Παράδοση

Ο Επισκέπτης του πλουσίου είναι ένα παραμύθι που μας διδάσκει να κοιτάμε πέρα από την εξωτερική εμφάνιση των ανθρώπων και να τους αντιμετωπίζουμε όλους με καλοσύνη, ανεξάρτητα από την κοινωνική τους θέση.

Αποτελεί μέρος μιας ειδικής συλλογής ηχητικών ιστοριών και πρωτότυπων εικονογραφήσεων για παιδιά, που συγκεντρώθηκαν και παράχθηκαν το 2012 στο πλαίσιο του προγράμματος «Αρχαία παραμύθια σοφίας» του Sound of Hope Radio Network.

Μια φορά κι έναν καιρό, ζούσε σε μια χώρα μακρινή ένας πολύ σοφός βασιλιάς. Μια μέρα, ενώ έκανε βόλτες με το άλογό του, πέρασε μπροστά από ένα όμορφο σπίτι. «Ποιος ζει σε αυτό το σπίτι;», ρώτησε ο βασιλιάς τον υπηρέτη του.

«Ω, βασιλιά», απάντησε ο υπηρέτης, «εκεί μένει ο πλουσιότερος άνθρωπος της χώρας. Κάθε μέρα παραθέτει υπέροχα γλέντια για τους πλούσιους φίλους του».

«Και τι κάνει για τους φτωχούς;», ρώτησε ο βασιλιάς.

«Τίποτα», απάντησε ο υπηρέτης.

Την επόμενη μέρα, ο βασιλιάς ντύθηκε με παλιά, κουρελιασμένα ρούχα και πήγε στο σπίτι εκείνου του πλουσίου. Ο άντρας καθόταν μπροστά στην πόρτα του. «Ω, σπουδαίε άνθρωπε», είπε ο βασιλιάς, σκύβοντας σε μια βαθιά υπόκλιση, «σε παρακαλώ, δώσε μου λίγο φαγητό και άφησέ με να ξεκουραστώ στο όμορφο σπίτι σου. Είμαι πεινασμένος και κουρασμένος.»

«Φύγε από εδώ», είπε ο πλούσιος με δυνατή και θυμωμένη φωνή. «Φύγε, αλλιώς θα φωνάξω τους υπηρέτες μου να σε χτυπήσουν. Δεν θέλω ζητιάνους γύρω από το σπίτι μου». Ο βασιλιάς απομακρύνθηκε με λύπη.

Την επόμενη μέρα, ντύθηκε πάλι με τα παλιά κουρελιασμένα ρούχα. Αλλά τα κάλυψε με ένα όμορφο μανδύα από μετάξι, διακοσμημένο με χρυσό και κοσμήματα. Με αυτήν την αμφίεση, ξαναπήγε στο σπίτι εκείνου του πλουσίου.

Όπως και την προηγουμένη, ο άντρας καθόταν μπροστά στην πόρτα του. Μόλις είδε τον ξένο με τον πλούσιο μανδύα, σηκώθηκε όρθιος και πήγε να τον χαιρετίσει. Παίρνοντας τον ξένο από το χέρι, τον οδήγησε μέσα στο σπίτι και σύντομα έστρωσε μπροστά του ένα υπέροχο γεύμα. «Φάε, φίλε μου», του είπε. «Είναι μεγάλη χαρά για μένα να φιλοξενώ έναν άντρα σαν εσένα στο σπίτι μου.»

Ο βασιλιάς πήρε λίγο από το πλούσιο φαγητό και το έσπασε σε μικρά κομμάτια. Αλλά αντί να τα φάει, τα έβαλε στις πτυχώσεις του πλούσιου μανδύα του.

«Γιατί δεν τρως το φαγητό;» ρώτησε ο πλούσιος. «Γιατί το βάζεις στον μανδύα σου;»

«Επειδή είναι ο μανδύας μου που ταΐζεις, και όχι εγώ», απάντησε ο βασιλιάς. «Χθες, ήρθα σε σένα ντυμένος σαν φτωχός και με έδιωξες. Σήμερα, επειδή φοράω αυτόν τον ωραίο μανδύα, με φιλεύεις. Αλλά είμαι ο ίδιος σήμερα όπως και χθες: είμαι ακόμα ο βασιλιάς σου.»

«Συγχώρεσέ με! Συγχώρεσέ με, ω, βασιλιά!» φώναξε ο πλούσιος. «Ήμουν υπερήφανος και εγωιστής. Αλλά από σήμερα, κανένας φτωχός δεν θα διωχθεί από το σπίτι μου. Μου έμαθες ότι ένας άνθρωπος είναι κάτι περισσότερο από τα ρούχα που φορά.»

Το κάστρο Μπορρομέο, γνωστό και ως Rocca d’Angera, βρίσκεται σε έναν μεγάλο βράχο με θέα στην πόλη Άντζερα, στη Λομβαρδία, στη βόρεια Ιταλία. Με πανοραμική θέα στη λίμνη Ματζόρε και τις Άλπεις, το οχυρωμένο κάστρο βρισκόταν σε στρατηγική τοποθεσία για να αμυνθεί από τις επιδρομές των ελβετικών και των βυζαντινών στρατευμάτων. Το κάστρο Μπορρομέο είναι ένα από τα καλύτερα διατηρημένα αριστουργήματα της ιταλικής μεσαιωνικής αρχιτεκτονικής.

Αρχικά, το κάστρο ανήκε στον αρχιεπίσκοπο του Μιλάνου, στη συνέχεια πέρασε στους Βισκόντι του Μιλάνου και αργότερα στους Μπορρομέο, οι οποίοι το κατέχουν μέχρι και σήμερα. Αποτελείται από πέντε κτίρια, τα οποία χτίστηκαν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, μεταξύ του 11ου και του 17ου αιώνα. Τα πέντε σώματα του κάστρου — ο πύργος του κάστρου (ο αρχικός οχυρωμένος πύργος επιφυλακής), η πτέρυγα Σκαλίτζερα, η πτέρυγα Βισκόντι, ο πύργος Τζοβάννι Βισκόντι και η πτέρυγα Μπορρομέι — περικλείουν μια εσωτερική αυλή. Αυτά τα κτίρια διατηρούν τα μοναδικά εμβληματικά χαρακτηριστικά τους.

Οι Βισκόντι πραγματοποίησαν σημαντικές εργασίες επέκτασης και διακόσμησης. Όταν ο Οττόνε Βισκόντι, αρχιεπίσκοπος και πρώτος άρχοντας του Μιλάνου, απέκτησε το κάστρο κατά τη μάχη του Ντέζιο (1277), προσέθεσε μια νέα πτέρυγα που ονομάζεται πτέρυγα Βισκόντι (ή πτέρυγα Οττονιάν), η οποία περιλαμβάνεται η Sala di Giustizia (Αίθουσα της Δικαιοσύνης). Ένας άγνωστος «Master of Angera» ζωγράφισε στην αίθουσα υπέροχες τοιχογραφίες, για τις οποίες λέγεται ότι είναι από τις «πλουσιότερες και πιο περίπλοκες στην ιταλική μεσαιωνική ζωγραφική».

Μεταξύ 1375 και 1385, ο Μπερναμπό Βισκόντι κατασκεύασε μια τρίτη πτέρυγα γνωστή ως Άλα Σκαλίτζερα (πτέρυγα Ντελλά Σκάλα) για τη σύζυγό του, Ρετζίνα Ντελλά Σκάλα.

Το τέταρτο κτίριο, που ονομάζεται πτέρυγα Μπορρομέι, περικλείει τη βόρεια πλευρά του κάστρου. Αρχικά χτίστηκε από την οικογένεια Βισκόντι, ενώ η οικογένεια Μπορρομέο πραγματοποίησε εκτεταμένες ανακαινίσεις — περιλαμβανομένης της προσθήκης μιας υπέροχης μπαρόκ σκάλας — τον 16ο και τον 17ο αιώνα. Ο Πύργος του Τζοβάννι Βισκόντι περιλαμβάνει την Αίθουσα της Δόξας του Μπορρομέο, την Αίθουσα του Καλού Ρωμαίου και την Αίθουσα της Μυθολογίας— ανάλογα με τα θέματα των πινάκων που τις  διακοσμούν.

 

 

 

 

 

 

Του James Baresel

Γνωρίζατε ότι οι μονομάχοι που αγωνίζονταν στη Ρώμη είχαν ποσοστό επιβίωσης 90%; Το νέο βιβλίο του Φρανσουά Ζιλμπέρ, «Μονομάχοι 1ος-5ος αιώνας μ.Χ.», μας παρουσιάζει μία εκ του σύνεγγυς άποψη για το βίαιο ‘άθλημα’ και τους πρωταγωνιστές του, την περίοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Το βιβλίο του Ζιλμπέρ δεν αφορά ενδιαφέροντα γεγονότα σχετικά με τους μονομάχους, τις αρένες τους, τους θεατές και το αποτέλεσμα του αγώνα, αλλά επικεντρώνεται κυρίως στο τι φορούσαν οι μονομάχοι, πώς προστατεύονταν, τα όπλα που χρησιμοποιούσαν και γιατί, και πώς με την πάροδο του χρόνου, ειδικά κατά τη διάρκεια και μετά τη βασιλεία του Κόμμοδου (180–192 μ.Χ.), ο οποίος έγινε και ο ίδιος μονομάχος, το ποσοστό επιβίωσης μεταξύ των μονομάχων μειώθηκε στο 50%.

Ο μονομάχος ως είδωλο

 

Ο συγγραφέας κάνει έναν παραλληλισμό μεταξύ της μείωσης του ποσοστού επιβίωσης και της μείωσης της δημοτικότητας των μονομαχιών, υπονοώντας ότι ίσως οι Ρωμαίοι που επισκέπτονταν το Κολοσσαίο δεν ήταν τόσο αιμοδιψείς όσο υπονοεί η δημοφιλής μυθοπλασία. Πριν από αυτή την παρακμή, όμως, ο Ζιλμπέρ σημειώνει πως «οι πιο ικανοί ανάμεσά τους ήταν αληθινά είδωλα για το πλήθος. Το να τους πλησιάζεις και να τους αγγίζεις είχε σχεδόν μαγικές ιδιότητες. […] Ο μονομάχος έγινε μια δημοφιλής φιγούρα, ακόμη και ένα πρότυπο δύναμης και θάρρους».

Τα πράγματα δεν ήταν όμως πάντα έτσι. Πριν από την έναρξη του Πριγκιπάτου (η μορφή διακυβέρνησης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας) στα τέλη του 1ου αιώνα π.Χ., οι μονομάχοι ήταν συνήθως «σκλάβοι ή καταδικασμένοι άνθρωποι», οι οποίοι στέλνονταν στις αρένες για να πεθάνουν (το Κολοσσαίο χτίστηκε τον 80 μ.Χ.). Ο Ζιλμπέρ, ωστόσο, πραγματεύεται και την εξέλιξη του αγωνίσματος, στο οποίο σταδιακά άρχισαν να συμμετέχουν και «ελεύθεροι άνδρες» ή ακόμη και γυναίκες που επέλεγαν την «gladiatura» ως καριέρα για φήμη και χρήματα.

Μορφή και λειτουργία

Αλλά τι ακριβώς φορούσαν οι μονομάχοι και, το πιο σημαντικό, τι όπλα κρατούσαν; Ο Ζιλμπέρ, σε συνδυασμό με εικόνες του Τζουζέπε Ράβα, περιγράφει τα κράνη, τις ασπίδες, τις περικνημίδες, τα περιζώματα, τα καλύμματα ώμων και τα προστατευτικά των βραχιόνων που φορούσαν οι μονομάχοι. Όπως σημειώνει ο συγγραφέας, αυτές οι στολές δεν επιλέχθηκαν τυχαία, αλλά φορούνταν από τάξεις μονομάχων, οι οποίες περιλαμβάνουν τους «eque», «thraex», «murmillo», «hoplomachus» και «retiarius».

Φυσικά, αυτά τα λατινικά και ελληνικά ονόματα δεν έχουν καμία σημασία για εμάς σήμερα, αλλά πριν από χιλιετίες, και ανάλογα με το ποια σχολή εκπαίδευσης μονομάχων παρακολουθούσε κανείς, αυτά σήμαιναν τα πάντα. Ακόμα και για τους θεατές, τα ονόματα είχαν σημασία. Έδωσαν τη δυνατότητα στους θεατές να γνωρίζουν τι είδους μάχη θα διεξαγόταν και επομένως ενδεχομένως θα τους δελέαζαν να παρακολουθήσουν.

Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί αρχαιολογικά ευρήματα για να περιγράψει την «γκλαντιατούρα», σημειώνοντας ακριβώς πού έγιναν αυτές οι ανακαλύψεις ή σε ποιο μουσείο φυλάσσονται σήμερα. Μαζί με τις εικόνες, οι οποίες είναι σχεδιασμένες με βάση τα ανακαλυφθέντα αρχαία ανάγλυφα και ψηφιδωτά, υπάρχουν πολυάριθμες φωτογραφίες που βοηθούν τους αναγνώστες να δουν ακριβώς πώς θα έμοιαζαν αυτοί οι μονομάχοι. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτά τα ανάγλυφα και τα ψηφιδωτά περιγράφουν τον τρόπο με τον οποίο αγωνίζονταν οι μαχητές.

Από την παρουσίαση τριαινών και σπαθιών χωρίς άκρη μέχρι περίτεχνα διακοσμημένα κράνη και κυκλικές ασπίδες, που λειτουργούσαν και ως επιπλέον όπλο, το «Μονομάχοι 1ος-5ος αιώνας μ.Χ.» αποδεικνύεται ένα διορατικό έργο για μια πτυχή του αρχαίου κόσμου που, εκ πρώτης όψεως, φαίνεται να μην έχει πραγματικά κανένα νόημα ή λογική.

Η διεξοδική παρουσίαση από τον Ζιλμπέρ της επιστήμης (και, λαμβάνοντας υπ’ όψιν ορισμένα από τα σχέδια στον εξοπλισμό και τα όπλα, της τέχνης) πίσω από το βίαιο άθλημα αποδεικνύει ότι οι μονομάχοι, οι εκπαιδευτές τους και οι οικονομικοί τους υποστηρικτές δεν έβλεπαν την επένδυση τους σε χρόνο, χρήματα, προσπάθεια, ιδρώτα και αίμα ως ασήμαντη. Όσο βάρβαροι και ανόητοι κι αν φαίνονται αυτοί οι αγώνες σήμερα, φαίνεται ότι δινόταν πολύ μεγαλύτερη προσοχή στον ίδιο τον αγώνα και τους μαχητές από ό,τι θα μπορούσε κανείς να φανταστεί.

Για όποιον ενδιαφέρεται να δει με μια πιο προσεκτική ματιά και να αποκτήσει μια τεκμηριωμένη κατανόηση ενός εντυπωσιακού αρχαίου θέματος που συνήθως προσπερνάται, το έργο των Ζιλμπέρ και Ράβα θα πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν.

«Μονομάχοι 1ος–5ος αιώνας μ.Χ.»
Των François Gilbert και Giuseppe Rava
Osprey Publishing, 26 Νοεμβρίου 2024
Χαρτόδετο, 64 σελίδες

Του Dustin Bass

Η Ναμ Σουν Αν κάθεται σκυμμένη στο πάτωμα της κουζίνας της, κάτω από χαμηλά φώτα και καφέ ντουλάπια. Φορώντας γάντια από λάτεξ, ανακατεύει λαχανικά και βότανα που έχουν υποστεί ζύμωση σε ένα μεγάλο μεταλλικό μπολ. Η ενήλικη κόρη της, η Σάρα, βιντεοσκοπεί τη μητέρα της και προσθέτει τη δική της αφήγηση.

«Ναι, φτιάχνει κίμτσι στο έδαφος», λέει η Σάρα. «Πολλοί με ρωτούν γιατί. Είναι πιο εργονομικό για τη μαμά μου… και είναι κάτι που έκαναν και οι πρόγονοί μας.»

Μαζί, οι δυο τους έχουν τραβήξει την προσοχή εκατοντάδων χιλιάδων ακολούθων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δίνοντας ζωή στην κορεάτικη κουζίνα με έναν νέο τρόπο μέσα από το ιστολόγιό τους και τη σελίδα τους στο Instagram, Ahnest Kitchen.

Τον Απρίλιο, το δίδυμο μητέρας-κόρης κυκλοφόρησε ένα βιβλίο μαγειρικής, με τίτλο «Umma» —που στα Κορεάτικα σημαίνει «μαμά»— γεμάτο συνταγές που μοιάζουν εξωτικές αλλά γεμάτες με τις ανέσεις του σπιτιού.

Όπως πολλές καλές ιστορίες, το ταξίδι τους στη μαγειρική και την καταγραφή συνταγών μαζί ως μητέρα και κόρη ήταν περιπετειώδες και απροσδόκητο. Η Ναμ Σουν ανέκαθεν αγαπούσε να μαγειρεύει, αλλά το ταξίδι της Σάρα στην κορεάτικη κουζίνα είναι επίσης μια ιστορία για το πώς έψαξε παντού για να βρει την αίσθηση του ανήκειν και τελικά τη βρήκε στο σπίτι.

Επιστροφή στις ρίζες

Η Σάρα γεννήθηκε στην κομητεία Όραντζ της Καλιφόρνια, από νεομετανάστες γονείς, οι οποίοι έφυγαν από την Κορέα για να προσφέρουν στα παιδιά τους μια καλύτερη ζωή. Η μητέρα της, Ναμ Σουν, ήταν γνωστή για τις μαγειρικές της ικανότητες στο σπίτι στην Κορέα και, κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας της Σάρα, η Ναμ Σουν διατηρούσε το δικό της εστιατόριο με νουντλς.

«Η μαμά μου δεν με άφησε να μαγειρέψω», είπε η Σάρα. «Αυτό συνέβη σε μια εποχή που οι κορεατικοί τρόποι δεν ήταν καθόλου δημοφιλείς.» Η Σάρα θυμάται καλά πώς ένιωσε που ήταν η μόνη Κορεατικής καταγωγής Αμερικανίδα στην τάξη της. Ζήτησε από τη μαμά της να της φτιάχνει σάντουιτς για μεσημεριανό αντί για κίμπαπ: ένα ρολό με ρύζι, λαχανικά και τόφου, τυλιγμένο σε φύκια.

Κάθε Αμερικανός πρώτης γενιάς γνωρίζει πολύ καλά τα περίπλοκα συναισθήματα που συνοδεύουν την ενηλικίωση, όταν κάποιος είναι διχασμένος ανάμεσα σε δύο κόσμους. Η εφηβεία είναι μια ταλάντωση εκκρεμούς ανάμεσα στην ευγνωμοσύνη για όσα εγκατέλειψαν οι γονείς σου και στην ακλόνητη γνώση ότι είσαι διαφορετικός: απίστευτα Αμερικανός στα μάτια των γονιών σου, αλλά αναμφισβήτητα «άλλος» στα μάτια των συνομηλίκων σου.

Στην πρώιμη ενήλικη ζωή, η Σάρα ταξίδεψε στην Κορέα. Εκεί, έκανε ένα μεγάλο βήμα προς την υιοθέτηση της κορεατικής κληρονομιάς της. «Είδα αυτό το θεατρικό έργο όσο ήμουν εκεί, για τη θυσία ενός πατέρα για την κόρη του», είπε. Αναλογιζόμενη τις θυσίες που είχαν κάνει οι γονείς της για εκείνη, η Σάρα θυμήθηκε: «Εκείνη τη στιγμή, η Κορέα μου φαινόταν τόσο σωστή. Ήθελα να αγκαλιάσω τον πολιτισμό μου. Γύρισα σπίτι και ζήτησα από τη μαμά μου να μου φτιάξει τα πάντα κορεάτικα».

Το βάθος της αγάπης μιας μητέρας

Έτσι ξεκίνησε το ταξίδι της Σάρα να ξαναβυθιστεί στην κορεάτικη κουζίνα. Αυτό σήμαινε ότι έπρεπε να μάθει πώς να την μαγειρεύει για πρώτη φορά. Η Σάρα άρχισε να γυρίζει βίντεο με τη μητέρα της να μαγειρεύει παραδοσιακά κορεάτικα φαγητά, όπως κίμτσι και πικάντικο χοιρινό μπουλγκόγκι, και να τα δημοσιεύει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Το 2018, η Σάρα μετακόμισε πίσω στο σπίτι των γονιών της και ξεκίνησε το ιστολόγιό της, Ahnest Kitchen. Η αποστολή της ήταν να συλλέγει και να μοιράζεται τις συνταγές της μητέρας της. Καταγράφει τις επισκέψεις της μητέρας της σε παντοπωλεία, μοιράζεται μέρη για να αγοράσει κανείς καλά κορεάτικα είδη πρώτης ανάγκης και αποκαλύπτει ποιες αλυσίδες παντοπωλείων προσφέρουν καλές κορεάτικες επιλογές. Για αρχή, προτείνει το Trader Joe’s.

Η διαδικασία δίδαξε στη Σάρα πολλά για τη μητέρα της.

«Όταν άρχισα να γράφω τι έκανε, τότε συνειδητοποίησα πραγματικά ότι είναι καταπληκτική μαγείρισσα. Το φαγητό που έφτιαχνε στην κουζίνα μας ήταν φτιαγμένο με τόση αγάπη και ήταν σημαντικά καλύτερο από το φαγητό σε οποιοδήποτε εστιατόριο», είπε.

 

Η υπερδύναμη της Σάρα έγκειται στο ότι μπορεί να αποτυπώσει με λόγια και σύντομα βίντεο την αγάπη και τη φροντίδα πίσω από το μαγείρεμα της μαμάς της.

«Η μαμά μου δεν αγαπάει τις αγκαλιές», είπε. «Δεν λέει σ’ αγαπώ. Με αγαπάει μέσα από το φαγητό που μαγειρεύει.»

Η παρασκευή και το μοίρασμα φαγητού είναι ένας πρωταρχικός τρόπος έκφρασης αγάπης στον κορεατικό πολιτισμό. Κάθε χρόνο στα γενέθλια της Σάρα, η μαμά της φτιάχνει το μιγιοκγκούκ, μια παραδοσιακή σούπα φτιαγμένη από φύκια. Η πλούσια σε θρεπτικά συστατικά σούπα σερβίρεται συχνά στις μητέρες μετά τον τοκετό και, για να τιμήσουν τις μητέρες τους, τα παιδιά στην Κορέα συνήθως απολαμβάνουν μια μερίδα μιγιοκγκούκ και στα γενέθλιά τους.

Σε ένα βίντεο, οι θεατές μπορούν να δουν τη Ναμ Σουν να φτιάχνει αρκετό φαγητό για να γεμίσει ένα ολόκληρο ψυγείο για τον γιο της, ο οποίος εκείνη την εποχή σπούδαζε ιατρική.

Εύρεση κοινής γλώσσας

Η Σάρα δεν χρησιμοποιεί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το ιστολόγιό της απλώς για να καταγράφει συνταγές. Αναλογίζεται επίσης τις προκλήσεις και τις ανασφάλειες που προκύπτουν από τις διαφορές μεταξύ των πολιτισμών. Για παράδειγμα, παρά το γεγονός ότι μεγάλωσε σε ένα σπίτι όπου η ομιλούμενη γλώσσα ήταν τα Κορεατικά, η Σάρα δεν μιλάει άπταιστα. Έχει μιλήσει για το πώς αυτό έχει προκαλέσει κενά επικοινωνίας με τους γονείς της, κάτι που έχει βαθιά απήχηση στους ακολούθους της.

Όταν η Σάρα μίλησε στο Sebasi, την κορεατική εκδοχή μιας ομιλίας TED, έδωσε μια ομιλία 20 λεπτών στα Αγγλικά. Μεταφράστηκε στα Κορεατικά. Για πρώτη φορά, οι γονείς της Σάρα μπορούσαν να καταλάβουν όλα όσα έλεγε, πλήρως.

Το να μαγειρεύουν μαζί ήταν σαν να βρίσκουν μια κοινή γλώσσα για τη Σάρα και την Ναμ Σουν. Παρόλα αυτά, η διαδικασία δημιουργίας ενός βιβλίου μαγειρικής ήταν συχνά δύσκολη, ειδικά επειδή καμία από τις συνταγές της Ναμ Σουν δεν ήταν καταγεγραμμένη, ούτε χρησιμοποιούσε ακριβείς μετρήσεις.

«Τα κουτάλια μέτρησης της φαίνονταν παιχνίδια», είπε η Σάρα. Έγινε πιο εύκολο όταν εξοικειώθηκαν περισσότερο με τη διαδικασία, και η βαθύτερη σύνδεσή τους έκανε την προσπάθεια να αξίζει τον κόπο.

«Μόλις βρήκαμε μια ροή, χρειάστηκαν περίπου τρεις μήνες για να δημιουργηθεί το βιβλίο», είπε η Σάρα.

Μερικές από τις αγαπημένες της συνταγές στο βιβλίο περιλαμβάνουν το κίμτσι—τόσο την παραδοσιακή εκδοχή φτιαγμένη με άθικτα κεφάλια λάχανου νάπα όσο και την κομμένη εκδοχή, καθώς και τη σούπα με φύκια που φτιάχνεται με τόση αγάπη κάθε χρόνο στα γενέθλιά της.

«Υπάρχει κάτι για όλους στο κορεάτικο φαγητό», είπε η Σάρα. Οι γεύσεις της κουζίνας δεν είναι υπερβολικά πικάντικες ή πολωτικές.

Για όσους αναγνώστες μπορεί να είναι επιφυλακτικοί ή να φοβούνται να μαγειρέψουν αυτή την κουζίνα στη δική τους κουζίνα, η Σάρα είπε ότι δεν είναι και τόσο περίπλοκο. «Είναι εύκολο να το φτιάξεις», είπε. «Μερικές φορές υπάρχουν πολλά βήματα. Αλλά αν μπορείς να φτιάξεις αυγά, μπορείς να φτιάξεις και κορεάτικο [φαγητό].»

Το καλύτερο με το κορεάτικο φαγητό, σύμφωνα με τη Σάρα, είναι ότι «το τρως και νιώθεις σαν να βρίσκεσαι στην κουζίνα της γιαγιάς σου».

Το σημείωμα της Ναμ Σουν στην αρχή του βιβλίου εκφράζει τη νοσταλγία και το συναίσθημα πίσω από τη δική της μαγειρική: «Καθώς περνάει ο καιρός, ελπίζω ότι όταν τα παιδιά μου νοσταλγούν, αυτό το βιβλίο θα τους προσφέρει παρηγοριά, όπως ακριβώς θα έκανε σε όποιον καταλαβαίνει αυτό το είδος αγάπης».

Ίσως αυτός είναι ο πραγματικός λόγος που οι συνταγές και τα βίντεο της Σάρα και της Ναμ Σουν έχουν αγγίξει τόσους πολλούς ανθρώπους. Για αυτούς, το κορεάτικο φαγητό, όπως το θέτει η Σάρα, είναι «σαν να γυρίζεις σπίτι».

 

«Ο θρόνος του Ποτάμωνος, του ρήτορα που η πόλη της Μυτιλήνης τίμησε ιδιαίτερα για τον μεσολαβητικό του ρόλο ώστε να ρυθμιστούν φιλικά οι σχέσεις με τον Καίσαρα» κοντά 2.000 χρόνια τώρα πρωταγωνιστεί στη δημόσια ζωή της πόλης. Τα περισσότερα από αυτά τα 2.000 χρόνια φαίνεται ότι πρωταγωνίστησε στη γιορτή της λεγόμενης δεύτερης Ανάστασης, ως υπαίθριος θρόνος του Μητροπολίτη Μυτιλήνης.

Πρόσφατα, μια αναζήτηση στο φωτογραφικό αρχείο της Βρετανικής Σχολής Αθηνών (British School of Ahens) έκανε γνωστή μια φωτογραφία του θρόνου αυτού, εκεί όπου βρισκόταν, στην αυλή του Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Αθανασίου της Μυτιλήνης.

Ο μαρμάρινος αυτός θρόνος προέρχεται από το αρχαίο θέατρο της Μυτιλήνης και ήταν τοποθετημένος στην προεδρική θέση του κοίλου του θεάτρου. Ήταν δε αφιερωμένος αρχικά στον εκάστοτε ιερέα του Απόλλωνα και τελικά στον Ποτάμωνα, γιο του φιλοσόφου Λεσβώνακτος. Το γιατί, έχει να κάνει με τα πήγαινε έλα της Μυτιλήνης μια με τον έναν και μια με τον άλλον. Πότε με τους Αθηναίους και πότε με τους Σπαρτιάτες στον Πελοποννησιακό πόλεμο, πότε με τους Ρωμαίους και πότε με το Μιθριδάτη ΣΤ΄ τον Ευπάτορα του Πόντου. Ο Ποτάμωνας κατάφερε με τις προσωπικές του σχέσεις στη Ρώμη και με διαπραγματεύσεις (και μπαξίσια, κατά πάσα πιθανότητα) να διατηρήσει η Μυτιλήνη το προνόμιο της ελευθερίας της και τις προνομιακές και πελατειακές της σχέσεις με την αυτοκρατορική οικογένεια.

Δεδομένων όλων ετούτων, οι Μυτιληνιοί έχοντας γλυτώσει τη ρωμαϊκή επιβολή τίμησαν τον Ποτάμωνα ως ευεργέτη και του αφιέρωσαν δημόσια κτίρια. Σε ένα από αυτά, στο «Ποταμώνιο» εντοίχισαν τις συμφωνίες του με τους Ρωμαίους καθώς και τιμητικές επιγραφές στις οποίες τον αποκαλούσαν «Ευεργέτη» και «Σωτήρα» και «Κτίστη» της πόλης. Πού ήταν το «Ποταμώνιο»; Άλλοι λένε ότι βρισκόταν στην Ακρόπολη της πόλης, στο σημερινό πάνω κάστρο. Κατά τον Δ. Ευαγγελίδη, παλιό Έφορο Αρχαιοτήτων της Λέσβου, πρέπει να βρισκόταν στη θέση του μουσουλμανικού νεκροταφείου, κάτω από το σημερινό 5ο Δημοτικό σχολείο, ως τη σημερινή οδό Λεσβώνακτος.

Εκτός όμως από το χαμένο στις μέρες μας «Ποταμώνιο», αφιέρωσαν στον Ποτάμωνα και τον θρόνο, για να παρακολουθεί καθιστός τα διαδραματιζόμενα στο αρχαίο θέατρο.

Η φωτογραφία, τώρα στο φωτογραφικό αρχείο της Βρετανικής Σχολής Αθηνών (British School of Athens), τραβηγμένη το 1908, αποδεικνύει τη θέση του θρόνου με την αναθηματική επιγραφή «ΠΟΤΑΜΩΝΟΣ ΤΩ ΛΕΣΒΩΝΑΚΤΟΣ ΠΡΟΕΔΡΙΑ» στην αυλή του Μητροπολιτικού ναού του Αγίου Αθανασίου. Υπήρχαν βέβαια διάφορες πηγές που έλεγαν πως ο θρόνος αυτός βρισκόταν στην αυλή της Μητρόπολης. Κάποιοι έλεγαν πως ήταν στην πίσω αυλή και τον χρησιμοποιούσε ο Μητροπολίτης στην υπαίθρια δεύτερη Ανάσταση. Τώρα, η φωτογραφία δείχνει το θρόνο εκεί όπου πραγματικά βρισκόταν. Μπροστά στο ακίνητο που κατεδαφίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1960, στο ανατολικό άκρο της αυλής που βρίσκεται ανάμεσα στον Μητροπολιτικό Ναό και στα γραφεία της Μητρόπολης Μυτιλήνης. Το ακίνητο κατεδαφίστηκε προκειμένου να χτιστεί στη θέση του το Βυζαντινό Μουσείο Μυτιλήνης, αλλά οι ανασκαφές που ακολούθησαν έφεραν στο φως σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα που είναι σήμερα ορατά.

Στη φωτογραφία, σε ένα βάθρο που σχηματίζουν τρεις σειρές δόμων από ιγνιμβρίτη, σίγουρα από παλιότερη χρήση, τοποθετημένων κλιμακωτά, στέκει ο θρόνος του Ποτάμωνα, επιβεβαιώνοντας τις προφορικές μαρτυρίες για τη χρήση του σε υπαίθριες συνάξεις στις οποίες συμμετείχε ο εκάστοτε Μητροπολίτης. Μια από αυτές και η δεύτερη Ανάσταση, που ακόμα και σήμερα γίνεται σε αυτήν την αυλή, το πρωί της Κυριακής του Πάσχα.

Κάποια στιγμή, πιθανά στα χρόνια μετά τον τελευταίο πόλεμο, ο θρόνος του Ποτάμωνος μεταφέρθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο. Η δεύτερη Ανάσταση γίνεται πια από μια εξέδρα που στήνεται από το Μεγάλο Σαββάτο. Από εκεί ο Μητροπολίτης, μετά το «Χριστός Ανέστη», υψώνει ένα μεταλλικό ποτήρι με κρασί, εύχεται και αφού πιει το κρασί πετά το ποτήρι στους συγκεντρωμένους πιστούς. Όποιος το πιάσει κερδίζει πλην της ευλογίας και ένα καλό «μπαξίσι». Δεν ήταν βλέπετε μονάχα οι Ρωμαίοι εθισμένοι σε αυτό!

Όσον αφορά τον θρόνο, μόνος πια στο υποστατικό του παλιού Αρχαιολογικού Μουσείου. Ζωσμένος από τα φίδια του που ανάγλυφα σκαρφαλώνουν αιώνες τώρα στα πόδια του.

Του Στρατή Μπαλάσκα

«Πανόραμα Περγάμου» θα μπορούσε να ονομάζεται μια ιστορική φωτογραφία από τα αρχεία της Γαλλικής Σχολής Αθηνών που έγινε πρόσφατα γνωστή και η οποία τεκμηριώνει την ιστορία του Ρωμαίικου της μικρασιατικής αυτής πολιτείας. Ταυτόχρονα δίνει στον ερευνητή τη δυνατότητα να αντιληφθεί τον περίεργο εορτασμό του Πάσχα, που έφθασε σε σημείο παρέμβασης του Πατριαρχείου μιας και κάποια στιγμή… βγήκαν μαχαίρια!

Η φωτογραφία, τραβηγμένη το 1908 από τον Γάλλο αρχαιολόγο Ζοζέφ Σαμονάρ (Joseph Chamonard), αναδεικνύει την τοπιογραφία της Περγάμου ενώ αποδεικνύει στοιχεία της πόλης γνωστά μέχρι τώρα μόνο από προφορικές μαρτυρίες ή και από γραπτές περιγραφικές και μόνο.

Στο αριστερό τμήμα της βλέπει κανείς, για πρώτη φορά μετά το 1922, ολόκληρο τον κατεστραμμένο Ναό των Αγίων Θεοδώρων. Μνημείο που μέχρι σήμερα εθεωρείτο πως δεν έχει διασωθεί ούτε φωτογραφικά. Επρόκειτο για μια κλασική λεσβιακού τύπου βασιλική στην Αϊβαλιώτική της παραλλαγή, με το μεσαίο κλίτος υπερυψωμένο και με φεγγίτες στα πλάγια του να φωτίζουν το εσωτερικό του Ναού. Ο Ναός των Αγίων Θεοδώρων ανοικοδομήθηκε και επεκτάθηκε το 1870 πάνω σε παλιότερο ναό, που αναφέρεται από τον 16ο αιώνα, και βρισκόταν εκεί σε ένα χώρο πέντε περίπου στρεμμάτων από τα οποία τα τέσσερα κάλυπτε το ορθόδοξο χριστιανικό νεκροταφείο.

Στο δεξιό τμήμα της φωτογραφίας εικονίζεται ο Ναός της Ζωοδόχου Πηγής, ο τελευταίος Μητροπολιτικός Ναός της πόλης. Γνωστός αυτός και από άλλες φωτογραφίες, χτίστηκε στη δεκαετία του 1870 πιθανά από συνεργεία Λέσβιων κτιστάδων. Ρυθμού λεσβιακής βασιλικής και αυτός, στην Αϊβαλιώτικη παραλλαγή όπως ο Ναός των Αγίων Θεοδώρων.

Ανάμεσα στους Ρωμιούς κατοίκους των δυο ενοριών, των Αγίων Θεοδώρων που ήταν η παλιότερη ενορία της πόλης και της Ζωοδόχου Πηγής που ήταν η νεότερη, είχε αναπτυχθεί μια ιδιότυπη αντιπαράθεση που σίγουρα είχε να κάνει και με τις κοινωνικές και οικονομικές τάξεις που τις συναποτελούσαν.

Κι η αντίθεση αυτή εκδηλωνόταν κάθε Μεγάλη Παρασκευή με την «αγριάδα», του κονιάκ …βοηθούντος.

Τη Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ, οι άνδρες της Περγάμου πήγαιναν στις δύο τους εκκλησιές. Όταν ο Εσταυρωμένος έβγαινε στο κέντρο των εκκλησιών βγαίνανε κι αυτοί έξω στις αυλές τους και «ξενυχτούσαν τον νεκρό» πίνοντας «κονιάκια για του Χριστέλ’ που πουνεί». Δηλαδή, «έπιναν κονιάκ για τον Χριστό που πονάει».

Το μεσημέρι της Μεγάλης Παρασκευής οι Επιτάφιοι έβγαιναν για την περιφορά ανάμεσα στα σπίτια των μαχαλάδων. Σε κάποιο σημείο, όταν οι Επιτάφιοι συναντιόνταν, εξελισσόταν μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα ένα πρωτόγνωρο και άγνωστης προέλευσης έθιμο. Οι δυο Επιτάφιοι -των ανδρών που όλο το βράδυ έπιναν «κονιάκια» – συγκρούονταν. Ήταν το έθιμο «της αγριάδας» μεταξύ όσων ακολουθούσαν τους Επιταφίους…

Στα τέλη του 19ου αιώνα, αυτή η «αγριάδα» εξελίχθηκε σε πραγματική σύγκρουση με έναν νεκρό και τραυματίες. Τότε ο Μητροπολίτης της Εφέσου, στην οποία υπαγόταν η Πέργαμος, με απειλή αφορισμού για όποιον παρέβαινε την εντολή, απαγόρευσε το έθιμο της ταυτόχρονης περιφοράς των Επιταφίων. Και όρισε εναλλάξ, ένας Επιτάφιος να περιφέρεται το μεσημέρι κι ένας πριν σκοτεινιάσει το απόγευμα. Τα «κονιάκια» δεν απαγορεύτηκαν και μάλιστα «μεταφέρθηκαν» από τους κατοίκους στους νέους τόπους εγκατάστασης τους μετά την Καταστροφή του 1922.

Σήμερα από τους δυο Ναούς δεν σώζεται τίποτα. Ο χώρος του Ναού των Αγίων Θεοδώρων έχει οικοδομηθεί και κατοικηθεί, στη θέση δε της Ζωοδόχου Πηγής έχει κτιστεί ένα σύγχρονο σχολείο. Όσο για τους Περγαμηνούς, απόγονοι προσφύγων στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα.

Ας σημειωθεί ότι στην ίδια φωτογραφία από τα αρχεία της Γαλλικής Σχολής Αθηνών βλέπει κανείς τον αρχαιολογικό χώρο του ιερού των Αιγυπτίων Μεγάλων Θεών. Στο κέντρο, ο ναός του Σεράπιδος, όπου κατά την παράδοση μαρτύρησε ο Αντύπας, πρώτος Επίσκοπος της Περγάμου, και που μετά τον εκχριστιανισμό της πολιτείας χρησιμοποιήθηκε σαν Ναός του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Από τη μια και από την άλλη του πλευρά, οι δυο στρογγυλοί πύργοι – τα ιερά του Οσίριδος και της Ίσιδος που και αυτά χρησιμοποιήθηκαν σαν Ναοί των Αγίων Αντύπα και Πρόκλου και Παπύλου μέχρι τα χρόνια του Ταμερλάνου, που η Πέργαμος καταστράφηκε. Στα ύστερα χρόνια του 19ου αιώνα, το ιερό της Ίσιδος επαναχρησιμοποιήθηκε σαν ναός του Αγίου Αντύπα για να μετατραπεί το 1922 σε τζαμί (Κουρτουλούς τζαμί – τζαμί της Απελευθέρωσης) και ως τέτοιο να χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα.

Διακρίνεται επίσης η αρμένικη εκκλησία με το καμπαναριό της. Εξυπηρετούσε τις ανάγκες της μικρής αρμένικης κοινότητας της Περγάμου. Μετά το 1922 και αυτή καταστράφηκε.