιτικής καταπίεσης.

Η μουσική βρίσκει τους δικούς της και κατέκτησε αμέσως τον μικρό Τζουζέπε, όταν ως 7χρονο παπαδάκι άκουσε για πρώτη φορά το εκκλησιαστικό όργανο του καθεδρικού ναού. Επηρεάστηκε τόσο έντονα που πάγωσε επί τόπου, με αποτέλεσμα ένας ιερέας που εκνευρίστηκε να τον σπρώξει βίαια, κάνοντας τον να πέσει από τα σκαλιά της Αγίας Τράπεζας. Το επεισόδιο αυτό έπεισε τον Κάρλο Βέρντι να στείλει τον γιο του για μαθήματα μουσικής – στον ίδιο μάλιστα οργανοπαίχτη του οποίου το παίξιμο προκάλεσε εκείνη την πτώση.

Ο Βέρντι και η όπερα

Μόλις 19 χρόνια αργότερα, η πρώτη του όπερα ανέβηκε στη Σκάλα, το μεγαλύτερο θέατρο της Ιταλίας. Είχε σημαντική επιτυχία, αλλά σημαδεύτηκε και από μία τραγωδία. Κατά τη διάρκεια της συγγραφής του πρώτου έργου του, ο νεαρός Βέρντι βίωσε τον θάνατο των δύο μικρών του κοριτσιών και, λίγο μετά την ολοκλήρωσή του, πέθανε η σύζυγός του, η οποία ήταν και η καλύτερη φίλη και η μούσα του ήδη από την παιδική του ηλικία.

Εκείνη την εποχή είχε συμβόλαιο για την παραγωγή μιας κωμωδίας – αποδείχθηκε η μόνη απόλυτη αποτυχία του. Ποτέ δεν συγχώρησε το κοινό που, αν και γνώριζε την τραγωδία και τη θλίψη του, γιουχάισε και σφύριξε στην πρεμιέρα. Η θλίψη έφερε έναν πρόωρο χειμώνα. Οι δημιουργικές δυνάμεις του συνθέτη αδρανοποιήθηκαν και αποφάσισε να μην ξαναγράψει ποτέ άλλη νότα, αλλά τι είναι τα σχέδια και οι αποφάσεις όταν ο Θεός, η ζωή ή η μοίρα έχει άλλα σχέδια;

Μετά από δύο χρόνια, τα αδρανή στοιχεία της ιδιοφυΐας του Βέρντι ξαναζωντάνεψαν. Ακολούθησε μια εκθαμβωτική άνοιξη, ένα γόνιμο καλοκαίρι και μια χρυσή συγκομιδή σπουδαίων έργων.

 

Ναμπούκο

Η τρίτη του όπερα και η πρώτη του μεγάλη επιτυχία ήρθε χάρη στην καλοσύνη του ιμπρεσάριου της Σκάλας Μπαρτολομέο Μερέλλι, ο οποίος αναγνώρισε τις τεράστιες δυνατότητες του συνθέτη. Κατά τη διάρκεια εκείνων των ζοφερών ημερών σιωπής, ο Μερέλλι του πρότεινε πότε πότε πιθανά θέματα για μια νέα όπερα. Τελικά, παρουσιάστηκε το τέλειο θέμα: επίκαιρο, σπλαχνικό και πολιτικά εκρηκτικό.

Η Ιταλία, εκείνη την εποχή, διεξήγαγε έναν σκληρό αγώνα για την ανεξαρτησία της από τη Γαλλία και την Αυστρία, και παρόλο που ο «Ναμπούκο» αφηγούνταν τη βιβλική ιστορία της κατάκτησης της Ιερουσαλήμ από τους Βαβυλώνιους, η ομοιότητα με τον δικό τους αγώνα ήταν ολοφάνερη για το ιταλικό κοινό.

Η ιστορία λέει ότι όταν, στην τρίτη πράξη της όπερας, οι Ισραηλίτες τραγούδησαν στην εξορία τους «Πήγαινε, σκέψη μου, με χρυσά φτερά. … Χαιρέτησε τον Ιορδάνη ποταμό και τους ερειπωμένους πύργους της Σιών», το αποτέλεσμα ήταν εκπληκτικό. Οι ζητωκραυγές σήκωσαν την οροφή της Σκάλας. Η παράσταση δεν μπορούσε να συνεχιστεί. Ο Βέρντι μεταφέρθηκε στους ώμους του κοινού στους γύρω δρόμους και έτσι επέστρεψε και στο θέατρο. Το ρεφρέν τραγουδήθηκε ξανά και το χειροκρότημα επαναλήφθηκε, ακολουθούμενο από μια δεύτερη μεταφορά γύρω από την πλατεία του θεάτρου. Το χορωδιακό «Va, pensiero», γνωστό σε κάθε Ιταλό, έγινε ο ύμνος του «Risorgimento», της ανεξαρτησίας και της ενοποίησης της Ιταλίας.

Είτε μια όπερα του Βέρντι ήταν επιτυχημένη είτε μια σχετική αποτυχία – και υπήρξαν πολλές τέτοιες – τα έργα του δεν ήταν ποτέ απλώς ψυχαγωγικά. «Θέλω την τέχνη, σε όποια μορφή κι αν εκδηλώνεται, όχι την ψυχαγωγία», έγραφε στον Γάλλο ιμπρεσάριο Καμίγ ντυ Λοκλ.

Στην «Κριτική της Κρίσης», ο Γερμανός φιλόσοφος Ιμμάνουελ Καντ έγραψε: «Αν οι καλές τέχνες δεν διαπνέονται από ηθικά ιδεώδη, τότε μπορούν να χρησιμεύσουν μόνο ως επιπόλαιες διασκεδάσεις». Τα ηθικά στοιχεία της συμπόνιας, της συγχώρεσης, της εντιμότητας και του να ξεπερνάς την απελπισία είναι πράγματι οι κινητήριες δυνάμεις πίσω από κάθε έργο του Βέρντι.

Ριγκολέττο

Η μουσική, με την αλχημεία της, μπορεί να μετατρέψει μια ιδέα σε συναίσθημα. Όταν ακούει κανείς τον «Ριγκολέττο», νιώθει βαθιά την ιδέα ότι κάθε άνθρωπος, πλούσιος ή φτωχός, όμορφος ή άχαρος, είναι πολύτιμος στα μάτια του Θεού. Η συμπόνια για τις δύο αβοήθητες ψυχές, που υποφέρουν από τα χέρια των προνομιούχων, ξυπνά μέσα μας, τουλάχιστον για μια στιγμή, το συναίσθημα που σίγουρα θα έφερνε ειρήνη σε αυτόν τον ταραγμένο κόσμο, αν μπορούσε να διατηρηθεί.

 

Ο «Ριγκολέττο», το ζενίθ της μέσης περιόδου του Βέρντι, είναι ένα σχεδόν τέλειο έργο. Δίνει την εντύπωση ότι, παρ’ όλη τη διανοητική μας προσπάθεια, υπάρχει κάτι σε αυτό που παραμένει πέρα από την πλήρη κατανόησή μας, που παραμένει ένα μυστήριο. Η χαρακτηριστική ομορφιά της τέχνης του Βέρντι, το μεγαλειώδες μελωδικό υλικό, η ζεστασιά, η γενναιοδωρία του πνεύματος και η αταλάντευτη ειλικρίνειά του έχουν μια εκφραστική δύναμη που συγκρίνεται ίσως, αλλά δεν ξεπερνιέται ποτέ στη μουσική μας παράδοση, ακόμη και από τον μεγάλο Μπαχ ή τον Μπετόβεν.

Αΐντα

Η «Αΐντα», που ολοκληρώθηκε όταν ο συνθέτης έγινε 58 ετών, είναι ίσως όχι μόνο το αριστούργημα της ύστερης περιόδου του, αλλά και το αποκορύφωμα της οπερατικής φόρμας. Οι χαρακτήρες, σε αντίθεση με τους περισσότερους ήρωες και ηρωίδες του παρελθόντος, γίνονται πολύ ζωντανοί λόγω της απλότητας των λόγων τους και της υπερβατικής ομορφιάς της μουσικής. Η ιστορία έχει μια συναρπαστική φόρα, καθώς το ένα γεγονός διαδέχεται το άλλο μέχρι το αμετάκλητο τέλος, και δεν χρειάζεται ούτε να αφαιρεθεί ούτε να προστεθεί έστω και μια νότα για να αυξηθεί η δραματική της δύναμη.

Το δράμα και η επίδειξη είναι, φυσικά, μέρος του είδους και τα στοιχεία αυτά είναι παρόντα εν αφθονία. Υπάρχουν παρελάσεις, χοροί, τρομπέτες και χορωδίες. Την πρεμιέρα παρακολούθησε ο λαμπερός beau monde, αξιωματούχοι και επώνυμοι από όλο τον κόσμο – ωστόσο, ο επίτιμος καλεσμένος, απαρατήρητος από τους περισσότερους, ήταν η αλήθεια.

Η αληθινή, ηλικίας χιλιάδων ετών, ιστορία αναφέρεται στον μοιραίο έρωτα μεταξύ ενός νεαρού άνδρα και μιας γυναίκας, ενώ οι δύο χώρες τους βρίσκονται σε πόλεμο. Το γεγονός ότι ήταν εξέχουσες προσωπικότητες, η κόρη ενός βασιλιά και ο διοικητής ενός στρατού, δεν έχει ιδιαίτερη σημασία. Αυτό που έχει σημασία είναι η αγάπη του ενός για τον άλλον, ισχυρότερη από τις κυβερνήσεις και τους δικαστές που τους πήραν μεν τη ζωή, χωρίς όμως να μπορέσουν να σκοτώσουν την αγάπη τους.

Te Deum

Τα δύο τελευταία έργα του Βέρντι ήταν θρησκευτικά. Ήταν πάντα άνθρωπος της θρησκείας και όλες οι παραγωγές του, ακόμη και ο «Φάλσταφ», είναι στον πυρήνα τους θρησκευτικές. Το «Te Deum» («Θεέ μου, Σε δοξολογούμε») είναι ένα τραγούδι ευχαριστίας και μια προσευχή για απελευθέρωση. Το έργο αντικατοπτρίζει την άποψη του συνθέτη για τον κόσμο: ότι η ζωή είναι μια ευλογία και ένα θαύμα, ότι είναι όμορφη αν και συχνά σκληρή και ότι «ο Κριτής θα έρθει» («Judex Venturus») και η δικαιοσύνη θα αποδοθεί.

Ο Τζουζέπε Βέρντι ήταν ένας από τους μεγάλους καλλιτέχνες και οραματιστές μας, αλλά τελικά ήταν κι αυτός ένας θνητός, με το δικό του μερίδιο της χαράς και της λύπης. Η χαρά είναι εύκολη για μας, αλλά η θλίψη είναι σκληρή, ένα πικρό ποτήρι από το οποίο όλοι μας πρέπει να πιούμε. Η προσφυγή μας, η προσφυγή του Βέρντι, το μόνο μέσο που έχει ο καθένας μας, είτε είναι μεγάλος είτε ταπεινός, είναι να πούμε τις προσευχές μας και ο καθένας με τον τρόπο του να μετουσιώσει αυτές τις θλίψεις σε κάτι ανώτερο – σε κάτι καλό, σε κάτι όμορφο.

Συνιστώμενη ακρόαση

Δεν θα μάθουμε ποτέ τις πρακτικές εκτέλεσης του Μπαχ ή του Μπετόβεν, αλλά έχουμε απόλυτη γνώση του πώς ο Βέρντι ήθελε να παίζεται και να τραγουδιέται η μουσική του. Ο μεγάλος μαέστρος Αρτούρο Τοσκανίνι, ο οποίος έπαιζε βιολοντσέλο στις ορχήστρες που διηύθυνε ο Βέρντι, τον είχε προετοιμάσει για την ιταλική πρεμιέρα του «Te Deum».

 

Αναζητήστε ζωντανές ηχογραφήσεις, εύκολα διαθέσιμες, με τον Τοσκανίνι να διευθύνει τόσο το «Te Deum» όσο και την 4η πράξη του «Ριγκολέττο» με τη σπουδαία σοπράνο Ζίνκα Μιλάνοφ. Η Μιλάνοφ μπορεί επίσης να ακουστεί σε αυτό που ένας κριτικός αποκάλεσε την αριστοκράτισσα των ηχογραφήσεων της «Αΐντα», με τον τενόρο Γιούσι Μπγιόερλινγκ. Υπάρχει επίσης μια συγκλονιστική εκτέλεση του «Va, pensiero» υπό τη διεύθυνση του Λαμπέρτο Γκαρντέλλι.

Του Raymond Beegle

Επιμέλεια: Αλία Ζάε

Οι διάφοροι φωνητικοί τύποι της όπερας μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση ακόμη και στους επαγγελματίες τραγουδιστές. Για αιώνες, η ευρωπαϊκή παράδοση της κλασικής μουσικής έχει κατατάξει τις διαφορετικές φωνές της όπερας σε επτά κύριες κατηγορίες, που συνήθως ορίζονται από τη φωνητική έκταση του τραγουδιστή.

Εντός αυτών των επτά κατηγοριών φωνής, υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες, όπως λυρική, κολορατούρα ή δραματική, που σχετίζονται με παράγοντες όπως το βάρος ή το ηχόχρωμα. Το φωνητικό βάρος αναφέρεται στο πόσο ελαφριά ή βαριά μπορεί να τραγουδήσει ένας τραγουδιστής, ενώ το φωνητικό ηχόχρωμα αναφέρεται στην ποιότητα του ήχου. Αν και κάθε φωνή είναι μοναδική, αυτές οι φωνητικές κατηγορίες βοηθούν τους τραγουδιστές να επιλέξουν τα σωστά κομμάτια για τον τύπο της φωνής τους. Είναι επίσης ένας τρόπος να σέβονται το πρωτότυπο έργο του συνθέτη, καθώς κάθε συγκεκριμένος ρόλος προορίζεται συνήθως για ένα συγκεκριμένο είδος φωνής.

Τύποι γυναικείων φωνών

Η φωνή της σοπράνο είναι ίσως η πιο γνωστή και αναγνωρίσιμη από όλες τις φωνές της όπερας. Οι σοπράνο έχουν την υψηλότερη φωνή τραγουδιού από όλες και μπορούν εύκολα να πετύχουν υψηλές νότες. Δεδομένου ότι η υψηλή περιοχή μπορεί να ακουστεί πάνω από την ορχήστρα, αυτοί οι τύποι φωνών έχουν συχνά τους πιο εξέχοντες ρόλους και, ως εκ τούτου, είναι συχνά οι ηρωίδες, όπως η Βιολέτα στο «Λα Τραβιάτα» του Βέρντι ή η Ιουλιέτα στο «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» του Γκουνό.

Ορισμένες από τις πιο διάσημες τραγουδίστριες της όπερας ήταν σοπράνο, όπως η Μαρία Κάλλας και η Ρενάτα Τεμπάλντι, και πολλές από τις σημερινές διάσημες τραγουδίστριες είναι επίσης σοπράνο, όπως η Ρενέ Φλέμινγκ και η Νταϊάνα Νταμράου.

Με εύρος ελαφρώς χαμηλότερο από αυτό της σοπράνο, η μέτζο σοπράνο (μεσόφωνος) έχει πιο πλούσιο ήχο και συνήθως παίζει δευτερεύοντες ρόλους στις όπερες, με λίγες εξαιρέσεις, όπως η Κάρμεν στην «Κάρμεν» του Μπιζέ ή η Ροζίνα στον «Κουρέα της Σεβίλλης» του Ροσσίνι.

Οι μεσόφωνοι συχνά υποδύονται κακοποιούς, μητέρες ή ακόμη και νεαρούς άνδρες (που ονομάζονται «ρόλοι με παντελόνι»), όπως ο Κερουμπίνο στους «Γάμους του Φίγκαρο» του Μότσαρτ. Διάσημες μεσόφωνοι είναι οι Τζέσυ Νόρμαν, Σεσίλια Μπαρτολί και Τζόις Ντι Ντονάτο.

 

Η κοντράλτο είναι ο χαμηλότερος τύπος γυναικείας φωνής και επίσης ο σπανιότερος. Οι κοντράλτο συχνά υποδύονται μάγισσες, άνδρες ή σοφότερες ηλικιωμένες γυναίκες, αλλά τις περισσότερες φορές αυτοί οι ρόλοι ερμηνεύονται από μέτζο-σοπράνο με χαμηλότερη έκταση. Διάσημοι ρόλοι κοντράλτο περιλαμβάνουν την Έρντα από τον «Ρινόκερο» του Βάγκνερ και την Ουλρίκα από τον «Χορό με μάσκες» του Βέρντι.

Όσον αφορά τις διάσημες κοντράλτο, μερικές αξιοσημείωτες είναι η Καθλήν Φεριέ και η Νάταλι Στούτζμαν.

Τύποι ανδρικών φωνών

Ο κόντρα-τενόρος είναι ο σπανιότερος τύπος ανδρικής φωνής και ο υψηλότερος σε φωνητικό εύρος, ισοδύναμος με τη μέτζο-σοπράνο σε ύψος. Πολύ δημοφιλής κατά την εποχή του Μπαρόκ (περίπου 1600-1750), οι κόντρα-τενόροι ουσιαστικά εξαφανίστηκαν κατά τη ρομαντική εποχή (περίπου 1830-1900), αλλά επανέκαμψαν τον 20ό αιώνα χάρη σε συνθέτες όπως ο Μπέντζαμιν Μπρίτεν, ο οποίος έγραψε ειδική μουσική για κόντρα-τενόρους.

Οι κόντρα τενόροι τραγουδούν επίσης ρόλους μπαρόκ, όπως ο Οτόνε στην «Αγριππίνα» του Χαίντελ, ή ρόλους καστράτων, καθώς η πρακτική αυτή έχει ευτυχώς καταργηθεί. Τον 17ο και 18ο αιώνα, ήταν σύνηθες να ευνουχίζονται οι άνδρες τραγουδιστές στον κόσμο της όπερας για να διατηρείται μια φωνή που θα μπορούσε να ανεβαίνει ομαλά από τις χαμηλές στις υψηλές περιοχές. Στις μέρες μας, οι κόντρα τενόροι αντικαθιστούν αυτούς τους τραγουδιστές χρησιμοποιώντας ένα φωνητικό φαλτσέτο, μια μέθοδο που τους επιτρέπει να τραγουδούν υψηλότερες νότες.

 

Ο τενόρος έχει την υψηλότερη ανδρική φωνή μετά τον κόντρα τενόρο και είναι η πιο συνηθισμένη ανδρική φωνή στην όπερα. Καθώς οι υψηλότερες φωνές τείνουν να ακούγονται νεότερες, οι τενόροι συνήθως υποδύονται τους νεαρούς ή ρομαντικούς ήρωες της όπερας, όπως ο Ζίγκφριντ στον «Κύκλο του δαχτυλιδιού» του Βάγκνερ ή ο Εντγκάρντο στη «Λουτσία ντι Λαμερμούρ» του Ντονιτσέτι.

Τρεις είναι οι πιο διάσημοι τενόροι στον κόσμο: ο Λουτσιάνο Παβαρότι, ο Πλάθιντο Ντομίνγκο και ο Χοσέ Καρέρας. Υπάρχουν, ωστόσο, και πολλοί άλλοι γνωστοί και εξαιρετικοί τενόροι, όπως ο Γιόνας Κάουφμαν και ο Χουάν Ντιέγκο Φλόρες.

Το εύρος του βαρύτονου βρίσκεται στη μέση της φυσικής ανδρικής φωνής. Οι βαρύτονοι τραγουδούν ποικίλους ρόλους, από μη αγαπημένους συζύγους έως κακοποιούς, όπως για παράδειγμα ο κόμης Αλμαβίβα στους «Γάμους του Φίγκαρο» του Μότσαρτ. Η βαρύτονη φωνή απέκτησε ιδιαίτερη σημασία στην όπερα του 19ου αιώνα, καθώς ο Βέρντι χρησιμοποίησε βαρύτονους στις πιο γνωστές όπερές του, συμπεριλαμβανομένων των «Ριγκολέττο», «Ναμπούκο» και «Οθέλλος». Διάσημοι βαρύτονοι είναι ο Ντήτριχ Φίσερ-Ντίσκαου, ο Χέρμαν Πρέι και ο Μπράιν Τέρφελ.

Η μπάσα φωνή είναι η χαμηλότερη ανδρική φωνή της όπερας. Συχνά συνδέεται με μορφές εξουσίας, όπως ο Σάραστρο στον «Μαγικό αυλό» του Μότσαρτ ή με χιουμοριστικούς χαρακτήρες όπως ο γιατρός Μπάρτολο στον «Κουρέα της Σεβίλλης» του Ροσσίνι. Οι πιο φημισμένοι μπάσοι είναι οι Κουρτ Μολ, Μπόρις Κριστόφ, Ρουτζέρο Ραϊμόντι και Ρενέ Παπέ.

Το γερμανικό σύστημα Fach

Όταν οι κλασικοί τραγουδιστές γνωρίζουν τη φωνητική τους περιοχή και την κατηγορία τους, μπορούν να χρησιμοποιήσουν άλλες υπο-φωνητικές περιοχές εντός της κατηγορίας τους για να τελειοποιήσουν την τέχνη τους. Το σύστημα Fach είναι το πιο γνωστό και αναπτύχθηκε τον 19ο αιώνα από τις γερμανικές εταιρείες όπερας. Το σύστημα αυτό εξακολουθεί να είναι ένα από τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα συστήματα στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική σήμερα.

Παρά τη δημοτικότητά του, το σύστημα Fach είναι μια από τις πιο συγκεχυμένες έννοιες στην όπερα, καθώς έχει πάνω από 25 υποκατηγορίες που συχνά μπορεί να επικαλύπτονται και οι οποίες διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Το σύστημα αυτό κατατάσσει τους διαφορετικούς τύπους φωνών της όπερας ανάλογα με το εύρος, το βάρος (πόσο καλά προβάλλει η φωνή) και το ηχόχρωμα (την ποιότητα του ήχου).

Οι τραγουδιστές μπορεί να έχουν το ίδιο εύρος, αλλά όχι το ίδιο βάρος ή ηχόχρωμα και, ως εκ τούτου, δεν θα είναι κατάλληλοι να τραγουδήσουν τους ίδιους ρόλους. Δεν μπορούν όλες οι σοπράνο να τραγουδήσουν τη Βασίλισσα της Νύχτας στον «Μαγικό αυλό» του Μότσαρτ, έναν ρόλο κολορατούρας σοπράνο. Ή μάλλον, μπορούν, αλλά δεν θα ταιριάζει με τον τύπο της φωνής τους και αυτό μπορεί να βλάψει τη φωνή τους με την πάροδο του χρόνου.

 

Γενικά, οι σοπράνο εντάσσονται σε μία από τις πέντε αυτές κατηγορίες: soubrette, coloratura, lyric, spinto ή dramatic. Η soubrette ή ελαφριά σοπράνο έχει ελαφρύ και φωτεινό ήχο, ιδανικό για ρόλους που απαιτούν ελαφρότητα στην ερμηνεία τους, όπως η Σουζάνα στο έργο του Μότσαρτ «Οι Γάμοι του Φίγκαρο».

Η ελαφριά σοπράνο διαφέρει πολύ από την κολορατούρα σοπράνο, η οποία μπορεί εύκολα να τραγουδήσει υψηλές και γρήγορες νότες, που αντιπροσωπεύουν ακραία συναισθήματα, σε απαιτητικούς ρόλους όπως η Κονστάνσε στο «Απαγωγή από το σεράι» του Μότσαρτ.

Η λυρική σοπράνο έχει θερμότερο τόνο και ευρύτερο φωνητικό εύρος από την ελαφριά σοπράνο, και συχνά είναι η ηρωίδα, όπως η Μιμί στο «Λα μποέμ» του Πουτσίνι. Η spinto σοπράνο έχει μεγαλύτερη φωνητική κλίμακα από τη λυρική σοπράνο και συχνά ερμηνεύει πιο γενναίες ηρωίδες με μεγάλες κορυφώσεις, όπως η Λεονόρα στο «Ιλ Τροβατόρε» του Βέρντι.

Τέλος, η δραματική σοπράνο είναι ο πιο ισχυρός τύπος της φωνής της σοπράνο, με μεγαλύτερη φωνή και πιο δραματικούς ρόλους, όπως η «Ηλέκτρα» του Στράους.

Οι μεσόφωνοι μπορούν επίσης να είναι κολορατούρες, δραματικές ή λυρικές. Τα γενικά χαρακτηριστικά παραμένουν τα ίδια με αυτά των σοπράνο, αλλά οι μεσόφωνοι έχουν χαμηλότερη έκταση. Διάσημοι ρόλοι μεσόφωνου σε αυτές τις υποκατηγορίες περιλαμβάνουν την Αντζελίνα στο «Λα Τσενερεντόλα» του Ροσίνι (μεσόφωνος κολορατούρα), την Αζουτσένα στο «Ιλ Τροβατόρε» του Βέρντι (δραματική μεσόφωνος) και τον Κερουμπίνο στους «Γάμους του Φίγκαρο» του Μότσαρτ (λυρική μεσόφωνος).

Όσον αφορά τις κοντράλτο, η διάκριση Fach γίνεται περισσότερο με βάση τον χαρακτήρα παρά τη φωνητική ποιότητα, κάτι που ισχύει και για τους κόντρα τενόρους.

Όσον αφορά τις ανδρικές φωνές, τις περισσότερες υποδιαιρέσεις τις έχουν οι τενόροι, όπως συμβαίνει με τις σοπράνο για τις γυναικείες φωνές. Υπάρχουν συνήθως τέσσερεις κοινοί τύποι τενόρων: λυρικός, spinto, δραματικός και heldentenor. Ο λυρικός τενόρος είναι συνήθως ο νεαρός άνδρας που είναι ερωτευμένος με την ηρωίδα και έχει ζεστή ποιότητα ήχου, όπως ο Αλφρέντο στην «Τραβιάτα» του Βέρντι.

Ο τενόρος spinto είναι παρόμοιος με τον λυρικό τενόρο σε έκταση, αλλά έχει υψηλότερες νότες και συχνά παίζει ηρωικούς ρόλους, όπως ο Δον Χοσέ στην «Κάρμεν» του Μπιζέ. Ο δραματικός τενόρος είναι ισχυρός και μπορεί να παράγει αρκετές υψηλές νότες με πλούσιο ήχο, όπως ακριβώς και η δραματική σοπράνο ή η μέτζο σοπράνο. Τέλος, ο χέλντεν τενόρος, γνωστός και ως τενόρος του Βάγκνερ, υποδύεται βαγκνερικούς ήρωες και έχει πιο ογκώδη φωνή.

Οι βαρύτονοι μπορούν επίσης να είναι λυρικοί ή δραματικοί, όπως ο Παπαγκένο στον «Μαγικό αυλό» του Μότσαρτ ή ο Σκάρπια στην «Τόσκα» του Πουτσίνι. Μπορούν επίσης να είναι βαρύτονοι χαρακτήρων, γνωστοί και ως «βαρύτονοι του Βέρντι». Πρόκειται για έναν τύπο φωνής που χαρακτηρίζει τις όπερες του Βέρντι και είναι ένας σπάνιος τύπος φωνής, καθώς αυτοί οι ρόλοι απαιτούν από τους τραγουδιστές να τραγουδούν τόσο χαμηλές όσο και υψηλές νότες, ενώ ενσαρκώνουν έναν δραματικό χαρακτήρα, όπως ο «Μάκβεθ» του Βέρντι.

Τέλος, υπάρχουν συνήθως τρεις τύποι μπάσου: μπάσος-βαρύτονος, buffo και basso profundo. Ο μπάσος-βαρύτονος βρίσκεται ανάμεσα στον βαρύτονο και τον μπάσο και είναι ιδανικός για να τραγουδήσει βαγκνερικούς ρόλους, όπως ο Βόταν στο «Δαχτυλίδι». Σε αντίθεση με τον μπάσο-βαρύτονο, ο basso buffo ερμηνεύει κωμικούς ρόλους με εκτεταμένες γλωσσοδέτες, όπως ο Δον Μανίφικο στην «Λα Τσενερεντόλα» του Ροσσίνι. Όσο για τον basso-profundo, είναι ο χαμηλότερος τύπος φωνής στην όπερα, με χαρακτηριστικό ρόλο τον Σαράστρο στον «Μαγικό αυλό» του Μότσαρτ.

Ορισμένες φωνές είναι τόσο μοναδικές που δεν ταιριάζουν στο σύστημα Fach, ενώ κάποιες άλλες μπορούν να τραγουδήσουν ένα ευρύ φάσμα ρόλων.Αυτή ήταν και η περίπτωση της Μαρίας Κάλλας, μιας από τις πιο εξέχουσες μορφές της όπερας όλων των εποχών.

 

Ενώ το σύστημα Fach μπορεί να είναι χρήσιμο για ορισμένες ομάδες όπερας και τραγουδιστές, υπάρχει πάντα ένα ισχυρό στοιχείο υποκειμενικότητας. Η φωνή μπορεί να αλλάξει με την ηλικία, και μια λυρική σοπράνο μπορεί να γίνει δραματική σοπράνο ή ακόμη και να μετατραπεί σε μέτζο. Η ταξινόμηση της φωνής δεν είναι μια ακριβής επιστήμη.

Της Ariane Triebswetter

Επιμέλεια: Αλία Ζάε

Μια φιλόξενη διοργάνωση, το Διεθνές Φεστιβάλ Εκκλησιαστικού Οργάνου «ΑΝΩ», έφερε και φέτος στην Ερμούπολη οργανίστες και μουσικούς διεθνούς εμβέλειας, δίνοντας την ευκαιρία σε ένα πολυπληθές ετερόκλητο κοινό να παρακολουθήσει μια σειρά συναυλιών με έργα περισσότερο ή λιγότερο γνωστών συνθετών από διάφορες μουσικές περιόδους μέχρι αυτοσχεδιασμούς κι ένα ευφυές πάντρεμα παλαιότερων και σύγχρονων έργων.

Στον Καθεδρικό Ναό Αγίου Γεωργίου στην Άνω Σύρο, το ρεσιτάλ του Τζιανλούκα Λιμπερτούτσι, οργανίστα του Βικαριάτου για την Πόλη του Βατικανού στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου της Ρώμης περιελάμβανε έργα γνωστών συνθετών, όπως Μπαχ, Βιβάλντι και Φρεσκομπάλντι, αλλά και λιγότερο γνωστών, καλύπτοντας σχεδόν όλες τις περιόδους της μουσικής, από το 1600 μέχρι σήμερα.

Πριν τη συναυλία, στο προαύλιο του ναού, το κοινό καλωσόριζε ένα σύνολο πνευστών από μέλη της Φιλαρμονικής του Δήμου Σύρου – Ερμούπολης.

Εντυπωσιακή ήταν η διασκευασμένη εκτέλεση της Φραγκοσυριανής που γέμισε με το ξεχωριστό της ηχόχρωμα, συναίσθημα, την κατάμεστη αίθουσα του ναού.

Σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο, φιλοξενήθηκε παράλληλα, σε συνεργασία με το Τσεχικό Κέντρο της Αθήνας, η έκθεση «Διάσημοι Τσέχοι Συνθέτες» (Σμέτανα / Ντβόρζακ / Γιάνατσεκ / Μαρτίνου) του Εθνικού Μουσείου της Πράγας παρουσιάζοντας τις σπουδαίες προσωπικότητες των 4 Τσέχων συνθετών, οι οποίοι αποτελούν τον πυρήνα της λεγόμενης τσεχικής κλασικής μουσικής με επιδράσεις πέρα από τα σύνορα της χώρας τους.

Η δεύτερη εκδήλωση στο πλαίσιο του Φεστιβάλ ήταν το αποτέλεσμα της σύμπραξης δύο εξαιρετικών μουσικών, του οργανίστα Μίχαου Μαρκουσέφσκι (Πολωνία) και της σολίστριας κόρνου Μαρτίνα Ράιτμαν (Γερμανία). Η συναυλία πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με την Πρεσβεία της Πολωνικής Δημοκρατίας και την Πρεσβεία της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας στην Αθήνα. Και αυτής της συναυλίας προηγήθηκε το καλωσόρισμα του κοινού με τρεις φανφάρες από σύνολο πνευστών μελών της Φιλαρμονικής του Δήμου Σύρου – Ερμούπολης, στο προαύλιο του ναού.

Οι άνθρωποι που έχουν εμφυσήσει πνοή στο Φεστιβάλ

Πολύτιμο στην όλη διαδικασία είναι ότι το Φεστιβάλ Εκκλησιαστικού Οργάνου «ΑΝΩ» δεν είναι απλώς ένα ακόμη φεστιβάλ μεταξύ πολλών που φιλοξενούνται κάθε χρόνο στην πολιτιστικά δραστήρια Ερμούπολη.

Αποτελεί έναν ζωντανό οργανισμό που έκανε δειλά τα πρώτα του βήματα πριν από επτά χρόνια, εξελίσσεται και προχωρά με όραμα και καινοτομίες. Ο εκτελεστικός διευθυντής του Φεστιβάλ Χάρης Βεκρής, πάντα δημιουργικός και πρωτοπόρος, έχει καταφέρει με τους ανθρώπους που αναλαμβάνουν την καλλιτεχνική ευθύνη, αλλά και τη σταθερή στήριξη του σεβασμιότατου καθολικού Επισκόπου Σύρου π. Πέτρου Στεφάνου να δημιουργήσει έναν δυναμικό θεσμό που ωριμάζει παραγωγικά και ανεβαίνει διαρκώς επίπεδο.

Σε σύντομη τοποθέτησή του, ο κος Βεκρής αναφέρθηκε ταυτόχρονα στη συμβολή της διοργάνωσης στην προβολή και αναζωογόνηση του μεσαιωνικού οικισμού της Άνω Σύρου, επισημαίνοντας πως η προσπάθεια αυτή δεν διακόπηκε ούτε κατά την περίοδο της πανδημίας. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του «ΑΝΩ», ο μαέστρος Στέφανος Τσιαλής, ευχαρίστησε στη συνέχεια όλους τους εθελοντές του Φεστιβάλ για την ανεκτίμητη προσφορά τους στη στήριξη του θεσμού και δήλωσε ενθουσιασμένος που του δίνεται η ευκαιρία και τα εφόδια για να συμβάλει κι εκείνος στην ανάπτυξη της πολιτιστικής ζωής της ιδιαίτερης πατρίδας του. Πολύτιμο εργαλείο, για μια ακόμη φορά, ήταν τα σχόλια του συμβούλου προγράμματος του Φεστιβάλ Νίκου Κανελλόπουλου, μέσα από τα οποία το κοινό γνώρισε λεπτομέρειες για το πρόγραμμα που παρουσιάστηκε και το οποίο περιλάμβανε από συνθέσεις του W.A. Mozart, μέχρι τον «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» και τον «Χάρι Πότερ».

Από τον Μότσαρτ στον Μορικόνε

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ήταν η εκδήλωση που φιλοξενήθηκε στο προαύλιο του Ησυχαστηρίου «Παναγία της Ελπίδος» της Ιεράς Μονής των Αδελφών του Ελέους, στην Ερμούπολη, όπου το σύνολο εγχόρδων «Athens Classical Players», αποτελούμενο από μουσικούς της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, παρουσίασε ένα ξεχωριστό πρόγραμμα με έργα των Μότσαρτ, Μπέλα Μπάρτοκ, Αράμ Χατσατουριάν, Νίκου Σκαλκώτα και Ένιο Μορικόνε. Άλλωστε και μόνο ο τίτλος της εκδήλωσης, «Από τον Μότσαρτ στον Μορικόνε», κινούσε το ενδιαφέρον. Το κοινό είχε την ευκαιρία να ταξιδέψει μελωδικά σε μια μαγική ατμόσφαιρα από ένα ανοιχτό μπαλκόνι στο Αιγαίο.

Οι εκδηλώσεις ολοκληρώθηκαν με έργα για εκκλησιαστικό όργανο και φωνή, στον Καθεδρικό Ναό Αγίου Γεωργίου Άνω Σύρου, με τον Τσέχο οργανίστα Κάρελ Μαρτίνεκ και τη συριανής καταγωγής υψίφωνο Χριστίνα Ασημακοπούλου.

Το επετειακό πρόγραμμα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για τη συμπλήρωση των 100 ετών από τη γέννηση της Μαρία Κάλλας κορυφώνεται με ένα μεγάλο Γκαλά Όπερας με τίτλο «Η Κάλλας στο Ηρώδειο» στις 16 Σεπτεμβρίου 2023 στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού. Τέσσερις διακεκριμένες υψίφωνοι με διεθνή καταξίωση, οι Άννα Πιρότσι, Κάθριν Φόστερ, Βασιλική Καραγιάννη και Νίνα Μινασιάν, θα ερμηνεύσουν τις άριες εκείνες που η Κάλλας σημάδεψε με την ερμηνεία της στις ιστορικές εμφανίσεις της στο Ηρώδειο το 1944 και το 1957. Την Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής θα διευθύνει ο σπουδαίος Γάλλος αρχιμουσικός Φιλίπ Ωγκέν. Η προπώληση των εισιτηρίων για το γκαλά ξεκίνησε την Τρίτη 25 Ιουλίου 2023 στα Ταμεία της ΕΛΣ και την ticketservices.gr.

Η ελληνική σταδιοδρομία της Μαρίας Κάλλας έχει συνδεθεί με το Ωδείο Ηρώδου Αττικού σε δύο διαφορετικές χρονικές περιόδους. Έναν χρόνο πριν εγκαταλείψει την Αθήνα για τη Νέα Υόρκη, τον Ιούλιο του 1944, η Μαρία Καλογεροπούλου ερμηνεύει στο Ηρώδειο τη Σμαράγδα στην όπερα του Μανώλη Καλομοίρη «Ο πρωτομάστορας» σε μουσική διεύθυνση του ίδιου του συνθέτη και σκηνοθεσία Σωκράτη Καραντινού, ενώ λίγες μόλις μέρες αργότερα, τον Αύγουστο του 1944, θα ερμηνεύσει τη Λεονόρα στον «Φιντέλιο» του Μπετόβεν σε μουσική διεύθυνση Χανς Χαίρνερ και σκηνοθεσία Όσκαρ Βάλλεκ. Δεκατρία χρόνια αργότερα, το 1957, έχοντας ήδη κατακτήσει τον κόσμο η Μαρία Μενεγκίνι-Κάλλας θα επιστρέψει στο Ηρώδειο για ένα ιστορικό ρεσιτάλ στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, με άριες από τον «Τριστάνο και Ιζόλδη» του Ρίχαρντ Βάγκνερ, τη «Δύναμη του πεπρωμένου» και τον «Τροβατόρε» του Τζουζέππε Βέρντι, τη «Λουτσία ντι Λαμμερμούρ» του Γκαετάνο Ντονιτσέττι και τον «Άμλετ» του Αμπρουάζ Τομά, σε μουσική διεύθυνση του Αντονίνο Βόττο.

Με αυτό ακριβώς το ρεπερτόριο θα δοθεί στις 16 Σεπτεμβρίου 2023 -ημέρα του θανάτου της Κάλλας- στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού από την Εθνική Λυρική Σκηνή το Γκαλά με τίτλο «Η Κάλλας στο Ηρώδειο». Τέσσερις διεθνώς αναγνωρισμένες πρωταγωνίστριες της όπερας θα τιμήσουν τη Μαρία Κάλλας ερμηνεύοντας άριες από όπερες των Καλομοίρη, Μπετόβεν, Βάγκνερ, Βέρντι, Ντονιτσέττι, Τομά που η ίδια ερμήνευσε στο ρωμαϊκό ωδείο με τη σπάνια φωνητική της γκάμα και τις ασυνήθιστες δεξιοτεχνικές της ικανότητες, αφήνοντας αξεπέραστο στίγμα. Πρόκειται για τη σπουδαία Ιταλίδα δραματική υψίφωνο Άννα Πιρότσι, η οποία θριάμβευσε στο πρόσφατο ντεμπούτο της στον ρόλο της Μήδειας του Κερουμπίνι στην ΕΛΣ, την εκλεκτή του Φεστιβάλ του Μπαϊρόιτ δραματική υψίφωνο Κάθριν Φόστερ, τη διεθνώς καταξιωμένη Ελληνίδα κολορατούρα σοπράνο Βασιλική Καραγιάννη και τη νεαρή περιζήτητη κολορατούρα σοπράνο από την Αρμενία, Νίνα Μινασιάν.

Λίγα λόγια για το αφιέρωμα της ΕΛΣ στη Μαρία Κάλλας

Στο πλαίσιο των εορτασμών για τα 100 χρόνια από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας, η Εθνική Λυρική Σκηνή έχει προγραμματίσει και παρουσιάζει μια σειρά εκδηλώσεων για να τιμήσει την κορυφαία υψίφωνο του 20ού αιώνα, σε καλλιτεχνική επιμέλεια του Γιώργου Κουμεντάκη. Η αρχή του αφιερώματος έγινε τον Απρίλιο του 2023 με τη «Μήδεια» του Κερουμπίνι, ενώ στη συνέχεια, τον Μάιο του 2023, παρουσιάστηκε το πρώτο μέρος του «Unboxing Callas – Από την Κάλλας στη Μήδεια», εγκατάσταση σε τρεις πράξεις στο φουαγέ της ΕΛΣ. Από τον Σεπτέμβριο έως τον Δεκέμβριο του 2023 θα παρουσιαστούν το Γκαλά Όπερας «Η Κάλλας στο Ηρώδειο», η έκθεση «Unboxing Callas: Μια αρχειακή εξερεύνηση στη συλλογή Πυρομάλλη και το αρχείο της ΕΛΣ» στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, το ντοκιμαντέρ «Μαίρη, Μαριάνα, Μαρία – Τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας», το βίντεο-ρεσιτάλ «H Μαρία Κάλλας στην Ελλάδα, 1937-1945 – Το ρεπερτόριο που ποτέ δεν ακούσαμε…», καθώς και το εκπαιδευτικό εργαστήριο «Visualising the Voice of Maria Callas» σε συνεργασία με το DmLab του Πολυτεχνείου Κρήτης.

Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Γιώργος Κουμεντάκης σημειώνει: «Με το πρόγραμμα της ΕΛΣ για τα 100 χρόνια της Μαρίας Κάλλας, φιλοδοξούμε αφενός να φωτίσουμε τη σχέση της με τον Οργανισμό μας και αφετέρου να κάνουμε γνωστό τον μύθο της Κάλλας στις νεότερες γενιές, σαν ένα φωτεινό παράδειγμα ταλέντου, σκληρής εργασίας, αφοσίωσης, τελειομανίας, λάμψης.»

Το υπουργείο Πολιτισμού έχει εντάξει τον εορτασμό των 100 ετών από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας στον κατάλογο συνεορτασμού επετείων της UNESCO για το 2023. Στον ετήσιο κατάλογο περιλαμβάνονται προσωπικότητες τις οποίες η UNESCO τιμά για τη συμβολή τους στην ανάπτυξη της Επιστήμης, της Εκπαίδευσης, του Πολιτισμού και της Επικοινωνίας, με σκοπό την αναγνώριση και την προβολή της οικουμενικής διάστασης και σημασίας τους.

Χορηγός του προγράμματος της ΕΛΣ για τη Μαρία Κάλλας είναι η ΔΕΗ. Το πρόγραμμα υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.

Ν.Μπ.