NEWSFEED

Το Εθνικό Γραφείο Ασφαλείας της Ταϊβάν εξέδωσε προειδοποίηση για σημαντικούς κινδύνους κυβερνοασφάλειας που συνδέονται με πέντε κινεζικές εφαρμογές για κινητά τηλέφωνα, εστιάζοντας στον κίνδυνο υπερβολικής συλλογής προσωπικών δεδομένων.

Η ανακοίνωση έγινε μετά από εκτενή έρευνα σε συνεργασία με το Γραφείο Ερευνών του Υπουργείου Δικαιοσύνης και το Τμήμα Εγκληματολογικών Ερευνών, με τα ευρήματα να γνωστοποιούνται στις 2 Ιουλίου.

Οι εφαρμογές που εντοπίστηκαν είναι οι εξής:  

• Douyin (το κινεζικό αντίστοιχο του TikTok)  
• RedNote  
• Weibo  
• WeChat  
• Baidu Cloud  

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Εθνικού Γραφείου Ασφαλείας, διαπιστώνονται σοβαρά ζητήματα ασφαλείας στις παραπάνω εφαρμογές, κυρίως όσον αφορά την υπερβολική συλλογή δεδομένων και πιθανές παραβιάσεις της ιδιωτικότητας.

Στην αξιολόγησή του, το Γραφείο ανέφερε: «Οι πέντε εφαρμογές εξετάστηκαν βάσει 15 δεικτών σε πέντε κατηγορίες — συλλογή προσωπικών δεδομένων, υπερβολική χρήση δικαιωμάτων, μετάδοση και κοινοποίηση δεδομένων, εξαγωγή πληροφοριών συστήματος και πρόσβαση σε βιομετρικά δεδομένα».

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα:  

• Το RedNote παραβίασε και τους 15 δείκτες.  
• Τα Douyin και Weibo είχαν από 13 παραβάσεις το καθένα.  
• Το WeChat είχε 10 παραβάσεις.  
• Το Baidu Cloud είχε 9 παραβάσεις.  

Το Εθνικό Γραφείο Ασφαλείας υπογράμμισε: «Τα ευρήματα δείχνουν ότι οι συγκεκριμένες κινεζικές εφαρμογές παρουσιάζουν κινδύνους κυβερνοασφάλειας που υπερβαίνουν κατά πολύ το εύλογο όριο που ακολουθούν συνηθισμένες εφαρμογές ως προς τις απαιτήσεις συλλογής δεδομένων».

Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι τα RedNote, Weibo και Douyin συλλέγουν χωρίς άδεια προσωπικά δεδομένα, περιλαμβανομένων ευαίσθητων πληροφοριών όπως δεδομένα τοποθεσίας, λίστες επαφών, περιεχόμενο πρόχειρου, στιγμιότυπα οθόνης και δεδομένα αποθηκευμένα στη συσκευή.

Το WeChat εμφάνισε παρόμοιες παραβάσεις, εξαιρουμένης της πρόσβασης σε δεδομένα πρόχειρου. Και οι πέντε εφαρμογές φάνηκε να αντλούν εσκεμμένα στοιχεία για τις εγκατεστημένες εφαρμογές και τις παραμέτρους της συσκευής. Πέραν του WeChat, οι υπόλοιπες παρατηρήθηκε ότι συλλέγουν και δεδομένα αναγνώρισης προσώπου.

Εντοπίστηκε επίσης πως όλες οι εφαρμογές μεταδίδουν πακέτα δεδομένων σε διακομιστές που εδρεύουν στην Κίνα, γεγονός που εντείνει την ανησυχία σχετικά με την πιθανή κατάχρηση προσωπικών δεδομένων από τρίτους. Το Εθνικό Γραφείο Ασφαλείας επισήμανε: «Αυτού του είδους οι μεταδόσεις δημιουργούν σοβαρές ανησυχίες για την κατάχρηση των προσωπικών δεδομένων από τρίτους».

Με βάση τη νομοθεσία περί κυβερνοασφάλειας και εθνικής πληροφόρησης στην Κίνα, οι επιχειρήσεις υποχρεούνται να παραδίδουν δεδομένα χρηστών στις αρχές, όταν αυτό ζητείται για λόγους εθνικής ή δημόσιας ασφάλειας ή για λόγους πληροφοριών. Αυτή η πρακτική εγείρει σοβαρούς φόβους για σημαντικές παραβιάσεις της ιδιωτικότητας των Ταϊβανών χρηστών, καθώς συγκεκριμένοι κινεζικοί φορείς ενδέχεται να συλλέγουν τα δεδομένα αυτά.

Τα ευρήματα ανέδειξαν ακόμη πως το RedNote είναι η μοναδική εφαρμογή που ανεβάζει αχρείαστα προσωπικά δεδομένα ακόμη κι όταν είναι ανενεργή. Επίσης, τόσο το RedNote όσο και το Weibo επικρίθηκαν για την επιβολή υποχρεωτικών αποδοχών σε παράλογους όρους απορρήτου. Ως απάντηση, το Εθνικό Γραφείο Ασφαλείας κάλεσε το κοινό να αποφεύγει τη λήψη εφαρμογών κινεζικής προέλευσης που θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την ασφάλεια των προσωπικών δεδομένων ή των εταιρικών μυστικών.

Παράλληλα, η κυβέρνηση της Ταϊβάν έχει προχωρήσει σε απαγόρευση των Douyin, TikTok και RedNote σε υπηρεσιακές συσκευές και εντός δημόσιων υπηρεσιών. Οι αποκαλύψεις αυτές ενισχύουν τις ανησυχίες που εκφράζονται τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και διεθνώς για τους κινδύνους που εγκυμονούν οι κινεζικές εφαρμογές, ιδίως το TikTok, για την εθνική ασφάλεια.

Η αυστηρή εξέταση των κινεζικών εφαρμογών στην Ταϊβάν εντάθηκε τον περασμένο μήνα, έπειτα από δηλώσεις του Τζανγκ Γουέιγουέι, διευθυντή του Ινστιτούτου Κίνας του Πανεπιστημίου Φουντάν. Σε ομιλία του στο Πανεπιστήμιο του Ουχάν, ο Τζανγκ ισχυρίστηκε ότι η Ταϊβάν θα μπορούσε να διοικηθεί ευκολότερα σε σύγκριση με το Χονγκ Κονγκ, εάν ενοποιούνταν με την ηπειρωτική Κίνα, αφού οι νεαροί Ταϊβανοί επηρεάζονται ολοένα και περισσότερο από εφαρμογές όπως το RedNote.

Στο πλαίσιο κοινοβουλευτικής ακρόασης και ως απάντηση στις δηλώσεις του Τζανγκ, ο Τσιου Τσουιτσίνγκ, επικεφαλής του Συμβουλίου Υποθέσεων της Ηπειρωτικής Κίνας στην Ταϊβάν, δήλωσε ότι εντείνονται οι υποψίες ότι τέτοιες εφαρμογές, συμπεριλαμβανομένου του RedNote, αξιοποιούνται από το κινεζικό καθεστώς ως εργαλεία προπαγάνδας, στο πλαίσιο της στρατηγικής του Ενιαίου Μετώπου.

Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας (ΚΚΚ) θεωρεί την Ταϊβάν αποσχισθείσα επαρχία που πρέπει να επανενωθεί με την ηπειρωτική χώρα και δεν αποκλείει το ενδεχόμενο χρήσης στρατιωτικής βίας για την επίτευξη αυτού του στόχου.

Αντίθετα με τις εδαφικές διεκδικήσεις του Πεκίνου, η Ταϊβάν λειτουργεί ως de facto ανεξάρτητη χώρα, με δική της κυβέρνηση, σύνταγμα, νόμισμα και στρατό.

Η στρατηγική του Ενιαίου Μετώπου, υπό την καθοδήγηση του αντίστοιχου τμήματος του ΚΚΚ, στοχεύει στην αφομοίωση κοινωνικών ομάδων, στη συλλογή πληροφοριών, στη διαμόρφωση πολιτικού κλίματος σε ξένες χώρες και στον επηρεασμό της κοινής γνώμης.

Ευρωπαϊκή αποστολή υψηλού επιπέδου στις 8 Ιουλίου στη Λιβύη, με επικεφαλής τον Έλληνα υπουργό Μετανάστευσης και Ασύλου Θάνο Πλεύρη και τον αρμόδιο Επίτροπο της ΕΕ για τη Μετανάστευση, Μάγκνους Μπρούνερ.

Στην αποστολή συμμετέχουν επίσης οι υπουργοί Εσωτερικών της Ιταλίας και της Μάλτας, αντανακλώντας μια συντονισμένη ευρωπαϊκή προσπάθεια. Για πρώτη φορά μετά από χρόνια, Ευρωπαίος αξιωματούχος τόσο υψηλού επιπέδου επισκέπτεται τη Λιβύη, με διπλό σταθμό στην Τρίπολη (έδρα της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης Ντμπέιμπα) και στη Βεγγάζη (έδρα των ανατολικών αρχών υπό τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ).

Στόχος της επίσκεψης ήταν η άμεση αποκλιμάκωση των παράνομων μεταναστευτικών ροών από τη Λιβύη προς την Κρήτη, που το τελευταίο διάστημα έχουν λάβει εκρηκτικές διαστάσεις. «Θα πάμε μαζί με την Ιταλία και την Ελλάδα στη Λιβύη, γιατί μαζί είμαστε πιο δυνατοί», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Επίτροπος Μπρούνερ, υπογραμμίζοντας ότι η ΕΕ οφείλει να συνδιαλέγεται και με τις δύο κυβερνήσεις της Λιβύης για τη διαχείριση των ροών και των επιστροφών.

Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, η ελληνική πλευρά επιδιώκει μια πρακτική και ουσιαστική συνεργασία με τις λιβυκές αρχές, πέρα από απλή επίδειξη πολιτικής βούλησης, ώστε να ελεγχθούν αποτελεσματικά οι ροές μεταναστών. Η αποστολή αυτή εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική της Ελλάδας και της ΕΕ για σύσφιξη της συνεργασίας με χώρες προέλευσης και διέλευσης μεταναστών, με στόχο την προστασία των ευρωπαϊκών συνόρων.

Κατά τις επαφές στη Λιβύη θα συζητηθούν συγκεκριμένα μέτρα ανάσχεσης. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι Ευρωπαίοι απεσταλμένοι προσήλθαν με πακέτο οικονομικών και άλλων κινήτρων προς τη λιβυκή πλευρά: επιδίωξή τους είναι να ενθαρρύνουν την κυβέρνηση της Τρίπολης να εντείνει τους ελέγχους και να εμποδίσει τις αναχωρήσεις μεταναστών από τις ακτές της.

Παράλληλα, εκτιμάται ότι ο ισχυρός άνδρας της Ανατολικής Λιβύης, Χαλίφα Χαφτάρ, ενδιαφέρεται πρωτίστως για οικονομική στήριξη – κάτι που οι Ευρωπαίοι εμφανίζονται διατεθειμένοι να προσφέρουν. Σε αντάλλαγμα, φέρεται να ζητήθηκε από τον Χαφτάρ η δέσμευση για δημιουργία κέντρου υποδοχής μεταναστών στο έδαφος που ελέγχει, ώστε οι Αφρικανοί μετανάστες να παραμένουν στη Λιβύη αντί να συνεχίζουν προς την Ευρώπη. Πρόκειται ουσιαστικά για πρόταση ενίσχυσης της λιβυκής ακτοφυλακής και υποδομών, με την ΕΕ να παρέχει οικονομική και επιχειρησιακή στήριξη.

«Πρέπει να συνεχίσουμε να παρέχουμε οικονομική και επιχειρησιακή στήριξη στις λιβυκές αρχές, ιδίως στις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης», τόνισε σε πρόσφατη επιστολή της η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, επιβεβαιώνοντας τη στρατηγική ευρωπαϊκής συνεργασίας με τη Λιβύη. Η ίδια επιστολή, στα τέλη Ιουνίου, έκανε λόγο για «εργαλειοποίηση» του μεταναστευτικού από πλευράς Λιβύης, αναδεικνύοντας την ανάγκη εμπλοκής και της ανατολικής κυβέρνησης Χαφτάρ στις λύσεις.

Σημειώνεται ότι η επίσκεψη Πλεύρη-Μπρούνερ λαμβάνει χώρα στον απόηχο έντονου διπλωματικού παρασκηνίου. Μόλις δύο ημέρες πριν, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης είχε μεταβεί εκτάκτως στη Βεγγάζη, όπου συναντήθηκε με τον στρατηγό Χαφτάρ. Η κυβέρνηση κρατά κλειστά τα χαρτιά της για το αν συζητήθηκε το μεταναστευτικό και τι συμφωνήθηκε, όμως η χρονική συγκυρία δείχνει ότι η συνάντηση αποσκοπούσε στην προετοιμασία του εδάφους για την ευρωπαϊκή αποστολή.

Εξάλλου, είχε προηγηθεί επικοινωνία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, όπου της εξέθεσε την κρισιμότητα της κατάστασης στην Κρήτη. Κατόπιν τούτου, η πρόεδρος της Κομισιόν σε εξασέλιδη επιστολή προς τους 27 ηγέτες της ΕΕ (24/6) ζήτησε την αποστολή της ευρωπαϊκής αντιπροσωπείας σε Δυτική και Ανατολική Λιβύη – εντολή που υλοποιείται τώρα με το ταξίδι Πλεύρη-Μπρούνερ.

Προηγούμενες επαφές Ελλάδας-Λιβύης στο μεταναστευτικό

Η Ελλάδα ιστορικά δεν είχε αναπτύξει στενές διμερείς συνεργασίες με τη Λιβύη στο μεταναστευτικό ζήτημα, κυρίως λόγω της χρόνιας αστάθειας στη λιβυκή πολιτική σκηνή και του γεγονότος ότι, μέχρι πρότινος, οι μεταναστευτικές ροές από τη Λιβύη αφορούσαν κυρίως την Ιταλία και τη Μάλτα.

Επί σειρά ετών η Αθήνα εστίασε στις ροές μέσω Τουρκίας και Ανατολικού Αιγαίου, ενώ για τη διαδρομή της Κεντρικής Μεσογείου πρωτοστατούσαν άλλοι ευρωπαίοι παίκτες. Χαρακτηριστικά, η Ιταλία είχε συνάψει ήδη από το 2009 συμφωνία με τη Λιβύη για επαναπροωθήσεις μεταναστών που εντοπίζονταν στη θάλασσα , η οποία – μαζί με μεταγενέστερες ευρω-λιβυκές συμφωνίες – θεωρείται ότι συνέβαλε στον περιορισμό των ροών προς την Ιταλία.

Ανάλογες συνεργασίες τρίτων χωρών (όπως Ισπανίας-Μαρόκου) «έφραξαν» τις παραδοσιακές οδούς προς Ισπανία και Ιταλία, με αποτέλεσμα οι διακινητές να αναζητούν νέες διόδους και πολλοί μετανάστες πλέον «να κάνουν τον γύρο της Μεσογείου» εισερχόμενοι στην Ευρώπη μέσω Ελλάδας. Αυτή η μετατόπιση του προβλήματος προς την ελληνική πλευρά έγινε ιδιαίτερα αισθητή τα τελευταία δύο χρόνια.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η ΕΕ είχε αναγνωρίσει από νωρίς τον καθοριστικό ρόλο της Λιβύης στο μεταναστευτικό. Ήδη το 2017, οι ηγέτες της ΕΕ υιοθέτησαν τη «Διακήρυξη της Μάλτας» με επίκεντρο την αναχαίτιση των ροών στη διαδρομή της Κεντρικής Μεσογείου μέσω στενότερης συνεργασίας με τη Λιβύη, απ’ όπου τότε προερχόταν το 90% των μεταναστών της συγκεκριμένης οδού.

Στο πλαίσιο αυτό χρηματοδοτήθηκαν δράσεις για την εκπαίδευση της λιβυκής ακτοφυλακής και την ενίσχυση των θαλάσσιων συνόρων της Λιβύης. Ωστόσο, η επιδεινούμενη κατάσταση ασφαλείας στη χώρα και οι διχοτομημένες Αρχές (Τρίπολη-Βεγγάζη) περιόρισαν τα αποτελέσματα. Η ιταλο-λιβυκή συμφωνία του 2017 (αναβίωση του μνημονίου συνεργασίας), παρά τις έντονες επικρίσεις διεθνώς για τις συνθήκες κράτησης μεταναστών στη Λιβύη, θεωρείται ότι συνέβαλε σε δραστική μείωση των αφίξεων στην Ιταλία εκείνη την περίοδο.

Η Ελλάδα, αντίθετα, δεν είχε εμπλακεί άμεσα σε τέτοιες συμφωνίες, πέραν της συμμετοχής της σε επιχειρήσεις της ΕΕ (όπως η ναυτική επιχείρηση EUNAVFOR MED Sophia και μετέπειτα IRINI), οι οποίες εστίαζαν κυρίως στο εμπάργκο όπλων αλλά και στην εκπαίδευση της λιβυκής ακτοφυλακής.

Μετά το 2020, καθώς οι μεταναστευτικές πιέσεις στη νότια Κρήτη άρχισαν να φαίνονται στον ορίζοντα, ξεκίνησαν δειλά οι πρώτες επαφές. Η Αθήνα επανενεργοποίησε τις διπλωματικές σχέσεις με τη νέα κυβέρνηση της Τρίπολης το 2021, ανοίγοντας εκ νέου την πρεσβεία της, ενώ παράλληλα διατήρησε διαύλους επικοινωνίας με τις ανατολικές Αρχές (π.χ. άνοιγμα γενικού προξενείου στη Βεγγάζη). Όμως ουσιαστικός διάλογος για το μεταναστευτικό δεν καταγράφεται να είχε λάβει χώρα δημοσίως, εν πολλοίς λόγω της εύθραυστης σχέσης Ελλάδας-Τρίπολης (με σκιά το τουρκολιβυκό μνημόνιο) και της ιδιόμορφης θέσης της Ελλάδας που έως πρόσφατα δεν αντιμετώπιζε πρόβλημα από τη λιβυκή πλευρά.

Μόλις το φθινόπωρο του 2023, όταν οι ροές από την Ανατολική Λιβύη προς την Κρήτη άρχισαν να αυξάνονται, το ζήτημα τέθηκε επί τάπητος. Σύμφωνα με ευρωπαϊκές πηγές, την περασμένη εβδομάδα οι επίτροποι Μάγκνους Μπρούνερ και Ντουμπράβκα Σούιτσα είχαν τηλεδιάσκεψη με τον Έλληνα ΥΠΕΞ Γ. Γεραπετρίτη για τις εξελίξεις στη Λιβύη και προετοίμασαν την κοινή δράση. Ο συντονισμός Αθήνας-Βρυξελλών εντάθηκε κατεπειγόντως, με αποκορύφωμα την τωρινή αποστολή στη Λιβύη.

Είναι νωρίς για απολογισμό αποτελεσμάτων, όμως κυβερνητικές πηγές εκφράζουν συγκρατημένη αισιοδοξία. Η ελληνική πλευρά χαρακτηρίζει θετικό το γεγονός ότι οι λιβυκές αρχές δέχθηκαν να συζητήσουν και μάλιστα ότι στην Ανατολική Λιβύη υπήρξε πρόσφατα πρόσκληση σε Έλληνες επενδυτές για συμμετοχή στην ανοικοδόμηση – ένδειξη διάθεσης βελτίωσης σχέσεων και συνεργασίας σε πολλούς τομείς, συμπεριλαμβανομένης της ασφάλειας των συνόρων.

Ωστόσο, παραμένει σαφές πως απαιτείται καθημερινή επιβεβαίωση των καλών προθέσεων: όπως σχολιάζουν διπλωματικές πηγές, τα όποια συμφωνηθέντα με τη Λιβύη θα κριθούν στην πράξη, από το αν θα μειωθούν αισθητά οι αναχωρήσεις πλοιαρίων προς την Κρήτη τις επόμενες εβδομάδες. Αν δεν υπάρξει αποτέλεσμα, η Αθήνα έχει προειδοποιήσει ότι «αν χρειαστεί, θα αναλάβει άλλου είδους μέτρα», σκλήρυνση δηλαδή της στάσης της απέναντι στους παράνομους μετανάστες που φτάνουν.

Ήδη, ο Θάνος Πλεύρης προανήγγειλε αυστηρότερο νομοθετικό πλαίσιο: οι αιτούντες άσυλο που απορρίπτονται είτε θα επιστρέφουν άμεσα στις χώρες τους είτε θα αντιμετωπίζουν ποινικές κυρώσεις και κράτηση. Στόχος της κυβέρνησης είναι να στείλει ξεκάθαρο μήνυμα αποτροπής, παράλληλα με τη διπλωματική προσπάθεια στη λιβυκή ακτή.

Κρήτη: Νέος προορισμός μεταναστευτικών ροών από τη Λιβύη

Η Κρήτη και η Γαύδος έχουν αναδειχθεί αιφνιδίως σε νέα «πύλη εισόδου» μεταναστών στην Ευρώπη, με τις αφίξεις από τη Λιβύη να καταγράφουν ιστορικά υψηλά. Η μεταναστευτική πίεση από την Ανατολική Λιβύη προς την Κρήτη ξεκίνησε να γίνεται αισθητή τον Σεπτέμβριο του 2023 – δεν αποτελεί εντελώς νέο φαινόμενο, όμως από τότε εντείνεται ραγδαία.

Σύμφωνα με στοιχεία του Ελληνικού Λιμενικού, ενώ το φθινόπωρο του 2023 έφθαναν κατά μέσο όρο ~120 άτομα τον μήνα, οι αριθμοί εκτοξεύθηκαν μέσα στο 2024: ήδη από τον Φεβρουάριο του 2024 οι αφίξεις ανά μήνα ξεπέρασαν τις 500, ενώ το 2024 έκλεισε με περίπου 4.820 αφιχθέντες συνολικά (περίπου 400 τον μήνα κατά μέσο όρο). Το 2025, η κλιμάκωση συνεχίστηκε: μέχρι τις 30 Ιουνίου έφτασαν 7.124 άτομα στις νότιες ακτές της Κρήτης, με τον Ιούνιο μόνο να καταγράφει 2.564 αφίξεις – νέο μηνιαίο ρεκόρ.

Ενδεικτικό της έκτασης του προβλήματος, την Κυριακή 6 Ιουλίου σημειώθηκε απόβαση-ρεκόρ 959 μεταναστών σε μία μόλις ημέρα σε παραλίες και λιμάνια της Κρήτης. Το ίδιο διήμερο (6-7 Ιουλίου), συνολικά πάνω από 1.800 άνθρωποι έφτασαν στο νησί, αριθμός πρωτοφανής για τα δεδομένα της περιοχής.

Οι τοπικές κοινωνίες και αρχές στην Κρήτη βρίσκονται σε κατάσταση «ασφυξίας», αδυνατώντας να διαχειριστούν τις συνεχείς καραβιές. Χαρακτηριστικές ήταν οι εικόνες από το λιμάνι του Ρεθύμνου, όπου το βράδυ της 6ης Ιουλίου 442 μετανάστες κοιμήθηκαν στην ύπαιθρο, καθώς δεν υπήρχαν διαθέσιμοι χώροι φιλοξενίας. Αντίστοιχο σκηνικό εκτυλίσσεται στην Παλαιόχωρα Χανίων, όπου ένα πρώην εκθεσιακό κέντρο έχει μετατραπεί πρόχειρα σε καταφύγιο – ήδη στις 7/7 φιλοξενούσε πάνω από 600 νεοαφιχθέντες, αριθμός που αυξάνεται συνεχώς.

«Καλούμαστε να διαχειριστούμε μια κρίση και ο αριθμός των αφίξεων αναμένουμε να αυξηθεί δραματικά» προειδοποίησε η αντιδήμαρχος Χανίων Ελένη Ζερβουδάκη, τονίζοντας ότι «εκατοντάδες χιλιάδες περιμένουν στα παράλια της Λιβύης για να μπουν σε βάρκες που θα βγουν στην Κρήτη» σύμφωνα με τις εκτιμήσεις λιμενικών αλλά και τις μαρτυρίες όσων φτάνουν.

Αν και ο αριθμός αυτός δεν μπορεί να επαληθευτεί, αποτυπώνει τον φόβο πως ένα τεράστιο κύμα μεταναστών από όλη την Αφρική ενδέχεται να κινηθεί μέσω Λιβύης προς την – πλέον διαδεδομένη μεταξύ διακινητών – «διαδρομή της Κρήτης».

Οι λόγοι που η Κρήτη αναδείχθηκε ως νέος προορισμός συνδέονται με γεωγραφικούς και συγκυριακούς παράγοντες. Η απόσταση από τα ανατολικά λιβυκά παράλια (περιοχή Τομπρούκ) έως τη νοτιοανατολική Κρήτη είναι μικρότερη συγκριτικά με το δρομολόγιο ως την Ιταλία, καθιστώντας το ταξίδι δυνητικά συντομότερο (συχνά περί τις 20 ώρες με πλοιάριο). Επιπλέον, οι επιτυχίες των ιταλο-λιβυκών περιπολιών και οι αυστηροί έλεγχοι στη διαδρομή προς τη Λαμπεντούζα φαίνεται να ώθησαν τα κυκλώματα διακινητών σε εναλλακτικές οδούς. «Το σκηνικό άλλαξε, όταν οι διακινητές άρχισαν να φέρνουν κόσμο με μεγάλα σκάφη, όπως τα αλιευτικά» σημειώνουν πηγές στην Κρήτη.

Πράγματι, από μεμονωμένες βάρκες με 20-30 άτομα, πλέον καταγράφονται περιπτώσεις υπερφορτωμένων καϊκιών με εκατοντάδες επιβαίνοντες: χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι σε ένα περιστατικό ανοικτά της Γαύδου εντοπίστηκε αλιευτικό με 442 άτομα πάνω στο κατάστρωμα, εικόνα που θύμισε το τραγικό ναυάγιο της Πύλου το 2023. Οι ελληνικές αρχές εκτιμούν ότι τα κυκλώματα εκμεταλλεύονται τη χαμηλή επιτήρηση στη λιβυκή ακτή της Κυρηναϊκής, όπου χιλιάδες υποψήφιοι μετανάστες συγκεντρώνονται περιμένοντας την ευκαιρία να σαλπάρουν.

Σύμφωνα με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, οι παράνομες διελεύσεις προς την ΕΕ προέρχονται πλέον κατά 93% από τη Λιβύη – ένδειξη ότι η διαδρομή της Κεντρικής Μεσογείου (συμπεριλαμβανομένης της νέας οδού προς Ελλάδα) κυριαρχεί στις μεταναστευτικές ροές. Μάλιστα, η συνολική εικόνα στην Ευρώπη φέτος εμφανίζει μείωση αφίξεων σε άλλες οδούς (Ανατολική Μεσόγειος -28%, Δυτικά Βαλκάνια -56% το πρώτο εξάμηνο), αλλά αύξηση 7% στην Κεντρική Μεσόγειο και 173% αύξηση ειδικά των αφίξεων στην Ελλάδα από Ανατολική Λιβύη.

Συνεργασία ΕΕ-Λιβύης, FRONTEX και διεθνείς αντιδράσεις

Η ραγδαία επιδείνωση της κατάστασης ενεργοποίησε άμεσα τα αντανακλαστικά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εκπρόσωπος της Κομισιόν δήλωσε ότι η Επιτροπή «βρίσκεται σε συνεχή επαφή» με τις ελληνικές αρχές για το θέμα και παρακολουθεί στενά τις αφίξεις από τη Λιβύη. Ήδη από την περασμένη εβδομάδα, οι Βρυξέλλες επιβεβαίωσαν ότι ο Επίτροπος Μπρούνερ θα ηγηθεί της ευρωπαϊκής αποστολής σε Λιβύη, με αποστολή τη «δέσμευση με παράγοντες-κλειδιά στη δυτική και ανατολική Λιβύη».

Αυτό αντικατοπτρίζει μια ευρύτερη στροφή της ΕΕ προς τη λεγόμενη «διπλωματία της μετανάστευσης»: η Ένωση επιχειρεί να εμπλέξει τρίτες χώρες στην ανάσχεση των ροών, αξιοποιώντας έναν συνδυασμό πίεσης και στήριξης.

Η φον ντερ Λάιεν στην επιστολή της (27/6) υπογράμμισε τις γεωπολιτικές συνέπειες της κρίσης στη Λιβύη για την Ευρώπη και τη ζωτική σημασία της ευρωπαϊκής εμπλοκής. Κάλεσε, μάλιστα, τα κράτη-μέλη να υιοθετήσουν προσέγγιση τύπου «Team Europe» («Ομάδα Ευρώπη») απέναντι στη Λιβύη, επιμένοντας στην ενίσχυση της διαχείρισης συνόρων, την καταπολέμηση των δουλεμπόρων, αλλά και στην οργάνωση εθελοντικών επιστροφών μεταναστών από τη Λιβύη στις χώρες καταγωγής τους.

Στο πεδίο, ο ρόλος του Frontex (Οργανισμός Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής) είναι ήδη ενεργός και κρίσιμος. Λόγω της γεωγραφίας, η Κρήτη ανήκει στην ευθύνη της δύναμης Frontex Poseidon (επιχείρηση στην ανατολική Μεσόγειο), και ευρωπαϊκά σκάφη συνδράμουν το Ελληνικό Λιμενικό στις περιπολίες νότια του νησιού. Τις τελευταίες ημέρες, αρκετές επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης διεξήχθησαν με τη συνδρομή του Frontex: ενδεικτικά, στις 7 Ιουλίου, πλοίο του Frontex εντόπισε δύο λέμβους με ~230 άτομα νότια της Γαύδου, ξεκινώντας μεγάλη επιχείρηση διάσωσης.

Σε άλλη περίπτωση, σκάφη του Frontex και του Ελληνικού Λιμενικού συνεργάστηκαν για τη διάσωση συνολικά 489 μεταναστών σε ξεχωριστά περιστατικά ανοιχτά της Κρήτης και της Γαύδου μέσα σε μία ημέρα. Οι διασωθέντες μεταφέρονται ασφαλώς σε λιμένες της νότιας Κρήτης (Παλαιόχωρα, Αγία Γαλήνη κ.ά.), όμως η διαχείρισή τους στη συνέχεια αποτελεί μεγάλη πρόκληση. Οι τοπικές αρχές ζητούν έκτακτη ενίσχυση πόρων και προσωπικού, καθώς και άμεση αποσυμφόρηση με μεταφορά μέρους των νεοαφιχθέντων στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Το πλαίσιο συνεργασίας ΕΕ-Λιβύης στο μεταναστευτικό υπήρξε ανέκαθεν αμφιλεγόμενο. Από τη μία, θεωρείται αναγκαίο εργαλείο για τη φύλαξη των συνόρων της Ευρώπης: η χρηματοδότηση και εκπαίδευση της λιβυκής ακτοφυλακής από την ΕΕ (μέσω Ιταλίας κυρίως) απέτρεψε αμέτρητα δρομολόγια φουσκωτών προς την Ιταλία την τελευταία πενταετία. Από την άλλη, διεθνείς οργανώσεις και φορείς – συμπεριλαμβανομένης της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ – έχουν καταγγείλει τις συνθήκες κράτησης μεταναστών στα λιβυκά κέντρα, κάνοντας λόγο για κακομεταχείριση και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η πρακτική της Ιταλίας να επιστρέφει διασωθέντες απευθείας στη Λιβύη έχει χαρακτηριστεί ως παραβίαση της Σύμβασης της Γενεύης από την UNHCR. Αυτές οι αντιφατικές όψεις εξηγούν γιατί οι νέες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες, όπως η δημιουργία «κέντρου φιλοξενίας μεταναστών» στη Λιβύη ή η παροχή αυξημένων κινήτρων σε τοπικούς ηγέτες, αντιμετωπίζονται με επιφύλαξη από μερίδα της διεθνούς κοινότητας. Η Κομισιόν επιμένει ότι θα απαιτήσει από τη Λιβύη συμμόρφωση με βασικά πρότυπα προστασίας, ενώ παράλληλα προωθεί νόμιμες οδούς μετανάστευσης (συμφωνίες εργασίας) ώστε να στερήσει ευκαιρίες στους λαθρέμπορους.

Η διεθνής αντίδραση για όσα συμβαίνουν στην Κρήτη και τη Λιβύη είναι έντονη. Τα διεθνή ΜΜΕ αφιερώνουν ολοένα περισσότερο χώρο στο νέο αυτό μεταναστευτικό μέτωπο. Βίντεο που δείχνει δεκάδες μετανάστες να αποβιβάζονται σε παραλία των νοτίων Χανίων, ανάμεσα σε λουόμενους τουρίστες, διαδόθηκε παγκοσμίως, αναπαραγόμενο από μεγάλα πρακτορεία. Ρεπορτάζ του διεθνούς Τύπου περιγράφουν με δραματικούς τόνους την «απόβαση» στην Κρήτη και σημειώνουν πως η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα νέο προσφυγικό κύμα χωρίς να διαθέτει τις αναγκαίες δομές φιλοξενίας.

Η κυβέρνηση στην Αθήνα διαμηνύει ότι το ζήτημα ξεπερνά τις εθνικές δυνατότητες και απαιτεί ευρωπαϊκή λύση – μήνυμα που φαίνεται να εισακούεται, καθώς ήδη χώρες του Νότου (Ιταλία, Μάλτα, Ελλάδα) συντονίζονται. Στην πράξη, το αποτέλεσμα της πρόσφατης αποστολής στη Λιβύη θα φανεί σύντομα. Αν οι διακινητές συνεχίσουν ανενόχλητοι το έργο τους, τότε η πίεση θα αυξηθεί περαιτέρω για ουσιαστική ευρωπαϊκή παρέμβαση.

Όπως επισημαίνουν κυβερνητικές πηγές, η Ελλάδα αναμένει από την ΕΕ να επιδείξει έμπρακτη αλληλεγγύη – τόσο μέσω επιχειρησιακής στήριξης (Frontex, κονδύλια έκτακτης ανάγκης) όσο και μέσω δίκαιης κατανομής ευθύνης.

Σε διαφορετική περίπτωση, προειδοποιούν, ελλοχεύει ο κίνδυνος η Κρήτη να μετατραπεί σε «νέα Λαμπεντούζα» της Ανατολικής Μεσογείου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ανθρωπιστική και πολιτική διαχείριση της κρίσης.

Ο πρώην υπουργός Μεταφορών της Ρωσίας, Ρομάν Σταροβόιτ, βρέθηκε νεκρός από σφαίρα, κοντά στη Μόσχα, λίγες ώρες αφότου αποπέμφθηκε από τον πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν. Οι ρωσικές αρχές ανέφεραν τη Δευτέρα ότι το κυρίαρχο σενάριο είναι αυτό της αυτοκτονίας.

Το προεδρικό διάταγμα που δημοσιεύθηκε νωρίτερα την ίδια ημέρα δεν παρείχε εξήγηση για την απομάκρυνσή του από το αξίωμα. Ωστόσο, πολιτικοί αναλυτές έσπευσαν να συνδέσουν την εξέλιξη με έρευνα για υπόθεση διαφθοράς στην περιφέρεια του Κουρσκ, την οποία ο Σταροβόιτ διοικούσε παλαιότερα.

Όπως μεταδίδει το πρακτορείο Reuters, δεν υπήρξε ανεξάρτητη επιβεβαίωση αυτών των εικασιών. Πηγή του τομέα των μεταφορών, η οποία μίλησε ανώνυμα λόγω της ευαισθησίας του θέματος, ανέφερε ότι η θέση του Σταροβόιτ είχε τεθεί υπό αμφισβήτηση εδώ και μήνες, εξαιτίας ερωτημάτων γύρω από την ίδια υπόθεση.

Η έρευνα φέρεται να επικεντρώνεται στη διάθεση 19,4 δισεκατομμυρίων ρουβλίων (περίπου 211 εκατ. ευρώ) που δόθηκαν το 2022 για την ενίσχυση των ρωσικών συνόρων με την Ουκρανία, και στο κατά πόσο τα κονδύλια αξιοποιήθηκαν ορθά ή υπεξαιρέθηκαν.

Η Ανακριτική Επιτροπή της Ρωσίας ανακοίνωσε ότι εργάζεται για να εξακριβώσει τις ακριβείς συνθήκες του θανάτου του πρώην υπουργού.

Σύμφωνα με ρωσικά μέσα ενημέρωσης που επικαλούνται πηγές προσκείμενες στις διωκτικές αρχές, κοντά στο πτώμα  βρέθηκε ένα πιστόλι που ανήκε στον ίδιο τον Σταροβόιτ. Ορισμένα δημοσιεύματα σημείωσαν επίσης ότι το σώμα του εντοπίστηκε με τραύμα στο κεφάλι, σε θάμνους κοντά στο όχημα και όχι μέσα στο αυτοκίνητο.

Το όχημα είχε αφεθεί κοντά σε πάρκο, σε κοντινή απόσταση από την οικία του, στην περιφέρεια της Μόσχας.

Ο Σταροβόιτ είχε διατελέσει κυβερνήτης της περιοχής του Κουρσκ για σχεδόν πέντε χρόνια, προτού αναλάβει καθήκοντα υπουργού Μεταφορών τον Μάιο του 2024. Τρεις μήνες αργότερα, ουκρανικές δυνάμεις εισήλθαν στην περιφέρεια του Κουρσκ σε μία από τις μεγαλύτερες εισβολές ξένων στρατευμάτων σε ρωσικό έδαφος από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο –  επιχειρήσεις που τερματίστηκαν μόλις πρόσφατα, έπειτα από σφοδρές συγκρούσεις και εκτεταμένες καταστροφές.

Τον Απρίλιο του τρέχοντος, ο διάδοχος του Σταροβόιτ στην περιφέρεια και πρώην αναπληρωτής του, Αλεξέι Σμιρνόφ, κατηγορήθηκε για υπεξαίρεση κονδυλίων που προορίζονταν για στρατιωτικούς σκοπούς. Οι κατηγορίες ανέφεραν ότι τα κεφάλαια που είχαν διατεθεί για την ενίσχυση των συνόρων υπεξαιρέθηκαν, καθιστώντας την περιοχή του Κουρσκ ευάλωτη σε ουκρανικές επιθέσεις.

Δημοσιεύματα ρωσικών μέσων τη Δευτέρα ανέφεραν ότι ο Σμιρνόφ κατέθεσε ενώπιον των αρχών πως ο Σταροβόιτ συμμετείχε επίσης στην απάτη. Το Reuters δεν κατόρθωσε να επιβεβαιώσει αυτή την πληροφορία. Ο δικηγόρος του Σμιρνόφ – ο οποίος αρνείται τις κατηγορίες – δήλωσε στο κρατικό πρακτορείο RIA ότι δεν μπορεί να σχολιάσει.

Προκλήσεις στον τομέα των μεταφορών

Η αποπομπή του Σταροβόιτ σημειώνεται σε μια περίοδο ιδιαίτερης πίεσης για τον τομέα των μεταφορών στη Ρωσία, καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία εισέρχεται στο τέταρτο έτος.

Η ρωσική αεροπορική βιομηχανία αντιμετωπίζει ελλείψεις ανταλλακτικών, ενώ οι Ρωσικοί Σιδηρόδρομοι – ο μεγαλύτερος εργοδότης της χώρας – πλήττονται από αυξανόμενο κόστος δανεισμού, ως αποτέλεσμα των υψηλών επιτοκίων που επιβλήθηκαν για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού.

Παράλληλα, τακτικά πλήγματα από ουκρανικά μη επανδρωμένα μακράς εμβέλειας αναγκάζουν ρωσικά αεροδρόμια να αναστέλουν προσωρινά τη λειτουργία τους, προκαλώντας σημαντικές διαταραχές.

Το Κρεμλίνο ανακοίνωσε ότι καθήκοντα υπηρεσιακού υπουργού Μεταφορών αναλαμβάνει ο πρώην κυβερνήτης της περιοχής Νοβγκορόντ, Αντρέι Νικίτιν. Δημοσιεύθηκαν, μάλιστα, φωτογραφίες από τη συνάντησή του με τον πρόεδρο Πούτιν στο Κρεμλίνο.

Απαντώντας σε ερωτήσεις σχετικά με την άμεση τοποθέτηση του Νικίτιν, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, ανέφερε ότι ο πρόεδρος Πούτιν θεωρεί πως διαθέτει τα κατάλληλα επαγγελματικά προσόντα και εμπειρία για τη θέση.

Το υπουργείο Μεταφορών δεν προέβη σε κάποιο σχόλιο.

Κατά τη συνάντησή του με τον Πούτιν, ο Νικίτιν τόνισε την πρόθεσή του να επικεντρωθεί στην ψηφιοποίηση του τομέα των μεταφορών, με στόχο τη μείωση της συμφόρησης στη μεταφορά φορτίων και την καλύτερη διακίνηση εμπορευμάτων στα σύνορα.

Με τη συμβολή των Gleb Stolyarov και Andrew Osborn