SUGGESTED

Τα βοτσαλωτά είναι μία τέχνη κυρίως αιγαιοπελαγίτικη. Στόλισε πολλά παράλια της Μεσογείου, αλλά στα νερά του Αιγαίου, εκεί στα διάσπαρτα ελληνικά νησιά, αφουγκράστηκε τον χτύπο της καρδιάς της. Εξ’ άλλου, ο αρχαίος συγγραφέας Πλίνιος ο πρεσβύτερος μας το θυμίζει: «Pavimenta originem apud Grecos habent». Που σημαίνει: «Η επίστρωση των δαπέδων είναι (συνήθεια) των Ελλήνων».

Τα συναντάμε στις αυλές εκκλησιών και σπιτιών, σε πλατείες και σε κάμπους, στα περισσότερα νησιά. Με το φως του  Αιγαίου, «τα βότσαλα ανάβουν», λέει η Μαρία Ξύδα, φίλη του Γιάννη Λουκιανού – κι αυτό είναι που τα κάνει μοναδικά.

Σταθερά ασπρόμαυρα, με γεωμετρικά αλλά και αφαιρετικά σχέδια που αντλούν από τη λαογραφία τη συμβολική και λειτουργική τους σημασία, τα βοτσαλωτά του Αιγαίου είναι συνυφασμένα με την παράδοση του τόπου.

Ο Γιάννης Λουκιανός, εραστής, ερευνητής και αυτοδίδακτος μάστορας αυτής της τέχνης, οδηγεί τους αναγνώστες της Epoch Times σε ένα ταξίδι σε μερικά από τα ξεχασμένα μυστικά της, τα οποία αποκαλύπτει βότσαλο-βότσαλο, ώστε την επόμενη φορά που θα σταθούμε πάνω σε ένα από αυτά – σε λίγες μέρες, σε έναν μήνα; Ποιος ξέρει; – να είμαστε ικανοί να τα δούμε με τα μάτια της γνώσης και να μπορέσουμε να έχουμε μία πιο βαθιά συνομιλία μαζί τους.

 

Άξιον εστί το χέρι της Γοργόνας 

που κρατά το τρικάταρτο σα να το σώζει 

σα να το κάνει τάμα στους ανέμους 

και πάλι όχι…                                            

Οδυσσέας Ελύτης

       

Νησιά-πυλώνες

Εντοπίζει τις απαρχές της σύγχρονης παράδοσης του βοτσαλωτού στα τέλη του 18ου αιώνα, λίγο πριν τη λήξη της οθωμανικής κατοχής, τότε που τα πράγματα ήταν ακόμα «κάπως στενεμένα», παρόλο που οι ρίζες της ανάγονται στη Μεσοποταμία και στα ψηφιδωτά με βότσαλα του αρχαιοελληνικού πολιτισμού.

Αν και το βοτσαλωτό είναι διαδεδομένο σε όλο το Αιγαίο, τρία είναι τα κέντρα του: η Χίος, οι Σπέτσες και η Ρόδος. Στον χώρο υπάρχουν πολλοί τεχνίτες που γνωρίζουν τις τεχνικές και εφαρμόζουν την παραδοσιακή σημειολογία, όπως αναφέρει.

«Η παράδοση», εξηγεί ο Γ. Λουκιανός, «έχει έντονα λαογραφικά στοιχεία. Τι σημαίνει ένα φίδι στον βοτσαλωτό διάκοσμο; Τι σημαίνει  ένα πεύκο; Τι σημαίνει ένα θηρίο;»

 

«Αν πας στην Παναγία της Τήνου, στο πρώτο κεφαλόσκαλο, υπάρχουν δύο όντα ωσάν θηρία. Είναι φύλακες για να αποτρέψουν τις κακές δυνάμεις. Στο επάνω κεφαλόσκαλο, αυτά τα θηρία είναι πάνω σε σταυρό: Κάτι που σημαίνει δεν περνάει τίποτα από εδώ! Το ίδιο συμβαίνει και σε άλλες εκκλησίες όπως αυτή του Αρχάγγελου στην Λίνδο της Ρόδου ή και στην Παναγία Ερυθιανή της Χίου.

»Δεν κάνω οποιοδήποτε τυχαίο σχεδιασμό  για τη διακόσμηση του χώρου. Πρέπει να έχω διαρκώς στον νου μου τους κανόνες που διέπουν την κίνηση μέσα  στο χώρο, μέσα στην αυλή. Τι εννοώ: αν για παράδειγμα η επίστρωση αφορά αυλή εκκλησίας, τότε προ της εισόδου στο Ναό, θα πρέπει το θέμα να είναι κυκλικό. Η στάση μέσα  στον κύκλο βοηθά τον εισερχόμενο να διώξει οποιαδήποτε ανησυχία για το ποιους και τι θα συναντήσει στο συγκεντρωμένο μέσα στο ναό  εκκλησίασμα.

 

«Σκεφθείτε τους στίχους ‘Ψηλό κυπαρισσάκι μου, στον ίσκιο σου κοιμάμαι, με τον αγέρα σου περνώ, κανέναν δε φοβάμαι’ – και, πράγματι, βλέπουμε το κυπαρίσσι σε όλα τα νησιά-κέντρα του βοτσαλωτού: Χίο, Ρόδο, Σπέτσες. Όλα αυτά ακολουθούν μία δική τους μία προοπτική και εξήγηση. Κάτι που υπάγεται στο ζήτημα της λειτουργικής των σχεδίων.

Οι κληματίδες ή ελισσόμενοι βλαστοί, από την άλλη, οδηγούν τα βήματά σου. Με άλλα λόγια, σε προτρέπουν να κινηθείς.

 

«Στην  αρχιτεκτονική του Κάμπου της Χίου, της εύφορης περιοχής του νησιού όπου βρίσκονται οι ιδιοκτησίες εύπορων κατοίκων, η κίνηση μέσα στον κήπο, στους εξωτερικούς χώρους, είναι μελετημένη. Διέπεται από κανόνες λειτουργικότητας των σχεδίων. Καθώς περνάμε την κεντρική είσοδο, συναντάμε βοτσαλωτές διαδρομές-φίλτρα.

»Από τη μια πλευρά μπορεί να είναι μία κληματίδα που βοηθά την κίνηση, μετά μπορεί να είναι ένα στρογγυλό θέμα προκειμένου να σταθείς λίγο να σκεφτείς ή μπορεί να είναι ένα ακτινωτό θέμα που σε προτρέπει να πας σε διάφορα σημεία όπως το πηγάδι, το κυρίως σπίτι, το αμπέλι, την έξοδο… Ειδικά το ακτινωτό θέμα συναντάται συχνά. Η κάθε ακτίνα ‘δείχνει’ προς έναν διαφορετικό προορισμό.»

 

Ο Γιάννης Λουκιανός συγκρίνει την αρχιτεκτονική του χιώτικου κάμπου με αυτήν των ιαπωνικών κήπων: «Θα μπορούσαμε να πούμε ότι έχουν μία συγγένεια όσον αφορά την κυκλοφορία στον κήπο – οι ιαπωνικοί κήποι και ο Κάμπος της Χίου. Μία συγγένεια στην οπτική και στην αρχιτεκτονική».

Η παράδοση της Χίου συνδέεται και με τα  χωριά της Λυγουρίας, της περιοχής δηλαδή όπου είναι η Γένοβα, των οποίων οι αυλές των εκκλησιών κυρίως είναι κοσμημένες με βοτσαλωτά. Η Χίος ήταν Γενουάτικη.

Αυτά προ του 1800. Τότε ο κόσμος πηγαινοερχόταν. Δεν είναι ξεκάθαρο αν ήταν οι Γενουάτες που επανέφεραν την τέχνη του βοτσαλωτού στη Χίο», παρατηρεί, επισημαίνοντας ένα αδιευκρίνιστο σημείο στην ιστορία του βοτσαλωτού.

 

Χαρακτηριστικό της ροδίτικης παράδοσης είναι το ότι «έφτιαχναν τα βοτσαλωτά μέσα στο σπίτι».

Στην Καλλιθέα της Ρόδου βρίσκεται ένα συγκρότημα ιδιαίτερης αισθητικής, που είχε ανατεθεί στο σύνολο του στον αρχιτέκτονα Πιέτρο Λομπάρντι [Pietro Lombardi] κατά την περίοδο της ιταλοκρατίας. Μετά την εγκατάλειψη του χώρου και με την έγνοια και φροντίδα ενός οραματιστή δημάρχου της  Καλλιθέας, του Ιωάννη Ιατρίδη, τα βοτσαλωτά των λουτρών αποκαταστάθηκαν εξαιρετικά με την εργασία και γνώση τοπικών σπουδαίων μαστόρων.

 

 

 

Αλλά, «καθώς οι καιροί αλλάζουν κάποιες νοικοκυρές, προτιμώντας το ‘καθαρό’ έναντι του ‘όμορφου’ θέλησαν να τα επιστρώσουν – να τα καλύψουν – με κεραμικά πλακάκια για να σκουπίζονται εύκολα. Και το έκαναν. Μοντέρνοι, άψυχοι καιροί…», σχολιάζει ο Γιάννης Λουκιανός.

Για τον βοτσαλωτό διάκοσμο στις Σπέτσες παρατηρεί ότι έχει «τεράστιο λαογραφικό ενδιαφέρον, καθώς βάζει μέσα τη μορφολογική ψυχολογία. Βλέπουμε έναν καβαλάρη, για παράδειγμα, που είναι φίρδην-μίγδην με το άλογο. Γιατί αυτό; Καθώς τα σχέδια περνούν από γενιά  σε γενιά, από πατέρα σε γιο, περνούν και από πολλές σχεδιαστικές προσεγγίσεις, φτάνοντας στο σημείο να βλέπουμε τον καβαλάρη και το άλογο σαν μία μπάλα. Η μορφολογική ψυχολογία λέει ότι κάθε μορφή που επαναλαμβάνεται τείνει να γίνει κυκλική.

»Η αφαιρετική προσέγγιση χωρίς φόβο στο σχεδιαστικό θέμα είναι κορυφαία στις Σπέτσες.

»Εκεί είναι και η αυλή του Μπούκουρα, στο Καστέλλι, όπου κάποια σχέδια είναι κάπως ‘κουρασμένα’ – φθαρμένα, δηλαδή, και χρειάζονται κάποιες γνώσεις για να μπορέσει κάποιος να αναγνώσει – και καταλαβαίνεις ότι χρονολογούνται από πολύ πριν το 1800. Ο Μπούκουρας ήταν ο πατέρας της Ελένης Μπούκουρα, της ζωγράφου που μεταμφιέστηκε σε αγόρι για να σπουδάσει ζωγραφική στην Ιταλία.»

Για το συγκεκριμένο σημείο, περιγράφει πώς σχεδόν το ανακάλυψε, πριν από πολλά χρόνια:

«Δουλεύοντας το βιβλίο Οι βοτσαλωτές αυλές του Αιγαίου (1999) έψαχνα να ανακαλύψω βοτσαλωτές αυλές. Φτάνοντας στο λιμάνι των Σπετσών, από διαίσθηση ίσως, ένιωσα πως στην περιοχή Αλταμούρα, που βρισκόταν κάτω δεξιά του λιμανιού, θα πρέπει να υπήρχε κάποιο αρκετά ενδιαφέρον βοτσαλωτό. Όμως ένα περίεργο θα έλεγα αίσθημα, άρνησης και φόβου μαζί, με εμπόδιζε – και το κατάφερε τελικά – να πάω εκεί. Αργότερα, στο βιβλίο της Γαλανάκη, Ελένη ή ο Κανένας, είδα ότι στο σπίτι που βρισκόταν εκεί, όπου ζούσε η Ελένη μετά που τη χώρισε ο άντρας της, όντως υπήρχε μια αυλή με βοτσαλωτό διάκοσμο. Ερμητικά έγκλειστη, η Ελένη επικοινωνούσε με τον έξω κόσμο μέσω της υπηρέτριας της, ενώ με το χαμένο γιο της μέσα από υδρομαντείες…»

Από τη θεωρία στην πράξη

Η έρευνα για το βιβλίο του αποτέλεσε και το πρώτο βήμα για την προσωπική του ενασχόληση με το βοτσαλωτό, αν και ο ίδιος λέει ότι «πρώτο και κύριο [είναι] το πάθος για το βοτσαλωτό: πρέπει να σε συγκινήσει».

«Οι πρώτες γνώσεις ήταν θεωρητικές. Ήμουν ψηφιδογράφος πριν ασχοληθώ με το βοτσαλωτό. Όχι, όμως, ζωγράφος.

»Αρχικά, παρατηρούσα. Ύστερα, διάβασα το βιβλίο Οι βοτσαλωτές αυλές της Χίου και μετά τις Τηνιακές βοτσαλωτές αυλές. Όταν άρχισα να προετοιμάζω το δικό μου βιβλίο για τα βοτσαλωτά των Κυκλάδων, πήγα στη Σύρο, στη Μητρόπολη, για να τα μελετήσω. Σε ένα νησί με εσωτερικούς μετανάστες, στα δύσκολα χρόνια του τόπου, όπου οι πιο πολλοί προέρχονταν από την πολύπαθη Χίο.

»Και ύστερα, ένας παπάς της Μητρόπολης Σύρου με κάλεσε για την αποκατάσταση αρχικά ενός τμήματος του μεγάλου βοτσαλωτού που είχε καταστραφεί από τις ρίζες των γύρω δέντρων. Όταν τελικά ανέλαβα όλο σχεδόν το έργο κατάλαβα ότι ήταν μια αδόκιμη απόφαση. Δύσκολο! Στα μισά ήθελα να φύγω από τη δυσκολία που έκρυβε το έργο αλλά και από την κούραση, μιας και όλη μέρα δούλευα σκυμμένος!  Γνώρισα και τους λογίους της Σύρου, που στην αρχή έρχονταν και με διόρθωναν, και όταν ολοκληρώθηκε το έργο, μήνυσαν στον παπά να τους συγχωρέσω, ζητώντας  συγγνώμη.»

Έκτοτε, ο Γιάννης Λουκιανός έχει δημιουργήσει πλήθος βοτσαλωτών, κυρίως στα κυκλαδονήσια, όπως στο λιμάνι της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Ίου, αλλά έχει αναλάβει και την αποκατάσταση βοτσαλωτού διάκοσμου, όπως σε ένα μοναστήρι στη Σκόπελο του 17ου αιώνα, φθάνοντας μέχρι τη Βέρνη της Ελβετίας.

 

Οι εντολοδόχοι του είναι αποκλειστικά ιδιώτες, ακόμα κι όταν το βοτσαλωτό κοσμεί δημόσιο χώρο.

Ο εντολοδότης αποτελεί σημαντικό μέρος της εξίσωσης για τον σχεδιασμό ενός βοτσαλωτού, αφού «εκεί γίνεται μία ψυχογραφική ανίχνευση. Τι ποθεί η καρδούλα του; Π.χ. με μια οικογένεια Ιταλών δυόμισι ώρες κάτσαμε στην αυλή και σχεδιάζαμε.[…] Στη Μήλο, πάλι, είχαν ζητήσει κατ’ εξαίρεση κάτι εκτός παράδοσης – κάτι καινούριο».

Ο ίδιος, πάντως, κατά κανόνα ακολουθά την παράδοση όσον αφορά τη χρήση των συμβόλων-εικόνων, την οποία έμαθε μελετώντας κυρίως στο Κέντρο Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας, της Ακαδημίας Αθηνών.

Για την τεχνική του, ωστόσο, αναφέρει ότι παρεκλίνει ελαφρώς: «Την τεχνική την ανακάλυψα ο ίδιος. Γι’ αυτό και δεν είναι απολύτως παραδοσιακή. Δηλαδή δεν χρησιμοποιώ ασβεστοκονίαμα, αλλά τσιμεντοκονίαμα. Συνήθως το πρώτο υλικό είναι αυτό που καθορίζει και το όνομα του κονιάματος – της λάσπης. Όμως, η παραλλαγή αυτή δεν αλλοιώνει πολύ τα πράγματα, γιατί όπως και να ’χει παράδοση δεν είναι η ακριβής δοσολογία. Η παράδοση είναι αλλού».

 

Τέλος, για τον σχεδιασμό του βοτσαλωτού καθοριστικό ρόλο παίζει και ο ίδιος ο χώρος, τον οποίο «πρέπει να τον μυριστείς; και να τον ‘αρχιτεκτονίσεις’. Θα κινηθείς με τα δεδομένα, με την κληματίδα που βοηθά την κίνηση, κλπ, κλπ».

Ψηφιδωτά με βότσαλα

Μιλώντας για τα βοτσαλωτά και για την ιστορία τους, ο Γιάννης Λουκιανός κάνει μία διάκριση μεταξύ αυτών και των ψηφιδωτών με βότσαλα:

«Αυτών που διακόσμησαν τις αυλές του Αιγαίου τους τελευταίους τρεις-τέσσερις αιώνες,  που τα ονομάζουμε βοτσαλωτά, και εκείνων, πάλι με βότσαλα, αλλά πολύ μικρά, που αναφέρονται ως ψηφιδωτά και είναι εκείνα τα σπουδαία έργα  της Ελληνιστικής περιόδου…

Κάνω το βοτσαλωτό για να διακοσμήσω το δάπεδο, αλλά κάνω το ψηφιδωτό γιατί θέλω να κάνω κάτι άλλο. Δηλαδή, στην περίπτωση των ψηφιδωτών με βότσαλα η πρώτη ανάγκη δεν είναι να διακοσμήσω, είναι να συνθέσω ένα έργο, ενίοτε πολυσχιδές,  με αναφορές και πηγές από την μυθολογία.»

Στην αρχαία Ελλάδα, τα ψηφιδωτά γίνονταν με βότσαλα, τα οποία «χρησιμοποιούνταν αυτούσια, έχοντας περάσει από κόσκινα (κρησάρες) για να ταξινομηθούν ανάλογα με το μέγεθός τους. Μπορεί να ήταν από τη θάλασσα ή από το ποτάμι, αυτό δεν είχε σημασία, όπως αναφέρεται και στον Παυσανία», εξηγεί.

Σχετικά με την αρχή αυτής της τέχνης, παρατηρεί ότι αυτό είναι ένα ερώτημα «που έχει απασχολήσει πολλούς, ένα ερώτημα με τεράστιο ενδιαφέρον, αλλά μόνο της φαντασίας.

»Στη Μεσοποταμία, κάποτε, υπήρχαν δύο πόλεις: η Ουρ και η Ουρούκ, με τη δεύτερη να είναι μάλλον αρχαιότερη της πρώτης, καθώς χρονολογείται 5-4.000 χρόνια π.Χ. Η πρώτη, πάλι, ανακαλύφθηκε κάτω από λόφους άχρηστων υλικών.

 

»Από αυτή την περιοχή υπάρχουν ορισμένα εκθέματα στο Βρετανικό Μουσείο, όπως μουσικά όργανα από εκείνη την περίοδο, που είναι διακοσμημένα με μικρές ψηφίδες στα τάστα. Το Λάβαρο είναι ένα πυραμιδοειδές οικοδόμημα με δύο πλευρές, μία της ειρήνης και μία του πολέμου. Οι συνθέσεις που το κοσμούν έχουν γίνει με οστά αλλά και με μικρά γεωμετρικά κομμάτια από μάρμαρο – τετράγωνα, ρόμβους, τρίγωνα κλπ.

»Επίσης, στους ναούς εκείνης της περιόδου, τα ζιγκουράτ – δομές με μία τάση ανόδου με στόχο τη συνάντηση με τον Θεό – εκεί συνήθως έφτιαχναν κώνους από ψημένη γη με στρογγυλή βάση, τους οποίους ζωγράφιζαν και έμπηγαν στους τοίχους για να τους διακοσμήσουν.»

Πώς περνάμε από εκεί στα έργα του 5ου και του 4ου αιώνα π.Χ., και στα γνωστά αριστουργήματα;

«Στο Κυνήγι του ελαφιού της Πέλλας αποτυπώνονται οι πρώτες απόπειρες αναζήτησης προοπτικής – φέρει δε την υπογραφή του καλλιτέχνη, του Γνώση, που θεωρείται ο πρώτος ψηφιδογράφος, αλλά και ο πρόγονος της ευρωπαϊκής ζωγραφικής. Πρόκειται για ένα έργο του 4ου αιώνα της ελληνιστικής περιόδου με το οποίο κορυφώνεται το ψηφιδωτό με βότσαλα. Μέχρι τότε όλα τα ψηφιδωτά γίνονταν με ψηφίδα το βότσαλο, όπως αυτά στην Όλυνθο, τη Συκιώνα, την Ερέτρια.»

Για τη μετάβαση από τα βότσαλα στις ψηφίδες (tesserae στην αγγλική γλώσσα) μάς μεταφέρει λίγο μετά την ελληνιστική εποχή:

«Γύρω στον 3ο αιώνα, ο Ρογήρος Β΄, βασιλιάς των Συρακουσών, έστειλε ένα πλοίο στην Αίγυπτο να φέρουν στάρι, λόγω της ανομβρίας που είχε περιορίσει τη δική τους παραγωγή. Το πλοίο αυτό γύρισε καταστόλιστο με ψηφιδωτά. Τότε, το εμπορικό, πνευματικό, οικονομικό κέντρο ήταν η Αλεξάνδρεια. Εκεί αναπτύχθηκε η τέχνη του ψηφιδωτού με ψηφίδες, όταν άρχισαν οι τεχνίτες να εφαρμόζουν τα έργα σε πάγκους και τοίχους, οπότε το βάθος του βότσαλου [τα οποία μπαίνουν κυρίως κάθετα] εμπόδιζε.»

Μεταδίδοντας τη γνώση

Ένα ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα τον Γιάννη Λουκιανό, αλλά και άλλους που ασχολούνται με παραδοσιακές τέχνες των οποίων η διδασκαλία δεν είναι θεσμοθετημένη, είναι η μεταλαμπάδευση της γνώσης ώστε να μη χαθεί σε ένα παρελθόν που δεν μπορεί να ξαναζωντανέψει.

«Το βασικό ερώτημα σε ό,τι αφορά τη διαδοχή της τέχνης του βοτσαλωτού ήταν πάντοτε ποιος θα μάθει αυτήν τη δουλειά. Παλιά δεν ήξερα τι να απαντήσω γιατί τύχαινε πάντα οι εκάστοτε βοηθοί να είναι πρόσκαιροι. Τέλειωνε το έργο, τελειώναν κι αυτοί. Πέρασε από τη ζωή τους το άρωμα αυτής της τέχνης, αλλά παρέμεινε στη γωνία απότιστο.»

Όπως ειπώθηκε και προηγουμένως, «πρώτο και κύριο [είναι] το πάθος και η συγκίνηση». Χωρίς αυτά τίποτα δεν προχωράει. Ευτυχώς, φαίνεται πως  τελικά η ζωή έστειλε στον δρόμο του Γιάννη Λουκιανού κάποιον που μοιράζεται μαζί του και τα δύο αυτά στοιχεία.

Μιλά με χαρά για αυτή τη συνάντηση, την οποία αποδίδει στις ευνοϊκές συγκυρίες που «όταν θέλουνε κάτι το καταφέρνουν»:

«Σε μία διάλεξη που έδωσα στη Σχολή Γλυπτικής της Τήνου, ήρθε ένα παλικάρι που έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για αυτήν την τέχνη. Σε δεύτερη φάση, βρεθήκαμε τυχαία στην Αθήνα, όπου ήπιαμε έναν καφέ στου Ψυρρή. Την τρίτη φορά, κάνω μία ομιλία στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου στη Σύρο, και να τον στο τέλος, να έρχεται να μου μιλήσει. Ήρθε λοιπόν η στιγμή, παρόλο που εγώ τα έχω πλέον παρατήσει, γιατί είναι πολύ κουραστική αυτή η τέχνη, αν και άκρως ελκυστική, και να σου που βρίσκεται στο νησάκι μου μία γυναίκα, η οποία ήθελε σε ένα σημείο του κήπου της ένα βοτσαλωτό. Ευκαιρία ήταν να έρθει αυτό το παιδί, ο Χρήστος, στην Ίο, όπως και έκανε. Οι συνθήκες ήταν πολύ δύσκολες – καύσωνας και στριμωγμένα τα πράγματα, γιατί πρέπει να έχεις χώρο για να δουλέψεις, να βάλεις τα βότσαλα – αλλά ο Χρήστος ήταν  ‘τέρας αντοχής’ και παίρνοντας κι εγώ από τη δική του, καταφέραμε και τελειώσαμε αυτό το έργο.»

Η συνεργασία τους φαίνεται πως ήταν επιτυχημένη, αφού ο Γ. Λουκιανός δείχνει βέβαιος πως βρήκε διάδοχο:

«Δεν ξέρω τι γίνεται με τη διδασκαλία γενικά, αλλά καταλαβαίνω ενστικτωδώς ότι πρέπει να αφήσεις χώρο στον άλλον.  Το εισέπραξε ο Χρήστος και έχω την εντύπωση ότι τώρα, παρά μερικές ελλείψεις, μπορεί να αναλάβει μόνος του ένα έργο. Στο επόμενο έργο που θα κάνουμε μαζί, σκοπεύω να κάνω την παράδοση των ‘κλειδιών’ και όλων των μυστικών σε αυτό το παλικάρι.»

 

Όσον αφορά την εξέλιξη και μετάδοση της τέχνης του βοτσαλωτού, ενδιαφέρουσα είναι και η περίπτωση της Αγγλίδας καλλιτέχνιδος Μάγκυ Χόγουαρθ (Maggy Howarth, 1944-2024), η οποία  ενσωμάτωσε σε αυτό την ευαισθησία της δικής της κουλτούρας. Τα έργα της – στα οποία χρησιμοποιούσε και χρωματιστά από τη φύση τους βότσαλα – και οι τεχνικές που επινόησε για να προσαρμοστεί στις συνθήκες της βρετανικής πραγματικότητας, αντανακλούν μεν μία  διαφορετική προσέγγιση και νοοτροπία, ωστόσο διατηρούν ανέπαφα τα βασικότερα στοιχεία του δεσμού τους με την καταγωγή τους. Για τον Γιάννη Λουκιανό, ο οποίος την είχε επισκεφθεί στην Αγγλία, η Χόγουαρθ ήταν η καλύτερη: «Είναι πίνακες τα έργα της», λέει. Σημαντικότερη παραλλαγή στην τεχνική που εφάρμοσε η Βρετανίδα είναι, ίσως, η κατασκευή των βοτσαλωτών τμηματικά, σε εσωτερικό χώρο, και η κατοπινή συναρμολόγησή τους στο μέρος για το οποίο προορίζονταν. Σε αυτήν προέβη λόγω του αγγλικού κλίματος που δεν ευνοεί γενικά την εργασία σε εξωτερικό χώρο, όπως σημειώνεται στην ιστοσελίδα του εργαστηρίου που αναδεικνύει και συνεχίζει το έργο της.

Κοσμώντας την καθημερινότητα στη βάση της

Για τα βοτσαλωτά, ως διακοσμητική τέχνη των δαπέδων των ανοικτών χώρων, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι η πιο κοντινή στον άνθρωπο, η πιο δημοκρατική τέχνη, λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι κατά παράδοση, στο Αιγαίο, οι κοσμημένες με βοτσαλωτά πλατείες και προαύλια εκκλησιών ανήκουν στην καθημερινότητα των κατοίκων του κάθε νησιού και των επισκεπτών του. Είναι στη διάθεσή τους ανά πάσα στιγμή, κυριολεκτικά στα πόδια τους!

Με αυτόν τον τρόπο, διαχέουν τη μαγεία της τέχνης, τη φαντασία και το κάλλος, χαρίζοντας τα δώρα της αδιακρίτως και φέρνοντας τον κόσμο σε απόλυτη, φυσική και μεταφυσική, εγγύτητα με το κρυμμένο, καθώς και με την «αγωνία της ανάγνωσής» του.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Γιάννης Λουκιανός, Οι βοτσαλωτές αυλές των Κυκλάδων, Αθήνα 1998

2. Γιάννης Λουκιανός, Οι βοτσαλωτές αυλές του Αιγαίου, Αθήνα 1999

3. Γιάννης Λουκιανός, Οι βοτσαλωτές αυλές της Σαντορίνης και της Μήλου, εκδόσεις βότσαλο, Αθήνα 2012

4. Γιάννης Λουκιανός, Τα βοτσαλωτά στο λιμάνι της Ίου, Δήμος Ιητών 2016

5. Μαρία Ξύδα, Οι βοτσαλωτές αυλές της Χίου, εκδόσεις Πυξίδα, Χίος 2009

6. Α. Φλωράκης, Οι τηνιακές βοτσαλωτές αυλές, εκδόσεις Φιλιππότη, Αθήνα 1981

7. Οι βοτσαλωτές αυλές των Σπετσών, Περιοδικό Ζυγός, Αθήνα 1961

8. Carlo Bertelli, The Art of Mosaics, Αγγλική έκδοση, Μιλάνο 1989

9. Dieter Salzmann, Undersuchugen Zu Den Antiken Kiesel Mosaiken, Gebr Mann Verlag, Βερολίνο 1982

10. Maggy Howarth, Complete Pebble Mosaic Handbook, Firefly Books, N.Y./USA 2009

 

Καθώς η ομοσπονδιακή κυβέρνηση του Καναδά ενέκρινε το 2017 την πώληση δύο καναδικών εταιρειών που δραστηριοποιούνταν σε ευαίσθητους τομείς – όπως η δορυφορική τεχνολογία και τα λέιζερ – σε κινεζικές επιχειρήσεις, Αμερικανοί νομοθέτες προέτρεπαν την Οττάβα να επιδείξει μεγαλύτερη επαγρύπνηση όσον αφορά θέματα εθνικής ασφάλειας που αφορούν το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας.

Το 2019, ενώ οι περισσότερες χώρες της συμμαχίας πληροφοριών Five Eyes είχαν αποκλείσει τη Huawei από τα δίκτυα 5G, ο Καναδάς επέμενε ότι δεν υπήρχε λόγος να προβεί σε αντίστοιχο μέτρο. Τότε, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο είχε προειδοποιήσει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ενδέχεται να διακόψουν την ανταλλαγή πληροφοριών με όποιον εταίρο διατηρούσε τη Huawei στις κρίσιμες υποδομές του.

Ο Καναδάς τελικά προχώρησε στην απαγόρευση του εξοπλισμού της Huawei το 2022, εναρμονιζόμενος με τους συμμάχους του. Τα τελευταία χρόνια, υπό το φως της ολοένα και πιο επιθετικής στάσης του Πεκίνου στη διεθνή σκηνή και εν μέσω πολλαπλών καταγγελιών για κινεζικές παρεμβάσεις στη Δύση, η Οττάβα έχει εντείνει τις προσπάθειες περιορισμού της δραστηριότητας κινεζικών επιχειρήσεων εντός της χώρας.

Έκθεση της Βουλής των Κοινοτήτων του 2021 αναφέρει ότι οι κίνδυνοι για την εθνική ασφάλεια που σχετίζονται με ξένες επενδύσεις στον Καναδά σχετίζονται συχνά με την Κίνα. Η έκθεση επικαλείται μαρτυρία του Τσαρλς Μπέρτον, ανώτερου ερευνητή του Ινστιτούτου Macdonald-Laurier, ο οποίος υποστήριξε ότι οι κινεζικές εταιρείες λειτουργούν συχνά σε συντονισμό με τον στρατό και τις υπηρεσίες πληροφοριών του κινεζικού καθεστώτος, εξυπηρετώντας τους στρατηγικούς του στόχους.

Ο ίδιος επισήμανε ότι, βάσει του καναδικού νόμου περί επενδύσεων (Investment Canada Act), όλες οι κινεζικές επιχειρήσεις πληρούν τον ορισμό των κρατικά ελεγχόμενων εταιρειών, λόγω των στενών τους δεσμών με το Κομμουνιστικό Κόμμα.

Οι προσπάθειες του Καναδά για την προστασία της εθνικής ασφάλειας έχουν επεκταθεί και στον τομέα της εκπαίδευσης. Τον Φεβρουάριο του 2023, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση διέκοψε τη χρηματοδότηση ερευνητικών έργων στα οποία συμμετείχε οποιοσδήποτε επιστήμονας συνδεόταν με πανεπιστήμιο, ινστιτούτο ή εργαστήριο που έχει σχέσεις με στρατιωτικές ή κρατικές υπηρεσίες ασφαλείας ξένων δυνάμεων που θεωρούνται απειλή για την καναδική ασφάλεια.

Η απόφαση αυτή ελήφθη μετά από αναφορές σύμφωνα με τα οποίες ερευνητές από περίπου 50 καναδικά πανεπιστήμια είχαν συνεργαστεί με ένα από τα κυριότερα στρατιωτικά ιδρύματα της Κίνας, σε τομείς όπως η κβαντική κρυπτογραφία, η φωτονική και η διαστημική επιστήμη.

Ακολουθεί επισκόπηση μερικών από τις κινεζικές εταιρείες που έχουν τεθεί υπό περιορισμούς ή αυστηρό έλεγχο στον Καναδά:

Hikvision

Η πρόσφατη απόφαση της Οττάβα να απαγορεύσει τη δραστηριότητα της κινεζικής εταιρείας κατασκευής καμερών παρακολούθησης Hikvision, επικαλούμενη λόγους εθνικής ασφάλειας, αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής της καναδικής κυβέρνησης για την προστασία από απειλές που σχετίζονται με επιχειρήσεις που έχουν δεσμούς με το κινεζικό καθεστώς.

Η Hikvision έχει ήδη αντιμετωπίσει κυρώσεις σε ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο και Αυστραλία, λόγω ανησυχιών για ιδιωτικότητα και ασφάλεια εξαιτίας των σχέσεών της με το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας.

 

Η Καναδή υπουργός Βιομηχανίας, Μελανί Ζολί, δήλωσε στις 27 Ιουνίου ότι η απόφαση βασίστηκε σε αξιολόγηση εθνικής ασφάλειας, σύμφωνα με την οποία η συνέχιση της παρουσίας της Hikvision στον Καναδά θα έβλαπτε τα εθνικά συμφέροντα. Η εταιρεία, από την πλευρά της, χαρακτήρισε τους ισχυρισμούς αβάσιμους, υποστηρίζοντας ότι τα προϊόντα της συμμορφώνονται με τους καναδικούς νόμους και ότι η απαγόρευση αντανακλά μια αδικαιολόγητη προκατάληψη κατά των κινεζικών επιχειρήσεων. Έχει προσφύγει στη Δικαιοσύνη, ζητώντας ακύρωση της απόφασης.

Η Hikvision ανήκει εν μέρει στο κινεζικό κράτος. Το 2020, το αμερικανικό υπουργείο Άμυνας την κατέταξε στις εταιρείες με δεσμούς με τον στρατό της Κίνας, κατηγορία την οποία η εταιρεία αρνείται. Το 2022, η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Επικοινωνιών των ΗΠΑ απαγόρευσε τη χορήγηση αδειών εισαγωγής και πώλησης εξοπλισμού της Hikvision και άλλων κινεζικών εταιρειών, αναφέροντας ως αιτία τον «απαράδεκτο κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια».

Το Ηνωμένο Βασίλειο, το ίδιο έτος, απαγόρευσε στις κυβερνητικές του υπηρεσίες την αγορά νέων κινεζικών καμερών CCTV, μεταξύ των οποίων και της Hikvision, ενώ η Αυστραλία προχώρησε το 2023 στην αφαίρεση παρόμοιου εξοπλισμού από κυβερνητικά κτήρια.

Η Hikvision έχει δεχθεί έντονη διεθνή κριτική για φερόμενη εμπλοκή σε παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην κινεζική επαρχία Σιντζιάνγκ, καθώς φέρεται να προμήθευσε εξοπλισμό επιτήρησης για την καταστολή των Ουιγούρων μουσουλμάνων. Οι σχετικές ανησυχίες οδήγησαν το αμερικανικό υπουργείο Εμπορίου στην ένταξη της εταιρείας σε μαύρη λίστα το 2019.

TikTok

Σε μια κίνηση παρόμοια με εκείνη κατά της Hikvision, η καναδική κυβέρνηση διέταξε τον Νοέμβριο του 2024 το κλείσιμο των γραφείων της κινεζικής εφαρμογής κοινωνικής δικτύωσης TikTok στον Καναδά. Ο τότε υπουργός Βιομηχανίας Φρανσουά-Φιλίπ Σαμπάνι δήλωσε ότι η απόφαση ήταν αποτέλεσμα πολυεπίπεδης αξιολόγησης εθνικής ασφάλειας, η οποία βασίστηκε σε στοιχεία που συνέλεξαν οι καναδικές υπηρεσίες πληροφοριών και άλλοι κυβερνητικοί φορείς.

Η TikTok έχει προσφύγει δικαστικά κατά της απόφασης.

 

Ήδη από το 2023, η κυβέρνηση είχε απαγορεύσει την εφαρμογή από τις κυβερνητικές συσκευές, επικαλούμενη «απαράδεκτο επίπεδο κινδύνου» για την ιδιωτικότητα και την ασφάλεια. Όπως είχε σημειωθεί, η εφαρμογή είχε τη δυνατότητα να αποκτά σημαντική πρόσβαση στα δεδομένα των συσκευών.

Ο υπουργός διευκρίνισε ότι η κυβέρνηση δεν σχεδιάζει γενική απαγόρευση της εφαρμογής για το ευρύ κοινό, σημειώνοντας πως εναπόκειται στους πολίτες να αποφασίσουν αν θα τη χρησιμοποιούν. Παρ’ όλα αυτά, προέτρεψε το κοινό να είναι προσεκτικό ως προς τον τρόπο με τον οποίο τα προσωπικά τους δεδομένα ενδέχεται να χρησιμοποιούνται ή να διαμοιράζονται από ξένες δυνάμεις.

Ο πρώην διευθυντής του FBI, Κρίστοφερ Ρέι, είχε εκφράσει από το 2022 σοβαρές ανησυχίες για θέματα εθνικής ασφάλειας που σχετίζονται με την TikTok, επισημαίνοντας ότι το Πεκίνο ενδέχεται να χρησιμοποιεί την εφαρμογή για έλεγχο συλλογής δεδομένων, για επιρροή μέσω αλγορίθμων ή ακόμη και για τεχνική υπονόμευση προσωπικών συσκευών.

Huawei και ZTE

Τον Μάιο του 2022, ο Καναδάς ανακοίνωσε την απαγόρευση των κινεζικών τηλεπικοινωνιακών εταιρειών Huawei και ZTE από την υποδομή 5G της χώρας, εκφράζοντας σοβαρές ανησυχίες ότι οι εταιρείες ενδέχεται να συμμορφώνονται με εντολές ξένων κυβερνήσεων εις βάρος των καναδικών συμφερόντων.

Ο τότε υπουργός Δημόσιας Ασφάλειας Μάρκο Μεντιτσίνο είχε επισημάνει την ανάγκη για ενίσχυση των αμυντικών μηχανισμών της χώρας έναντι «εχθρικών παραγόντων» που εκμεταλλεύονται τα κενά ασφαλείας.

 

Η Huawei έχει κατηγορηθεί για παράνομη συλλογή δεδομένων, βιομηχανική κατασκοπεία και στενές σχέσεις με το κινεζικό καθεστώς. Έκθεση του 2021 από ερευνητικό ινστιτούτο του γαλλικού υπουργείου Άμυνας περιέγραφε την εταιρεία ως βασικό εργαλείο των επιχειρήσεων επιρροής του Κομμουνιστικού Κόμματος στη Δύση.

Ο ιδρυτής της Huawei, Ρεν Ζενγκφέι, πρώην μέλος του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού, έχει απορρίψει κατηγορίες κατασκοπείας, υποστηρίζοντας ότι οι πολιτικές του απόψεις δεν επηρεάζουν τη δραστηριότητα της εταιρείας.

Καταλυτική για τις σινοκαναδικές σχέσεις υπήρξε η σύλληψη της οικονομικής διευθύντριας της Huawei και κόρης του ιδρυτή, Μενγκ Γουαντζού, στο Βανκούβερ τον Δεκέμβριο του 2018, βάσει εντάλματος έκδοσης των ΗΠΑ για τραπεζική απάτη και άλλες κατηγορίες. Ακολούθησε η σύλληψη των Καναδών πολιτών Μάικλ Σπέιβορ και Μάικλ Κόβριγκ στην Κίνα, σε μια κίνηση που θεωρήθηκε ευρέως ως αντίποινα. Οι δύο Καναδοί απελευθερώθηκαν το 2021, λίγο μετά την άρση του κατ’ οίκον περιορισμού της Μενγκ στον Καναδά.

Διάλυση δύο τεχνολογικών εταιρειών

Το 2023, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση διέταξε τη διακοπή της λειτουργίας δύο τεχνολογικών εταιρειών με έδρα τη Βρετανική Κολομβία, επικαλούμενη λόγους εθνικής ασφάλειας. Μία εξ αυτών, η Bluvec Technologies Inc., κρίθηκε από δικαστήριο της επαρχίας ότι είχε προμηθεύσει τεχνολογία που είχε κλαπεί, σε εταιρεία με έδρα την Κίνα.

Ο τότε υπουργός Βιομηχανίας Φρανσουά-Φιλίπ Σαμπάνι δήλωσε ότι η απόφαση διάλυσης βασίστηκε σε «πολυεπίπεδη διαδικασία αξιολόγησης εθνικής ασφάλειας», χωρίς ωστόσο να δώσει λεπτομέρειες για το πώς ακριβώς οι δύο εταιρείες συνιστούσαν απειλή. Τόνισε πως οι αποφάσεις της κυβέρνησης βασίζονται σε δεδομένα, αποδεικτικά στοιχεία και στις εισηγήσεις της κοινότητας πληροφοριών και άλλων κυβερνητικών εταίρων.

 

Ο ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της Bluvec Technologies, Τζουνφένγκ (Τζακ) Τζια, είχε εργαστεί στη βιομηχανία ερευνών ασφάλειας και ανάπτυξης λογισμικού στην Κίνα προτού μετακομίσει στο Βανκούβερ πριν από περισσότερα από δέκα χρόνια, σύμφωνα με το προφίλ του στο LinkedIn. Ίδρυσε την Bluvec το 2018.

Ο Τζια είχε αποφοιτήσει από το Εθνικό Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας Άμυνας της Κίνας, ένα από τα κορυφαία στρατιωτικά ακαδημαϊκά ιδρύματα της χώρας, το οποίο υπάγεται στην Κεντρική Στρατιωτική Επιτροπή του Πεκίνου, σύμφωνα με το Australian Strategic Policy Institute (Αυστραλιανό Ινστιτούτο Στρατηγικής Πολιτικής).

Το 2023, το Ανώτατο Δικαστήριο της Βρετανικής Κολομβίας έκρινε ότι η Bluvec είχε αποκτήσει πηγαίο κώδικα για αντι-drone τεχνολογία από την ανταγωνίστρια εταιρεία Skycope Technologies Inc., επίσης με έδρα την επαρχία, και τον είχε ενσωματώσει στο δικό της σύστημα κατευθυνόμενης εντοπιστικής τεχνολογίας, το οποίο εν συνεχεία πώλησε στην κινεζική Lizheng Technology Co. Inc. Η Bluvec, ο Jia και ακόμη ένας κατηγορούμενος καταδικάστηκαν να καταβάλουν αποζημίωση ύψους 800.000 δολαρίων Καναδά για κακή χρήση εμπιστευτικών επιχειρηματικών πληροφοριών της Skycope.

Η δεύτερη εταιρεία που διατάχθηκε να διακόψει τη λειτουργία της ήταν η Pegauni Technology Inc., μια εταιρεία παροχής υπηρεσιών πληροφορικής, για την οποία υπάρχουν ελάχιστες δημόσια διαθέσιμες πληροφορίες. Ο ιστότοπός της είναι ανενεργός. Όπως και η Bluvec, ιδρύθηκε το 2018 και είχε έδρα στο Μπέρναμπι, προάστιο του Βανκούβερ. Σύμφωνα με αρχεία του εταιρικού μητρώου της επαρχίας, ο Τζουνφένγκ Τζια φέρεται να είναι και διευθύνων σύμβουλος και μοναδικός διευθυντής της Pegauni.

Αναγκαστικές αποεπενδύσεις από τον τομέα των κρίσιμων ορυκτών

Έπειτα από άλλη μία αξιολόγηση εθνικής ασφάλειας, αυτή τη φορά στον τομέα των ξένων επενδύσεων στις καναδικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στα κρίσιμα ορυκτά, η Οττάβα διέταξε το 2022 τρεις κινεζικές εταιρείες να αποεπενδύσουν από σχετικές επιχειρήσεις.

Η απόφαση ακολούθησε κυβερνητική ανακοίνωση της ίδιας χρονιάς ότι θα περιοριστεί η συμμετοχή κρατικών επιχειρήσεων ξένων χωρών στον στρατηγικό αυτό τομέα. Ο τότε υπουργός Βιομηχανίας υποστήριξε ότι, παρότι ο Καναδάς παραμένει ανοιχτός σε άμεσες ξένες επενδύσεις, θα προχωρά σε αποφασιστικές ενέργειες όταν διαπιστώνει απειλές για την εθνική ασφάλεια και για τις εφοδιαστικές αλυσίδες κρίσιμων ορυκτών εντός και εκτός της χώρας.

Διευκρίνισε ότι όλες οι ξένες επενδύσεις υπόκεινται σε ελέγχους βάσει του νόμου περί επενδύσεων, και ότι όσες αφορούν κρίσιμα ορυκτά — όπως το λίθιο — εξετάζονται με αυξημένη αυστηρότητα.

 

Η απόφαση ελήφθη σε μια περίοδο κατά την οποία η Κίνα επιδιώκει κυρίαρχη θέση στον τομέα των στρατηγικών μετάλλων και ορυκτών, απαραίτητων για την κατασκευή εξαρτημάτων που χρησιμοποιούνται σε προϊόντα όπως ανεμογεννήτριες, ηλεκτρικά οχήματα, φορητοί υπολογιστές, φωτοβολταϊκά και επαναφορτιζόμενες μπαταρίες.

Ήδη από το 2020, ο Καναδάς είχε μπλοκάρει την εξαγορά χρυσωρυχείου στο Νούναβουτ από κρατική κινεζική εταιρεία, επικαλούμενος και τότε λόγους εθνικής ασφάλειας. Η Shandong Gold Mining Co. Ltd. δεν κατάφερε να εξαγοράσει την TMAC Resources Inc., η οποία τελικώς αγοράστηκε από καναδική εταιρεία εξόρυξης χρυσού.

Στο πλαίσιο της εντολής του 2022, η Οττάβα απαίτησε:

• Από τη Sinomine (Hong Kong) Rare Metals Resources να αποεπενδύσει από την καναδική Power Metals Corp, η οποία δραστηριοποιείται σε έργα εξόρυξης και ανάπτυξης λιθίου, καισίου και τανταλίου.

• Από τη Chengze Lithium International Ltd. να αποχωρήσει από τη Lithium Chile Inc., με έδρα το Κάλγκαρι, που έχει δραστηριότητες σε Χιλή και Αργεντινή.

• Από τη Zangge Mining Investment να αποεπενδύσει από την Ultra Lithium Inc., εταιρεία με έδρα το Βανκούβερ και έργα σε Καναδά, Αργεντινή και Ηνωμένες Πολιτείες.

Ο υπουργός ανέφερε ότι η απόφαση βασίστηκε σε αποδεικτικά στοιχεία και στις εισηγήσεις ειδικών του τομέα των κρίσιμων ορυκτών, των υπηρεσιών ασφαλείας και άλλων κυβερνητικών εταίρων. Επισήμανε επίσης ότι η κυβέρνηση θα συνεργαστεί με τις καναδικές επιχειρήσεις προκειμένου να προσελκύσει επενδύσεις από χώρες που “μοιράζονται τα συμφέροντα και τις αξίες μας”.

Η διασφάλιση πρόσβασης στα κρίσιμα ορυκτά αποτέλεσε βασική προτεραιότητα και στη φετινή Σύνοδο των G7 που φιλοξενήθηκε στον Καναδά, όπου οι ηγέτες ανακοίνωσαν σχέδιο δράσης για την προστασία των εφοδιαστικών αλυσίδων και την αντιμετώπιση πρακτικών που χαρακτηρίστηκαν «μη αγοραίες».

Ανησυχίες σε πολλαπλούς τομείς

Τα κρίσιμα ορυκτά δεν είναι ο μόνος τομέας όπου ο Καναδάς έχει εκφράσει ανησυχίες για την κινεζική επενδυτική διείσδυση.

Ήδη από το 2018, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση είχε μπλοκάρει την πώληση της καναδικής κατασκευαστικής εταιρείας Aecon Group Inc. σε κινεζική κρατική κατασκευαστική, επικαλούμενη λόγους εθνικής ασφάλειας. Αν και δεν διευκρινίστηκαν οι λόγοι, η κυβέρνηση είχε δηλώσει ότι η απόφαση βασίστηκε σε πολυεπίπεδη διαδικασία αξιολόγησης και σε εισηγήσεις των αρμόδιων υπηρεσιών ασφαλείας.

Επιπλέον, πέρυσι ανακοινώθηκαν αυστηρότερες κατευθυντήριες γραμμές για την αξιολόγηση ξένων επενδύσεων στον τομέα των διαδραστικών ψηφιακών μέσων. Η Οττάβα ανέφερε ότι τέτοιου είδους επενδύσεις ενδέχεται να χρησιμοποιηθούν για διάδοση παραπληροφόρησης ή χειραγώγηση περιεχομένου από «εχθρικά κρατικά ή κρατικά επηρεαζόμενα σχήματα». Αν και η Κίνα δεν κατονομάστηκε, έγινε αναφορά σε «εχθρικά κράτη».

Η καναδική κυβέρνηση συνέστησε σε ξένους επενδυτές και σε καναδικές επιχειρήσεις του συγκεκριμένου τομέα να επανεξετάσουν τα επενδυτικά τους σχέδια για πιθανές διασυνδέσεις με οντότητες που ελέγχονται ή επηρεάζονται από τέτοια κράτη.

Οι προβληματισμοί για την εμπλοκή κινεζικών κρατικών επιχειρήσεων στην καναδική οικονομία επανήλθαν στο προσκήνιο τον Ιούνιο του 2024, όταν η δημόσια εταιρεία ακτοπλοΐας BC Ferries ανακοίνωσε ότι ανέθεσε την κατασκευή τεσσάρων νέων πλοίων σε κινεζικό κρατικό ναυπηγείο.

Η εταιρεία ανέφερε ότι η επιλογή της China Merchants Industry Weihai Shipyard έγινε κατόπιν «αυστηρής παγκόσμιας διαδικασίας προμηθειών». Η απόφαση προκάλεσε αντιδράσεις από πολιτικούς σε ομοσπονδιακό και επαρχιακό επίπεδο, τόσο λόγω της απώλειας ευκαιριών για τη ναυπηγική βιομηχανία του Καναδά όσο και λόγω πιθανών κινδύνων για την εθνική ασφάλεια.

Η μητρική εταιρεία του κινεζικού ναυπηγείου, China Merchants Group Limited, είναι κρατική επιχείρηση «απευθείας διοικούμενη από την κεντρική κυβέρνηση», σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα της.

 

Η ομοσπονδιακή υπουργός Μεταφορών Κρίστια Φρίλαντ εξέφρασε ανησυχίες για την ανάθεση, επικαλούμενη κινδύνους που συνδέονται με την Κίνα, συμπεριλαμβανομένων απειλών στον κυβερνοχώρο. Σε επιστολή προς τον επαρχιακό της ομόλογο, ζήτησε πληροφορίες για τα μέτρα που θα λάβει η BC Ferries ώστε να μετριαστούν οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι.

Ο τοπικός συντηρητικός βουλευτής και επικριτής των μεταφορών στη Βρετανική Κολομβία, Χάρμαν Μπάνγκου, εξέφρασε επίσης ανησυχία για την ανάθεση σε εταιρεία με άμεσες διασυνδέσεις με το κινεζικό κομμουνιστικό καθεστώς. Σε δηλώσεις του στην εφημερίδα The Epoch Times, υποστήριξε ότι χρηματοδοτείται ένα κρατικό ναυπηγείο που συνδέεται με τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό της Κίνας και εξέφρασε φόβους για τον έλεγχο των δεδομένων που θα αποθηκεύονται στα ηλεκτρονικά συστήματα των πλοίων.

Της Carolina Avendano