Τι θα κάνει το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚΚ) τώρα που ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ τους επέβαλε δασμούς 145%;
Οι περισσότεροι σχολιαστές φαίνεται να πιστεύουν ότι οι Κινέζοι θα μας επιβάλλουν παρόμοιους δασμούς, θα παραπονεθούν έντονα και στη συνέχεια θα εκθέσουν σιωπηλά τις προτροπές για να κλείσουν μια συμφωνία — και ο Τραμπ έχει ήδη υπονοήσει ότι το κάνουν.
Ίσως.
Αυτό θα κάναμε εμείς αν ήμαστε ο Σι Τζινπίνγκ.
Αλλά μην περιμένετε ο Σι να απαντήσει με τον τρόπο που θα απαντούσαμε εμείς.
Ο επικεφαλής του ΚΚΚ θα επιφέρει στον λαό του οποιαδήποτε δυσκολία. Και τους λέει εδώ και χρόνια να ετοιμαστούν να «φάνε πίκρα».
Ο Σι επίσης προστατεύει την κινεζική οικονομία από κυρώσεις εδώ και χρόνια. Δεν έχει φτάσει ακόμα εκεί, αλλά δεν είναι ούτε αβοήθητος.
Η Κίνα έχει απαγορεύσει ορισμένες εξαγωγές σπάνιων γαιών, έχει διατάξει τις κινεζικές εταιρείες να μην αγοράζουν αεροσκάφη Boeing και έχει επιβάλει δασμούς 125% στις εισαγωγές των ΗΠΑ.
Και έχει στρατολογήσει Αμερικανούς για να μεταφέρουν την φωνή της —από τους οποίους δεν υπάρχει έλλειψη— για να υποστηρίξουν ότι η δημοκρατία θα καταρρεύσει εάν οι καθημερινές χαμηλές τιμές της Wal-Mart αυξηθούν.
Ο Σι θα χρησιμοποιήσει επίσης την αμερικανική εμπορική πίεση για να συσπειρώσει το κοινό.
Δεν φαίνεται να υποκύπτει στους ξένους. Αν το κάνει, οι πολλοί εγχώριοι εχθροί του μπορεί να τον απομακρύνουν, κυριολεκτικά.
Και, ακόμη πιο ουσιαστικά, το ΚΚΚ βρίσκεται σε μια μάχη μέχρι θανάτου με τον ελεύθερο κόσμο. Με τον τρόπο που βλέπει τα πράγματα το Κόμμα, μόνο ένα από τα δύο μπορεί να επιβιώσει — η ελευθερία είναι μια υπαρξιακή απειλή για τον κομμουνισμό.
Έτσι, ο Σι και οι προκάτοχοί του προετοιμάζονται για πόλεμο εδώ και χρόνια. Από τουλάχιστον το 2019, τα κρατικά μέσα ενημέρωσης έχουν αναφέρει ότι η Κίνα βρίσκεται σε έναν «λαϊκό πόλεμο» εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών.
Και, κατόπιν εντολής του, ο στρατός του Σι, ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΛΑΣ), είναι πλέον αρκετά ικανός για να ρίξει το βάρος του μέσα και πέρα από την πρώτη αλυσίδα νησιών. Αν το κάνει σωστά, ο ΛΑΣ θα μπορούσε να προκαλέσει αιματοχυσία στους Αμερικανούς.
Ίσως λοιπόν ο Σι πιστεύει ότι η έναρξη ενός πολέμου πυροβολισμών είναι μια λογική επιλογή;
Θα είχε το πλεονέκτημα της έκπληξης.
Οι Αμερικανοί δεν πιστεύουν ότι θα το κάνει (ή δεν θέλουν να εξετάσουν το ενδεχόμενο).
Δεν χρειάζεται να γίνει εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών, με όλα όσα συνεπάγεται αυτό, αλλά ίσως για την Ταϊβάν ή τις Φιλιππίνες;
Αυτό θα έδινε στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε όλους τους άλλους ένα τεράστιο σοκ.
Ένας εμπορικός πόλεμος και ένας πιθανός πυρηνικός πόλεμος είναι δύο διαφορετικά πράγματα.
Δεν θα υπάρχει τέλος στο να κατηγορούν τον Τραμπ, ειδικά καθώς ο Σι θα ισχυριζόταν ότι οι Αμερικανοί τον ώθησαν σε πόλεμο.
Θυμηθείτε πόσοι άνθρωποι ανησυχούσαν μετά την 11η Σεπτεμβρίου ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες με κάποιο τρόπο προκάλεσαν τον Οσάμα Μπιν Λάντεν να επιτεθεί.
«Γιατί μας μισούν;»
Θα είναι ακόμη πιο εύκολο όταν εμπλέκεται η Κίνα (και ο Ντόναλντ Τραμπ). Αυτό είναι το λεγόμενο Σύνδρομο Διαταραχής [εναντίον του] Τραμπ.
Αλλά είναι οι δασμοί στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας (ΛΔΚ), υψηλοί όσο είναι, αρκετοί για να κάνουν τον πόλεμο να μοιάζει με μια καλή κίνηση για τον Σι;
Ίσως δεν είναι όπως τα πετρελαϊκά και οικονομικά εμπάργκο του 1941 στην Αυτοκρατορική Ιαπωνία, αλλά με τον δικό του τρόπο, είναι αρκετά κακό για το ΚΚΚ, ειδικά αν άλλες μεγάλες και μικρές χώρες επιλύσουν τα ζητήματα με τις Ηνωμένες Πολιτείες ή δεν απορροφήσουν τις αυξημένες κινεζικές εξαγωγές που θα καταστρέψουν τους δικούς τους κατασκευαστές.
Οι Κινέζοι μπορούν να αντέξουν την τιμωρία, αλλά η οικονομία συστήματος Πόντζι της Κίνας εξαρτάται από τις εξαγωγές για να κερδίσει σκληρό νόμισμα και από τις εισαγωγές αμερικανικής και δυτικής τεχνολογίας.
Το ΚΚΚ δεν έχει το μισό συνάλλαγμα που χρειάζεται για να καλύψει τις υποχρεώσεις του σε δολάρια ΗΠΑ. Ή για να αγοράσει αυτό που χρειάζεται, ας πούμε, αυστραλιανό σιδηρομετάλλευμα για την παραγωγή χάλυβα για την κατασκευή πλοίων του Ναυτικού του ΛΑΣ. Ή την αμερικανική τεχνολογία που, για παράδειγμα, πήγε στο αερόστατο κατασκοπείας που πέταξε πάνω από τις Ηνωμένες Πολιτείες το 2023.
Και ο Σι θα προτιμούσε να κρατήσει τους ανθρώπους απασχολημένους. Η Κίνα εξακολουθεί να είναι ένα μέρος όπου 600 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με λιγότερα από 5 δολάρια την ημέρα. Και πολλοί άλλοι ζουν με λιγότερα.
Είναι ένα ασταθές μέρος.
Και ίσως ο Τραμπ να έχει κατά νου κάτι περισσότερο από τους δασμούς και την αναπροσαρμογή της εμπορικής ανισορροπίας. Ίσως αυτό να οδηγεί σε μια ουσιαστική αποσύνδεση από την κινεζική αγορά, δημιουργώντας έτσι εμπορικά μπλοκ ελεύθερου κόσμου και «μη ελεύθερου κόσμου».
Ακόμα και πριν από τους δασμούς, η πολιτική επενδύσεων «Η Αμερική Πρώτα» της κυβέρνησης Τραμπ ανησυχούσε την Κίνα με τους αυστηρότερους περιορισμούς της στις εισερχόμενες κινεζικές επενδύσεις και, ακόμη χειρότερα, με την καταστολή των εξερχόμενων αμερικανικών επενδύσεων και των μεταφορών τεχνολογίας προς τη ΛΔΚ.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν ασκήσει ποτέ τέτοια πίεση στην Κίνα στα 53 χρόνια από την επίσκεψη του προέδρου Ρίτσαρντ Νίξον.
Υπήρξαν πολλές συζητήσεις, αλλά ποτέ δεν υπήρξε μεγάλη πραγματική πίεση — εκτός από την περίοδο Τραμπ 1.0 — αλλά αυτό ήταν μόνο για μερικά χρόνια και ποτέ δεν πήγε στο όριο.
Ο Σι ίσως τώρα υπολογίζει ότι οι Αμερικανοί θα χάσουν το ενδιαφέρον τους και θα ημερεύσουν και θα πιεστούν, με την υπόσχεση συνομιλιών και χαλάρωσης.
Τι θα γινόταν όμως αν οι Αμερικανοί έμαθαν το μάθημά τους και συνειδητοποιούσαν ότι η ΛΔΚ βρίσκεται ήδη σε πόλεμο με τις Ηνωμένες Πολιτείες; Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ξεκίνησαν αυτόν τον πόλεμο, αλλά για πρώτη φορά, φαίνεται ότι ετοιμάζονται να πολεμήσουν.
Ίσως ο Σι να καταλάβει ότι τώρα είναι η ώρα να πυροβολήσει, ή να «γίνει κινητικός» με τη σημερινή ορολογία.
Ένας πόλεμος πυροβολισμών μπορεί να μην είναι ο τρόπος με τον οποίο θα απαντούσαμε στους δασμούς.
Σε όλη την ιστορία, οι άνθρωποι έχουν δοκιμάσει ακόμη και τις πιο παράξενες θεραπείες για να διατηρήσουν πλούσια κόμη. Το αρχαίο αιγυπτιακό κείμενο, «Πάπυρος Έμπερς» — που ανακαλύφθηκε σε έναν βασιλικό τάφο — καταγράφει μια θεραπεία που χρησιμοποιήθηκε από τη Βασίλισσα Σες πριν από περισσότερα από 3.000 χρόνια: ένα μείγμα από «δάχτυλα σκύλου, πυρήνες χουρμάδων, και οπλή γαϊδουριού».
Ενώ η αποτελεσματικότητα τέτοιων αρχαίων θεραπειών είναι δύσκολο να επαληθευτεί σήμερα, ένα πράγμα έχει αποδειχθεί: Οι διατροφικές επιλογές μπορούν να μειώσουν την τριχόπτωση.
Σκεφτείτε τα υγιή μαλλιά ως έναν καταπράσινο, ακμάζοντα κήπο. Τα φάρμακα και οι ενέσεις που συζητούνται στο μέρος 2 αυτής της σειράς είναι σαν συνθετικά λιπάσματα που χρησιμοποιούνται για να βοηθήσουν τα φυτά που αγωνίζονται να αναπτυχθούν. Ωστόσο, για μακροπρόθεσμη ανάρρωση και ανάπτυξη, το έδαφος πρέπει επίσης να εμπλουτιστεί. Ομοίως, η θρέψη του σώματος μέσω της σωστής διατροφής είναι ένας από τους πιο φυσικούς — και θεμελιώδεις — τρόπους για την υποστήριξη της υγιούς ανάπτυξης των μαλλιών.
«Αν θέλετε περισσότερα μαλλιά, πρέπει να επενδύσετε στη δημιουργία νέων μαλλιών», δήλωσε στην Epoch Times ο Ρατζές Ράτζπουτ, μέλος της Διεθνούς Εταιρείας Χειρουργικής Αποκατάστασης Μαλλιών, χειρουργός μεταμόσχευσης μαλλιών και κάτοχος MCh στην πλαστική χειρουργική.
Τόνισε ότι τα κύτταρα των τριχοθυλακίων είναι από τα ταχύτερα ανανεούμενα κύτταρα στο σώμα και «απαιτούν [απεριόριστη] ποσότητα θρεπτικών συστατικών». Χωρίς επαρκή θρεπτική υποστήριξη, η ανάπτυξη των μαλλιών μπορεί να σταματήσει.
Ποια θρεπτικά συστατικά χρειάζονται για την ανάπτυξη των μαλλιών;
Βασικά θρεπτικά συστατικά για την ανάπτυξη των μαλλιών
Η ανάπτυξη των μαλλιών απαιτεί βιταμίνες, μέταλλα, πρωτεΐνες και ωμέγα-3 για να παρέχει θρεπτικά συστατικά για τη βέλτιστη λειτουργία των τριχοθυλακίων. Υποστηρίζουν την ανάπτυξη των κυττάρων, ενισχύουν την κυκλοφορία του αίματος και βοηθούν στην παραγωγή κερατίνης, της κύριας πρωτεΐνης στα μαλλιά.
Βιταμίνες Β
Οι βιταμίνες Β είναι ζωτικής σημασίας για τον πολλαπλασιασμό και τον μεταβολισμό των κυττάρων των τριχοθυλακίων — η βιταμίνη Β7, επίσης γνωστή ως βιταμίνη H ή βιοτίνη, είναι αξιοσημείωτη.
Η τριχόπτωση είναι ένα από τα χαρακτηριστικά σημάδια της ανεπάρκειας βιοτίνης. Ωστόσο, οι περισσότεροι υγιείς άνθρωποι δεν χρειάζεται να λαμβάνουν συμπληρώματα βιοτίνης, καθώς αυτή παράγεται φυσικά από τα βακτήρια του εντέρου και είναι άμεσα διαθέσιμη σε μια τυπική καθημερινή διατροφή. Καλές διαιτητικές πηγές βιοτίνης περιλαμβάνουν τα αυγά, τον σολομό και το χοιρινό κρέας.
Βιταμίνες που βοηθούν στην ανάπτυξη των μαλλιών και οι κορυφαίες πηγές τους σε τρόφιμα. Εικονογράφηση από Epoch Times, Shutterstock
Ωστόσο, γενετικές παθήσεις — όπως οι ελλείψεις ενζύμων — και επίκτητοι παράγοντες όπως η δυσαπορρόφηση, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, η εγκυμοσύνη, η μακροχρόνια χρήση αντιβιοτικών, ορισμένα φάρμακα, ακόμη και η κατανάλωση ωμού ασπραδιού αυγού μπορούν να επηρεάσουν την ικανότητα του σώματος να παράγει ή να απορροφά βιοτίνη. Μελέτες δείχνουν ότι περίπου οι μισές έγκυες γυναίκες στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν χαμηλά επίπεδα βιοτίνης. Μια μελέτη του 2016 διαπίστωσε ότι μεταξύ 541 γυναικών με τριχόπτωση, το 38% είχε χαμηλά επίπεδα βιοτίνης.
Η βιοτίνη συχνά διατίθεται στην αγορά ως βασικό συστατικό σε συμπληρώματα υγείας των μαλλιών. Μια ανασκόπηση του 2018 σημείωσε ότι ενώ ορισμένες μεμονωμένες περιπτώσεις — κυρίως σε παιδιά — έχουν δείξει τριχοφυΐα με τη χρήση συμπληρωμάτων βιοτίνης, μελέτες μεγάλης κλίμακας δεν έχουν βρει ισχυρά στοιχεία που να υποστηρίζουν τη συμπλήρωση βιοτίνης.
Ενώ δεν υπάρχουν στοιχεία ότι η πρόσληψη βιοτίνης έως και 200 χιλιοστόγραμμα την ημέρα είναι τοξική για τον άνθρωπο, η υπερβολική συμπλήρωση ενέχει ορισμένους κινδύνους. Η υπερβολική βιοτίνη μπορεί να «επηρεάσει τα επίπεδα άλλων στοιχείων στο αίμα και να προκαλέσει αναξιόπιστα αποτελέσματα αιματολογικών εξετάσεων», δήλωσε η Σίντυ Τσαν Φίλιπς, εγγεγραμμένη διαιτολόγος, στην εφημερίδα Epoch Times. Τέτοια αποτελέσματα μπορούν να επηρεάσουν την ικανότητα ενός γιατρού να διαγνώσει με ακρίβεια άλλες παθήσεις, γι’ αυτό και πολλοί δερματολόγοι συμβουλεύουν να μην λαμβάνετε συμπληρώματα βιοτίνης χωρίς ιατρική επίβλεψη.
Η υπερβολική πρόσληψη βιοτίνης μπορεί να επηρεάσει ένα ευρύ φάσμα δεικτών αιματολογικών εξετάσεων. Για παράδειγμα, οι υπερβολικές ποσότητες μπορούν να προκαλέσουν ψευδώς χαμηλά επίπεδα τροπονίνης, τα οποία μπορεί να οδηγήσουν σε χαμένη διάγνωση καρδιακών παθήσεων. Μια κλινική δοκιμή του 2018 διαπίστωσε ότι η βιοτίνη μπορεί να επηρεάσει την ακρίβεια των τεστ εγκυμοσύνης, συμπεριλαμβανομένων των κιτ δοκιμών χωρίς ιατρική συνταγή. Εκτός από τη βιοτίνη, το φυλλικό οξύ (βιταμίνη Β9) και η βιταμίνη Β12 είναι επίσης απαραίτητα για την υγιή ανάπτυξη των μαλλιών.
Το φυλλικό οξύ βρίσκεται κυρίως στα λαχανικά, ειδικά στα σκούρα φυλλώδη λαχανικά, όπως το σπανάκι, τα σπαράγγια και τα λαχανάκια Βρυξελλών.
Από το 1998, η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ απαιτεί από τους κατασκευαστές να εμπλουτίζουν τα τυποποιημένα εμπλουτισμένα προϊόντα δημητριακών με φυλλικό οξύ. Κάθε αλεύρι που φέρει την ένδειξη «εμπλουτισμένο» πρέπει να περιέχει φυλλικό οξύ και άλλες απαραίτητες βιταμίνες και μέταλλα.
Οι περισσότεροι άνθρωποι καλύπτουν τις ανάγκες τους σε φυλλικό οξύ μόνο μέσω της διατροφής, αν και οι γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία εξακολουθούν να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανεπαρκούς πρόσληψης.
Η βιταμίνη Β12 βρίσκεται κυρίως σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης. Η βιοδιαθεσιμότητα της βιταμίνης Β12 από τα γαλακτοκομικά προϊόντα εκτιμάται ότι είναι περίπου τρεις φορές υψηλότερη από ό,τι από το κρέας. Δεδομένου ότι τα τρόφιμα φυτικής προέλευσης δεν περιέχουν φυσικά Β12, οι χορτοφάγοι και οι vegans πρέπει να την λαμβάνουν μέσω εμπλουτισμένων τροφών ή συμπληρωμάτων διατροφής.
Βιταμίνη D
Η βιταμίνη D είναι ένα άλλο απαραίτητο θρεπτικό συστατικό για υγιή μαλλιά. Ρυθμίζει την ανάπτυξη και τη διαφοροποίηση των κερατινοκυττάρων και μπορεί να βοηθήσει στην προστασία των θυλάκων της τρίχας από βλάβες που προκαλούνται από τη διυδροτεστοστερόνη (DHT), μια βασική ορμόνη που σχετίζεται με την πιο συχνή τριχόπτωση που συζητείται στο Μέρος 1.
Η ανεπάρκεια βιταμίνης D μπορεί να συμβάλει στη συνολική αραίωση των μαλλιών. Ως ορμόνη, η βιταμίνη D επηρεάζει επίσης τον τρόπο με τον οποίο το σώμα επεξεργάζεται και ανταποκρίνεται στα ανδρογόνα. Τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D έχουν συνδεθεί με διάφορες αυτοάνοσες παθήσεις, όπως η γυροειδής αλωπεκία και η ψωρίαση.
«Οι περισσότεροι άνθρωποι θα έχουν ανεπάρκεια ή έλλειψη βιταμίνης D κατά τη διάρκεια του χειμώνα», δήλωσε στην Epoch Times ο Μάνις Μίτταλ, χειρουργός μεταμόσχευσης μαλλιών στο Λονδίνο και ιδρυτής της κλινικής μαλλιών Mittal. Κατά τους ψυχρότερους μήνες, συνιστά στους ασθενείς να εξετάσουν το ενδεχόμενο λήψης συμπληρωμάτων βιταμίνης D ανεξάρτητα από την τριχόπτωση.
Βιταμίνες A και C
Η βιταμίνη A είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη και τη διαφοροποίηση των θυλακικών κυττάρων. Ρυθμίζει επίσης την παραγωγή σμήγματος, η οποία βοηθά στη διατήρηση της ενυδάτωσης του τριχωτού της κεφαλής ενυδατωμένου και της φυσικής λαμπρότητας των μαλλιών. Η βιταμίνη C παίζει κρίσιμο ρόλο στη σύνθεση κολλαγόνου, η οποία υποστηρίζει την παραγωγή κερατίνης — της δομικής πρωτεΐνης από την οποία φτιάχνεται η τρίχα.
Ψευδάργυρος, σελήνιο και σίδηρος
Η ταχεία διαίρεση και ανάπτυξη των κυττάρων των τριχοθυλακίων βασίζεται σε συγκεκριμένα ένζυμα και ιχνοστοιχεία, όπως ο ψευδάργυρος και το σελήνιο, απαραίτητα για την παραγωγή και τη δράση των ενζύμων. Αυτά τα μέταλλα συνδέονται επίσης στενά με την υγεία του ανοσοποιητικού συστήματος.\
Η ανεπάρκεια ψευδαργύρου μπορεί να οδηγήσει σε τελογενή τριχόπτωση, μια μη ουλώδη μορφή διάχυτης τριχόπτωσης, και σε πιο λεπτά, ανοιχτόχρωμα και πιο εύθραυστα μαλλιά.
Μελέτες έχουν δείξει ότι τα επίπεδα ψευδαργύρου είναι χαμηλότερα σε ασθενείς με γυροειδή αλωπεκία και τελογενή τριχόπτωση από ό,τι σε υγιή άτομα. Σε άτομα με ανδρικής προέλευσης τριχόπτωση, τα υψηλότερα επίπεδα ψευδαργύρου τείνουν να ανταποκρίνονται καλύτερα σε θεραπείες συντήρησης, όπως η τοπική μινοξιδίλη 5% και η διόρθωση των ελλείψεων βιταμινών και μετάλλων, σε σύγκριση με εκείνους που έχουν ανεπάρκεια ψευδαργύρου.
Μέταλλα που βοηθούν στην ανάπτυξη των μαλλιών και οι κορυφαίες πηγές τροφίμων τους. Εικονογράφηση από Epoch Times, Shutterstock
Οι χορτοφάγοι διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο για ανεπάρκεια ψευδαργύρου, καθώς ο ψευδάργυρος από φυτικές πηγές είναι λιγότερο βιοδιαθέσιμος από ό,τι από το κρέας. Επιπλέον, οι χορτοφαγικές δίαιτες συχνά περιλαμβάνουν περισσότερα όσπρια και δημητριακά ολικής αλέσεως, τα οποία περιέχουν φυτικά άλατα — ενώσεις που αναστέλλουν την απορρόφηση ψευδαργύρου.
Μελέτες σε ζώα έχουν δείξει μια σύνδεση μεταξύ της ανεπάρκειας σεληνίου και της τριχόπτωσης. Σε βρέφη με χαμηλά επίπεδα σεληνίου, η συμπλήρωση έχει αποδειχθεί ότι αντιστρέφει τα συμπτώματα της τριχόπτωσης. Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη σεληνίου για ενήλικες είναι 55 μικρογραμμάρια — μια ποσότητα που εύκολα καλύπτεται με μόνο ένα καρύδι Βραζιλίας. Τα θαλασσινά είναι μια άλλη εξαιρετική και ευρέως διαθέσιμη πηγή σεληνίου.
Ωστόσο, η υπερβολική πρόσληψη σεληνίου θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε τριχόπτωση. Αυξημένα επίπεδα σεληνίου έχουν αναφερθεί στο αίμα ορισμένων ασθενών με τριχόπτωση ανθεκτική στη θεραπεία.
Ο σίδηρος είναι ένα άλλο απαραίτητο θρεπτικό συστατικό για την υγεία των μαλλιών. Αρκετά γονίδια που εμπλέκονται στη δραστηριότητα των θυλάκων της τρίχας ρυθμίζονται από τον σίδηρο και παίζει επίσης κρίσιμο ρόλο στην παραγωγή αιμοσφαιρίνης — της πρωτεΐνης που μεταφέρει οξυγόνο στα κύτταρα. Η τριχόπτωση μπορεί να προκληθεί από σιδηροπενική αναιμία και την ευρύτερη επίδραση του σιδήρου στη δραστηριότητα των ενζύμων.
Μια αναδρομική μελέτη που περιελάμβανε 155 ασθενείς με τριχόπτωση γυναικείου τύπου στην Ταϊβάν διαπίστωσε ότι όταν η ανεπάρκεια σιδήρου ορίστηκε ως επίπεδα φερριτίνης ορού κάτω από 60 ng/mL, έως και 70% των ασθενών είχαν έλλειψη σιδήρου. Επιπλέον, παρατηρήθηκαν μεγαλύτερες αυξήσεις στα επίπεδα φερριτίνης σε εκείνες που ανέφεραν βελτιωμένη αναγέννηση των μαλλιών μετά τη λήψη συμπληρωμάτων. Μια συστηματική ανασκόπηση 36 ερευνών του 2021 έδειξε ότι το 21% των γυναικών είχαν έλλειψη σιδήρου. Τα επίπεδα φερριτίνης ήταν επίσης χαμηλότερα σε γυναίκες με μη ουλώδη τριχόπτωση σε σύγκριση με υγιείς.
Η απορρόφηση σιδήρου απαιτεί όξινο περιβάλλον, πράγμα που σημαίνει ότι άτομα με παθήσεις δυσαπορρόφησης όπως κοιλιοκάκη, χαμηλό οξύ στομάχου ή άτομα που λαμβάνουν αντιόξινα ενδέχεται να αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο ανεπάρκειας. Οι χορτοφάγοι είναι επίσης πιο πιθανό να έχουν χαμηλά επίπεδα σιδήρου, καθώς οι φυτικές δίαιτες παρέχουν μη αιμικό σίδηρο, ο οποίος απορροφάται λιγότερο αποτελεσματικά από τον οργανισμό.
Το κόκκινο κρέας είναι η πιο βιοδιαθέσιμη πηγή αιμικού σιδήρου. Η Φίλιπς σημείωσε ότι ενώσεις όπως τα οξαλικά στο τσάι μπορούν να αναστείλουν την απορρόφηση του μη αιμικού σιδήρου από φυτικές τροφές. Ως αποτέλεσμα, οι χορτοφάγοι συμβουλεύονται να αποφεύγουν το τσάι ή τον καφέ κατά τη διάρκεια των γευμάτων. Από την άλλη πλευρά, η βιταμίνη C μπορεί να ενισχύσει την απορρόφηση του μη αιμικού σιδήρου. «Ένα ποτήρι χυμό πορτοκαλιού με τη σαλάτα σπανάκι είναι ένας καλός συνδυασμός», είπε.
Πρωτεΐνη και Ωμέγα-3
Όπως τα τούβλα είναι απαραίτητα για την οικοδόμηση μιας κατοικίας, η διαιτητική πρωτεΐνη παρέχει τις πρώτες ύλες που χρειάζεται το σώμα για να διατηρήσει τις κυτταρικές λειτουργίες, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης των μαλλιών. Η ανεπαρκής πρόσληψη πρωτεΐνης μπορεί να οδηγήσει σε αραίωση των μαλλιών και αυξημένη τριχόπτωση.
Τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα — που βρίσκονται σε τρόφιμα όπως τα λιπαρά ψάρια και οι λιναρόσποροι — παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη υγιών θυλάκων της τρίχας. Αυτά τα απαραίτητα λίπη βοηθούν στη μείωση της φλεγμονής στο σώμα, βελτιώνοντας την υγεία του τριχωτού της κεφαλής και δημιουργώντας ένα πιο ευνοϊκό περιβάλλον για την ανάπτυξη των μαλλιών.
Το πρόβλημα με τα συμπληρώματα
Η πληκτρολόγηση «συμπληρώματα τριχόπτωσης» στο Amazon εμφανίζει περισσότερες από 5.000 καταχωρίσεις προϊόντων.
Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα των συμπληρωμάτων είναι δύσκολο να αποδειχθεί σε δοκιμές σε ανθρώπους. Σε αντίθεση με τις μελέτες σε ζώα, οι δοκιμές σε ανθρώπους αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες προκλήσεις στον έλεγχο μεταβλητών όπως η διατροφή και ο τρόπος ζωής, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν τα αποτελέσματα. Ως αποτέλεσμα, ορισμένες κλινικές μελέτες έχουν οδηγήσει σε ασαφή ή ασυνεπή ευρήματα. Επιπλέον, πολλές δοκιμές χρηματοδοτούνται από κατασκευαστές ή προγραμματιστές προϊόντων, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει προκατάληψη.
«Δυστυχώς, υπάρχουν πολλά προϊόντα συμπληρωμάτων μαλλιών στην αγορά, αλλά υπάρχουν λίγα στοιχεία για την επίδρασή τους», δήλωσε η Φίλιπς. Πρόσθεσε ότι τα συμπληρώματα διατροφής δεν ελέγχονται από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ.
Για όσους επιλέγουν να λαμβάνουν συμπληρώματα, συνιστά την επιλογή προϊόντων από αξιόπιστες πηγές — συγκεκριμένα, μάρκες που έχουν δοκιμαστεί ανεξάρτητα από οργανισμούς όπως η Φαρμακοποιία των Ηνωμένων Πολιτειών, η το NSF International ή η ConsumerLab. Ωστόσο, είπε ότι οι πιστοποιήσεις επικεντρώνονται στην ακρίβεια των συστατικών και την ασφάλεια των προϊόντων, όχι στην αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα για την ανάπτυξη των μαλλιών.
Η φράση «περισσότερα είναι καλύτερα» δεν ισχύει πάντα όταν πρόκειται για ορισμένα θρεπτικά συστατικά, σημείωσε η Φίλιπς. Η λήψη συμπληρωμάτων χωρίς την κατανόηση των αναγκών σας σε θρεπτικά συστατικά μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ — και σε ορισμένες περιπτώσεις, να κάνει περισσότερο κακό παρά καλό.
Για παράδειγμα, η λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης D χωρίς ανεπάρκεια μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα πέρα από το ασφαλές ανώτατο όριο, οδηγώντας ενδεχομένως σε υπερβολική συσσώρευση ασβεστίου στο σώμα και επιδείνωση της τριχόπτωσης, είπε.
Πέρα από τη βιταμίνη D, έρευνες έχουν δείξει ότι η υπερβολική συμπλήρωση ορισμένων θρεπτικών συστατικών — συμπεριλαμβανομένου του σεληνίου και των βιταμινών Α και Ε — μπορεί επίσης να συμβάλει στην τριχόπτωση.
Σε μια έκθεση του 2011 σχετικά με την οξεία τοξικότητα σεληνίου, ένα υγρό συμπλήρωμα διατροφής βρέθηκε να περιέχει 200 φορές την επισημασμένη συγκέντρωση σεληνίου. Το περιστατικό είχε ως αποτέλεσμα δηλητηρίαση από σελήνιο σε 201 άτομα σε 10 πολιτείες — το 70% των οποίων παρουσίασε τριχόπτωση.
Μια ολοκληρωμένη διατροφή είναι γενικά επαρκής για να καλύψει τις ανάγκες του σώματος σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία. 55 έως 85 γραμμάρια πρωτεΐνης και 1 έως 2 φλιτζάνια λαχανικά ή φρούτα ανά γεύμα μπορούν να βοηθήσουν στην υποστήριξη της υγείας των μαλλιών και της συνολικής ευεξίας, είπε.
Ο Μίτταλ συμφώνησε: «Όλα αυτά προέρχονται από μια καλή, ισορροπημένη θρεπτική διατροφή».
Ο ρόλος της διατροφής
Η τήρηση μιας μεσογειακής διατροφής έχει συσχετιστεί με μειωμένο κίνδυνο τριχόπτωσης ανδρικού τύπου—ένα όφελος που αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στην αφθονία φρέσκων βοτάνων και λαχανικών. Η διατροφή περιλαμβάνει επίσης φρούτα πλούσια σε πολυφαινόλες, ενώσεις γνωστές για τις ισχυρές αντιοξειδωτικές τους ιδιότητες.
«Η μεσογειακή διατροφή … είναι μια αντιφλεγμονώδης, αντιοξειδωτική δίαιτα… ευεργετική για την ανάπτυξη των μαλλιών», σημείωσε η Φίλιπς.
Η μεσογειακή διατροφή, λόγω της πλούσιας συμπερίληψης λαχανικών και βοτάνων, βοηθά στη μείωση του κινδύνου τριχόπτωσης. Εικονογράφηση από Epoch Times, Shutterstock
Μια μελέτη σε 9.647 συμμετέχοντες — συμπεριλαμβανομένων 7.348 με ανδρογενετική αλωπεκία — διαπίστωσε ότι οι δίαιτες πλούσιες σε αντιοξειδωτικά μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη της τριχόπτωσης, ενώ οι δίαιτες που ενισχύουν την φλεγμονή φάνηκαν να αυξάνουν τον κίνδυνο. Ο κίνδυνος ήταν ιδιαίτερα έντονος σε γυναίκες με γενετική προδιάθεση για ανδρογενετική αλωπεκία, πιθανώς λόγω της συσχέτισης μεταξύ φλεγμονωδών διαιτών και μεταβολικού συνδρόμου.
Υπερεπεξεργασμένες και ζαχαρούχες τροφές
Οι δίαιτες πλούσιες σε υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα έχουν συνδεθεί με αυξημένη φλεγμονή στην κυκλοφορία του αίματος και στο τριχωτό της κεφαλής. Αυτές οι τροφές έχουν συνήθως υψηλή περιεκτικότητα σε θερμίδες και περιέχουν πρόσθετα που ενθαρρύνουν την υπερκατανάλωση τροφής, συμβάλλοντας στην παχυσαρκία — έναν γνωστό παράγοντα κινδύνου για την τριχόπτωση.
Οι επεξεργασμένες τροφές που περιέχουν ζάχαρη είναι ένας άλλος έμμεσος παράγοντας που συμβάλλει στην τριχόπτωση. Η ζάχαρη διεγείρει την υπερβολική παραγωγή σμήγματος, δημιουργώντας ένα λιπαρό περιβάλλον στο τριχωτό της κεφαλής που προάγει την μικροβιακή υπερανάπτυξη, οδηγώντας σε ερεθισμό και φλεγμονή. Η υψηλή πρόσληψη ζάχαρης μπορεί επίσης να ενεργοποιήσει ορισμένες βιοχημικές οδούς που μπορεί να επιταχύνουν την τριχόπτωση.
Μια έρευνα του 2023 στην οποία συμμετείχαν περισσότεροι από 1.000 συμμετέχοντες διαπίστωσε σημαντική συσχέτιση μεταξύ των ζαχαρούχων ποτών και του υψηλότερου κινδύνου ανδρικής τριχόπτωσης σε νεαρούς άνδρες.
Οι δίαιτες με περιορισμένες θερμίδες έχουν επίσης συσχετιστεί με αυξημένη τριχόπτωση.
Ακόμη και υγιείς άνθρωποι που δεν είναι υπέρβαροι μπορεί να εμφανίσουν τριχόπτωση όταν προσπαθούν να χάσουν βάρος μέσω δίαιτας, δήλωσε ο Ράτζπουτ. Σημείωσε ότι οι εξαιρετικά χαμηλές σε λιπαρά, χωρίς υδατάνθρακες, και κετογονικές δίαιτες μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την υγεία των μαλλιών.
Σημαντικό για την ανάπτυξη των μαλλιών
Τα μαλλιά είναι μεταβολικά ενεργός ιστός, γι’ αυτό και τα θρεπτικά συστατικά που υποστηρίζουν την αναγέννηση, τον μεταβολισμό και την κυτταρική ανανέωση — όπως η πρωτεΐνη, οι βιταμίνες Β, η βιταμίνη D και τα μέταλλα — είναι σημαντικά για τη διατήρηση της υγιούς ανάπτυξης των μαλλιών.
Μια ισορροπημένη διατροφή παραμένει ο απλούστερος και πιο αποτελεσματικός τρόπος για να αποκτήσετε απαραίτητα θρεπτικά συστατικά.
Η Φίλιπς σημείωσε ότι η εστίαση σε πλήρη, μη επεξεργασμένα τρόφιμα αντί για συσκευασμένα ή υψηλής επεξεργασίας προϊόντα παρέχει θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται το σώμα σας και μειώνει τον κίνδυνο υπερκατανάλωσης αυτών των θρεπτικών συστατικών. Η μεσογειακή διατροφή είναι ένα ευρέως αναγνωρισμένο παράδειγμα ενός ισορροπημένου διατροφικού προτύπου.
Πολλοί άνθρωποι βιώνουν φλεγμονή που προκαλείται από χρόνιο στρες — συχνά χωρίς να το συνειδητοποιούν — μέχρι να εμφανιστούν συμπτώματα όπως η τριχόπτωση ή η αύξηση βάρους. «Είναι τόσο συνηθισμένο τώρα», είπε η Φίλιπς.
Η διατήρηση μιας υγιεινής, ολοκληρωμένης διατροφής μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων του στρες — ιδιαίτερα όταν συνδυάζεται με τακτική σωματική δραστηριότητα και επαρκή ύπνο, κάτι που μπορεί να ενισχύσει την ανθεκτικότητα και την ανάρρωση.
Ένα ισορροπημένο γεύμα συνήθως περιλαμβάνει 55 έως 85 γραμμάρια πρωτεΐνης, τουλάχιστον ένα φλιτζάνι λαχανικά και μισό φλιτζάνι δημητριακά ολικής αλέσεως. Τα δημητριακά ολικής αλέσεως έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της φλεγμονής, σημείωσε η Φίλιπς. Συνιστά να τρώτε πολύχρωμα λαχανικά καθημερινά, ιδανικά ενσωματώνοντας πολλά είδη σε κάθε γεύμα. Η εναλλαγή μεταξύ τουλάχιστον τριών διαφορετικών τύπων πρωτεΐνης καθ’ όλη τη διάρκεια της εβδομάδας είναι επίσης ωφέλιμη — για παράδειγμα, ψάρι τη Δευτέρα, κοτόπουλο την Τρίτη και μοσχάρι την Παρασκευή.
Τα συμπληρώματα μπορούν να είναι χρήσιμα για άτομα που δεν μπορούν να λάβουν επαρκή θρεπτικά συστατικά από τη διατροφή τους ή έχουν ορισμένες ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά.
Ωστόσο, ο Ράτζπουτ προτείνει να μην λαμβάνετε όλα τα συμπληρώματα καθημερινά. Η λήψη όλων ταυτόχρονα είναι σαν να φέρνετε κάθε είδους εργάτη οικοδομών σε ένα εργοτάξιο ταυτόχρονα — μπορεί να οδηγήσει σε χάος και αναποτελεσματικότητα. Αντ’ αυτού, συνιστά την ομαδοποίηση συμπληρωμάτων που λειτουργούν συνεργιστικά, όπως ο συνδυασμός φυλλικού οξέος με σίδηρο ή βιταμινών Β με πρωτεΐνη. Η κατανομή τους σε διαφορετικές ημέρες της εβδομάδας μπορεί επίσης να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα και την απορρόφησή τους.
Επόμενο άρθρο: Τώρα που συζητήσαμε ισχυρές θεραπευτικές επιλογές όπως φάρμακα και πιο ήπιες αλλά αποτελεσματικές μεθόδους όπως δίαιτες, θα εξερευνήσουμε φυσικές θεραπείες που μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση — ή ακόμα και στην αντιστροφή — της τριχόπτωσης.
Ο Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Κυριάκος Πιερρακάκης, πραγματοποίησε σημαντική συνάντηση στην Ουάσιγκτον με τον Υπουργό Οικονομικών των ΗΠΑ, Σκοτ Μπέσεντ, και τον Αναπληρωτή Υπουργό Οικονομικών, Μάικλ Φόλκεντερ. Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε σε ιδιαίτερα θερμό και εποικοδομητικό κλίμα, επιβεβαιώνοντας τη στρατηγική φύση και το υψηλό επίπεδο των σχέσεων Ελλάδας – Ηνωμένων Πολιτειών.
Στη σύσκεψη συμμετείχαν επίσης ο Υφυπουργός Οικονομικών, Θάνος Πετραλιάς, και ο επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του Πρωθυπουργού, Μιχάλης Αργυρού, υπογραμμίζοντας τη σημασία που αποδίδει η ελληνική πλευρά σε αυτή τη διμερή επαφή.
Κατά τη διάρκεια των συνομιλιών, τέθηκαν επί τάπητος οι προοπτικές περαιτέρω εμβάθυνσης της οικονομικής και επενδυτικής συνεργασίας. Ο κ. Πιερρακάκης τόνισε τη σταθερή πρόθεση της Ελλάδας να προσελκύσει άμεσες αμερικανικές επενδύσεις, με έμφαση σε τομείς αιχμής όπως η τεχνητή νοημοσύνη, τα data centers και γενικότερα η ψηφιακή τεχνολογία. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στη δημιουργία υποδομών υψηλής τεχνολογίας στην Ελλάδα, που θα λειτουργήσουν ως γέφυρα ανάμεσα στην Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική.
Παράλληλα, ο Υπουργός επανέλαβε την πάγια θέση της ελληνικής κυβέρνησης, όπως αυτή έχει εκφραστεί επανειλημμένα από τον Πρωθυπουργό, ότι οι εμπορικοί πόλεμοι μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων δεν οδηγούν σε νικητές και ότι απαιτούνται συντονισμένες προσπάθειες για την εξεύρεση αμοιβαία επωφελών λύσεων στις εμπορικές διαπραγματεύσεις μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και ΗΠΑ.
Enjoyed catching up with Minister of Economy and Finance Kyriakos @Pierrakakis of Greece. Very glad to discuss and hear his perspectives on the Greek economy. pic.twitter.com/9bKwpaNZQl
— Treasury Secretary Scott Bessent (@SecScottBessent) April 26, 2025
Ο Κυριάκος Πιερρακάκης ανέδειξε ακόμη τον ρόλο της Ελλάδας ως στρατηγικού ενεργειακού κόμβου στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και την Ανατολική Μεσόγειο. Η Ελλάδα, όπως επεσήμανε, διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ενεργειακή ασφάλεια της περιοχής, προωθώντας έργα όπως οι αγωγοί φυσικού αερίου και τα δίκτυα ηλεκτρικής διασύνδεσης.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η συνάντηση αυτή ήταν μία από τις πρώτες επαφές του νέου Αμερικανού Υπουργού Οικονομικών με Ευρωπαίους ομολόγους του, γεγονός που αποδεικνύει το ιδιαίτερο ενδιαφέρον και την εκτίμηση που απολαμβάνει η Ελλάδα σε διπλωματικό και οικονομικό επίπεδο από την αμερικανική πλευρά.
Οι επαφές του κ. Πιερρακάκη στην Ουάσιγκτον αποτελούν μέρος ενός ευρύτερου σχεδιασμού για την ενίσχυση της διεθνούς παρουσίας της Ελλάδας, τόσο ως επενδυτικός προορισμός όσο και ως παράγοντας σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή.
Η Κυριακή είναι ίσως η σημαντικότερη ημέρα της εβδομάδας στον αμερικανικό Νότο. Εκφράσεις όπως «πιο αργός κι από την Κυριακή» φανερώνουν την ιδιαίτερη σημασία που αποδίδει ο τόπος στον χαλαρό ρυθμό της συγκεκριμένης ημέρας. Συνήθειες όπως οι κυριακάτικες βόλτες με το αυτοκίνητο έχουν μετατραπεί σε σύμβολα ενός τρόπου ζωής που κινείται με ήπιους ρυθμούς.
Το 2005, ο τραγουδιστής της κάντρι Κραιγκ Μόργκαν κυκλοφόρησε ένα τραγούδι που απέδωσε ιδανικά τη φιλοσοφία χαλάρωσης στο τέλος του σαββατοκύριακου. Το κομμάτι του «That’s What I Love About Sunday» («Αυτό που μου αρέσει στις Κυριακές») βρήκε πλατιά ανταπόκριση, θυμίζοντας στο κοινό ότι μια ανάσα, μια μικρή ανάπαυλα αφιερωμένη στις απλές χαρές, δεν είναι μόνο θεμιτή αλλά και αναγκαία.
Μετά από 25 χρόνια επιτυχημένης πορείας, ο Κραιγκ Μόργκαν παραμένει ένας από τους πιο εργατικούς καλλιτέχνες της κάντρι μουσικής βιομηχανίας. Οι ιστορίες που αφηγείται μέσα από τη μουσική του επικεντρώνονται πάντα στις καθημερινές στιγμές και στο πώς αυτές ομορφαίνουν τη ζωή μας.
Καταρρίπτοντας ρεκόρ
Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο περιοδικό Billboard το 2013, ο Μόργκαν χαρακτήρισε το «That’s What I Love About Sunday» ως «ένα από τα σημαντικότερα τραγούδια της καριέρας του». Το ξεκίνημα έγινε το 2000 στην Atlantic Records, όμως λίγο καιρό αργότερα η εταιρεία διέκοψε τις εργασίες της στο Νάσβιλ. Δύο χρόνια μετά, ο Μόργκαν υπέγραψε στην ανεξάρτητη δισκογραφική Broken Bow Records, όπου γνώρισε επιτυχία με πολλά τραγούδια, όπως τη συγκινητική μπαλάντα «Almost Home», μία ιστορία για έναν περαστικό που παρεμβαίνει καθώς ένας άστεγος ζει τις τελευταίες στιγμές του ενθυμούμενος την ανέμελη εποχή της παιδικής του ηλικίας.
Ένθετο από το άλμπουμ του Κραιγκ Μόργκαν «My Kind of Livin’» (2005), και τους στίχους του τραγουδιού «That’s What I Love About Sunday». (Internet Archive/Public Domain)
Από όλα τα κομμάτια που κυκλοφόρησε, το «That’s What I Love About Sunday» είχε τη μεγαλύτερη επιτυχία στη Broken Bow. Ήταν το πρώτο τραγούδι ανεξάρτητης εταιρείας που έφτασε στο Νο.1 μετά το 2000, ενώ ο Μόργκαν έγινε ο πρώτος καλλιτέχνης της εταιρείας που σημείωσε Νο.1 επιτυχία. Σύμφωνα με δημοσίευμα του Reuters, ήταν το τραγούδι με τις περισσότερες ραδιοφωνικές μεταδόσεις στις ΗΠΑ το 2005.
Οι μικρές στιγμές που μας δίνουν χαρά
Παρότι ο ίδιος ο Μόργκαν γράφει συχνά δικά του τραγούδια, το «That’s What I Love about Sunday» είναι δημιούργημα των στιχουργών Άνταμ Ντόρσεϋ και Μαρκ Νάρμορ, οι οποίοι εμπνεύστηκαν τη γενική ιδέα του τραγουδιού κατά τη διάρκεια ενός γεύματος σε κινέζικο εστιατόριο.
Όπως συμβαίνει συχνά στην κάντρι μουσική, οι στίχοι του τραγουδιού ζωντανεύουν έντονες εικόνες: η κυριακάτικη λειτουργία, οικογενειακά γεύματα και παιχνίδια ποδοσφαίρου μεταξύ φίλων. Μερικοί στίχοι αναφέρονται σε υπαρκτά πρόσωπα, όπως η «γλυκιά κυρία Μπέττυ» που αν και φάλτσα, σιγοτραγουδά πάντα στην εκκλησία.
«Γλυκιά κυρία Μπέττυ, μ’ αρέσει που τραγουδάς φάλτσα απ’ το πίσω στασίδι.»
Άλλοι χαρακτήρες είναι προϊόν φαντασίας, όπως ένα ζημιάρικο παιδί της γειτονιάς που συνοδεύει την οικογένεια Μάρτιν στην εκκλησία.
«Να, οι Μάρτιν φτάνουν ξανά / με ‘κείνο το παλιόπαιδο με τις φακίδες / που ‘σπασε το παράθυρο πριν μία εβδομάδα.»
Ο Μαρκ Νάρμορ, μιλώντας στο μουσικό site Country Music Notes, εξήγησε πως κάποιες λεπτομέρειες της ιστορίας βασίζονται σε πραγματικά περιστατικά από την παιδική του ηλικία.
«Η μητέρα μου ονομάζεται Μπέττυ… ενώ το παιδί που έσπασε το παράθυρο είναι εμπνευσμένο από ένα επεισόδιο όταν ήμουν περίπου 10 χρονών. Οι καλύτεροί μας οικογενειακοί φίλοι λέγονται πράγματι Μάρτιν, αν και δεν έχουν ένα τέτοιο παιδί!»
Σε συνέντευξη του 2007 στον Κραιγκ Χέηβιγκχερστ του Billboard, ο Μόργκαν εξήγησε γιατί η θεματολογία των τραγουδιών του αφορά συνήθως την καθημερινότητα: «Οι ακροατές λένε πως δίνω μεγάλη σημασία στα μικροπράγματα της ζωής. Και πράγματι, αυτός είμαι εγώ. Αυτές οι απλές στιγμές, όπως το άρωμα του φρεσκοκομμένου γρασιδιού, είναι που με εκφράζουν. Αυτός είναι και ο πυρήνας του ‘Sunday’».
Συναισθηματική σύνδεση με το κοινό
Αν και το τραγούδι του Μόργκαν αναδεικνύει την αξία του ελεύθερου χρόνου, η δημοτικότητά του τον οδήγησε σε ένα πυκνό πρόγραμμα εμφανίσεων. Στην αυτοβιογραφία που εξέδωσε το 2022, ο καλλιτέχνης αφηγείται τις εμπειρίες του ως μουσικός, βετεράνος στρατιωτικός, αλλά και οικογενειάρχης.
Θέματα που απαντούν συχνά στη μουσική του, όπως ο πατριωτισμός και η πίστη, είναι επίσης παρόντα στο βιβλίο. Αφιερώνει μέρος της ιστορίας στη μνήμη του γιου του Τζέρι, ο οποίος έφυγε ξαφνικά από τη ζωή το 2016 σε ηλικία μόλις 19 ετών. Παρόλο που η μουσική του είναι ήπια κατά κανόνα, οι θαυμαστές του εκτιμούν εδώ και καιρό την ικανότητά του να αντιμετωπίζει σκληρά θέματα.
Παρά τους γρήγορους ρυθμούς ζωής και τη δική του εργατικότητα, η επιτυχία του Μόργκαν τονίζει τη σημασία τού να αφιερώνουμε χρόνο σε στιγμές ηρεμίας, καθημερινά ή τουλάχιστον κάθε Κυριακή – μια συμβουλή πολύτιμη σε κάθε περίοδο και σε κάθε τόπο.
Ο Μάθιου Άρνολντ είπε κάποτε ότι ένα μυθιστόρημα του Τολστόι δεν είναι έργο τέχνης, αλλά κομμάτι της ζωής. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς μεγαλύτερο έπαινο από αυτόν για έναν μυθιστοριογράφο, του οποίου το δύσκολο έργο είναι να αποστάξει την ανθρώπινη εμπειρία στις σελίδες ενός βιβλίου.
Πολλοί αναγνώστες και κριτικοί συμφωνούν με τον Άρνολντ και θεωρούν ότι ο έπαινος είναι δικαιολογημένος. Πράγματι, πολλοί θεωρούν ότι ο Τολστόι είναι ο μεγαλύτερος μυθιστοριογράφος όλων των εποχών. Το «Πόλεμος και Ειρήνη» συχνά ανακηρύσσεται το μεγαλύτερο μυθιστόρημα που γράφτηκε ποτέ.
Αναζητώντας τις ρίζες της επιτυχίας των έργων του στη ζωή του, ανακαλύπτουμε μια ιστορία απώλειας, ανατροπών και βαθιάς πνευματικότητας. Οι εμπειρίες του από τον πόλεμο, τον έρωτα, την κακία και την αρετή, μαζί με την οξεία παρατήρηση των άλλων, του επέτρεψαν να γράψει έργα που διεισδύουν στον πυρήνα της ανθρώπινης φύσης και της ανθρώπινης ζωής με τρόπο που έχει παγκόσμια απήχηση.
Προσωπογραφία του Τολστόι από τον Νικολάι Γκε, 1882. (Public Domain)
Απώλειες και απολαύσεις
Ο Τολστόι γεννήθηκε το 1828 στο κτήμα της οικογένειάς του στην επαρχία Τούλα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Οι γονείς του πέθαναν όταν το αγόρι ήταν 10 ετών. Οι ατυχίες του όμως δεν τελείωσαν εκεί: Η γιαγιά του πέθανε 11 μήνες μετά τον πατέρα του και η θεία του, Αλεξάνδρα, απεβίωσε λίγο μετά τη γιαγιά του.
Ο Τολστόι και τα τέσσερα αδέλφια του κατέληξαν τελικά σε μια άλλη θεία, στη δυτική Ρωσία. Παρά τις απανωτές απώλειες, ο Τολστόι πέρασε μια ευτυχισμένη παιδική ηλικία, την ανάμνηση της οποίας εκτιμούσε τόσο πολύ, ώστε το πρώτο του δημοσιευμένο έργο, η «Παιδική ηλικία», είναι μια μυθιστορηματική περιγραφή αυτών των χρυσών χρόνων.
Ο Τολστόι μορφώθηκε στο σπίτι του από Γερμανούς και Γάλλους δασκάλους, μέχρι που γράφτηκε σε ένα πρόγραμμα ανατολικών γλωσσών στο Πανεπιστήμιο του Καζάν, το 1843. Ωστόσο, ο νεαρός Τολστόι δεν ήταν βυθίστηκε στις σπουδές του – αντίθετα, διαιώνισε τη φοιτητική παράδοση ανά τον κόσμο και τους αιώνες, περνώντας τον χρόνο του σε απολαύσεις.
Έζησε έτσι για τέσσερα χρόνια, πίνοντας, τζογάροντας και κάνοντας γυναικείες σχέσεις. Οι βαθμοί του ήταν τόσο κακοί που αναγκάστηκε να μετεγγραφεί σε ένα ευκολότερο πρόγραμμα, το οποίο όμως και πάλι δεν κατάφερε να ολοκληρώσει. Έφυγε από το πανεπιστήμιο το 1847, χωρίς πτυχίο.
Το Πανεπιστήμιο του Καζάν, σε απεικόνιση του 1832. (Public Domain)
Μέχρι τότε, ο Τολστόι είχε αποκτήσει μια προτίμηση για τη λογοτεχνία και τη φιλοσοφία, απολαμβάνοντας τα έργα του Λώρενς Στερν, του Καρόλου Ντίκενς και του Ζαν-Ζακ Ρουσσώ. Επέστρεψε στη Γιασνάγια Πολιάνα, το οικογενειακό κτήμα, προσδοκώντας να μορφωθεί και να αφιερωθεί στη διαχείριση του κτήματος. Ωστόσο, οι ακολασίες του συνεχίζονταν, παρά τις αποφάσεις του να τις σταματήσει. Τα ταξίδια του στη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη ανέστειλαν τα σχέδιά του να διαχειριστεί το κτήμα και να βοηθήσει τους δουλοπάροικους.
Περίπου εκείνη την εποχή, άρχισε να κρατά λεπτομερές ημερολόγιο της καθημερινής του ζωής. Αυτό αποδείχθηκε ο σπόρος της μετέπειτα λογοτεχνικής του ιδιοφυΐας. Μεταξύ άλλων, το ημερολόγιο περιελάμβανε περίπλοκα σύνολα κανόνων για την κοινωνική και ηθική ζωή – πολλούς από τους οποίους αποτύγχανε και ο ίδιος να τηρήσει. Τους ξαναέγραφε και πάλι δεν τους ακολουθούσε, με αποτέλεσμα να απογοητεύεται και να μέμφεται τον εαυτό του. Ο Τολστόι κρατούσε το ημερολόγιο σχολαστικά καθ’ όλη τη διάρκεια του μεγαλύτερου μέρους της ζωής του, έτσι μάς παρέχει σημαντικές και εις βάθος πληροφορίες για την καριέρα και την προσωπική του ζωή.
Το 1851, κατατάχθηκε στο στρατό, παρακινούμενος από τον μεγαλύτερο αδελφό του, Νικολάι, αλλά και από τα χρέη του στον τζόγο. Αυτό τοποθέτησε τον Τολστόι κατευθείαν στον Κριμαϊκό Πόλεμο του 1853 έως το 1856. Υπηρέτησε ως αξιωματικός πυροβολικού κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Σεβαστούπολης από το 1854 έως το 1855. Αν και επέδειξε θάρρος και ικανότητα ως αξιωματικός, απεχθανόταν τη βία και το αίμα της μάχης και εγκατέλειψε το στρατό αμέσως μόλις τελείωσε ο πόλεμος.
Ο Λεβ Νικολάγεβιτς Τολστόι το 1848, σε ηλικία 20 ετών. (Pavel Biryukov)
Ωστόσο, η εμπειρία του του παρείχε τροφή για περαιτέρω λογοτεχνικά έργα. Κατάφερε να γράψει τη συνέχεια της «Παιδικής ηλικίας», ενώ απέφευγε τις σφαίρες και τις εκρήξεις του πολέμου. Έγραψε επίσης τις «Ιστορίες της Σεβαστούπολης», έναν στοχασμό πάνω στη φύση του πολέμου, όπου πειραματίστηκε γράφοντας με «ροή συνείδησης». Οι «Ιστορίες της Σεβαστούπολης» περιλαμβάνουν μια από τις πιο διάσημες ρήσεις του Τολστόι : «Ο ήρωας του παραμυθιού μου, τον οποίο αγαπώ με όλη τη δύναμη της ψυχής μου, τον οποίο προσπάθησα να απεικονίσω σε όλη του την ομορφιά, ο οποίος ήταν, είναι και θα είναι όμορφος, είναι η Αλήθεια».
Τα έργα αυτά είχαν ήδη αποκτήσει κάποια φήμη όταν ο Τολστόι επέστρεψε στη Ρωσία, μετά τον πόλεμο. Αν και μπήκε στη λογοτεχνική σκηνή της Αγίας Πετρούπολης, σύντομα την απαρνήθηκε – αρνούμενος να ενταχθεί σε οποιοδήποτε δημοφιλές διανοητικό στρατόπεδο της εποχής – υπέρ της σκηνής του τζόγου στο Παρίσι. Αφού σπατάλησε όλα του τα χρήματα εκεί, αναγκάστηκε να επιστρέψει στη Ρωσία, όπου δημοσίευσε το τρίτο μέρος της αυτοβιογραφικής τριλογίας του το 1857.
Οικογένεια και ιδεολογία
Στα 30 του πλέον, ο Τολστόι έστρεψε το βλέμμα του στο γάμο, αφού ο θάνατος ενός από τα αδέλφια του τον έκανε να επανεξετάσει την κατεύθυνση της ζωής του. Ωστόσο, φοβόταν ότι ήταν πολύ γέρος και άσχημος για να τον θέλει κάποια γυναίκα. Παρ’ όλα αυτά, έκανε πρόταση γάμου στη Σοφία Αντρέγιεβνα Μπερς, τη μικρότερη κόρη ενός γιατρού της αυλής. Εκείνη ήταν μόλις 18 ετών και εκείνος 34. Εκείνη όμως είπε το ‘ναι’ και παντρεύτηκαν το 1862. Απέκτησαν 13 παιδιά μαζί.
Νικολάι Γκε, «Η Σοφία Τολστάγια, σύζυγος του Λέοντα Τολστόι, και η κόρη τους Αλεξάνδρα Τολστάγια», 1886. Λάδι σε καμβά. Κτήμα Λέοντος Τολστόι, Ρωσία. (Public Domain)
Στην αρχή, ο γάμος τους ήταν γεμάτος χαρά και πάθος, αν και η Σόνια αποδοκίμαζε το άγριο παρελθόν του συζύγου της. Ήταν μία αφοσιωμένη σύζυγος και μητέρα, που αντέγραψε ακόμη και τον ογκώδη τόμο του συζύγου της «Πόλεμος και Ειρήνη» επτά φορές για να τον βοηθήσει στο έργο του.
Αλλά με την πάροδο του χρόνου, έκαναν την εμφάνισή τους ορισμένες εντάσεις μεταξύ τους, ιδίως όταν ο Τολστόι άρχισε να αναπτύσσει αντισυμβατικές θρησκευτικές πεποιθήσεις. Μεταξύ αυτών, και η πεποίθησή του ότι πρέπει να χαρίσει όλα τα χρήματά του. Η σύζυγός του αντιτάχθηκε σθεναρά στην ιδέα αυτή. Ερχόμενος σε έναν συμβιβασμό, ο Τολστόι τής μεταβίβασε τα δικαιώματα μεγάλου μέρους του λογοτεχνικού του έργου. Τα επόμενα χρόνια του γάμου τους ήταν όλο και πιο δυστυχισμένα.
Τα σπουδαιότερα έργα του
Στις αρχές της δεκαετίας του 1860, ο Τολστόι εισήλθε στην περίοδο των μεγαλύτερων λογοτεχνικών επιτευγμάτων του. Μέσα σε δώδεκα χρόνια, έγραψε δύο από τα καλύτερα μυθιστορήματα του κόσμου, το «Πόλεμος και Ειρήνη» και την «Άννα Καρένινα», τους δύο πυλώνες της διαχρονικής κληρονομιάς του.
Το «Πόλεμος και Ειρήνη» περιλαμβάνει ιστορικές περιγραφές των Ναπολεόντειων Πολέμων, δοκίμια για τους νόμους της ιστορίας και ιστορίες με εξαιρετικά ρεαλιστικούς χαρακτήρες. Η «Άννα Καρένινα» αφηγείται τις τραγικές συνέπειες που βιώνει μια γυναίκα που εγκαταλείπει τον άντρα της για να ζήσει τον έρωτα στην αγκαλιά κάποιου άλλου. Και τα δύο έργα έχουν τις ρίζες τους στην κατανόηση ότι η ποιότητα και το νόημα της ζωής μας εξαρτώνται από τη φύση των καθημερινών μας δραστηριοτήτων.
Το δράμα στην «Άννα Καρένινα» προκύπτει από τον έρωτα της Άννας με έναν όμορφο, νεότερό της στρατιωτικό, και την επικράτηση του συναισθήματος επί του καθήκοντος. (Public Domain)
Μετά την ολοκλήρωση της «Άννας Καρένινα», ο Τολστόι βίωσε μια πνευματική κρίση που χαρακτηριζόταν από υπαρξιακή απελπισία, την οποία κατέγραψε στο έργο του «Η εξομολόγησή μου» το 1884. Στα βάθη αυτής της κρίσης, ο θάνατος έμοιαζε να καθιστά τα πάντα χωρίς νόημα. Όμως ο Τολστόι βρήκε παρηγοριά στην απλή πίστη των απλών ανθρώπων και στράφηκε επιτέλους προς τη θρησκεία για να απαλύνει την απελπισία του. Αρχικά, εξερεύνησε τη ρωσική ορθόδοξη εκκλησία, στην οποία είχε γεννηθεί, αλλά γρήγορα απογοητεύτηκε από αυτήν. Στην πραγματικότητα, έφτασε να απορρίψει εξ ολοκλήρου την οργανωμένη θρησκεία, πιστεύοντας ότι όλες οι εκκλησίες ήταν διεφθαρμένες.
Αντ’ αυτού, ανέπτυξε μια προσωπική, ετερόδοξη μορφή χριστιανισμού, η οποία οδήγησε στον αφορισμό του από την ορθόδοξη εκκλησία το 1901. Μαζί με τις ανορθόδοξες δογματικές πεποιθήσεις του, δημιούργησε ένα σύνολο ηθικών αρχών, μία από τις πιο αξιοσημείωτες από τις οποίες ήταν η αυστηρή διδαχή της μη βίας. Ο Τολστόι προσέλκυσε οπαδούς ως θρησκευτικός ηγέτης. Ο ειρηνισμός του αποδείχθηκε ιδιαίτερα επιδραστικός στον Γκάντι. Συνδύασε την ιδέα του για τον χριστιανισμό με αυστηρά ηθικά ιδεώδη, όπως η αποχή από κάθε κυβερνητική δραστηριότητα, η άρνηση υποσχέσεων και η πλήρης σεξουαλική αποχή. Ωστόσο, τα υψηλά του πρότυπα ήταν απρόσιτα ακόμα και για τον ίδιο.
Ο Τολστόι συνέχισε να γράφει μέχρι τα βαθιά του γεράματα. Ένα από τα πιο αξιοσημείωτα όψιμα έργα του είναι «Ο θάνατος του Ιβάν Ίλιτς», μια νουβέλα που απεικονίζει με ρεαλισμό την ψυχολογική αναταραχή ενός ανθρώπου που πλησιάζει στο θάνατο και που συνειδητοποιεί ότι η ζωή του έχει πάει χαμένη.
Τα μεταγενέστερα μυθιστορήματα του Τολστόι περιλαμβάνουν ηθικές ιστορίες ή μύθους που απευθύνονταν σε ένα ευρύτερο φάσμα αναγνωστών. Πολλές από αυτές είναι αρκετά βαθυστόχαστες. Ο Τζέημς Τζόυς μάλιστα εξήρε μία από αυτές τις ιστορίες, το «Πόση γη χρειάζεται ένας άνθρωπος», ως «τη μεγαλύτερη ιστορία της παγκόσμιας λογοτεχνίας».
Στην προσπάθειά του να ξεφύγει προσωρινά από τον κακό του γάμο και τη δυσκολία του να τηρήσει τις αρχές του, ο Τολστόι έκανε ένα ταξίδι το 1910 με την κόρη του Αλεξάνδρα και τον γιατρό του. Ήλπιζε να αποφύγει την αδιάκοπη προσοχή του Τύπου ταξιδεύοντας ινκόγκνιτο, αλλά αυτό δεν επετεύχθη στον βαθμό που το ήθελε. Τελικά, εξαντλημένος από τα ταξίδια, ο Τολστόι σταμάτησε στο Αστάποβο της Ρωσίας, στο σπίτι ενός σταθμάρχη. Εκεί πέθανε από πνευμονία και καρδιακή ανεπάρκεια στις 20 Νοεμβρίου 1910. Κηδεύτηκε στο οικογενειακό του κτήμα.
Ο τάφος του Λέοντα Τολστόι, 2015. (Velbes/CCBY-SA 4.0)
Η ικανότητά του να περιγράφει την ψυχική ζωή των χαρακτήρων με αξιοσημείωτη λεπτομέρεια και ρεαλισμό ήταν απαράμιλλη. Τα έργα που άφησε πίσω του για την ανθρωπότητα συγκαταλέγονται μεταξύ των κορυφαίων λογοτεχνικών μνημείων. Η εσωτερική του ανησυχία τον βοήθησε να μετατρέψει τη ζωή του από μια ζωή ηδονιστικής αναζήτησης σε εκείνη ενός βαθιά πνευματικού ανθρώπου με πίστη στην αυτοσυγκράτηση και ευαισθησία στην ανάγκη της ανθρωπότητας για το υπερβατικό.
Ορισμένοι υποστηρικτές αφιέρωσαν την 25η Απριλίου ως Ημέρα Ευαισθητοποίησης για τη Γονεϊκή Αποξένωση στον Καναδά και τις Ηνωμένες Πολιτείες, με την ελπίδα να αυξηθεί η ενημέρωση γύρω από το ζήτημα και να μπορέσουν οι γονείς που το βιώνουν να το αναγνωρίσουν έγκαιρα.
Ο όρος «γονεϊκή αποξένωση» περιγράφει τη διαδικασία κατά την οποία ένα παιδί απορρίπτει τη σχέση με έναν γονέα ως αποτέλεσμα ψυχολογικής χειραγώγησης από τον άλλον γονέα. Το φαινόμενο εμφανίζεται συχνά σε περιπτώσεις διαζυγίου, χωρισμού ή διενέξεων για την επιμέλεια, όταν ένας γονέας επιχειρεί να καταστρέψει τη σχέση του παιδιού με τον άλλον.
Το επιστημονικό σώμα της ψυχιατρικής δεν έχει αναγνωρίσει τη γονεϊκή αποξένωση ως ψυχική διαταραχή. Η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία έχει επανειλημμένα αρνηθεί να την εντάξει στο επίσημο διαγνωστικό της εγχειρίδιο. Παρόλα αυτά, τα δικαστήρια των ΗΠΑ αναγνωρίζουν την πρακτική της χειραγώγησης παιδιών κατά ενός γονέα, υπό την προϋπόθεση επαρκών αποδεικτικών στοιχείων.
Ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η γονεϊκή αποξένωση εξελίσσεται σε αναδυόμενο πεδίο μελέτης και, σε ακραίες περιπτώσεις, μπορεί να χαρακτηριστεί ακόμη και ως μορφή ψυχολογικής κακοποίησης ανηλίκου. Έρευνες εκτιμούν ότι περίπου 10 εκατομμύρια γονείς στη Βόρεια Αμερική βιώνουν σοβαρές μορφές αποξένωσης από τα παιδιά τους. Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Children and Youth Services Review, υπολογίστηκε ότι πάνω από 22 εκατομμύρια ενήλικες στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν υπάρξει στόχοι γονεϊκής αποξένωσης.
Η Σαντέλ Κοβάσεβιτς, μητέρα από το Κάλγκαρι, ανέφερε ότι έχει βιώσει τη γονεϊκή αποξένωση και από τις δύο πλευρές — τόσο ως παιδί όσο και ως γονέας — και προσπαθεί να μοιραστεί την εμπειρία της μέσω podcast (ηχογραφημένων διαδικτυακών εκπομπών) και ιστολογίων, με στόχο να βοηθήσει άλλους. Η ίδια παραδέχθηκε ότι συνειδητοποίησε πλήρως τι είχε βιώσει ως παιδί μόνο όταν έχασε τη συστηματική επαφή με τα δικά της παιδιά.
Όπως είπε, εκείνη και η δίδυμη αδελφή της αποξενώθηκαν από τον πατέρα τους από την ηλικία των τριών ετών, εξαιτίας της μητέρας τους. Η Κοβάσεβιτς ανέφερε ότι μεγάλωσε ακούγοντας αρνητικά σχόλια για τον πατέρα της και περιέγραψε ένα μόνιμο κενό στην καρδιά της, το οποίο ένιωθε εντονότερα σε εορταστικές περιόδους, χωρίς να καταλαβαίνει τότε την αιτία.
Όταν αργότερα βίωσε την απομάκρυνση από τις δικές της κόρες, που μετακόμισαν στο Γουίνιπεγκ, συνειδητοποίησε τη σύνδεση με το προσωπικό της παρελθόν. Η εικόνα του πατέρα της ήρθε αυθόρμητα στο μυαλό της και, όπως σημείωσε, κατάλαβε ότι βίωνε μια επανάληψη όσων είχε ζήσει ως παιδί.
Η εμπειρία της Κοβάσεβιτς περιγράφεται ως «ένα αρκετά συνηθισμένο μοτίβο», σύμφωνα με την Κριστίν Τζιανκάρλο, λέκτορα, συγγραφέα και ερευνήτρια του Mount Royal University, η οποία μίλησε στην Epoch Times. Η Τζιανκάρλο εξήγησε ότι όσοι έχουν βιώσει τη γονεϊκή αποξένωση στην παιδική ηλικία, τείνουν είτε να αποξενωθούν από τα δικά τους παιδιά είτε να συνάψουν σχέσεις με άτομα που ενδέχεται να γίνουν στόχοι αποξένωσης. Επεσήμανε επίσης ότι η αποξένωση μπορεί να συμβεί ακόμη και σε γονείς που είχαν δημιουργήσει αρχικά μια στενή και θετική σχέση με το παιδί τους. Αυτοί οι γονείς, παρότι ικανοί και στοργικοί, απομακρύνονται χωρίς δική τους υπαιτιότητα.
Ένας τρόπος αναγνώρισης της γονεϊκής αποξένωσης, σύμφωνα με τη Τζιανκάρλο, είναι το έντονο μίσος που εκφράζει το παιδί προς τον γονέα. Στην περίπτωση της κακοποίησης, το παιδί τείνει να εσωτερικεύει την εμπειρία, θεωρώντας ότι εκείνο ευθύνεται. Αντίθετα, στην αποξένωση το παιδί εκφράζει ξεκάθαρη αποστροφή, φτάνοντας μέχρι και στο σημείο να εύχεται το θάνατο του γονέα.
Συμφιλίωση
Η κατανόηση της γονεϊκής αποξένωσης βοήθησε την Κοβάσεβιτς να επουλώσει τα τραύματά της. Μέσα από την πίστη στο Θεό και τη μελέτη της Βίβλου, κατόρθωσε να κατανοήσει τη σημασία της συγχώρεσης. Με την επίγνωση που απέκτησε, ξανασυνδέθηκε με τον πατέρα της, τον οποίο χαρακτήρισε ως «στήριγμα» στην πορεία της να επανασυνδεθεί με τις κόρες της. Όπως ανέφερε, η εμπειρία την άλλαξε ως άνθρωπο, την έκανε πιο συνειδητή και πιο ανοιχτή στην αποδοχή και τη συγχώρεση.
Η Σαντέλ Κοβάσεβιτς έχει επανενωθεί με τον πατέρα που έχασε όταν ήταν παιδί. (Φωτογραφία: Sherri Kovacevic)
Σήμερα, η Κοβάσεβιτς είναι ξαναπαντρεμένη, έχει τέσσερα θετά παιδιά και έναν δίχρονο γιο, ο οποίος δεν έχει ακόμη γνωρίσει τις αδελφές του. Παρά το γεγονός ότι η μητέρα της εξακολουθεί να είναι μέρος της ζωής της, η επιστροφή της οικογένειας στο Γουίνιπεγκ δίνει στην Κοβάσεβιτς την ελπίδα για αποκατάσταση των δεσμών.
Τέλος, απηύθυνε μήνυμα προς άλλους γονείς που βιώνουν τη γονεϊκή αποξένωση, τονίζοντας τη σημασία της υπομονής και της ελπίδας. Συγκεκριμένα, τους παρότρυνε να μην εγκαταλείπουν τα παιδιά τους, να επικεντρώνονται στη δική τους θεραπεία και να είναι έτοιμοι να τα υποδεχθούν με ανοιχτή καρδιά όταν έρθει η στιγμή.
Η εποπτική αρχή προστασίας προσωπικών δεδομένων της Νότιας Κορέας ανακοίνωσε στις 24 Απριλίου ότι η κινεζική νεοφυής εταιρεία τεχνητής νοημοσύνης DeepSeek μετέφερε δεδομένα χρηστών σε πολλαπλές εταιρείες στην Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες χωρίς τη συγκατάθεση των χρηστών.
Η Επιτροπή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (Personal Information Protection Commission – PIPC) δημοσίευσε τα προκαταρκτικά ευρήματα της έρευνάς της για το DeepSeek. Η υπηρεσία τεχνητής νοημοσύνης της εταιρείας και οι νέες λήψεις της από τα καταστήματα εφαρμογών της Νότιας Κορέας είχαν προσωρινά ανασταλεί στις 15 Φεβρουαρίου λόγω μη συμμόρφωσης με τη νομοθεσία περί προστασίας προσωπικών δεδομένων της χώρας.
Σύμφωνα με την PIPC, το DeepSeek δεν είχε εξασφαλίσει τη συγκατάθεση των χρηστών πριν από τη διαβίβαση των δεδομένων τους στο εξωτερικό, ούτε είχε γνωστοποιήσει αυτήν την πρακτική στην πολιτική επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων της. Η πρακτική αυτή παραβιάζει τη νοτιοκορεατική νομοθεσία, η οποία απαιτεί από τις εταιρείες να λαμβάνουν ρητή συγκατάθεση των χρηστών πριν διαβιβάσουν τα δεδομένα τους σε τρίτους.
Ο ακριβής αριθμός των αμερικανικών και κινεζικών εταιρειών στις οποίες το DeepSeek φέρεται να έχει διαβιβάσει δεδομένα παραμένει ασαφής.
Η PIPC ανέφερε ότι το DeepSeek είχε μεταφέρει πληροφορίες που σχετίζονταν με προτροπές τεχνητής νοημοσύνης που εισήγαγαν οι χρήστες, καθώς και δεδομένα συσκευών, δικτύου και εφαρμογών, στην κινεζική πλατφόρμα υπηρεσιών cloud Beijing Volcano Engine Technology, πριν από την αναστολή της παρουσίας της στα καταστήματα εφαρμογών της Νότιας Κορέας τον Φεβρουάριο.
Η Επιτροπή χαρακτήρισε την Beijing Volcano Engine Technology ως «θυγατρική» της μητρικής εταιρείας του TikTok, ByteDance, διευκρινίζοντας ωστόσο ότι αποτελεί «ξεχωριστή νομική οντότητα χωρίς άμεση σχέση» με τη ByteDance.
Η Epoch Times επιχείρησε να επικοινωνήσει με το DeepSeek και τη ByteDance για σχόλια, χωρίς να λάβει απάντηση μέχρι τη δημοσίευση του άρθρου.
Σύμφωνα με τα ευρήματα της PIPC, το DeepSeek ενημέρωσε την εποπτική αρχή ότι χρησιμοποίησε τις υπηρεσίες cloud της κινεζικής εταιρείας για τη βελτίωση «ευπαθειών ασφαλείας» και της εμπειρίας των χρηστών. Η εταιρεία υποστήριξε επίσης ότι προχώρησε τελικά στη διακοπή της μεταφοράς δεδομένων εισαγωγών χρηστών τεχνητής νοημοσύνης προς την κινεζική πλατφόρμα.
Παράλληλα, το DeepSeek αρνήθηκε ότι συνέλεγε προσωπικά δεδομένα από χρήστες κάτω των 14 ετών. Ωστόσο, η PIPC διαπίστωσε ότι η εταιρεία δεν είχε διαδικασία επαλήθευσης της ηλικίας των χρηστών κατά την εγγραφή. Μετά τον έλεγχο ασφαλείας, η εταιρεία εισήγαγε διαδικασία επαλήθευσης ηλικίας.
Η Επιτροπή ανακοίνωσε ότι θα εκδώσει διορθωτική σύσταση προς το DeepSeek, ζητώντας από την εταιρεία να θεμελιώσει νομικά τη δυνατότητα διαβίβασης προσωπικών δεδομένων στο εξωτερικό.
Επιπλέον, το DeepSeek θα υποχρεωθεί να καταστρέψει άμεσα τα δεδομένα εισαγωγών χρηστών τεχνητής νοημοσύνης που είχαν ήδη μεταφερθεί στην Beijing Volcano Engine Technology και να ενισχύσει τη διαφάνεια στις υπηρεσίες της, όπως ανέφερε η PIPC.
Τόσο το DeepSeek όσο και το TikTok βρίσκονται υπό αυξημένο έλεγχο λόγω ανησυχιών για την εθνική ασφάλεια, που σχετίζονται με την κινεζική ιδιοκτησία τους. Το TikTok αντιμετωπίζει πιθανό ομοσπονδιακό αποκλεισμό στις Ηνωμένες Πολιτείες, εκτός αν η ByteDance προβεί στην πώλησή του. Παράλληλα, διάφορες χώρες, καθώς και ορισμένες αμερικανικές κυβερνητικές υπηρεσίες, έχουν ήδη απαγορεύσει τη χρήση της εφαρμογής DeepSeek σε κρατικές συσκευές.
Η κυκλοφορία του DeepSeek τον Ιανουάριο, ως ενός δωρεάν και ανοιχτού κώδικα μοντέλου τεχνητής νοημοσύνης, προκάλεσε διεθνείς ανησυχίες σχετικά με την προστασία δεδομένων. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα της πολιτικής απορρήτου της εταιρείας, η εφαρμογή ελέγχεται από τις Hangzhou DeepSeek Artificial Intelligence και Beijing DeepSeek Artificial Intelligence.
Στην ίδια ιστοσελίδα, η εταιρεία αναφέρει ότι ενδέχεται να γνωστοποιήσει πληροφορίες χρηστών σε τρίτους εφόσον θεωρεί ότι η γνωστοποίηση αυτή είναι αναγκαία «για τη συμμόρφωση με ισχύουσα νομοθεσία, νομικές διαδικασίες ή αιτήματα κυβερνητικών αρχών, σύμφωνα με τα διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα».
Υπό το καθεστώς του κινεζικού νόμου περί αντικατασκοπείας, οι εταιρείες στην Κίνα υποχρεούνται να παραδίδουν δεδομένα χρηστών κατόπιν αιτήματος των κινεζικών αρχών.
Η Αυστραλία και η Ταϊβάν έχουν απαγορεύσει τη χρήση της εφαρμογής DeepSeek σε κυβερνητικές συσκευές λόγω ανησυχιών για την ασφάλεια των δεδομένων, ενώ η Αρχή Προστασίας Δεδομένων της Ιταλίας μπλόκαρε την πρόσβαση στην εφαρμογή για λόγους προστασίας προσωπικών δεδομένων.
Στις 7 Φεβρουαρίου, Αμερικανοί νομοθέτες κατέθεσαν νομοθεσία με στόχο την απαγόρευση της χρήσης και της λήψης της εφαρμογής DeepSeek σε κυβερνητικές συσκευές στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ήδη η Πολιτεία του Τέξας έχει απαγορεύσει τόσο το DeepSeek όσο και το TikTok σε κυβερνητικές συσκευές.
Στη σύλληψη της δικαστού Χάννα Ντάγκαν στο Ουισκόνσιν προχώρησαν οι αρχές, με την κατηγορία ότι προέβη σε ακραίες – και ενδεχομένως παράνομες – ενέργειες προκειμένου να εμποδίσει τη σύλληψη ενός ατόμου που είχε απελαθεί και τώρα κατηγορείται για ενδοοικογενειακή βία.
Η υπόθεση της Χάννα Ντάγκαν θεωρείται από πολλούς ως ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της κλιμάκωσης στις σχέσεις μεταξύ ορισμένων δικαστικών και της κυβέρνησης του Ντόναλντ Τραμπ, αναφορικά με την επιβολή των μεταναστευτικών νόμων.
Η σύλληψη
Η υπόθεση αποκαλύφθηκε στις 25 Απριλίου, όταν ο διευθυντής του FBI, Κας Πατέλ, και η Γενική Εισαγγελέας Παμ Μπόντι εξέδωσαν δηλώσεις, επιβεβαιώνοντας τη σύλληψη της Ντάγκαν. Η Μπόντι σημείωσε χαρακτηριστικά ότι «κανείς δεν είναι υπεράνω του νόμου».
Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο της U.S. Marshals Service (Υπηρεσία Ομοσπονδιακών Δικαστικών Κλητήρων των ΗΠΑ), Μπρέιντι ΜακΚάρρον, η Ντάγκαν τελούσε υπό έρευνα του FBI πριν τη σύλληψή της. Συνελήφθη στον χώρο του Δικαστηρίου της Κομητείας Μιλγουόκι, όπου και υπηρετεί.
Λίγο μετά, παρουσιάστηκε ενώπιον του ομοσπονδιακού δικαστηρίου του Μιλγουόκι για να αντιμετωπίσει την κατηγορία της «παρεμπόδισης διαδικασίας ενώπιον υπηρεσίας ή φορέα». Επιπλέον, της αποδίδεται η κατηγορία της «απόκρυψης προσώπου με σκοπό την αποτροπή εντοπισμού και σύλληψής του».
Έξω από το ομοσπονδιακό δικαστήριο, δεκάδες διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν σε ένδειξη υποστήριξης προς τη δικαστή.
Κατά τη διάρκεια της ακρόασης, ο συνήγορός της, Κραιγκ Μασταντουόνο, ανέφερε ότι η Ντάγκαν «εκφράζει βαθιά λύπη και διαμαρτύρεται έντονα» για τη σύλληψή της, υποστηρίζοντας ότι αυτή δεν έγινε για λόγους δημόσιας ασφάλειας.
Ο διευθυντής του FBI Κας Πατέλ και η γενική εισαγγελέας Παμ Μπόντι κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου στο λιμάνι Έβεργκλεϊντς στο Φορτ Λόντερντεϊλ, Φλόριντα, στις 9 Απριλίου 2025. (Joe Raedle/Getty Images)
Ανακοινώνοντας τη σύλληψη, ο Πατέλ υποστήριξε ότι οι κατηγορίες σχετίζονται με τις φερόμενες ενέργειες της Ντάγκαν σε υπόθεση της προηγούμενης εβδομάδας. Όπως σημείωσε, η έρευνα έδειξε ότι η δικαστής «παραπλάνησε σκόπιμα ομοσπονδιακούς πράκτορες» ώστε να εμποδίσει τη σύλληψη του Εντουάρντο Φλόρες Ρουίς, την ώρα που εκείνος βρισκόταν στο δικαστήριο της Ντάγκαν. Κατά τον ίδιο, η προστασία ενός παράνομου μετανάστη από την πλευρά της δικαστού συνιστά «κίνδυνο για το κοινό».
Τι προηγήθηκε της σύλληψης
Λεπτομέρειες για την υπόθεση περιέχονται σε ένορκη κατάθεση που κατατέθηκε στο ομοσπονδιακό δικαστήριο. Η ειδική πράκτορας του FBI, Λίντσεϋ Σλούμερ, περιέγραψε τα γεγονότα που οδήγησαν στη σύλληψη της Ντάγκαν και διατύπωσε τις κατηγορίες.
Στα μέσα Μαρτίου, ο Φλόρες Ρουίς κατηγορήθηκε για ενδοοικογενειακή βία και η υπόθεση ανατέθηκε στην Ντάγκαν. Οι ομοσπονδιακές αρχές διαπίστωσαν ότι είχε απελαθεί στο Μεξικό το 2013 και ότι δεν υπήρχαν στοιχεία πως είχε εισέλθει εκ νέου στις ΗΠΑ νόμιμα. Έτσι, αποφασίστηκε να ξεκινήσουν νέες διαδικασίες απέλασης.
Οι υπηρεσίες μετανάστευσης γνώριζαν ότι ο Φλόρες Ρουίς είχε προγραμματισμένη ακρόαση στο δικαστήριο της Ντάγκαν στις 18 Απριλίου. Μια ομάδα πρακτόρων του FBI και υπαλλήλων απέλασης σχεδίαζε να τον συλλάβει μετά τη συνεδρίαση.
Αφού ενημέρωσαν τους αρμόδιους του δικαστηρίου, περίμεναν έξω από την αίθουσα, όταν μια γυναίκα φωτογράφισε δύο από τα μέλη της ομάδας. Όπως προέκυψε, επρόκειτο για δικηγόρο της κρατικής υπηρεσίας υπεράσπισης. Η γυναίκα στη συνέχεια περιέγραψε τους ένστολους στη γραμματεία της Ντάγκαν, ενώ σύμφωνα με μάρτυρες, ακούστηκε να αναφέρεται ότι «η ICE (Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Μετανάστευσης και Τελωνείων των Ηνωμένων Πολιτειών) είναι εδώ».
Η Ντάγκαν αποχώρησε από την έδρα και, συνοδευόμενη από ακόμη έναν δικαστή, πλησίασε τα μέλη της ομάδας. Και οι δύο φορούσαν δικαστικές τηβέννους. Σύμφωνα με την ένορκη κατάθεση, οι μάρτυρες περιέγραψαν την Ντάγκαν ως «εμφανώς αναστατωμένη και θυμωμένη» και με «διάθεση να έρθει σε αντιπαράθεση».
Φέρεται επίσης να «διέταξε» την ομάδα να μεταβεί στο γραφείο του προέδρου του δικαστηρίου και, όπως κατέθεσαν μάρτυρες, «συνόδευσε» τον Φλόρες Ρουίς και τον δικηγόρο του εκτός της αίθουσας, χρησιμοποιώντας την «πόρτα των ενόρκων», η οποία οδηγεί σε μη δημόσιο χώρο του δικαστηρίου.
Σύμφωνα με την ένορκη κατάθεση, μόνο οι αστυνομικοί, οι ένορκοι, το προσωπικό του δικαστηρίου και οι κρατούμενοι που συνοδεύονταν από φρουρούς είχαν πρόσβαση σε αυτήν την έξοδο – ουδέποτε τη χρησιμοποιούσαν συνήγοροι υπεράσπισης ή κατηγορούμενοι που δεν ήταν υπό κράτηση.
Το ομοσπονδιακό δικαστήριο του Μιλγουόκι, στις 25 Απριλίου 2025. (Devi Shastri/AP Photo)
Ένας άλλος αστυνομικός αντιλήφθηκε τον Φλόρες Ρουίς και τον δικηγόρο του στο ασανσέρ, ενημέρωσε την ομάδα και εκείνη «έσπευσε» να τον εντοπίσει. Τον βρήκαν κοντά σε έναν ιστό με σημαία έξω από το κτίριο του δικαστηρίου, οπότε εκείνος « άρχισε να τρέχει», σύμφωνα με την ένορκη κατάθεση. Δύο μέλη της ομάδας πληροφορήθηκαν για τη σύλληψη ενώ βρίσκονταν ακόμη σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον πρόεδρο του δικαστηρίου.
Ποια είναι η δικαστής Ντάγκαν;
Η Χάννα Ντάγκαν, γεννημένη το 1959, υπηρετεί στο Δικαστήριο της Κομητείας του Μιλγουόκι, στο τμήμα 31, από την εκλογή της τον Απρίλιο του 2016, όπου εξασφάλισε το 68% των ψήφων. Στις εκλογές του 2022, επανεκλέχθηκε χωρίς αντίπαλο και εξασφάλισε δεύτερη θητεία.
Προτού αναλάβει τα καθήκοντά της ως δικαστής, η Ντάγκαν υπηρέτησε ως εκτελεστική διευθύντρια στην Catholic Charities of Southeastern Wisconsin (Καθολικές Φιλανθρωπίες του Νοτιοανατολικού Ουισκόνσιν) και δίδαξε Νομική στο Πανεπιστήμιοτ ου Σηάτλ και στο Πανεπιστήμιο Marquette, σύμφωνα με το προφίλ της στο LinkedIn. Επιπλέον, εργάστηκε για αρκετά χρόνια σε μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς που παρέχουν νομικές υπηρεσίες, όπως η Legal Action of Wisconsin και η Legal Aid Society of Milwaukee.
Η Χάννα Ντάγκαν μιλάει στο Περιφερειακό Δικαστήριο της κομητείας Μιλγουόκι κατά τη διάρκεια φόρουμ στον Δικηγορικό Σύλλογο του Μιλγουόκι, στις 15 Μαρτίου 2016. (Mike De Sisti/File Photo/USA Today Network μέσω Imagn Images μέσω Reuters)
Η Ντάγκαν αποφοίτησε το 1981 από το Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν-Μάντισον με πτυχίο Bachelor of Arts και απέκτησε το Juris Doctorate το 1987 από το ίδιο πανεπιστήμιο. Επίσης, ολοκλήρωσε το Μεταπτυχιακό στις Αμερικανικές Σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης το 1993.
Στον λογαριασμό της στο Facebook, η Ντάγκαν υποστήριξε με ανάρτησή της στις 30 Μαρτίου την εκστρατεία κατά του δικαστή Μπραντ Σίμελ, υποψηφίου για το Ανώτατο Δικαστήριο του Ουισκόνσιν, ο οποίος υποστηρίζεται από τον Τραμπ. Στην ανάρτησή της, η Ντάγκαν ανέφερε ότι «ο δικαστής Σίμελ δεν πληροί τις προϋποθέσεις για να εκλεγεί ως ανεξάρτητος δικαστής» και εξέφρασε την ελπίδα να «τονίσει τη σημασία μιας ανεξάρτητης δικαστικής εξουσίας».
Έχει συμβεί κάτι ανάλογο στο παρελθόν;
Γενικά, φαίνεται πως είναι σπάνιο για έναν δικαστή να αντιμετωπίζει κατηγορίες, όπως καταδεικνύουν τα αποτελέσματα αναζητήσεων στο διαδίκτυο. Είναι ακόμα πιο σπάνιο να συλλαμβάνεται ένας δικαστής με ποινικές κατηγορίες.
Η Epoch Times κατάφερε να εντοπίσει μία περίπτωση δικαστή που συνελήφθη τα τελευταία χρόνια, και αυτό είχε γίνει με την κατηγορία της δολοφονίας της γυναίκας του. Ο πρώην δικαστής καταδικάστηκε για φόνο δεύτερου βαθμού .
Το 2019, κατά την πρώτη θητεία του Τραμπ, το υπουργείο Δικαιοσύνης απήγγειλε κατηγορίες σε έναν τοπικό δικαστή στη Μασσαχουσέτη για παρεμπόδιση των αρχών μετανάστευσης. Οι κατηγορίες αποσύρθηκαν αφού ο δικαστής συμφώνησε να παραπεμφθεί για πιθανή δικαστική απειθαρχία.
Η σύλληψη της Ντάγκαν έπεται της σύλληψης ενός πρώην δικαστή στο Νέο Μεξικό, ο οποίος κατηγορείται σε ξεχωριστή υπόθεση παράνομης μετανάστευσης. Ωστόσο, η σύλληψη της δικαστού από το Ουισκόνσιν αποτελεί την πιο δραματική σύγκρουση μεταξύ της τρέχουσας κυβέρνησης Τραμπ και των δικαστών σε υποθέσεις παράνομων μεταναστών.
Οι αξιωματούχοι του Τραμπ συνεχίζουν να αμφισβητούν τις ομοσπονδιακές αποφάσεις που εμποδίζουν τις απελάσεις παράνομων μεταναστών, ειδικά αυτών που κατηγορούνται για εγκλήματα ή σχέσεις με συμμορίες.
Η Νάνσυ Κάνο και ο Τζόελ Κάνο μετά τη σύλληψή τους στις 24 Απριλίου 2025. (Κέντρο κράτησης της κομητείας Ντόνα Άνα)
Ο δικηγόρος Μάικ Άλλεν, νομικός αναλυτής και πρώην δικαστής στο Οχάιο, ανέφερε ότι η υπόθεση της Ντάγκαν «φαίνεται να εντάσσεται στη συνεχιζόμενη δικαστική αντίσταση στην προσπάθεια του προέδρου Τραμπ να απελάσει παράνομους μετανάστες».
«Κάποιοι δικαστές φαίνεται να πιστεύουν ότι έχουν το δικαίωμα να υποκαθιστούν αυτό που λέει ο νόμος με τις πολιτικές τους πεποιθήσεις. Όμως, αυτό δεν είναι το καθήκον ενός δικαστή», είπε ο Άλλεν στην Epoch Times, προσθέτοντας ότι δεν έχει αρκετά στοιχεία για να πει αν οι φερόμενες ενέργειες της Ντάγκαν μπορούν να χαρακτηριστούν με αυτόν τον τρόπο.
Τι έπεται;
Η επόμενη εμφάνιση της Ντάγκαν στο δικαστήριο ως κατηγορούμενη έχει οριστεί για τις 15 Μαΐου. «Η υπόθεση θα προχωρήσει κανονικά, όπως κάθε άλλη ομοσπονδιακή υπόθεση», δήλωσε ο Άλλεν.
Η Ντάγκαν ενδέχεται επίσης να αντιμετωπίσει πειθαρχικές διαδικασίες που αφορούν τόσο την άδειά της ως δικηγόρου όσο και την ιδιότητά της ως δικαστού, σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι έχει παραβιάσει κανόνες δικαστικής δεοντολογίας, συμπλήρωσε.
Η ηθική σκέψη καθορίζει το τι είναι λάθος και τι σωστό. Κοινοί κανόνες ηθικής διέπουν την κάθε κοινωνία, αντικατοπτρίζοντας τις αξίες της. Το τι κρίνει ο κάθε άνθρωπος ατομικά ως ηθικό εξαρτάται από την ανάπτυξη της ηθικής του σκέψης.
Ερωτήματα όπως πώς αναπτύσσουν οι άνθρωποι την ηθική τους, ποιοι φορείς βοηθάνε στην ανάπτυξη της, πώς μπορούμε να καλλιεργήσουμε την ηθική ενός παιδιού και εάν αναπτύσσεται με τον ίδιο τρόπο σε όλους, απασχολούν την ανθρωπότητα μέχρι σήμερα.
Ο Αμερικανός ψυχολόγος Λώρενς Κόλμπεργκ (Lawrence Kohlberg, 1927-1987), επηρεασμένος από την θεωρία του Ζαν Πιαζέ της ηθικής ανάπτυξης δύο σταδίων, επικεντρώνεται στην ερμηνεία της λογικής με την οποία τα άτομα αναπτύσσουν ηθική συνείδηση.
Ο Κόλμπεργκ επέκτεινε τη θεωρία του Πιαζέ, προτείνοντας ότι η ηθική ανάπτυξη είναι μία συνεχής διαδικασία που συμβαίνει σε όλη τη διάρκεια της ζωής.
Βάσισε τη θεωρία του σε μία σειρά από ηθικά διλήμματα που παρουσίασε στα υποκείμενα της μελέτης του, εξετάζοντας τη λογική που τους ώθησε στις αποφάσεις τους στο κάθε σενάριο. Το διασημότερο από αυτά είναι το «Heinz Steals the Drug» (Ο Χάινζ κλέβει το φάρμακο). Σε αυτό το σενάριο, οι γιατροί λένε σε μία γυναίκα που έχει καρκίνο πως υπάρχει μόνο ένα φάρμακο που μπορεί να τη σώσει. Το φάρμακο αυτό υπάρχει μόνο σε ένα φαρμακείο και η κάθε δόση κοστίζει πολύ ακριβά. Ο άντρας της γυναίκας πηγαίνει στο φαρμακείο με την ελπίδα να διαπραγματευτεί την τιμή ή να πείσει τον φαρμακοποιό να τον αφήσει να πληρώσει σε δόσεις. Όταν ο φαρμακοποιός αρνείται, εκείνος κλέβει τελικά το φάρμακο για να σώσει τη γυναίκα του. Το ενδιαφέρον του Κόλμπεργκ δεν ήταν ως προς την απάντηση εάν η πράξη του Χάινζ ήταν σωστή ή όχι, αλλά ποια ήταν η λογική του κάθε συμμετέχοντα πίσω από την απάντηση που έδωσε.
Τα τρία επίπεδα ηθικής ανάπτυξης του Κόλμπεργκ
Η θεωρία του Κόλμπεργκ χωρίζετε σε τρία βασικά επίπεδα, με δύο στάδια στο κάθε επίπεδο, δηλαδή συνολικά έξι στάδια.
Προσυμβατική ηθική
Η προσυμβατική ηθική διαρκεί περίπου μέχρι την ηλικία των 9 ετών. Μέχρι αυτή την ηλικία, οι αποφάσεις των παιδιών διαμορφώνονται κατά κύριο λόγο από τις προσδοκίες των ενηλίκων και τις συνέπειες της παραβίασης των κανόνων όταν τους παραβιάζουν. Υπάρχουν δύο στάδια σε αυτό το επίπεδο:
α) Υπακοή και τιμωρία: Οι κανόνες θεωρούνται ως υποχρεωτικοί και απόλυτοι. Η τήρηση τους είναι σημαντική για την αποφυγή της τιμωρίας. Το στάδιο αυτό είναι κοινό σε μικρές ηλικίες παιδιών.
β) Ατομικότητα και ανταλλαγή: Το άτομο κοιτάζει την εκπλήρωση του προσωπικού του συμφέροντος, αλλά αναγνωρίζοντας παράλληλα ότι διαφορετικά άτομα έχουν διαφορετικές απόψεις. Στο δίλημμα του Χάινζ, τα παιδιά υποστήριξαν ότι η καλύτερη πορεία δράσης ήταν η επιλογή που εξυπηρετούσε καλύτερα τις ανάγκες του Χάινζ.
Συμβατική ηθική
Αυτό το επίπεδο ηθικής ανάπτυξης χαρακτηρίζεται από την αποδοχή των κοινωνικών κανόνων. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι έφηβοι και οι ενήλικες εσωτερικεύουν τα ηθικά πρότυπα που έχουν μάθει από την κοινωνία. Τα στάδια αυτού του επιπέδου είναι:
γ) Καλές διαπροσωπικές σχέσεις: Το άτομο δείχνει ενδιαφέρον για τη σημασία της επίδειξης καλής συμπεριφοράς, εστιάζοντας παράλληλα και στην επίτευξη της κοινωνικής αποδοχής. Συνειδητοποιεί πως οι επιλογές που κάνει επηρεάζουν τις διαπροσωπικές του σχέσεις.
δ) Διατήρηση της κοινωνικής τάξης: Σε αυτό το στάδιο τα άτομα αρχίζουν και βλέπουν την κοινωνία ως σύνολο και αναγνωρίζουν ότι οι αποφάσεις που παίρνουν μπορούν να την επηρεάσουν. Εστιάζουν στη διατήρηση του νόμου και της κοινωνικής τάξης, τηρώντας τους κανόνες, κάνοντας καλά τη δουλειά τους και δείχνοντας σεβασμό στην εξουσία.
Μετασυμβατική ηθική
Σε αυτό το επίπεδο οι άνθρωποι αναπτύσσουν κατανόηση των αφηρημένων αρχών της ηθικής. Υπάρχουν δύο στάδια:
ε) Κοινωνικό συμβόλαιο και ατομικά δικαιώματα: Το άτομο βλέπει ότι οι κανόνες, παρόλο που είναι αναγκαίοι για την ύπαρξη της κοινωνίας, δεν εξυπηρετούν το συμφέρον όλων και θεωρεί ότι τα ατομικά δικαιώματα έχουν προτεραιότητα έναντι των νόμων.
στ) Οικουμενικές αρχές: Τέλος, σε αυτό το στάδιο το άτομο ακολουθεί κάποιες εσωτερικευμένες αρχές δικαιοσύνης, ακόμα και αν έρχονται σε αντίθεση με τους νόμους και τους κανόνες. Το άτομο εστιάζει στην υπεράσπιση των αρχών της παγκόσμιας δικαιοσύνης και της ηθικής.
Σύμφωνα με τις έρευνες του Κόλμπεργκ, οι περισσότεροι άνθρωποι φτάνουν μέχρι το τέταρτο στάδιο ηθικής, με μόνο το 10 με 15% του πληθυσμού να φτάνει μέχρι το τέλος.
Εφαρμογές της θεωρίας του Κόλμπεργκ
Αρχικά, η θεωρία του Κόλμπεργκ μπορεί να εφαρμοστεί από τους γονείς στα παιδιά. Οι γονείς μπορούν να διδάξουν στα μικρά παιδιά την υπακοή στους κανόνες, ενώ στα μεγαλύτερα τις κοινωνικές προσδοκίες.
Επίσης, πολύ σημαντικό ρόλο μπορούν να παίξουν οι εκπαιδευτικοί. Για παράδειγμα, ένας νηπιαγωγός θα μπορούσε να ενισχύσει την ηθική ανάπτυξη, θέτοντας τους κανόνες που πρέπει να τηρούνται σε μία τάξη και τις συνέπειες της παραβίασής τους. Αυτό θα βοηθούσε τα παιδιά στο πρώτο στάδιο της ηθικής ανάπτυξης.
Ένας καθηγητής στο γυμνάσιο μπορεί να επικεντρωθεί περισσότερο στο τρίτο στάδιο (ανάπτυξη καλών διαπροσωπικών σχέσεων) και στο τέταρτο στάδιο (διατήρηση της κοινωνικής τάξης). Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με τη συμμετοχή των μαθητών στον καθορισμό των κανόνων που πρέπει να ακολουθούνται στην τάξη, βάζοντας τους με αυτόν τον τρόπο μέσα στη συλλογιστική διαδικασία που απαιτείται για τη θέσπιση των κανόνων.
Οι αδυναμίες της θεωρίας
Παρόλο που η θεωρία του Κόλμπεργκ έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της ηθικής ψυχολογίας, εισέπραξε και αρνητική κριτική.
Μία ένσταση εκφράστηκε ως προς το ότι ο ηθικός συλλογισμός δεν είναι το ίδιο με την ηθική συμπεριφορά, είναι διαφορετικό το να γνωρίζουμε τι πρέπει να κάνουμε και το να το κάνουμε πράξη.
Δεύτερον, ο Κόλμπεργκ φαίνεται να υπερτονίζει την έννοια της δικαιοσύνης στις επιλογές που σχετίζονται με ζητήματα ηθικής, αφήνοντας απ’ έξω διαπροσωπικά συναισθήματα, όπως αυτό της συμπόνιας, καθώς και άλλων που μπορεί να παίξουν εξίσου σημαντικό ρόλο στον ηθικό συλλογισμό.
Επίσης, αγνοεί το ότι οι διαφορετικές πολιτισμικές κουλτούρες επηρεάζουν την ανάπτυξη της ηθικής.
Τέλος, φαίνεται ότι το δείγμα που πήρε δεν μπορεί να είναι αντιπροσωπευτικό, καθώς τα υποκείμενα μελέτης του ήταν κυρίως παιδιά κάτω από 16 ετών, τα οποία δεν είχαν εμπειρία με τον γάμο (εδώ θυμόμαστε το δίλημμα που τους έθεσε, σχετικά με τον σύζυγο που έκλεψε το φάρμακο για την άρρωστη γυναίκα του), και επιπλέον ήταν μόνο αγόρια.
Ο δήμαρχος του Κιέβου, Βιτάλι Κλίτσκο, δήλωσε ότι η Ουκρανία μπορεί, προσωρινά, να αναγκαστεί να παραχωρήσει γη στο πλαίσιο μιας ειρηνευτικής συμφωνίας με τη Ρωσία την Παρασκευή.
«Ένα από τα σενάρια είναι … να παραχωρήσουμε εδάφη. Δεν είναι δίκαιο. Αλλά για την ειρήνη, την προσωρινή ειρήνη, ίσως μπορεί να είναι μια λύση, προσωρινή», δήλωσε ο παγκόσμιος πρωταθλητής πυγμαχίας που έγινε πολιτικός, στο BBC.
Είπε ότι ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, μπορεί να αναγκαστεί να αποδεχθεί μια «επώδυνη λύση» προκειμένου να τερματίσει τον πόλεμο, αλλά πρόσθεσε ότι οι Ουκρανοί «δεν θα δεχτούν ποτέ κατοχή» από τη Μόσχα.
Ο Κλίτσκο είναι πολιτικός αντίπαλος του Ζελένσκι και οι δυο τους έχουν συγκρουστεί δημόσια στο παρελθόν, με τον πρώην πρωταθλητή πυγμαχίας να κατηγορεί τον πρόεδρο ότι έχει «αυταρχικές τάσεις» σε συνέντευξή του στο Der Spiegel το 2023.
Τα σχόλιά του ήρθαν μετά το σφυροκόπημα της ουκρανικής πρωτεύουσας με πυραύλους και επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη στις 24 Απριλίου, σκοτώνοντας τουλάχιστον 12 ανθρώπους, στη μεγαλύτερη επίθεση στην πόλη φέτος.
Οι επιθέσεις προκάλεσαν την επίπληξη κατά του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ.
Ο Τραμπ έγραψε στην πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης Truth Social: «Δεν είμαι ευχαριστημένος με τις ρωσικές επιθέσεις στο Κίεβο. Δεν είναι απαραίτητο και είναι πολύ κακή χρονική στιγμή. Βλαντιμίρ, ΣΤΑΜΑΤΑ! 5000 στρατιώτες πεθαίνουν την εβδομάδα. Ας ολοκληρώσουμε την ειρηνευτική συμφωνία!»
Ώρες αργότερα, ο Τραμπ είπε: «Οι επόμενες μέρες θα είναι πολύ σημαντικές. Οι συναντήσεις πραγματοποιούνται αυτή τη στιγμή.
«Νομίζω ότι θα κάνουμε μια συμφωνία… Νομίζω ότι πλησιάζουμε πολύ κοντά.»
Διασώστες καθαρίζουν τα ερείπια μετά από ρωσική επιδρομή σε κατοικημένη περιοχή στο Κίεβο της Ουκρανίας, στις 24 Απριλίου 2025. (AP Photo/Alex Babenko)
Μια μέρα νωρίτερα, στις 23 Απριλίου, ο Τραμπ είχε κατηγορήσει τον Ζελένσκι ότι παρατείνει το «πεδίο θανάτου» αρνούμενος να παραχωρήσει τη χερσόνησο της Κριμαίας στη Ρωσία στο πλαίσιο μιας ειρηνευτικής συμφωνίας.
Η Κριμαία, η οποία έχει ρωσική πλειοψηφία, παραχωρήθηκε στη Σοβιετική δημοκρατία της Ουκρανίας το 1954 από τον ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης εκείνη την εποχή, Νικίτα Χρουστσόφ.
Εντάχθηκε στο ουκρανικό κράτος όταν η Ουκρανία έγινε ανεξάρτητη το 1991, αλλά οι αυτονομιστές αποσχίστηκαν από το Κίεβο το 2014 και η Ρωσία την προσάρτησε αργότερα εκείνο το έτος, μετά από δημοψήφισμα που θεωρήθηκε από πολλές δυτικές δυνάμεις ως παράνομο.
Ο Ουκρανός ηγέτης—ο οποίος εξελέγη πρόεδρος το 2019 και παρέμεινε στην εξουσία ελλείψει εκλογών, οι οποίες έχουν αναβληθεί μέχρι το τέλος του πολέμου—έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι δεν θα συμφωνήσει να παραδώσει έδαφος που έχει καταλάβει η Ρωσία από την εισβολή του Φεβρουαρίου 2022.
Ο Ζελένσκι επεσήμανε στις 24 Απριλίου ότι η Ουκρανία είχε συμφωνήσει με την πρόταση κατάπαυσης του πυρός που υπέβαλαν οι Ηνωμένες Πολιτείες πριν από 44 ημέρες, αλλά ότι η Μόσχα συνέχισε τις επιθέσεις της.
Την Παρασκευή έφτασε επίσης στη Μόσχα ο ειδικός απεσταλμένος του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, σύμφωνα με το ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων Interfax, όπου ο επενδυτής ακινήτων που έγινε διπλωμάτης αναμένεται να συναντηθεί με τον Πούτιν.
Ο Γουίτκοφ έχει αναδειχθεί ως ο κύριος διαπραγματευτής της Ουάσιγκτον με τον Πούτιν καθώς ο Τραμπ πιέζει για τον τερματισμό του πολέμου και έχει ήδη πραγματοποιήσει τρεις συναντήσεις με τον Ρώσο ηγέτη.
Εν τω μεταξύ, στην Ουκρανία οι επιθέσεις συνεχίστηκαν, με πέντε άτομα, συμπεριλαμβανομένου ενός παιδιού, να σκοτώνονται, δήλωσαν Ουκρανοί αξιωματούχοι την Παρασκευή.
Τρία από τα θύματα σκοτώθηκαν στην πόλη Παβλοχράντ μετά από επίθεση με μη επανδρωμένο αεροσκάφος, δήλωσε ο Σεργκέι Λύσακ, κυβερνήτης της κεντρικής περιοχής Ντνιεπροπετρόφσκ.
«Ο επιτιθέμενος πραγματοποίησε για άλλη μια φορά μαζική επίθεση στην περιοχή με drones», έγραψε ο Λύσακ στο Telegram, προσθέτοντας ότι 11 drones καταστράφηκαν πάνω από την περιοχή.
Είπε ότι 14 τραυματίστηκαν σε επίθεση σε ένα πενταόροφο κτίριο, συμπεριλαμβανομένου ενός εξάχρονου αγοριού και δύο εφήβων.
Πέντε από τους τραυματίες εξακολουθούν να νοσηλεύονται, πρόσθεσε, χωρίς να διευκρινίσει πότε έγινε η επίθεση.
«Δυστυχώς, υπάρχουν ήδη τρεις νεκροί στο Παβλοχράντ. Ανάμεσά τους είναι ένα παιδί», πρόσθεσε αργότερα.
Οι περιφερειακοί εισαγγελείς του Ντόνετσκ δήλωσαν ότι δύο άνθρωποι σκοτώθηκαν σε ξεχωριστή επίθεση νωρίς την Παρασκευή στον οικισμό Γιάροβα, όπου ο ρωσικός στρατός έριξε μια αεροπορική βόμβα σε ένα κτίριο κατοικιών.
