Πατημασιές από τον πασίγνωστο αγκυλόσαυρο — γνωστό ως νοδόσαυρο αγκυλόσαυρο — είναι διάσπαρτες γύρω από την περιοχή Τάμπλερ Ριτζ στη Βρετανική Κολομβία. Ωστόσο, ερευνητές εντόπισαν ένα νέο είδος αποτυπωμάτων, εντελώς διαφορετικό από οποιοδήποτε είχε εντοπιστεί έως τώρα. Όπως επισημαίνουν, πρόκειται για μια ανακάλυψη χωρίς προηγούμενο.
Οι νοδόσαυροι, μολονότι λιγότερο εντυπωσιακοί από τους συγγενείς τους, τους αγκυλόσαυρους με τη χαρακτηριστική ουρά-ρόπαλο, φαίνεται πως ζούσαν επίσης στην περιοχή. Μέχρι σήμερα, ωστόσο, δεν υπήρχε καμία ένδειξη της εκεί παρουσίας τους.
Παρά ταύτα, η ομάδα παλαιοντολόγων που μελέτησε τα ασυνήθιστα αποτυπώματα εκτιμά ότι ανήκουν πράγματι στο γένος των αγκυλοσαυρίδων. Ο επιστημονικός σύμβουλος του Μουσείου του Τάμπλερ Ριτζ, Τσαρλς Χελμ, υπενθύμισε ότι από το 2000, όταν δύο παιδιά ανακάλυψαν τα πρώτα ίχνη αγκυλόσαυρου στην περιοχή, το Τάμπλερ Ριτζ έχει συνδεθεί άρρηκτα με αυτά τα προϊστορικά ζώα.
Όπως εξήγησε, αποτυπώματα νοδοσαύρων, τα οποία χαρακτηρίζονται από τέσσερα δάχτυλα, έχουν εντοπιστεί σε διάφορα σημεία της Βόρειας Αμερικής. Αυτά τα αποτυπώματα έχουν καταχωριστεί με το όνομα Tetrapodosaurus borealis. Παράλληλα, ο Χελμ ανέφερε ότι τα τελευταία χρόνια είχαν εντοπιστεί και τριδάκτυλα ίχνη κοντά στο Τάμπλερ Ριτζ — γεγονός περίεργο, αφού οι νοδόσαυροι είχαν τέσσερα δάχτυλα, ενώ οι αγκυλόσαυροι τρία.
Τα τριδάκτυλα ίχνη έλαβαν τελικά την επιστημονική ονομασία Ruopodosaurus clava.
(Αριστερά) Οι ερευνητές εξάγουν και μεταφέρουν πλάκες πέτρας με τις πατημασιές των δεινοσαύρων. (Δεξιά) η Βικτώρια Άρμπουρ εξετάζει τις πατημασιές των αγκυλοσαύρων. (Ευγενική παραχώρηση του Royal B.C. Museum)
Οι ερευνητές εκτιμούν ότι τα συγκεκριμένα ίχνη χρονολογούνται περί τα 100–94 εκατομμύρια έτη πριν, δηλαδή στη μέση Κρητιδική περίοδο. Η χρονολόγηση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς έως τώρα πιστευόταν ότι οι αγκυλόσαυροι είχαν εξαφανιστεί από τη Βόρεια Αμερική περίπου 100-84 εκατομμύρια έτη πριν.
Η νέα ανακάλυψη ανατρέπει αυτή την εκτίμηση.
Ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι δεν είχαν εντοπιστεί ποτέ ξανά, πουθενά στον κόσμο, αποτυπώματα αγκυλόσαυρων με ουρά-ρόπαλο μέχρι σήμερα.
Ο Χελμ τόνισε πως είναι συναρπαστικό το ότι μέσω της νέας έρευνας επιβεβαιώνεται η συνύπαρξη δύο διαφορετικών τύπων αγκυλοσαύρων στην περιοχή, ενώ σημείωσε ότι ο Ruopodosaurus έχει εντοπιστεί αποκλειστικά σε αυτήν τη γωνιά του Καναδά.
Μετά την ανακάλυψη των αποτυπωμάτων, ο Χελμ επικοινώνησε με τη Βικτώρια Άρμπουρ, επιμελήτρια παλαιοντολογίας στο Βασιλικό Μουσείο της Βρετανικής Κολομβίας, για να συνεργαστούν στη μελέτη, μαζί με τον επιμελητή του Μουσείου του Τάμπλερ Ριτζ, Άιμον Ντράισντεϊλ, και τον γεωεπιστήμονα Ρόι Ρουλ.
Ένας συγγενής του αγκυλόσαυρου: αυτή η εικόνα απεικονίζει έναν Gobisaurus που βρέθηκε στην Κίνα. (Ευγενική παραχώρηση του Royal B.C. Museum/Sydney Mohr)
Οι ερευνητές θεωρούν πως οι συγκεκριμένοι δεινόσαυροι ζύγιζαν δύο έως τρεις τόνους και έφεραν φυσική θωράκιση και μια ουρά που θύμιζε μεσαιωνικό ρόπαλο. Δεν είναι λοιπόν περίεργο το ότι τα ίχνη τους αποτυπώθηκαν βαθιά στις περιοχές γύρω από τον ποταμό Πις, όπου λίμνες και παραποτάμιες πεδιάδες διαμορφώνονται συνεχώς από κανάλια και ρεύματα.
Η Άρμπουρ ανέφερε πως οι αγκυλόσαυροι είναι η αγαπημένη της ομάδα δεινοσαύρων και ότι η αναγνώριση νέων αποτυπωμάτων τους στη Βρετανική Κολομβία αποτελεί σημαντικό βήμα. Αν και, όπως είπε, δεν γνωρίζουμε με ακρίβεια την εξωτερική όψη του δεινοσαύρου που άφησε τα ίχνη του ως Ruopodosaurus, εκτιμάται ότι είχε μήκος 5–6 μέτρα, έφερε αγκάθια και φυσική θωράκιση και πιθανώς μια σκληρή ουρά ή ακόμη και πλήρες ρόπαλο στην άκρη της.
Τα ίχνη βρέθηκαν σε μικρούς παραπόταμους και ρυάκια κοντά στο Τάμπλερ Ριτζ. Οι πλάκες με τα αποτυπώματα ανασύρθηκαν με ελικόπτερο και ψηφιοποιήθηκαν με τη μέθοδο της φωτογραμμετρίας, ώστε να δημιουργηθούν τρισδιάστατα μοντέλα. Οι επιστήμονες μέτρησαν κάθε διάσταση: μήκος, πλάτος, μήκος και πλάτος των δακτύλων, μήκος βηματισμού και γωνία πορείας.
Εικόνες από πατημασιές Ruopodosaurus που βρέθηκαν κοντά στο Τάμπλερ Ριτζ της Βρετανικής Κολομβίας. (Ευγενική παραχώρηση του Royal B.C. Museum)
Όπως ανέφεραν στη μελέτη τους, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Journal of Vertebrate Paleontology, διενήργησαν και συγκριτική ανάλυση για να διερευνήσουν την πιθανότητα διαφορετικές ομάδες αγκυλοσαύρων να ευθύνονται για τα ίχνη.
Σύμφωνα με τα ευρήματα, τα ίχνη του Ruopodosaurus διαφέρουν από τα κλασικά του Tetrapodosaurus, καθώς είναι μικρότερα, με πιο μικρά δάκτυλα και φτέρνες. Σε συνδυασμό με απολιθώματα που έχουν εντοπιστεί σε γεωλογικούς σχηματισμούς της βόρειας Αλμπέρτα και Βρετανικής Κολομβίας, η ομάδα κατέληξε σε θετική ταυτοποίηση: τα νέα αποτυπώματα ανήκουν σε αγκυλόσαυρους.
Φωτογραμμετρικές εικόνες που δείχνουν τις πατημασιές του Ruopodosaurus που βρέθηκαν κοντά στο Τάμπλερ Ριτζ της Βρετανικής Κολομβίας. (Ευγενική παραχώρηση του Royal B.C. Museum)
Η Άρμπουρ υπογράμμισε πως η μελέτη αυτή αναδεικνύει τη σημασία της περιοχής Πις στη μελέτη της εξέλιξης των δεινοσαύρων στη Βόρεια Αμερική και επεσήμανε ότι υπάρχουν ακόμη πολλά που μένουν να αποκαλυφθούν.
Ο ελληνορωμαϊκής καταγωγής Πτολεμαίος Κλαύδιος, ο σπουδαίος αστρονόμος, μαθηματικός και γεωγράφος της αρχαιότητας, έζησε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου τον 2ο αιώνα μ.Χ. Οι μελέτες του επηρέασαν σημαντικά τους συγχρόνους του και τον ανέφεραν ως αυθεντία περίπου μέχρι και την εποχή της Αναγέννησης. Πολλές από τις θεωρίες του από την Αναγέννηση και μετά διαψεύστηκαν, αλλά η συνεισφορά του τόσο στον κλάδο των μαθηματικών με την εισαγωγή της τριγωνομετρίας όσο και στους κλάδους της γεωγραφίας και της αστρονομίας παραμένει μέχρι σήμερα.
Σχεδόν τίποτα δεν είναι γνωστό για τη ζωή του Πτολεμαίου, εκτός από όσα μπορούν να συγκεντρωθούν από τα γραπτά του.
Αστρονομία
Το σπουδαιότερο έργο του είναι η «Μαθηματική Σύνταξις» (ευρέως γνωστό με την αραβική του ονομασία «Αλμαγέστη»), που αποτελείται από 13 βιβλία. Η «Μαθηματική Σύνταξις» ήταν μία σύνθεση όλων των μέχρι τότε αστρονομικών γνώσεων, ειδικά των ευρημάτων του Ιππάρχου. Σε αυτήν, ο Πτολεμαίος αναπτύσσει τη θεωρία των σχετικών κινήσεων του ήλιου, της σελήνης και των πλανητών γύρω από τη Γη, που τη θεωρούσε ακίνητη.
Ο Πτολεμαίος υποστήριξε ότι η Γη βρίσκεται στο κέντρο μίας μεγάλης κρυσταλλικής ουράνιας σφαίρας (του Σύμπαντος), γύρω από την οποία τα αστέρια και οι πλανήτες περιστρέφονται σε έναν διευρυνόμενο ένθετο κύκλο από σφαίρες. Για να εξηγήσει αυτές τις κινήσεις ο Πτολεμαίος ανέπτυξε το σύστημα των έκκεντρων κύκλων και επικύκλων, το οποίο επινοήθηκε αρχικά από τον Απολλώνιο τον Περγαίο και τον Ίππαρχο. Έμεινε γνωστό ως πτολεμαϊκό σύστημα.
Σε άλλους τόμους της «Μαθηματικής Συντάξεως» περιγράφονται η καθημερινή ανατολή και δύση των ουράνιων σωμάτων, η κίνηση του Ήλιου μέσα από τον ζωδιακό κύκλο και η κίνηση της Σελήνης.
Ο Πτολεμαίος, εμπνευσμένος από το έργο του Ιππάρχου, επιχείρησε να υπολογίσει τα μεγέθη και τις αποστάσεις μεταξύ του Ήλιου και της Σελήνης. Μπόρεσε να διαπιστώσει ότι ο Ήλιος ήταν σημαντικά μεγαλύτερος από τη Γη, παρόλο που εξακολουθούσε να θεωρεί τον πλανήτη μας ως το κέντρο του Σύμπαντος.
Οι επόμενοι τόμοι αφιερώθηκαν στις ηλιακές και σεληνιακές εκλείψεις, στην κίνηση των αστεριών και στη μετάπτωση των ισημεριών.
Ο Πτολεμαίος έγραψε επίσης μία λίστα αστεριών, βασισμένη σε αυτή του Ιππάρχου, η οποία είχε γραφτεί αιώνες νωρίτερα. Αύξησε τον αριθμό των αστεριών από 850 σε 1.022 και τα χώρισε σε 48 διαφορετικούς αστερισμούς, οι οποίοι αποτελούν τη βάση αυτών που αναγνωρίζουμε μέχρι σήμερα.
Στους τελευταίους τόμους της «Μαθηματικής Συντάξεως» ο Πτολεμαίος μοντελοποίησε τις κινήσεις των πλανητών με μεγαλύτερη ακρίβεια.
Αφιέρωσε τον τελευταίο τόμο του σε αυτό που ονόμασε κίνηση σε γεωγραφικό πλάτος, παρακολουθώντας την φαινομενική τροχιά του Ήλιου σε σχέση με τα αστέρια.
Ο Πτολεμαίος πρότεινε επίσης ότι οι πλανήτες είναι πιο κοντά στη Γη από τους σταθερούς αστέρες και η σφαίρα τους δεν αποτελεί τα εξωτερικά όρια του σύμπαντος, αλλά ότι το σύμπαν συνεχίζεται επ’άπειρον.
Παρά το ότι το μοντέλο του σύμπαντος που εισήγαγε ο Πτολεμαίος στο έργο του «Μαθηματική Σύνταξις» ήταν λανθασμένο, περιείχε μία συλλογή αστρονομικών πινάκων που βοήθησε τους αστρονόμους να υπολογίσουν τις κινήσεις των ουράνιων σωμάτων.
Άλλες συνεισφορές του
Ο Πτολεμαίος έγραψε επίσης το έργο «Γεωγραφική Υφήγησις», με πολλά στοιχεία για την Κύπρο, το οποίο για αιώνες αποτελούσε το βασικότερο γεωγραφικό εγχειρίδιο. Στο γεωγραφικό του έργο παρουσιάζει πίνακες με τις θέσεις των κυριότερων τόπων τού τότε γνωστού κόσμου, συνοδευόμενους από χάρτες.
Συνεισέφερε και σε άλλους κλάδους, όπως στην οπτική και τη μουσική, και ανέπτυξε σημαντικά τον κλάδο της γεωμετρίας.
Η θεωρίες του Πτολεμαίου άσκησαν μεγάλη επιρροή για εκατοντάδες χρόνια, ανεξαρτήτως της μεταγενέστερης απόρριψής τους. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Πτολεμαίος ήταν μπροστά από την εποχή του σε πολλούς τομείς.
Πηγές
Jane Green, The story of Ptolemy, the ancient astronomer who shaped our view of the cosmos for centuries, Sky at Night Magazine, 2024
Ο Λέων, γνωστός στην εποχή του ως Λέων ο φιλόσοφος ή Λέων ο Μαθηματικός, ασχολήθηκε με πολλούς κλάδους της επιστήμης και τα επιτεύγματά του αναγνωρίστηκαν και τιμήθηκαν τόσο από τους Βυζαντινούς όσο και από τους Άραβες.
Γεννήθηκε γύρω στα 790 μ.Χ. στη Θεσσαλία και μεγάλωσε στην Άνδρο. Έζησε στην Κωνσταντινούπολη για ένα χρονικό διάστημα όπου και διδάχτηκε γραμματική και προσωδία (κλάδοι του trivium – στα μεσαιωνικά πανεπιστήμια, το trivium αποτελείται από τρία αντικείμενα μελέτης. Στα ελληνικά μεταφράζεται ως «οι τρεις δρόμοι»). Στη συνέχεια, επέστρεψε στο νησί του και μελέτησε ρητορική, μαθηματικά και αστρονομία, υπό την καθοδήγηση ενός μοναχού-δασκάλου.
Ο Λέων αγαπούσε τη γνώση και γύριζε σε μοναστήρια και σε βιβλιοθήκες αποφασισμένος να συλλέξει όσο περισσότερη μπορούσε. Εμβάθυνε σε πολλές επιστήμες, όπως στα μαθηματικά (συγκεκριμένα στην αριθμητική και στη γεωμετρία), στην αστρονομία και στη μουσική (κλάδοι που αποτελούσαν το quadrivium – τους «τέσσερις δρόμους»). Το 835, πήγε πάλι στην Κωνσταντινούπολη και άρχισε να παραδίδει ιδιαίτερα μαθήματα.
Η πορεία του Λέοντα
Εκείνη την εποχή, ο Λέων δεν είχε γίνει ακόμα γνωστός. Μία από τις απόψεις που επικρατούν μεταξύ των ιστορικών είναι ότι ένας από τους πρώην μαθητές του, τον οποίο είχε διδάξει γεωμετρία και ο οποίος είχε γίνει γραμματέας ενός στρατηγού, συνελήφθη από τους Άραβες κατά τη διάρκεια μίας μάχης.
Έγινε σκλάβος στο παλάτι του χαλίφη αλ Μαμούν στη Βαγδάτη, εκπλήσσοντας τον με τις γνώσεις του στη γεωμετρία και ακόμα περισσότερο γνωστοποιώντας του ότι στο Βυζάντιο υπήρχαν χιλιάδες άνθρωποι με ανώτερη μόρφωση. Όταν ρωτήθηκε πού είχε μορφωθεί, μίλησε για τον Λέοντα. Ο χαλίφης αλ Μαμούν ελευθέρωσε τον μαθητή και τον έστειλε πίσω μαζί με μία σειρά από μαθηματικά προβλήματα. Ο μαθητής τα έδωσε στο δάσκαλό του, και ο Λέων τα έλυσε χωρίς δυσκολία.
Όταν ο χαλίφης τα είδε λυμένα, ενθουσιάστηκε και έγραψε δύο επιστολές: μία στον Λέοντα και μία στον αυτοκράτορα Θεόφιλο, όπου ισχυριζόταν ότι θα του προσέφερε τεράστιες ποσότητες χρυσού και αιώνια ειρήνη εάν ο αυτοκράτορας δεχόταν να στείλει τον Λέοντα για να διδάξει στη Βαγδάτη. Ο Θεόφιλος αρνήθηκε και διόρισε τον Λέοντα δημόσιο διδάσκαλο, παραχωρώντας του τον ναό των Αγίων Σαράντα, όπου γίνονταν δωρεάν επιστημονικές διαλέξεις. Το 840, τον έκανε και Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης, όμως τρία χρόνια μετά – έναν χρόνο μετά τον θάνατο του αυτοκράτορα – καθαιρέθηκε ως εικονομάχος.
Η ιστορία του, όμως, δεν τελειώνει εκεί. Το 855, με την αμέριστη συμπαράσταση της αυτοκράτειρας Θεοδώρας (η οποία τον είχε καθαιρέσει από τον επισκοπικό θρόνο της Θεσσαλονίκης), του γιου της αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ΄ (του Μέθυσου) και του Καίσαρα (πρωθυπουργού) Βάρδα, ανασυγκροτεί το «Πανδιδακτήριον» της Μαγναύρας, και το 855 μ.Χ. αναγορεύεται σε «ύπατο των φιλοσόφων», δηλαδή σε ένα είδος πρύτανη. Ξεκινάει να διδάσκει μαθηματικά (άλγεβρα και γεωμετρία), μουσική και αστρονομία. Μαθητές του υπήρξαν μεγάλες προσωπικότητες όπως ο Φώτιος ο Μέγας, ο Αρέθας, ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος (οι διαφωτιστές των Σλάβων) και ο αστρονόμος Θεοδήγιος. Λίγα είναι γνωστά για τη λειτουργία αυτού του σχολείου.
Η επιστημονική συνεισφορά του
Ο Λέων ήταν ο πρώτος παγκοσμίως που εισήγαγε τα γράμματα αντί των αριθμών τόσο στη θεωρητική αριθμητική όσο και στην άλγεβρα (π.χ. στις εξισώσεις). Διέσωσε όλα τα συγγράμματα των μεγάλων Ελλήνων επιστημόνων, όπως του Απολλωνίου του Περγαίου, του Θεωνά του Αλεξανδρέως, του μεγάλου Ευκλείδη (με ερμηνευτικά σχόλια του ιδίου), του Αρχιμήδη και του Πτολεμαίου και φρόντισε για τη μεταφορά πολλών εξ αυτών των έργων στην αυλή του χαλίφη.
Επίσης, συνέταξε αστρονομικούς πίνακες και διόρθωσε ένα λάθος του αστρονόμου Πορφυρίου σχετικά με την κίνηση των πλανητών. Δυστυχώς, από το μεγάλο συγγραφικό του έργο σώζονται πολύ λίγα.
Ο Λέων έμεινε περισσότερο γνωστός για την τελειοποίηση του αρχαίου συστήματος τηλεπικοινωνίας, του οπτικού τηλεγράφου. Οι φρυκτωριανοί πύργοι χρησιμοποιούταν από την αρχαιότητα για να προειδοποιούν για επικείμενες επιδρομές. Οι αλυσίδες όμως των φρυκτωριών είχαν μήκος μόνο μερικών δεκάδων χιλιομέτρων. Ο Λέων δημιούργησε μία αλυσίδα επτά φρυκτωρικών πύργων-σταθμών, μήκους περίπου δύο χιλιάδων χιλιομέτρων, που ξεκινούσε από την Κωνσταντινούπολη και έφτανε ως την Ταρσό της Κιλικίας, τους οποίους και έκτισε στις ψηλότερες κορυφές των οροσειρών που μεσολαβούσαν μεταξύ των δύο πόλεων, ώστε η φωτιά τους να είναι ορατή από εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά. Το σύστημα μετέδιδε όχι ένα αλλά δώδεκα διαφορετικά μηνύματα (όπως επιδρομή, νίκη ή ήττα, υποχώρηση του εχθρού, πυρκαγιά, σεισμό ή πλημμύρα κ.ά.).
Αυτό ήταν δυνατό χάρη σε δύο τέλεια συγχρονισμένα μηχανικά ρολόγια, τα πρώτα μηχανικά ρολόγια στην ιστορία, τοποθετημένα στα δύο άκρα της φρυκτωρικής αλυσίδας, που λειτουργούσαν με βάση μία διαίρεση της ημέρας σε σταθερές ώρες με αντίστοιχα συμφωνημένα 12 μηνύματα.
Με το παραπάνω σύστημα, το αυτοκρατορικό επιτελείο στην Κωνσταντινούπολη μπορούσε να πληροφορηθεί για το τι συνέβαινε στο καίριας σημασίας ανατολικό μεθοριακό μέτωπο από μία έως το πολύ έντεκα ώρες.
Ο Λέων, ως γνώστης της αλεξανδρινής τεχνολογίας, δημιούργησε ακόμη διάφορες «αυτόματες» μεταλλικές κατασκευές για τα βυζαντινά ανάκτορα, αξιοποιώντας την υδροστατική και αεροστατική πίεση. Ένα από τα σημαντικότερα υπήρξε, κατά το «Περί βασιλείου τάξεως», έργο του Κωνσταντίνου Ζ΄ Πορφυρογέννητου (912-949), το «μηχανικόν σάρωθρον», δηλαδή μια μηχανική χελώνη που καθάριζε τους δρόμους της Βασιλεύουσας, κάτι παρόμοιο με τους οδοκαθαριστές.
Λέων ο αστρολόγος
Τέλος, ο Λέων υπήρξε και αστρολόγος και του αποδίδονται πολυάριθμες προβλέψεις όπως: μια καλή σοδειά στη Θεσσαλονίκη, η άνοδος του Βασιλείου Α΄ του Μακεδόνα και ο σεισμός του 869 στην Κωνσταντινούπολη – πρόβλεψη η οποία του επέτρεψε να φύγει εγκαίρως. Δεν προφήτευε όμως μόνο μέσω των αστεριών: σύμφωνα με τρεις χρονικογράφους, είδε την πτώση ενός αγάλματος ως οιωνό της δολοφονίας του Καίσαρα Βάρδα. Αρκετά αστρολογικά γραπτά έχουν διατηρηθεί με το όνομά του.
Δυστυχώς δεν μπορούν να επαληθευτούν όλες οι λεπτομέρειες για την ζωή του Λέοντα, με τους ιστορικούς να διαφωνούν για ορισμένα ζητήματα.
Πηγές
Δημήτριος Ντούρτας, Λέων ο Μαθηματικός: ο μεγαλύτερος επιστήμονας του Βυζαντίου, Αντίβαρο, 2008
Μάριος Νοβακόπουλος, Λέων ο μαθηματικός: Βυζαντινός επιστήμονας και εφευρέτης, mnovakopoulos.blogspot.gr, 2018
Hrothsige Frithowulf, Leo the mathematician: The logician of Byzantinen Philosophy, Malevus, 2023
Φανταστείτε δύο εγκεφάλους: ο ένας βουίζει από δραστηριότητα, με συνδέσεις να πυροδοτούνται σε διάφορες περιοχές σαν σε συγχρονισμένο νευρωνικό χορό. Ο άλλος παρουσιάζει μόνο διάσπαρτες αναλαμπές – απομονωμένες νησίδες ηλεκτρικής ενεργοποίησης.
Και οι δύο ανήκουν σε φοιτητές πανεπιστημίου που κάθονται στην ίδια διάλεξη και προσπαθούν να συλλάβουν τις ίδιες ιδέες. Η διαφορά μεταξύ τους δεν είναι η νοημοσύνη, η διάρκεια της προσοχής ή το ενδιαφέρον για το θέμα – αλλά τα εργαλεία που κρατούν στα χέρια τους.
Ο ένας κρατάει ένα στυλό κι ένα τετράδιο, ενώ τα δάχτυλα του άλλου αιωρούνται πάνω από το πληκτρολόγιο ενός φορητού υπολογιστή.
Αυτή η νευρωνική αντίθεση, που παρουσιάζεται σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Frontiers in Psychology, είναι ένα μόνο κομμάτι των αυξανόμενων στοιχείων που υποδηλώνουν ότι η τάση μας προς την ψηφιακή ευκολία μπορεί να ενέχει σημαντικό γνωστικό κόστος. Από τα εργαστήρια των νευροεπιστημών μέχρι τις αίθουσες διδασκαλίας, οι έρευνες που συγκρίνουν τα παραδοσιακά και τα ψηφιακά εργαλεία μάθησης, διαπιστώνουν ότι τα στυλό δεν είναι ακόμη παρωχημένα.
Ο αργός κερδίζει τον αγώνα
Ήδη από το 1979, μελέτες κατέληγαν στο συμπέρασμα ότι η τήρηση σημειώσεων είχε πολύ καλύτερο αντίκτυπο στη μάθηση και τη μνήμη από την απλή παθητική ακρόαση – το στυλό ήταν αναμφίβολα πανίσχυρο. Ωστόσο, με μια πληθώρα βολικών ψηφιακών εργαλείων στη διάθεσή μας, εξακολουθεί το στυλό να υπερέχει;
Σε μια σημαντική μελέτητου 2014, με τίτλο «Η πένα είναι ισχυρότερη από το πληκτρολόγιο», οι ερευνητές Παμ Μιούλλερ και Ντάνιελ Όππενχάιμερ διεξήγαγαν τρία πειράματα για να συγκρίνουν τις χειρόγραφες με τις δακτυλογραφημένες σημειώσεις.
Στη μελέτη Α, προπτυχιακοί φοιτητές του Πανεπιστημίου Πρίνστον παρακολούθησαν ομιλίες TED ενώ κρατούσαν σημειώσεις είτε με το χέρι είτε σε φορητούς υπολογιστές.
Όταν εξετάστηκαν στη συνέχεια, οι μαθητές που κρατούσαν χειρόγραφες σημειώσεις πέτυχαν 12 έως 20% υψηλότερη βαθμολογία στις ερωτήσεις εννοιολογικής κατανόησης – αν και οι δύο ομάδες είχαν παρόμοιες επιδόσεις στην ανάκληση γεγονότων.
Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι λόγω της ευκολίας της πληκτρολόγησης, οι χρήστες φορητών υπολογιστών είχαν την τάση να μεταγράφουν τις διαλέξεις λέξη προς λέξη, ενώ όσοι έγραφαν με στυλό έπρεπε να επεξεργάζονται και να συνοψίζουν τις πληροφορίες.
«Η μεταγραφή λέξη προς λέξη δεν απαιτεί βαθιά σκέψη», δήλωσε ο Όππενχάιμερ στην Epoch Times. Με το στυλό, αυτό που φαίνεται σαν μειονέκτημα – η μικρή ταχύτητα – στην πραγματικότητα γίνεται πλεονέκτημα, απαιτώντας πραγματική εννοιολογική κατανόηση πριν χύσετε μελάνι.
Στη μελέτη Β, οι χρήστες φορητών υπολογιστών έλαβαν ρητή οδηγία να μην κρατούν αυτολεξεί σημειώσεις. Παρά τις οδηγίες, οι χρήστες φορητών υπολογιστών εξακολουθούσαν να μεταγράφουν περισσότερο περιεχόμενο λέξη προς λέξη, οδηγώντας και πάλι σε χαμηλότερες επιδόσεις.
Εν τω μεταξύ, στη μελέτη Γ δόθηκε χρόνος και στις δύο ομάδες μαθητών να αναθεωρήσουν τις σημειώσεις τους πριν από την εξέταση για να διαπιστωθεί αν η αναθεώρηση θα μπορούσε να αντισταθμίσει τα μειονεκτήματα που παρατηρήθηκαν κατά την καταγραφή σημειώσεων με φορητό υπολογιστή. Ωστόσο, ακόμη και όταν δόθηκε χρόνος για επανεξέταση, όσοι χρησιμοποίησαν στυλό σημείωσαν σταθερά καλύτερες επιδόσεις από τους χρήστες φορητών υπολογιστών.
(Γράφημα: The Epoch Times)
«Σίγουρα, δεν υπάρχει πανάκεια, ακόμα και στην καταγραφή σημειώσεων», δήλωσε ο Όππενχάιμερ, αναγνωρίζοντας ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, η γρήγορη καταγραφή σημειώσεων μπορεί να είναι επωφελής, ενώ σε άλλες, ιδιαίτερα όταν εμπλέκονται αφηρημένες έννοιες, γραφικά ή εξισώσεις, η πληκτρολόγηση μπορεί να είναι λιγότερο αποτελεσματική.
Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο
Όταν η εργασία του Όππενχάιμερ δημοσιεύτηκε το 2014, τράβηξε την προσοχή των Νορβηγών ερευνητών Αντρέα βαν ντερ Μέερ και του συζύγου της, Φρεντερίκους Ρουντ βαν ντερ Βέελ.
Ως νευροεπιστήμονες, ήταν φυσικό να είναι περίεργοι για τους υποκείμενους μηχανισμούς. «Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο όταν οι άνθρωποι γράφουν με το χέρι και τι όταν πληκτρολογούν;»
Αυτό το ερώτημα τούς οδήγησε στη διεξαγωγή πειραμάτων, τα οποία δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά το 2017 στο Frontiers in Psychology.
«Αρχικά δεν περιμέναμε να δούμε διαφορά», αφηγείται η βαν ντερ Μέερ στην Epoch Times.
Ο σκεπτικισμός ήταν εύλογος και προσέφερε έναν πιθανό αντίλογο στα ευρήματα του Όππενχάιμερ. Τι θα συνέβαινε αν τα οφέλη της γραφής δεν ήταν καθόλου νευρολογικά, αλλά απλώς περιστασιακά;
Εξάλλου, σε σύγκριση με όσους γράφουν με το χέρι, είναι πολύ πιο πιθανό να αποσπάται η προσοχή όσων πληκτρολογούν. Μελέτες δείχνουν ότι οι προπτυχιακοί φοιτητές ξοδεύουν περίπου το μισό έως τα δύο τρίτα του χρόνου τους στην τάξη απασχολούμενοι με άλλα θέματα, όταν χρησιμοποιούν φορητούς υπολογιστές, με αποτέλεσμα να έχουν χειρότερες επιδόσεις. Επιπλέον, αυτή η τεχνολογική απόσπαση της προσοχής δεν είναι μόνο προσωπική – είναι ακούσια μεταδοτική. Έρευναπου δημοσιεύθηκε στο Computers & Education διαπίστωσε ότι οι μαθητές που απλά κάθονταν πίσω από τους συμμαθητές τους που έκαναν πολλές εργασίες παράλληλα σε φορητούς υπολογιστές σημείωσαν 17% χαμηλότερη βαθμολογία στα τεστ σε σύγκριση με εκείνους που κάθονταν πίσω από συμμαθητές τους χωρίς συσκευές.
Για να διαπιστωθεί αν η γραφή με το χέρι παρείχε πράγματι ένα νευρολογικό πλεονέκτημα, η βαν ντερ Μέερ χρησιμοποίησε ένα ‘σκουφάκι’ ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος (ΗΕΓ) υψηλής πυκνότητας, εξοπλισμένο με 256 ηλεκτρόδια, για τη μέτρηση της εγκεφαλικής δραστηριότητας. Το ΗΕΓ μετρά τα ηλεκτρικά σήματα που παράγονται όταν τα εγκεφαλικά κύτταρα επικοινωνούν, επιτρέποντας στους ερευνητές να παρατηρήσουν ποια νευρωνικά δίκτυα ενεργοποιούνται κατά τη διάρκεια διαφορετικών εργασιών και πώς οι περιοχές αυτές συντονίζουν τη δραστηριότητά τους.
Στο πείραμα, προβάλλονταν στους φοιτητές εικόνες, όπως π.χ. το εικονίδιο μιας ομπρέλας. Εκείνοι έπρεπε να τη γράψουν αρχικά με το χέρι και στη συνέχεια να την πληκτρολογήσουν.
Πειραματικός σχεδιασμός. (Γράφημα: The Epoch Times, Shutterstock. Ευγενική παραχώρηση του Νορβηγικού Πανεπιστημίου Επιστήμης και Τεχνολογίας )
«Τελικά διαπιστώσαμε ότι ο εγκέφαλος λειτουργεί εντελώς διαφορετικά όταν χρησιμοποιούμε το χέρι μας για να σχεδιάσουμε ή να γράψουμε, από όταν χρησιμοποιούμε το πληκτρολόγιο», λέει η βαν ντερ Μέερ.
Το γράψιμο με το χέρι διεγείρει ευρεία, συγχρονισμένη εγκεφαλική δραστηριότητα σε περιοχές που συνδέονται με τη μνήμη και τη μάθηση, ενώ η δακτυλογράφηση παράγει σημαντικά ασθενέστερα μοτίβα νευρικής εμπλοκής.
Πιο συγκεκριμένα, οι μαθητές που έγραφαν με το χέρι παρουσίασαν διασυνδεδεμένες ταλαντώσεις χαμηλής συχνότητας θήτα και άλφα σε ολόκληρο τον εγκέφαλο – συνδέσεις που απουσίαζαν σημαντικά κατά τη διάρκεια της δακτυλογράφησης. Αυτές οι χαμηλές συχνότητες παίζουν χαρακτηριστικές γνωστικές λειτουργίες: τα κύματα θήτα βοηθούν στην επεξεργασία νέων πληροφοριών και υποστηρίζουν τη μνήμη εργασίας, ενώ τα κύματα άλφα βοηθούν στον σχηματισμό της μακροπρόθεσμης μνήμης.
Γράφημα εγκεφάλου που δείχνει τις εκτεταμένες συνδέσεις που σχηματίζονται κατά τη διάρκεια του γραψίματος με το χέρι. Οι ροζ γραμμές δείχνουν τις συνδέσεις των κυμάτων θήτα και οι μπλε γραμμές τις συνδέσεις των κυμάτων άλφα. Οι συνεχείς γραμμές αντιπροσωπεύουν τις ισχυρότερες συνδέσεις, ενώ οι διάσπαρτες και οι διακεκομμένες γραμμές δείχνουν προοδευτικά ασθενέστερες (αλλά και πάλι σημαντικές) συνδέσεις. Αυτά τα εκτεταμένα δίκτυα συνδέσεων εμφανίζονται όταν γράφουμε με το χέρι, αλλά όχι όταν δακτυλογραφούμε. (Γράφημα: The Epoch Times, Shutterstock. Ευγενική παραχώρηση του Νορβηγικού Πανεπιστημίου Επιστήμης και Τεχνολογίας )
Η βαν ντερ Μέερ εξήγησε ότι ο ακριβής συντονισμός της λεπτής κινητικότητας που απαιτείται για το γράψιμο με το χέρι ενεργοποιεί πιο σύνθετες, πολυαισθητηριακές νευρικές οδούς, δημιουργώντας ισχυρότερα αποτυπώματα μνήμης. Αντίθετα, οι απλές κινητικές ενέργειες της πληκτρολόγησης, της κύλισης ή του πατήματος αποτυγχάνουν να ενεργοποιήσουν αυτά τα νευρωνικά δίκτυα, με αποτέλεσμα την ασθενέστερη διατήρηση.«Είναι δελεαστικό να πληκτρολογείτε όλα όσα λέει ένας λέκτορας, αλλά πληκτρολογείτε κυριολεκτικά στα τυφλά», δήλωσε η ίδια. «Οι πληροφορίες εισέρχονται από τα αυτιά και εξέρχονται από τα δάχτυλά σας, χωρίς να τις έχετε επεξεργαστεί καθόλου.»
Ο γραφικός χαρακτήρας δημιουργεί ένα μοναδικό γνωστικό αποτύπωμα. «Αν χάσετε το μάθημα και δανειστείτε τις σημειώσεις ενός συμμαθητή σας, δεν βγάζουν εύκολα νόημα, επειδή είναι εξατομικευμένες ως προς εκείνον», επεσήμανε.
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα ευρήματά της σχετικά με τις ισχυρές επιδράσεις της χειρόγραφης γραφής στην εγκεφαλική διέγερση σε νεότερους ενήλικες, η βαν ντερ Μέιερ πιστεύει ότι τα οφέλη αυτά μπορεί να επεκταθούν και σε ηλικιωμένους πληθυσμούς. Επί του παρόντος διερευνά κατά πόσον η τήρηση ενός χειρόγραφου ημερολογίου μπορεί να συμβάλει στην προστασία από τη γνωστική εξασθένηση σε ηλικιωμένους.
Πιστεύει ότι εφόσον η γραφή ωφελεί τη γνωστική λειτουργία, η παραμέληση αυτών των νευρικών οδών θα μπορούσε να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα, επιταχύνοντας ενδεχομένως τη γνωστική παρακμή.
«Ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί την αρχή: ή το χρησιμοποιείς ή το χάνεις. Φοβάμαι ότι μακροπρόθεσμα, ο εγκέφαλός μας μπορεί να συρρικνωθεί αν δεν τον χρησιμοποιούμε σωστά», δήλωσε η βαν ντερ Μέερ.
Η συμβουλή της; «Πάρτε ένα στυλό όσο πιο συχνά μπορείτε κατά τη διάρκεια της ημέρας» και «να έχετε μολύβια, κραγιόνια, στυλό και χαρτί διαθέσιμα για τα παιδιά». Τόνισε ότι ο γραφικός χαρακτήρας είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τα παιδιά καθώς αναπτύσσουν τη νευρολογική τους υποδομή.
Στοιχεία που υποστηρίζουν τη συμβουλή της εμφανίζονται σε μελέτες για όλες τις ηλικιακές ομάδες. Μελέτη με παιδιά προσχολικής ηλικίας 5-6 ετών έβαλε τα παιδιά να μάθουν οκτώ γερμανικά γράμματα είτε γράφοντάς τα με το χέρι είτε πληκτρολογώντας τα σε πληκτρολόγιο. Σε μεταγενέστερα τεστ ανάγνωσης λέξεων, γραφής και αναγνώρισης γραμμάτων, η ομάδα που έγραφε με το χέρι είχε σταθερά καλύτερες επιδόσεις από την ομάδα που δακτυλογραφούσε, σε όλες τις μετρήσεις, σημειώνοντας σημαντικά υψηλότερη βαθμολογία.
Τα οφέλη αυτά επεκτείνονται και στη μάθηση ενηλίκων. Σε μελέτη του 2021 στο Psychological Science, οι ενήλικες που μάθαιναν αραβικά και εξασκούνταν με το χέρι όχι μόνο κατέκτησαν τις λέξεις γρηγορότερα, αλλά ήταν πολύ καλύτεροι στην ανάγνωση και την ορθογραφία – παρά το γεγονός ότι δεν είχαν εξασκηθεί ειδικά σε αυτές τις δεξιότητες.
Η συνήθεια των μαθητών με τις καλύτερες επιδόσεις
Μετά τη μελέτη των Μιούλλερ και Όππενχάιμερ, οι μεταγενέστερες έρευνες παρήγαγαν ανάμεικτα αποτελέσματα. Μια μελέτη του 2021 με τίτλο «Μην ξεφορτωθείτε ακόμη το λάπτοπ» αμφισβήτησε ακόμη και τα συμπεράσματα: «Στο σύνολό τους, τα αποτελέσματα δεν υποστηρίζουν την ιδέα ότι οι χειρόγραφες σημειώσεις βελτιώνουν την άμεση μάθηση μέσω της καλύτερης κωδικοποίησης των πληροφοριών».
Ωστόσο, μια πρόσφατη μετα-ανάλυσητου 2024 του Αβραάμ Φλάνιγκαν και των συνεργατών του, εξέτασε 24 μελέτες με περισσότερους από 3.000 συμμετέχοντες και διαπίστωσε μια σαφή υπεροχή των χειρόγραφων σημειώσεων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι ανεξάρτητα από το μαθησιακό υλικό, «η γραφή [είναι] ακόμα ο πρωταθλητής», δήλωσε ο Φλάνιγκαν στην Epoch Times.
Η ανάλυση έδειξε ότι οι χειρόγραφες σημειώσεις είχαν σημαντικό πλεονέκτημα: σχεδόν το 40% των φοιτητών που έγραψαν τις σημειώσεις τους, πέτυχαν βαθμούς Α ή Β, σε σύγκριση με μόλις το 30% των φοιτητών που τις δακτυλογράφησαν.
Για να δείξει τον αντίκτυπο στον πραγματικό κόσμο, ο κος Φλάνιγκαν μοιράστηκε μια ιστορία για μία εξαιρετική φοιτήτρια, που ήταν πολύ επιμελής: ερχόταν νωρίς, καθόταν μπροστά και υπέβαλε τις εργασίες στην ώρα τους.
Ο κος Φλάνιγκαν παρατήρησε ότι πάντα δακτυλογραφούσε τις σημειώσεις της κατά τη διάρκεια του μαθήματος. «Δακτυλογραφούσε τόσο γρήγορα που πιθανότατα να έκανε μια θαυμάσια καριέρα ως γραμματέας δικαστηρίου», είπε. Ωστόσο, κάποια στιγμή τον πλησίασε με ένα πρόβλημα που δεν μπορούσε να λύσει: δεν συγκρατούσε τίποτα από τις διαλέξεις.
«Όσο προσεκτικά κι αν παρακολουθούσε, μόλις τελείωνε το μάθημα οι πληροφορίες είχαν περάσει από το ένα αυτί και είχαν βγει από το άλλο, παρόλο που είχε καταγράψει άφθονες σημειώσεις στον φορητό της υπολογιστή», αφηγείται ο κος Φλάνιγκαν.
Της πρότεινε μια απλή αλλαγή: να στραφεί στις χειρόγραφες σημειώσεις. Όταν το έκανε, διαπίστωσε ότι πρόσεχε περισσότερο, επεξεργαζόταν τις πληροφορίες πιο συνειδητά και έφευγε από κάθε διάλεξη έχοντας κατανόηση της ύλης.
Το γλυκόπικρο τίμημα της μάθησης
Ο Αριστοτέλης είχε πει: «Οι ρίζες της εκπαίδευσης είναι πικρές, αλλά ο καρπός είναι γλυκός». Αυτή η παροιμία αντικατοπτρίζει την αρχή: «Χωρίς απώλεια, κανένα κέρδος».
Όσο δελεαστικά και αν φαίνονται τα νέα εργαλεία – από τις συσκευές σημειώσεων μέχρι την τεχνητή νοημοσύνη – επιταχύνοντας ή να αυξάνοντας την παραγωγικότητα, «η ευκολία δεν ενισχύει πάντα τη μάθηση», δήλωσε ο κος Φλάνιγκαν.
Σύμφωνα με τον Όππενχάιμερ, «η γραφή υποστηρίζει το είδος της βαθιάς σκέψης που βοηθάει στη μάθηση» – αλλά δεν είναι ο μόνος τρόπος.
Προτείνει να αναζητούν άνθρωποι «επιθυμητές δυσκολίες» στη μάθηση – όπου τα άτομα αναγκάζονται να ασχοληθούν σοβαρά με το υλικό. Αυτό περιλαμβάνει την αναδιαμόρφωση των πληροφοριών με δικά σας λόγια ή τη συζήτηση όσων έχετε μάθει με άλλους. «Οι περισσότεροι άνθρωποι αποφεύγουν αυτές τις διαδικασίες επειδή είναι πιο δύσκολες και τείνουμε να προτιμούμε την ευκολία από τη δυσκολία – αλλά το να σκεφτόμαστε περισσότερο είναι συνήθως καλό για τη μάθηση», είπε.
Είναι ενδιαφέρον ότι ακόμη και το είδος της γραφής έχει σημασία. Μια μελέτη στο Περιοδικό για τη Νόσο Αλτσχάιμερ διαπίστωσε ότι οι ηλικιωμένοι, με ήπια γνωστική εξασθένιση που ασχολήθηκαν με την κινεζική καλλιγραφία – επίσημη, δουλεμένη και πειθαρχημένη γραφή – για οκτώ εβδομάδες παρουσίασαν βελτιώσεις στη μνήμη εργασίας και στον έλεγχο της προσοχής.
Οι συμμετέχοντες που ασχολήθηκαν με την καλλιγραφία παρουσίασαν πάνω από 30% βελτίωση στις εργασίες της μνήμης εργασίας σε σύγκριση με μόλις 11,8 % της ομάδα iPad, που δεν ασχολήθηκε με την καλλιγραφία. Τα οφέλη της καλλιγραφίας ήταν παρόντα μέχρι και έξι μήνες μετά το τέλος της εξάσκησης, γεγονός που υποδηλώνει μακροχρόνιες γνωστικές βελτιώσεις. (Γράφημα: The Epoch Times)
Όπως και η δακτυλογράφηση, τα ψηφιακά μέσα – όπως τα ηλεκτρονικά βιβλία – φαίνονται βολικά, αλλά έχουν επίσης ένα μεγάλο κόστος: τη μειωμένη κατανόηση.Επομένως, το περισσότερο δεν είναι πάντα καλύτερο, σύμφωνα με τη Ναταλία Κουτσίρκοβα, καθηγήτρια ανάγνωσης και ανάπτυξης κατά την πρώιμη παιδική ηλικία στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
Η Κουτσίρκοβα δήλωσε στην Epoch Times ότι αν και τα ψηφιακά μέσα έχουν τα πλεονεκτήματά τους, η προσπάθεια για περισσότερο περιεχόμενο, προσβασιμότητα και αλληλεπίδραση οδηγεί συχνά σε αναπόφευκτη απώλεια στο πεδίο της μάθησης.Έτσι, ακόμη και αν η τεχνολογία μάς ωθεί προς τα εμπρός, αυτά τα φαινομενικά αρχαϊκά εργαλεία – στυλό και χαρτί – διαμορφώνουν θεμελιωδώς τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά και οι ενήλικες μαθαίνουν να διαβάζουν, να γράφουν και να σκέπτονται.
Η βαν ντερ Μέερ θρηνεί ότι οι δάσκαλοι συναντούν σήμερα μαθητές της πρώτης τάξης που μόλις και μετά βίας ξέρουν πώς να κρατούν ένα μολύβι. «Είναι τόσο κρίμα», λέει.Η βαν ντερ Μέερ ελπίζει ότι οι μελλοντικές γενιές θα ανακαλύψουν ξανά την αξία της γραφής – μέσα από ποιήματα, ερωτικές επιστολές ή ακόμη και απλές λίστες με ψώνια.
Μας θυμίζει ότι, παραδοσιακά, ο γραφικός χαρακτήρας έχει διαποτιστεί με προσωπικότητα και ατομική ταυτότητα.
«Δεν είναι απλώς μια δεξιότητα», λέει. «Ο γραφικός χαρακτήρας είναι μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς – είναι μέρος του να είσαι άνθρωπος.»
Η ηθική σκέψη καθορίζει το τι είναι λάθος και τι σωστό. Κοινοί κανόνες ηθικής διέπουν την κάθε κοινωνία, αντικατοπτρίζοντας τις αξίες της. Το τι κρίνει ο κάθε άνθρωπος ατομικά ως ηθικό εξαρτάται από την ανάπτυξη της ηθικής του σκέψης.
Ερωτήματα όπως πώς αναπτύσσουν οι άνθρωποι την ηθική τους, ποιοι φορείς βοηθάνε στην ανάπτυξη της, πώς μπορούμε να καλλιεργήσουμε την ηθική ενός παιδιού και εάν αναπτύσσεται με τον ίδιο τρόπο σε όλους, απασχολούν την ανθρωπότητα μέχρι σήμερα.
Ο Αμερικανός ψυχολόγος Λώρενς Κόλμπεργκ (Lawrence Kohlberg, 1927-1987), επηρεασμένος από την θεωρία του Ζαν Πιαζέ της ηθικής ανάπτυξης δύο σταδίων, επικεντρώνεται στην ερμηνεία της λογικής με την οποία τα άτομα αναπτύσσουν ηθική συνείδηση.
Ο Κόλμπεργκ επέκτεινε τη θεωρία του Πιαζέ, προτείνοντας ότι η ηθική ανάπτυξη είναι μία συνεχής διαδικασία που συμβαίνει σε όλη τη διάρκεια της ζωής.
Βάσισε τη θεωρία του σε μία σειρά από ηθικά διλήμματα που παρουσίασε στα υποκείμενα της μελέτης του, εξετάζοντας τη λογική που τους ώθησε στις αποφάσεις τους στο κάθε σενάριο. Το διασημότερο από αυτά είναι το «Heinz Steals the Drug» (Ο Χάινζ κλέβει το φάρμακο). Σε αυτό το σενάριο, οι γιατροί λένε σε μία γυναίκα που έχει καρκίνο πως υπάρχει μόνο ένα φάρμακο που μπορεί να τη σώσει. Το φάρμακο αυτό υπάρχει μόνο σε ένα φαρμακείο και η κάθε δόση κοστίζει πολύ ακριβά. Ο άντρας της γυναίκας πηγαίνει στο φαρμακείο με την ελπίδα να διαπραγματευτεί την τιμή ή να πείσει τον φαρμακοποιό να τον αφήσει να πληρώσει σε δόσεις. Όταν ο φαρμακοποιός αρνείται, εκείνος κλέβει τελικά το φάρμακο για να σώσει τη γυναίκα του. Το ενδιαφέρον του Κόλμπεργκ δεν ήταν ως προς την απάντηση εάν η πράξη του Χάινζ ήταν σωστή ή όχι, αλλά ποια ήταν η λογική του κάθε συμμετέχοντα πίσω από την απάντηση που έδωσε.
Τα τρία επίπεδα ηθικής ανάπτυξης του Κόλμπεργκ
Η θεωρία του Κόλμπεργκ χωρίζετε σε τρία βασικά επίπεδα, με δύο στάδια στο κάθε επίπεδο, δηλαδή συνολικά έξι στάδια.
Προσυμβατική ηθική
Η προσυμβατική ηθική διαρκεί περίπου μέχρι την ηλικία των 9 ετών. Μέχρι αυτή την ηλικία, οι αποφάσεις των παιδιών διαμορφώνονται κατά κύριο λόγο από τις προσδοκίες των ενηλίκων και τις συνέπειες της παραβίασης των κανόνων όταν τους παραβιάζουν. Υπάρχουν δύο στάδια σε αυτό το επίπεδο:
α) Υπακοή και τιμωρία: Οι κανόνες θεωρούνται ως υποχρεωτικοί και απόλυτοι. Η τήρηση τους είναι σημαντική για την αποφυγή της τιμωρίας. Το στάδιο αυτό είναι κοινό σε μικρές ηλικίες παιδιών.
β) Ατομικότητα και ανταλλαγή: Το άτομο κοιτάζει την εκπλήρωση του προσωπικού του συμφέροντος, αλλά αναγνωρίζοντας παράλληλα ότι διαφορετικά άτομα έχουν διαφορετικές απόψεις. Στο δίλημμα του Χάινζ, τα παιδιά υποστήριξαν ότι η καλύτερη πορεία δράσης ήταν η επιλογή που εξυπηρετούσε καλύτερα τις ανάγκες του Χάινζ.
Συμβατική ηθική
Αυτό το επίπεδο ηθικής ανάπτυξης χαρακτηρίζεται από την αποδοχή των κοινωνικών κανόνων. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι έφηβοι και οι ενήλικες εσωτερικεύουν τα ηθικά πρότυπα που έχουν μάθει από την κοινωνία. Τα στάδια αυτού του επιπέδου είναι:
γ) Καλές διαπροσωπικές σχέσεις: Το άτομο δείχνει ενδιαφέρον για τη σημασία της επίδειξης καλής συμπεριφοράς, εστιάζοντας παράλληλα και στην επίτευξη της κοινωνικής αποδοχής. Συνειδητοποιεί πως οι επιλογές που κάνει επηρεάζουν τις διαπροσωπικές του σχέσεις.
δ) Διατήρηση της κοινωνικής τάξης: Σε αυτό το στάδιο τα άτομα αρχίζουν και βλέπουν την κοινωνία ως σύνολο και αναγνωρίζουν ότι οι αποφάσεις που παίρνουν μπορούν να την επηρεάσουν. Εστιάζουν στη διατήρηση του νόμου και της κοινωνικής τάξης, τηρώντας τους κανόνες, κάνοντας καλά τη δουλειά τους και δείχνοντας σεβασμό στην εξουσία.
Μετασυμβατική ηθική
Σε αυτό το επίπεδο οι άνθρωποι αναπτύσσουν κατανόηση των αφηρημένων αρχών της ηθικής. Υπάρχουν δύο στάδια:
ε) Κοινωνικό συμβόλαιο και ατομικά δικαιώματα: Το άτομο βλέπει ότι οι κανόνες, παρόλο που είναι αναγκαίοι για την ύπαρξη της κοινωνίας, δεν εξυπηρετούν το συμφέρον όλων και θεωρεί ότι τα ατομικά δικαιώματα έχουν προτεραιότητα έναντι των νόμων.
στ) Οικουμενικές αρχές: Τέλος, σε αυτό το στάδιο το άτομο ακολουθεί κάποιες εσωτερικευμένες αρχές δικαιοσύνης, ακόμα και αν έρχονται σε αντίθεση με τους νόμους και τους κανόνες. Το άτομο εστιάζει στην υπεράσπιση των αρχών της παγκόσμιας δικαιοσύνης και της ηθικής.
Σύμφωνα με τις έρευνες του Κόλμπεργκ, οι περισσότεροι άνθρωποι φτάνουν μέχρι το τέταρτο στάδιο ηθικής, με μόνο το 10 με 15% του πληθυσμού να φτάνει μέχρι το τέλος.
Εφαρμογές της θεωρίας του Κόλμπεργκ
Αρχικά, η θεωρία του Κόλμπεργκ μπορεί να εφαρμοστεί από τους γονείς στα παιδιά. Οι γονείς μπορούν να διδάξουν στα μικρά παιδιά την υπακοή στους κανόνες, ενώ στα μεγαλύτερα τις κοινωνικές προσδοκίες.
Επίσης, πολύ σημαντικό ρόλο μπορούν να παίξουν οι εκπαιδευτικοί. Για παράδειγμα, ένας νηπιαγωγός θα μπορούσε να ενισχύσει την ηθική ανάπτυξη, θέτοντας τους κανόνες που πρέπει να τηρούνται σε μία τάξη και τις συνέπειες της παραβίασής τους. Αυτό θα βοηθούσε τα παιδιά στο πρώτο στάδιο της ηθικής ανάπτυξης.
Ένας καθηγητής στο γυμνάσιο μπορεί να επικεντρωθεί περισσότερο στο τρίτο στάδιο (ανάπτυξη καλών διαπροσωπικών σχέσεων) και στο τέταρτο στάδιο (διατήρηση της κοινωνικής τάξης). Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με τη συμμετοχή των μαθητών στον καθορισμό των κανόνων που πρέπει να ακολουθούνται στην τάξη, βάζοντας τους με αυτόν τον τρόπο μέσα στη συλλογιστική διαδικασία που απαιτείται για τη θέσπιση των κανόνων.
Οι αδυναμίες της θεωρίας
Παρόλο που η θεωρία του Κόλμπεργκ έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της ηθικής ψυχολογίας, εισέπραξε και αρνητική κριτική.
Μία ένσταση εκφράστηκε ως προς το ότι ο ηθικός συλλογισμός δεν είναι το ίδιο με την ηθική συμπεριφορά, είναι διαφορετικό το να γνωρίζουμε τι πρέπει να κάνουμε και το να το κάνουμε πράξη.
Δεύτερον, ο Κόλμπεργκ φαίνεται να υπερτονίζει την έννοια της δικαιοσύνης στις επιλογές που σχετίζονται με ζητήματα ηθικής, αφήνοντας απ’ έξω διαπροσωπικά συναισθήματα, όπως αυτό της συμπόνιας, καθώς και άλλων που μπορεί να παίξουν εξίσου σημαντικό ρόλο στον ηθικό συλλογισμό.
Επίσης, αγνοεί το ότι οι διαφορετικές πολιτισμικές κουλτούρες επηρεάζουν την ανάπτυξη της ηθικής.
Τέλος, φαίνεται ότι το δείγμα που πήρε δεν μπορεί να είναι αντιπροσωπευτικό, καθώς τα υποκείμενα μελέτης του ήταν κυρίως παιδιά κάτω από 16 ετών, τα οποία δεν είχαν εμπειρία με τον γάμο (εδώ θυμόμαστε το δίλημμα που τους έθεσε, σχετικά με τον σύζυγο που έκλεψε το φάρμακο για την άρρωστη γυναίκα του), και επιπλέον ήταν μόνο αγόρια.
Το παρόν αποτελεί το τέταρτο και τελευταίο μέρος μίας σειράς άρθρων με θέμα τις επιστημονικές έρευνες που έχουν γίνει για να βρεθούν απαντήσεις σε ερωτήματα που αφορούν τη συνείδηση, την ύπαρξη και αυτό που υπάρχει παραπέρα.
Ο Δρ Έμπεν Αλεξάντερ βρισκόταν στο απόγειο της καριέρας του ως νευροχειρουργός. Με διδακτορικό στην ιατρική από το Πανεπιστήμιο Duke και ειδικότητα από το Χάρβαρντ, πίστευε ότι κατανοούσε τη συνείδηση και τον εγκέφαλο. Ωστόσο, στις 10 Νοεμβρίου 2008, μια σπάνια και σοβαρή βακτηριακή λοίμωξη έπληξε τον εγκέφαλό του, αλλάζοντας όλα όσα γνώριζε.
Έπεσε σε κώμα και επτά ημέρες αργότερα ξύπνησε σε πλήρη σωματική ανάρρωση. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια εκείνων των επτά ημερών, το μυαλό του δεν ήταν αδρανές. Θυμάται ότι η συνείδησή του είχε μεταβεί σε μια άλλη διάσταση – ένα μέρος με σύννεφα, ακτινοβόλα όντα και αιθέρια τοπία.
«Βρισκόμουν σε ένα μέρος με σύννεφα. Μεγάλα, φουσκωτά, λευκορόδινα, που ξεχώριζαν έντονα στον βαθύ μπλε ουρανό. Πιο ψηλά από τα σύννεφα – πολύ πιο ψηλά – [πετούσαν] σμήνη από διαφανείς σφαίρες, αστραφτερά όντα που διέγραφαν τόξα στον ουρανό, αφήνοντας πίσω τους μακριές, λαμπερές γραμμές», έγραψε ο Αλεξάντερ στο βιβλίο του «Μια απόδειξη του ουρανού».
«Είδα αυτό το βασίλειο σε όλο του το μεγαλείο», αφηγήθηκε ο Aλεξάντερ κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης στην Epoch Times. «Αν και δεν ήξερα πού ήμουν ούτε καν τι ήμουν, ήμουν απολύτως σίγουρος για ένα πράγμα: αυτό το μέρος στο οποίο είχα ξαφνικά βρεθεί ήταν απολύτως πραγματικό», τόνισε.
Παρομοίως, ο Δρ Σαμ Πάρνια, ιατρός και ερευνητής, παρατήρησε ότι το 7% των ασθενών που επέστρεψαν στη ζωή είπαν ότι βρέθηκαν σε μια απόκοσμη διάσταση κατά τη διάρκεια της επιθανάτιας εμπειρίας τους – εμπειρία που οι άνθρωποι θυμούνται συνήθως πολύ καλά όταν επανέρχονται. Ο Δρ Πιμ βαν Λόμμελ, καρδιολόγος από την Ολλανδία, ανέφερε ότι το 29% των ανθρώπων που είχαν μία επιθανάτια εμπειρία περιγράφουν την είσοδο σε ένα τεράστιο, όμορφο βασίλειο πέρα από τον φυσικό μας κόσμο.
(Γράφημα: The Epoch Times)
Αυτά τα κοινά στοιχεία έχουν κινήσει το ενδιαφέρον των ειδικών σχετικά με την προέλευση της συνείδησης. Μπορεί η συνείδησή μας να συνδεθεί και να ταξιδέψει σε μια διάσταση απρόσιτη στα ανθρώπινα μάτια; Αν και οι θρήσκοι άνθρωποι λένε ότι γνωρίζουν ήδη αυτές τις απαντήσεις, οι γιατροί εξακολουθούν να ερευνούν και οι φυσικοί ισχυρίζονται ότι βρίσκονται κοντά στην απάντηση.
Πολλαπλές διαστάσεις
Οι φυσικοί αναγνωρίζουν ότι μπορεί να υπάρχουν πολλές διαστάσεις. Η σύγχρονη φυσική αποδέχεται την έννοια του πολυδιάστατου χώρου και των παράλληλων συμπάντων ως σοβαρή επιστημονική ιδέα.
Οι κορυφαίες θεωρίες περιλαμβάνουν τη θεωρία των χορδών και τη θεωρία Μ. Η θεωρία των χορδών υποστηρίζει ότι τα θεμελιώδη δομικά στοιχεία του σύμπαντος δεν είναι σωματίδια αλλά μικροσκοπικά, δονούμενα νήματα ή «χορδές».
Φανταστείτε να αναλύετε ένα μήλο. Καθώς το μεγεθύνετε, ανακαλύπτετε στρώματα δομής μέχρι τα κύτταρα, τα μόρια και τα άτομα. Οι συμβατικές θεωρίες συνήθως σταματούν στα υποατομικά σωματίδια. Η θεωρία των χορδών υποστηρίζει ότι τα απειροελάχιστα μικρά υποατομικά σωματίδια είναι στην πραγματικότητα χορδές ενέργειας που δονούνται σε διαφορετικά μοτίβα, όπως οι χορδές ενός βιολιού. Κάθε ξεχωριστή δόνηση παράγει μοναδικά σωματίδια, δημιουργώντας μια κοσμική συμφωνία που αποτελεί όλη την ύλη.
Η θεωρία των χορδών κερδίζει την εμπιστοσύνη μας επειδή παρέχει ένα πλαίσιο για την ενοποίηση των θεμελιωδών δυνάμεων της φύσης – της βαρύτητας, της ηλεκτρομαγνητικής δύναμης και της πυρηνικής δύναμης – σε μια συνεπή θεωρία. Ωστόσο, η θεωρία χορδών προϋποθέτει ένα σύμπαν με τουλάχιστον δέκα διαστάσεις ως αναπόσπαστο στοιχείο της διατύπωσης και της μαθηματικής της συνέπειας.
Η θεωρία Μ είναι μια έννοια της φυσικής που συνδυάζει διαφορετικές θεωρίες για μικροσκοπικές χορδές, οι οποίες θεωρείται ότι αποτελούν τον ιστό του σύμπαντος. Προτείνει έντεκα διαστάσεις αντί των τεσσάρων που βιώνουμε (τρεις διαστάσεις του χώρου – πλάτος, ύψος και βάθος – και μία του χρόνου), επιδιώκοντας να εξηγήσει πώς οι δυνάμεις της φύσης, συμπεριλαμβανομένης της βαρύτητας, λειτουργούν μαζί σε ένα ενιαίο πλαίσιο, καθιστώντας την μια πιθανή «θεωρία των πάντων».
Ενώ και οι δύο αυτές θεωρίες είναι κομψά, μαθηματικά πλαίσια που βοηθούν στην εξήγηση ορισμένων πτυχών της σωματιδιακής φυσικής και της βαρύτητας, δεν έχουν εμπειρικά επαληθεύσιμες προβλέψεις.
Παρ’ όλα αυτά, στο σύνολό τους, τα φαινόμενα αυτά ανοίγουν την πόρτα στην ιδέα των πολλαπλών διαστάσεων: άλλες διαστάσεις, αν και αόρατες, μπορεί να υπάρχουν ταυτόχρονα ανάμεσά μας.
Έξω από τον «πίνακα»
Ο Τζον Μπερκ, ο οποίος έχει πτυχίο μηχανικού και είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων σχετικά με τις επιθανάτιες εμπειρίες, προσέφερε μια αναλογία: φανταστείτε ότι ζούμε μέσα σε έναν επίπεδο, δισδιάστατο ασπρόμαυρο πίνακα. Σε ένα τέτοιο σενάριο, θα βιώναμε μόνο το μήκος και το πλάτος – πάνω και κάτω και από άκρη σε άκρη – αλλά όχι το βάθος.
«Δεν θα μπορούσαμε καν να το συλλάβουμε», είπε στην Epoch Times σε συνέντευξή του.
Ο Μπερκ πρότεινε ότι οι επιθανάτιες εμπειρίες μπορεί να είναι σαν η δισδιάστατη συνείδησή μας να ξεκολλάει από αυτόν τον επίπεδο πίνακα και να εισέρχεται σε έναν τρισδιάστατο κόσμο, ένα βασίλειο που πάντα υπήρχε, πέρα από την αντίληψή μας. Από αυτή τη νέα οπτική γωνία, θα μπορούσαμε να κατανοήσουμε τον επίπεδο κόσμο μας ως μέρος μιας μεγαλύτερης διαστατικής πραγματικότητας.
Όταν η συνείδησή μας εγκαταλείπει το σώμα, είναι πιθανό να εισέλθει σε αυτούς τους ευρύτερους, πολυδιάστατους χώρους, δήλωσε στην Epoch Times ο Μιχαήλ Πραβίκα, ο οποίος έχει διδακτορικό στη φυσική συμπυκνωμένης ύλης από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νεβάδα στο Λας Βέγκας.
Η σήραγγα
Τα άτομα που είχαν μία επιθανάτια εμπειρία συχνά περιγράφουν ότι περνούν μέσα από κάτι που μοιάζει με σήραγγα φωτεινή στην άκρη, πριν εισέλθουν στην άλλη διάσταση.
Ο Νεντ Ντόχερτυ, πρώην διευθυντής της Διεθνούς Ένωσης για τη Μελέτη Επιθανάτιων Εμπειριών, έγραψε για την προσωπική του εμπειρία σε αυτή τη σήραγγα στο βιβλίο του «Fast Lane to Heaven» («Ο γρήγορος δρόμος για τον Παράδεισο»). Σε αυτό εξηγεί ότι αφού έχασε τη φυσική του συνείδηση, τον τράβηξε μια τεράστια σήραγγα. Στο μακρινό άνοιγμα της σήραγγας, είδε ένα άλλο σύμπαν.
«Αναλογίστηκα τον σκοπό της σήραγγας. Φαινόταν να εκτείνεται από τη Γη στο σύμπαν σε μια απόσταση που μετριέται σε έτη φωτός», έγραψε ο Ντόχερτυ.
Είναι ενδιαφέρον ότι οι σήραγγες που περιγράφουν οι άνθρωποι που είχαν επιθανάτιες εμπειρίες παρουσιάζουν εκπληκτική ομοιότητα με μια έννοια που διερευνάται στη θεωρία των χορδών: τις ‘σκουληκότρυπες‘ που συνδέουν διαφορετικές διαστάσεις.
Επιπλέον, όπως συζητήθηκε στο α΄ μέρος αυτής της σειράς, ο φυσικός Ρότζερ Πένροουζ και ο αναισθησιολόγος Στούαρτ Χάμεροφ πρότειναν ότι οι μικροσωληνίσκοι στον εγκέφαλο μπορεί να χρησιμεύουν ως κβαντικοί δέκτες της συνείδησης. Αυτοί οι μικροσωληνίσκοι έχουν επίσης μια μοναδική δομή, παρόμοια με αυτή των πραγμάτων που μοιάζουν με σήραγγες.
(Γράφημα: The Epoch Times)
Σε μελέτη του 2022, που δημοσιεύθηκε στα Annals of the New York Academy of Sciences, ο Σαμ Πάρνια και μια ομάδα ιατρικών εμπειρογνωμόνων από διακεκριμένα πανεπιστήμια παρείχαν την πρώτη ολοκληρωμένη ιατρική συμφωνία που τεκμηριώνει την πραγματικότητα των επιθανάτιων εμπειρίων.
Ειδικότερα, η ομάδα προσδιόρισε τις εμπειρίες στη σήραγγα ως ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά των επιθανάτιων εμπειριών.
Η σήραγγα, σύμφωνα με τη μελέτη, φαίνεται να παρέχει μια σύνδεση με μια άλλη διάσταση, στην οποία οι άνθρωποι βλέπουν υπέροχα, φωτεινά όντα και ξαναζούν ολόκληρη τη ζωή τους με τρόπο που δεν περιορίζεται από τον χρόνο – ένα φαινόμενο που ονομάζεται «ανασκόπηση ζωής».
Μια «ολόκληρη ζωή» έξω από τον χρόνο
Από τις 617 επιθανάτιες εμπειρίες που συλλέχθηκαν από το Ίδρυμα Έρευνας για τις Επιθανάτιες Εμπειρίες, που δημοσιεύθηκε σε μελέτη του 2014, το 14% των ατόμων που είχαν μία επιθανάτια εμπειρία είδαν τη ζωή τους, σαν να βλέπουν μία στερεοσκοπική ταινία.
Συνολικά, το 50% των επιζώντων με επιθανάτια εμπειρία από τον σεισμό της Τανγκσάν, το 1976, στην Κίνα, ανέφεραν ότι είδαν τη ζωή τους.
Σύμφωνα με τον Μπέρναρντ Καρ, ομότιμο καθηγητή μαθηματικών και αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου, πολλά στοιχεία των επιθανάτιων εμπειριών, όπως το φαινόμενο της σήραγγας, το έντονο φως και η ανασκόπηση, ευθυγραμμίζονται με την ιδέα της μετάβασης ή της αλληλεπίδρασης με ανώτερες διαστάσεις. Ερμηνεύει αυτές τις εμπειρίες όχι ως παραισθήσεις ή εγκεφαλικά φαινόμενα, αλλά ως ματιές στην αληθινή, πολυδιάστατη φύση της πραγματικότητας.
Στο βιβλίο του «Αποδείξεις της μεταθανάτιας ζωής» ο Δρ Τζέφρυ Λονγκ, εν ενεργεία ογκολόγος ακτινοβολίας και ερευνητής που μελετά τις επιθανάτιες εμπειρίες για περισσότερα από 25 χρόνια, κατέγραψε την περίπτωση ενός άνδρα ονόματι Ρότζερ, ο οποίος επιστρέφοντας από το Κεμπέκ είχε μια εξωσωματική εμπειρία, μετά από ένα τροχαίο δυστύχημα.
«Άρχισα να βλέπω ολόκληρη τη ζωή μου να ξεδιπλώνεται μπροστά μου σαν ταινία που προβάλλεται σε οθόνη, από τη βρεφική ηλικία μέχρι την ενήλικη ζωή. Ήταν τόσο αληθινό!», θυμάται ο Ρότζερ.
Είπε ότι η εμπειρία ήταν πιο ρεαλιστική από μια τρισδιάστατη ταινία, καθώς μπορούσε να νιώσει τα συναισθήματα των ανθρώπων τους οποίους συνάντησε μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια, καθώς και τα καλά ή άσχημα συναισθήματα που τους προκάλεσε.
Όσοι βλέπουν τη ζωή τους να περνά μπροστά από τα μάτια τους κατά τη διάρκεια μιας επιθανάτιας εμπειρίας, την αφηγούνται με μια βαθιά αίσθηση ρεαλισμού. Ξεχασμένα από καιρό γεγονότα βιώνονται εκ νέου, συνοδευόμενα από μια βαθιά κατανόηση των σκέψεων και των συναισθημάτων των άλλων κατά τη διάρκεια όλων των παρελθοντικών αλληλεπιδράσεων.
Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Missouri Medicine, οι ανασκοπήσεις ζωής είναι σταθερά ακριβείς.
Επιπλέον, φαίνεται να συμβαίνουν σε μια διάσταση όπου όλα τα γεγονότα καταγράφονται στο σύνολό τους και ο χρόνος λειτουργεί διαφορετικά, επιτρέποντας στο άτομο να επανεξετάσει ολόκληρη τη ζωή του άμεσα.
Το βιβλίο «Μαθήματα από το φως», με συγγραφέα τον Κέννεθ Ρινγκ, ομότιμο καθηγητή ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κονέκτικατ, ο οποίος δημοσίευσε σχεδόν 100 εργασίες σχετικά με τις επιθανάτιες εμπειρίες, κατέγραψε την περίπτωση ενός άνδρα που ανέφερε ότι ξαναέζησε κάθε γεγονός των 22 χρόνων της ζωής του.
«Η φωτεινότητα μού έδειξε κάθε δευτερόλεπτο όλων αυτών των ετών, με εξαιρετικές λεπτομέρειες, σε αυτό που φαινόταν να είναι μόνο μια στιγμή», είπε.
«Είναι μια αναβίωση των γεγονότων, όχι απλώς μια ανάμνηση των γεγονότων», δήλωσε ο Αλεξάντερ. Ο ίδιος εξηγεί ότι κατά τη διάρκεια της ανασκόπησης της ζωής σας, αν είχατε ενεργήσει εγωιστικά απέναντι στους άλλους κατά τη διάρκεια της ζωής σας, θα βιώσετε ξανά αυτά τα γεγονότα, αλλά τώρα από τη σκοπιά των ανθρώπων που βίωσαν τον πόνο.
Πιστεύει ότι από εδώ προέρχεται η έννοια της «κόλασης» – εκείνοι που προκάλεσαν πόνο και δυστυχία κατά τη διάρκεια της ζωής τους θα πρέπει να αντιμετωπίσουν και να βιώσουν τον ίδιο πόνο κατά τη διάρκεια της ανασκόπησης της ζωής τους. Αυτό πρέπει να ωθήσει τους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν ότι «είμαστε πραγματικά όλοι μαζί και πρέπει να φροντίζουμε ο ένας τον άλλον και να τα πηγαίνουμε καλά», είπε.
Αναμνήσεις πριν από τη γέννηση
Καθώς οι επιθανάτιες εμπειρίες εμπεριέχουν ενδείξεις για άλλες διαστάσεις, οι μελέτες σχετικά με τις αναμνήσεις πριν από τη γέννηση έχουν επίσης δώσει ενδιαφέρουσες πληροφορίες.
Ο Δρ Ακίρα Ικεγκάβα είναι μαιευτήρας-γυναικολόγος στην Ιαπωνία. Μεταξύ 2002-2003, εξέτασε 3.061 ζευγάρια γονέων και παιδιών στο Ναγκάνο της Ιαπωνίας. Η έρευνά του σχετικά με τις προγεννητικές αναμνήσεις είχε ως στόχο την παροχή κατευθυντήριων γραμμών για την προγεννητική φροντίδα και εκπαίδευση. Κατά τη διάρκεια των ερευνών του, πήρε συνεντεύξεις από πολλά παιδιά και γονείς από όλη την Ιαπωνία, συλλέγοντας αναμνήσεις από την προγεννητική περίοδο. Ανακάλυψε ότι το 33% των παιδιών που έδωσαν συνέντευξη θυμόντουσαν ότι βρίσκονταν στη μήτρα πριν από τη γέννησή τους, ενώ το 20,7% θυμόντουσαν την εμπειρία της γέννησής τους. Τα περισσότερα παιδιά που θυμόντουσαν ήταν ηλικίας 2-3 ετών, με τις αναμνήσεις να ξεθωριάζουν στις μεγαλύτερες ηλικίες, ενώ παιδιά άνω των 6 ετών δεν είχαν σχεδόν καμία ανάμνηση.
Προς έκπληξή του, ένα επαναλαμβανόμενο θέμα των προγεννητικών αναμνήσεων ήταν ότι τα παιδιά περιέγραφαν ότι προέρχονταν από ένα μέρος «πάνω από τα πολύχρωμα σύννεφα», όπου συνυπήρχαν με αγγέλους και νεράιδες.
Ο Ικεγκάβα κατέγραψε αυτά τα ευρήματα στα βιβλία της έρευνάς του, όπως το «Όταν βλέπω τη μαμά μου στα σύννεφα».
Τα παιδιά θυμόντουσαν ότι βρίσκονταν σε ένα σύννεφο σε μια ανώτερη διάσταση, μαζί με αγγέλους και νεράιδες. Όταν έβρισκαν τις μητέρες τους, άφηναν τα σύννεφα και πετούσαν στη μήτρα εκείνων των γυναικών.
Για παράδειγμα, ένα αγόρι ονόματι Γιουίτσι ήταν τριών ετών όταν κοίταξε μια γαμήλια φωτογραφία των γονιών του και είπε στη μαμά του: «Το έβλεπα από τον ουρανό».
Το αγόρι πρόσθεσε ότι είδε τη μαμά και τον μπαμπά του να είναι μαζί και στην παραλία τότε. Η μητέρα του επιβεβαίωσε ότι μετά τη γαμήλια τελετή είχαν πάει στην παραλία.
Ένα κορίτσι με το όνομα Νατσούμι αφηγήθηκε ότι πριν γεννηθεί, ήταν ένα από τα αγγελάκια που πετούν πάνω από τα σύννεφα, αναζητώντας τη μελλοντική τους μητέρα.
«Είμασταν έξι», είπε. «Η μαμά που είδα τότε περπατούσε στο πεζοδρόμιο φορώντας ένα σκούρο μπλε φόρεμα με λευκές πιτσιλιές». Η μαμά της Νατσούμι επιβεβαίωσε ότι όντως είχε ένα φόρεμα εγκυμοσύνης με αυτό το χρώμα και σχέδιο.
Υψηλότερες διαστάσεις
Ο Δρ Πήτερ Τ. Ουόλινγκ, από το Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Baylor, δήλωσε στην Epoch Times ότι για να κατανοήσουμε πραγματικά την ανθρώπινη συνείδηση, «θα πρέπει να εξετάσουμε τις υψηλότερες διαστάσεις».
Παρομοίως, ο Πραβίκα υποστηρίζει επίσης την ιδέα ότι η εξέταση υψηλότερων διαστάσεων είναι ένας λογικός τρόπος για να κατανοήσουμε τη συνείδηση.
«Μπορώ να εξηγήσω σχεδόν τα πάντα σε αυτό το σύμπαν με μία εξαίρεση, και αυτή είναι η συνείδηση». Διευκρίνισε ότι ενώ οι φυσικές αρχές μπορούν να περιγράψουν μεγάλο μέρος της πραγματικότητάς μας, αποτυγχάνουν να εξηγήσουν την ταυτόχρονη επίγνωση του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος.
Σύμφωνα με τον Πραβίκα, μπορούμε επίσης να κατανοήσουμε την έννοια των πολλών διαστάσεων μέσω μιας άλλης προσέγγισης.
«Το μυαλό είναι η παιδική χαρά του απείρου», δήλωσε ο Πραβίκα στην Epoch Times. «Η ικανότητά μας να αντιλαμβανόμαστε υψηλότερες διαστάσεις – πέραν των τεσσάρων που βιώνουμε – υποδηλώνει την ύπαρξή τους. Αν μπορούμε να σκεφτούμε αυτές τις διαστάσεις, πιθανότατα έχουν μια βάση στην πραγματικότητα, ακόμη και αν δεν μπορούμε να τις αντιληφθούμε άμεσα.»
Ο Πραβίκα υποστηρίζει ότι μπορούμε να αντιληφθούμε την έννοια των πολλαπλών διαστάσεων μέσω διεπιστημονικών προσεγγίσεων, συμπεριλαμβανομένων των μαθηματικών, της φιλοσοφίας και του στοχασμού.
Αν και αυτό μπορεί να ακούγεται καθαρά θεωρητικό, ένας συγκεκριμένος τύπος εμπειρικής μέτρησης του εγκεφάλου υποδηλώνει τη σύνδεση μεταξύ της συνείδησης και των ανώτερων διαστάσεων.
Κύματα γάμμα
Το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (ΗΕΓ) του ανθρώπινου εγκεφάλου έχει πέντε κοινούς τύπους κυμάτων, από τα οποία τα κύματα γάμμα έχουν την ταχύτερη συχνότητα (έως 32-100 Hz) και το μικρότερο πλάτος.
Τα κύματα γάμμα σχετίζονται με γνωστικές λειτουργίες υψηλότερου επιπέδου, όπως η αντίληψη, η επίλυση προβλημάτων και η συνείδηση. Εμφανίζονται συχνά όταν ένα άτομο βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα συγκεντρωμένη κατάσταση βαθιάς ψυχικής γαλήνης και ηρεμίας.
Μελέτη που δημοσιεύθηκε στο PNAS από την Τζίμο Μπόρτζιγκιν, συνεργαζόμενη καθηγήτρια στο Τμήμα Νευρολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, ανέφερε μια απροσδόκητη αύξηση των κυμάτων γάμμα στον ετοιμοθάνατο εγκέφαλο δύο ασθενών – γεγονός που συνέβη μετά την απόσυρση της αναπνευστικής τους υποστήριξης.
Αξίζει να σημειωθεί ότι και οι δύο ασθενείς εμφάνισαν εκρήξεις εγκεφαλικής δραστηριότητας σε διαφορετικά μήκη κύματος σε μια συγκεκριμένη περιοχή στο πίσω μέρος του εγκεφάλου, η οποία θεωρείται απαραίτητη για τη συνειδητή μας επίγνωση.
(Γράφημα: The Epoch Times)
Ωστόσο, η προέλευση αυτών των κυμάτων γάμμα δεν μπορεί να εξηγηθεί από την εγκεφαλική δραστηριότητα, καθώς τα σώματα των ασθενών πέθαιναν και οι εγκέφαλοί τους ήταν υποξικοί – στερημένοι από οξυγόνο.
Κατά την άποψη του Δρος Αλεξάντερ, ο εγκέφαλος «λειτουργεί ως πομποδέκτης», λαμβάνοντας σήματα από μια άλλη διάσταση με την οποία συνδέεται η συνείδηση. Η έξαρση των κυμάτων γάμμα που παρατηρείται όταν οι άνθρωποι πεθαίνουν, υποδηλώνει μια αλλαγή στη διάσταση με την οποία συνδέεται η συνείδηση.
Τα κύματα γάμμα είναι συνηθισμένα σε ταλαντούχους μουσικούς, κορυφαίους αθλητές και άλλους ανθρώπους με υψηλές επιδόσεις. Μελέτες έχουν επίσης δείξει ότι όσοι κάνουν διαλογισμό για καιρό εμφανίζουν σημαντικά περισσότερα κύματα γάμμα, τα οποία κυριαρχούν στις μετρήσεις του ΗΕΓ τους.
Ωστόσο, σύμφωνα με τη θεωρία των μικροσωληναρίων του Χάμεροφ, οι πληροφορίες που σχετίζονται με τη συνείδηση μεταδίδονται από ένα κβαντικό πεδίο σε συχνότητες πολύ υψηλότερες από τις ακτίνες γάμμα (βλ. α΄μέρος).
Όλες αυτές οι αναφορές και μελέτες προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες για την προέλευση της συνείδησης, η οποία φαίνεται να συνδέεται στενά με έναν ανώτερο προορισμό.
Στη μελέτη του 2022 που δημοσιεύθηκε στα Χρονικά της Ακαδημίας Επιστημών της Νέας Υόρκης, εκτός από τη σήραγγα και την ανασκόπηση της ζωής, πολλοί άνθρωποι με επιθανάτιες εμπειρίες ανέφεραν ότι επέστρεφαν «στο σπίτι» – ένα μέρος που συχνά περιγράφεται ως μέρος με ουράνιες οντότητες και ουράνια τοπία.
«Επέστρεφα στην αρχή μου και στην αρχή των πάντων», ανέφερε ένας συμμετέχων στη μελέτη.
Το παρόν αποτελεί το τρίτο μέρος μίας σειράς τεσσάρων άρθρων με θέμα τις επιστημονικές έρευνες που έχουν γίνει για να βρεθούν απαντήσεις σε ερωτήματα που αφορούν τη συνείδηση, την ύπαρξη και αυτό που υπάρχει παραπέρα.
Στις 11 Οκτωβρίου 2002, στη Λαφαγιέτ της Λουιζιάνα, ο Μπρους Λάινινγκερ καθάριζε την αυλή του μετά τον τυφώνα Λίλι. Όταν στάθηκε μια στιγμή για να ξεκουραστεί, πήρε τον τετράχρονο γιο του, Τζέημς, στην αγκαλιά του και του είπε: «Είσαι πολύ καλός γιος».
Ο Τζέημς κοίταξε τον πατέρα του και απάντησε: «Γι’ αυτό σας διάλεξα. Ήξερα ότι θα ήσασταν καλοί γονείς.»
Μπορεί αυτό να ακούγεται σαν μία παιδική σκέψη, αλλά η συνέχεια της συζήτησης προβλημάτισε τον Μπρους.
«Πού μας βρήκες;», ρώτησε ο Μπρους. «Σε ένα μεγάλο ροζ ξενοδοχείο στη Χαβάη», απάντησε ο Τζέιμς.
«Τι κάναμε όταν μας διάλεξες;», ρώτησε ο Μπρους.
«Δειπνούσατε στην παραλία το βράδυ», δήλωσε ο Τζέιμς με σοβαρότητα.
Ο Μπρους και η σύζυγός του, η Αντρέα, έμειναν έκπληκτοι. Στα τέλη Μαΐου έως τις αρχές Ιουνίου του 1997, είχα γιορτάσει την πέμπτη επέτειο του γάμου τους στο ξενοδοχείο «Χαβάη Ρουαγιάλ», ένα ξενοδοχείο με ροζ πρόσοψη στη Χονολουλού, όπου είχαν πράγματι απολαύσει ένα δείπνο στην παραλία μια νύχτα.
Το ξενοδοχείο «Χαβάη Ρουαγιάλ», ένα παραθαλάσσιο πολυτελές ξενοδοχείο στη Χονολουλού, στο νησί Οάχου της Χαβάης. (Frank Schulenburg, CC BY-SA 4.0)
Εκείνο το ταξίδι δεν είχε συζητηθεί ποτέ μπροστά στον Τζέημς. Επιπλέον, είχε γίνει τέσσερις με πέντε εβδομάδες πριν η Αντρέα μείνει έγκυος. Δεν υπήρχε περίπτωση ο Τζέημς να γνώριζε αυτές τις προσωπικές λεπτομέρειες.
Οι συζητήσεις αυτές καταγράφηκαν στο «Η συνείδηση επιβιώνει του φυσικού θανάτου», ένα βραβευμένο άρθρο που υποβλήθηκε στο Ινστιτούτο Μπίγκελοου, το οποίο χρηματοδοτείται από την Αεροδιαστημική Μπίγκελοου και ανήκει στον Ρόμπερτ Μπίγκελοου.
Οι αναμνήσεις του Τζέημς δεν εξαντλούνται στην επιλογή των γονέων του. Είναι ένα από τα πολλά παιδιά με αναμνήσεις πέρα από αυτή τη ζωή. Ένα μεγάλο μέρος της έρευνας δείχνει ότι η συνείδηση μεταφέρει αναμνήσεις από ζωή σε ζωή.
Ένας πιλότος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου
Από τη γέννησή του, ο Τζέημς ένιωθε μια ασυνήθιστη έλξη για τα αεροπλάνα.
Στην ηλικία των δύο ετών, άρχισε να βλέπει εφιάλτες γύρω από ένα αεροπορικό δυστύχημα, όπου περιέγραφε τον εαυτό του ως Αμερικανό πιλότο, του οποίου το αεροπλάνο καταρρίφθηκε από τους Ιάπωνες.
Ο Τζέημς παρείχε λεπτομέρειες όπως το όνομα του αεροπλανοφόρου, το όνομα του φίλου του που βρισκόταν μαζί του στο πλοίο, καθώς και την τοποθεσία και συγκεκριμένες λεπτομέρειες για τη συντριβή. Οι λεπτομέρειες αντιστοιχούσαν στο θάνατο του πιλότου του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου Τζέημς ΜακΚρήντυ Χιούστον Τζούνιορ.
Επιπλέον, το παιδί γνώριζε συγκεκριμένες, ιστορικά ακριβείς λεπτομέρειες που ούτε οι γονείς του ούτε το ευρύ κοινό θα γνώριζαν. Σε ηλικία δύο ετών, αναγνώρισε το όνομα του πλοίου, το USS Natoma Bay, από το οποίο πέταξε το αεροπλάνο του Χιούστον, καθώς και έναν συνάδελφό του, τον πιλότο Τζακ Λάρσεν.
Η οικογένεια του Τζέημς Χιούστον επαλήθευσε τις δηλώσεις του μικρού Τζέημς σχετικά με την υποτιθέμενη προηγούμενη προσωπική του ζωή. Για παράδειγμα, γνώριζε το παρατσούκλι που είχε βγάλει ο Χιούστον στην αδελφή του και το οποίο χρησιμοποιούσε μόνον εκείνος.
Ο Δρ Τζιμ Τάκερ, ένας ψυχίατρος από το Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια που ανέφερε την υπόθεση σε μια δημοσίευση του 2016, κατέληξε στο συμπέρασμα: «Εκ πρώτης όψεως, η πιο προφανής εξήγηση για αυτή τη σύνδεση είναι ότι έζησε ως Τζέημς Χιούστον Τζούνιορ πριν γεννηθεί με την τωρινή του ταυτότητα. Τα γεγονότα της υπόθεσης δείχνουν ότι αυτή η εξήγηση απαιτεί σοβαρή εξέταση.»
Το φαινόμενο των αναμνήσεων από προηγούμενες ζωές αντιστοιχεί στο φαινόμενο της μετενσάρκωσης στο οποίο αναφέρονται ορισμένες ασιατικές θρησκείες και φιλοσοφίες, σύμφωνα με το οποίο η συνείδηση γεννιέται σε ένα άλλο σώμα μετά τον σωματικό θάνατο.
Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, η μετενσάρκωση προσέλκυσε το ενδιαφέρον πολλών επιστημόνων.
Ο Καρλ Σάγκαν, διακεκριμένος επιστήμονας και ιδρυτικό μέλος της Επιτροπής για την Επιστημονική Διερεύνηση των Ισχυρισμών του Παραφυσικού, έγραψε στο βιβλίο του « Ο κόσμος που καταδιώκεται από δαίμονες» ότι «υπάρχουν τρεις ισχυρισμοί στον τομέα της ESP [παραψυχολογίας] που, κατά τη γνώμη μου, αξίζουν σοβαρή μελέτη», με τον τρίτο να είναι «ότι τα μικρά παιδιά μερικές φορές αναφέρουν λεπτομέρειες μιας προηγούμενης ζωής, οι οποίες αποδεικνύονται ακριβείς και τις οποίες δεν θα μπορούσαν να γνωρίζουν με κανέναν άλλο τρόπο εκτός από τη μετενσάρκωση».
2.500 περιπτώσεις: «Στοιχεία που δεν μπορούν να αγνοηθούν»
Η συζήτηση σχετικά με τη μνήμη της προηγούμενης ζωής έχει ξεπεράσει τα όρια της θρησκείας και έχει επεκταθεί στον επιστημονικό τομέα.
Ο Δρ Ίαν Στήβενσον (1918-2007), πρόεδρος του Τμήματος Ψυχιατρικής και Νευρολογίας του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια, ήταν ο πρώτος επαγγελματίας της ιατρικής που ερεύνησε σοβαρά τη μετενσάρκωση.
Σε έναν διαγωνισμό της Αμερικανικής Εταιρείας Ψυχικών Ερευνών, η οποία μελετά τα παραφυσικά ψυχικά φαινόμενα, ο Στήβενσον επέλεξε να αναλύσει 44 άτομα με αναμνήσεις από προηγούμενες ζωές. Η εργασία του κέρδισε την πρώτη θέση.
Κατά τη διεξαγωγή της έρευνάς του, του έκαναν εντύπωση οι ομοιότητες σε περιπτώσεις από διαφορετικές χώρες και πηγές και αισθάνθηκε υποχρεωμένος να ερευνήσει περαιτέρω. Τελικά, αφιέρωσε περισσότερα από 30 χρόνια στη συστηματική μελέτη του φαινομένου των αναμνήσεων από προηγούμενες ζωές. Στο βιβλίο του «Μετενσάρκωση και Βιολογία» κατέγραψε σχολαστικά περισσότερες από 2.500 περιπτώσεις παιδιών από όλο τον κόσμο που ισχυρίζονταν ότι θυμούνταν προηγούμενες ζωές τους.
Μία από τις μελέτες του , που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Medical Hypotheses, αφορούσε 856 περιπτώσεις αναμνήσεων από προηγούμενες ζωές, εκ των οποίων το 67% χαρακτηρίστηκαν ως «λυμένες». Σύμφωνα με τη μεθοδολογία του Στήβενσον, μια «λυμένη» περίπτωση σημαίνει ότι οι ερευνητές εντόπισαν ένα αποθανόν άτομο του οποίου οι λεπτομέρειες της ζωής και του θανάτου ταίριαζαν ακριβώς με τις αναμνήσεις που αφηγήθηκε το παιδί.
Σε μια μελέτη που διεξήχθη από τον Ίαν Στήβενσον του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια, το 67% των 856 περιπτώσεων που ισχυρίζονταν ότι είχαν αναμνήσεις από προηγούμενες ζωές ταυτοποιήθηκε. (Γράφημα: The Epoch Times)
Η έρευνα του Στήβενσον έγινε σε διάφορες περιοχές του κόσμου, όπως η Ινδία, η Σρι Λάνκα, η Τουρκία, ο Λίβανος, η Ταϊλάνδη, η Μιανμάρ και χώρες της Βόρειας και Νότιας Αμερικής και της Ευρώπης.
Εστίασε τις μελέτες του σε παιδιά για δύο λόγους. Πρώτον, τα μικρά παιδιά ήταν λιγότερο πιθανό να κατασκευάσουν αναμνήσεις από την προηγούμενη ζωή με υψηλό επίπεδο επαληθεύσιμων λεπτομερειών. Δεύτερον, είχαν συνήθως περιορισμένη έκθεση σε εξωτερικές πηγές πληροφοριών, γεγονός που καθιστά απίθανο να είχαν αποκτήσει λεπτομερή γνώση για τους αποθανόντες με συνήθη μέσα.
Τα άρθρα του περιγράφουν κάθε βήμα της διαδικασίας του και καλούν τους αναγνώστες να εξετάσουν τις μεθόδους και τα αποτελέσματά του.
Ο Στήβενσον ήταν ένας εξέχων επιστήμονας, με περίπου 60 δημοσιεύσεις στην κυρίαρχη ιατρική κοινότητα. Οι ερευνητικές του μέθοδοι είναι ευρέως σεβαστές ως πρότυπο για τη μελέτη περιπτώσεων αναμνήσεων από προηγούμενες ζωές. Η συνεισφορά του τού χάρισε τον τίτλο του «καθηγητή έδρας», μια διάκριση που απονέμεται σε ιδιαίτερα διακεκριμένους επιστήμονες.
«Έχει συλλέξει με επιμέλεια και χωρίς συναισθηματισμούς μια λεπτομερή σειρά περιπτώσεων», παρατήρησε ο Δρ Λέστερ Σ. Κινγκ για την έρευνα του Στήβενσον σε άρθρο του 1975 στο JAMA. «Μπορεί να μην πείθει τους σκεπτικιστές, αλλά [ο Στήβενσον] έχει καταγράψει μεγάλο όγκο δεδομένων που δεν μπορούν να αγνοηθούν.»
Η Δρ Έμιλι Κέλλυ, συνεργάτιδα του Στήβενσον επί σειρά ετών, έγραψε σε άρθρο της στην BMJ το 2007: «Πίστευε [ο Στήβενσον] ότι τα στοιχεία ήταν επαρκή για να επιτρέψουν σε ένα λογικό άτομο να πιστέψει στη μετενσάρκωση».
Ένα τέτοιο στοιχείο – που τράβηξε την προσοχή του Μαχάτμα Γκάντι – είναι η περίπτωση της Σάντι Ντέβι στην Ινδία.
Η υπόθεση που καθήλωσε τον Γκάντι
Η Σάντι Ντέβι ήταν ένα κορίτσι που ζούσε στο Δελχί από τη γέννησή της, το 1926. Όταν ήταν τριών ετών, άρχισε να θυμάται την προηγούμενη ζωή της ως γυναίκα με το όνομα Λούγκντι. Αρχικά, οι γονείς της απέρριψαν τις έντονες αναμνήσεις της ως παιδικές φαντασιώσεις.
Η Σάντι Ντέβι άρχισε να ανακαλεί τις αναμνήσεις της από την προηγούμενη ζωή της σε ηλικία τριών ετών. (John H. Manas, CC BY-SA 4.0)
Καθώς η Ντέβι μεγάλωνε, ζητούσε επίμονα να επισκεφθεί τον πρώην σύζυγό της, Κεντάρ Ναθ, στη Μαθούρα, 162 χιλιόμετρα μακριά από εκεί που ζούσε. Νιώθοντας την περιέργειά τους εξημμένη, οι γονείς της εντόπισαν και έγραψαν στον Ναθ, ο οποίος τελικά επισκέφθηκε την Ντέβι. Προς έκπληξή του, το εννιάχρονο κορίτσι αναγνώρισε με ακρίβεια τον ίδιο και άλλους συγγενείς, αφηγούμενο λεπτομέρειες της ζωής τους που δεν θα μπορούσε να γνωρίζει.
Το δημοσίευμα των μέσων ενημέρωσης για την Ντέβι τράβηξε την προσοχή του Μαχάτμα Γκάντι. Όταν η Ντέβι ήταν 10 ετών, ο Γκάντι συγκρότησε μια «επιτροπή έρευνας» αποτελούμενη από 15 διακεκριμένα μέλη – μεταξύ των οποίων δικηγόροι, δημοσιογράφοι, πολιτικοί ηγέτες και μέλη του Κογκρέσου – για να διερευνήσει τους ισχυρισμούς της.
Η επιτροπή επιβεβαίωσε ότι η Ντέβι δεν είχε φύγει ποτέ από το Δελχί. Αργότερα τη συνόδευσαν στη Μαθούρα, όπου αναγνώρισε το σπίτι του Ναθ και το σπίτι του πεθερού της και περιέγραψε τη διαρρύθμισή του.
Επιπλέον, η Ντέβι έδειξε μια γωνιά του δωματίου και ισχυρίστηκε ότι είχε θάψει χρήματα εκεί. Όταν οι μάρτυρες έσκαψαν την περιοχή, ανακάλυψαν μια θήκη που προοριζόταν για την αποθήκευση τιμαλφών, αλλά ήταν άδεια. Η Ντέβι επέμεινε ότι είχε αφήσει χρήματα εκεί και τελικά ο Ναθ παραδέχθηκε ότι είχε βρει και είχε πάρει τα χρήματα μετά τον θάνατο της συζύγου του.
Ο Στήβενσον σημείωσε ότι τουλάχιστον 24 από τους ισχυρισμούς της επιβεβαιώθηκαν – μία καταλυτική απόδειξη ότι οι αναμνήσεις της δεν ήταν φαντασιώσεις.
Τελικά, η επιτροπή δημοσίευσε μια 26σέλιδη έκθεση το 1936, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η Ντέβι ήταν όντως μετενσάρκωση της Λούγκντι. Η υπόθεση παρουσιάστηκε επίσης στο τεύχος της 12ης Δεκεμβρίου 1937 του American Weekly.
Γνώσεις και δεξιότητες
Σύμφωνα με τον Στήβενσον, οι αναμνήσεις από προηγούμενες ζωές εμφανίζονται συνήθως μεταξύ των 2 και 4 ετών. Τα παιδιά αυτά αφηγούνται αυθόρμητα λεπτομέρειες από προηγούμενες ζωές, ακόμη και αν βρίσκονται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τον τόπο όπου συνέβησαν τα γεγονότα, δώδεκα ή περισσότερα χρόνια πριν. Αυτές οι λεπτομέρειες είναι συχνά κατά 90% ακριβείς.
Σύμφωνα με τον Ίαν Στήβενσον, οι λεπτομέρειες προηγούμενων ζωών που αφηγούνται τα παιδιά είναι κατά 90% ακριβείς. (Γράφημα: The Epoch Times)
Αυτό το σημάδι μετενσάρκωσης περιλαμβάνει «αναφορές σε πράγματα που δεν υπάρχει απολύτως κανένας τρόπος στον κόσμο αυτά τα παιδιά να γνωρίζουν σε αυτή την ηλικία», δήλωσε στην εφημερίδα The Epoch Times η Κάρολ Μπόουμαν, θεραπεύτρια αναδρομής σε προηγούμενες ζωές, η οποία ερευνά το φαινόμενο των αναμνήσεων από προηγούμενες ζωές σε αμερικανικές οικογένειες εδώ και 35 χρόνια.
Σύμφωνα με την Μπόουμαν, αυτά τα παιδιά συνήθως δεν έχουν ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Οι προηγούμενες ζωές τους συχνά αφορούν συνηθισμένες οικογένειες και όχι διάσημους ανθρώπους ή διασημότητες, οπότε δεν υπάρχει κίνητρο να πουν ψέματα.
Η Μπόουμαν περιέγραψε ένα τρίχρονο κορίτσι ονόματι Μέγκαν που μίλησε για την προηγούμενη ζωή της ως άντρας (Τζον) του οποίου η γυναίκα (Μαίρη) πέθανε από «ανάλωση» – όπως συνήθιζαν να αποκαλούν τη φυματίωση τη δεκαετία του 1800. Η Μέγκαν είπε επίσης ότι λόγω της ασθένειας της Μαίρης και της αδυναμίας της να γεννήσει παιδί, ήταν πολύ λυπημένη. Πώς θα μπορούσε αυτό το μικρό κορίτσι να μάθει ιατρικές γνώσεις σχετικά με την ασθένεια της και την υπογονιμότητα κατά τη διάρκεια της τρέχουσας μικρής ζωής της;
Τα παιδιά που θυμούνται προηγούμενες ζωές μπορεί συχνά να έχουν δεξιότητες που δεν έχουν διδαχθεί. Η Ντέβι μιλούσε με φυσικότητα την τοπική διάλεκτο της Μαθούρα, όπου είχε ζήσει στην προηγούμενη ζωή της, παρόλο που δεν είχε πάει ποτέ εκεί και δεν την είχε ακούσει ποτέ στη ζωή της.
Η Μπόουμαν ανέφερε και την περίπτωση ενός τετράχρονου αγοριού, του Τόμι, που είχε ράψει ένα κουμπί στο παντελόνι του με μεγάλη επιδεξιότητα. Όταν η μητέρα του τον ρώτησε πού έμαθε να ράβει τόσο καλά, της απάντησε: «Λοιπόν, το κάναμε συνέχεια στο πλοίο μου» και άρχισε να περιγράφει την προηγούμενη ζωή του ως ναυτικός.
«Μεταπηδούν σε έναν πολύ σοβαρό τρόπο έκφρασης, πολύ ουσιαστικό, σοβαρό, αμετακίνητα στην αλήθεια των όσων λένε», επισημαίνει η Μπόουμαν.
Μια συστηματική αναθεώρηση, που δημοσιεύθηκε το 2021, ανέλυσε 78 μελέτες παρατήρησης και διαπίστωσε ότι από τα παιδιά με μνήμες από προηγούμενες ζωές, το 23% είχε δεξιότητες που δεν είχε διδαχθεί. Το πιο εκπληκτικό είναι ότι το 37% είχε εκ γενετής σημάδια ή ελαττώματα που αντιστοιχούσαν σε πληγές από προηγούμενες ζωές.
Τα εκ γενετής σημάδια είναι συνηθισμένα – πώς μπορεί λοιπόν ένα εκ γενετής σημάδι να συνδέει μια προηγούμενη ζωή με την τωρινή;
Εκ γενετής σημάδια και ελαττώματα
Σε μια μελέτη 895 παιδιών με αναμνήσεις από προηγούμενες ζωές, το 35% είχε ασυνήθιστα εκ γενετής σημάδια ή εκ γενετής ελαττώματα, σύμφωνα με τον Στήβενσον.
Η έρευνα του Στήβενσον δείχνει ένα σημαντικό ποσοστό συνέπειας 88% μεταξύ πληγών και εκ γενετής σημαδιών με περιπτώσεις προηγούμενων ζωών, που υποστηρίζονται από εκθέσεις νεκροψίας ή άλλα επιβεβαιωτικά έγγραφα.
Για παράδειγμα, ένα αγόρι από την Τουρκία είχε γεννηθεί με παραμορφωμένο το δεξί του αυτί. Το αγόρι θυμόταν ότι είχε πυροβοληθεί στη δεξιά πλευρά του κρανίου του σε μια προηγούμενη ζωή. Ο Στήβενσον εντόπισε την προηγούμενη ζωή και επιβεβαίωσε την αιτία θανάτου εξετάζοντας τα αρχεία του νοσοκομείου.
Η Μπόουμαν έχει επίσης συλλέξει στοιχεία που σχετίζονται με τα εκ γενετής σημάδια και τις συμπεριφορές. Για παράδειγμα, το πρώτο παιδί της Κάθυ, (που επίσης ονομαζόταν) Τζέημς, πέθανε με τραγικό τρόπο από νευροβλάστωμα λίγο μετά τα δεύτερα γενέθλιά του. Ο μικρός Τζέημς είχε προβλήματα με το αριστερό του μάτι, το δεξί του αυτί και το αριστερό του πόδι, ενώ μια ενδοφλέβια ένεση άφησε μια ουλή στο λαιμό του.
Δώδεκα χρόνια μετά το θάνατο του μικρού Τζέημς, γεννήθηκε ο άλλος γιος της Κάθυ, ο Τσαντ. Ο Τσαντ άρχισε να παρουσιάζει εντυπωσιακές σωματικές ομοιότητες με τον Τζέημς. Ο Τσαντ παρουσίασε τύφλωση στο αριστερό του μάτι, είχε πρόβλημα με το δεξί του αυτί, αντιμετώπιζε αναπηρία στο αριστερό του πόδι και έφερε μια ουλή στο ίδιο ακριβώς σημείο του λαιμού του, όπως και ο Τζέημς.
Επιπλέον, ο Τσαντ είχε μια ήσυχη και νευρική συμπεριφορά παρόμοια με εκείνη του Τζέημς. Σε ηλικία τεσσάρων ετών, ο Τσαντ άρχισε να λέει ότι ζούσε σε ένα σπίτι με έπιπλα στο χρώμα της σοκολάτας και έπαιζε με συγκεκριμένα παιχνίδια, ισχυρισμοί που ταίριαζαν απόλυτα με κάθε λεπτομέρεια της ζωής του Τζέημς.
Οι εκθέσεις νεκροψίας και τα ιατρικά αρχεία επιβεβαιώνουν ότι ο τρόπος θανάτου στην προηγούμενη ζωή συνάδει με τα σημάδια γέννησης της επομένης, κάτι που είναι πέρα από σύμπτωση.
Εναλλακτικές ερμηνείες
Οι διαφορετικές ερμηνείες για τις αναμνήσεις από προηγούμενες ζωές περιλαμβάνουν τη διαστρέβλωση της μνήμης, τη γονική επιρροή και την πολιτιστική ή κοινωνική διαμόρφωση. Ωστόσο, αυτές οι υποθέσεις έχουν αδυναμίες.
Μια μελέτη του 2007 πρότεινε ότι οι αναμνήσεις προηγούμενων ζωών φαίνεται να προκαλούνται από σύγχυση της μνήμης ή ψευδείς αναμνήσεις. Ωστόσο, η σύγχυση μνήμης δεν μπορεί να εξηγήσει την ακρίβεια και τις επαληθεύσιμες λεπτομέρειες που καταδεικνύονται σε πολλές καλά τεκμηριωμένες περιπτώσεις.
Επιπλέον, μελέτες έχουν δείξει ότι η αρχική στάση των μητέρων απέναντι στις αναμνήσεις της προηγούμενης ζωής των παιδιών τους ποικίλλει. Συνολικά, το 51% των μητέρων ήταν ουδέτερες ή ανεκτικές απέναντι στις αναμνήσεις από προηγούμενες ζωές, το 28% ήταν αποθαρρυντικές και το 21% ενθαρρυντικές.
Ορισμένοι αποδίδουν τα εκ γενετής σημάδια σε εντυπώσεις της μητέρας του παιδιού. Δηλώνουν ότι η επίγνωση των τραυμάτων ενός νεκρού προσώπου από μια έγκυο γυναίκα, θα μπορούσε να επηρεάσει το αναπτυσσόμενο έμβρυο, με αποτέλεσμα την επανεμφάνιση φυσικών χαρακτηριστικών που αντιστοιχούν σε αυτά τα τραύματα.
Σύμφωνα με την έρευνα του Στήβενσον, οι μητέρες των παιδιών συνήθως δεν γνώριζαν για τις πληγές της προηγούμενης ζωής τους. Η υπόθεση δεν μπορούσε επίσης να εξηγήσει πώς οι σκέψεις της μητέρας θα μπορούσαν να τροποποιήσουν το σώμα του αγέννητου παιδιού της ή γιατί τα παιδιά θα είχαν αυτές τις αναμνήσεις.
Όσον αφορά την υπόθεση της πολιτισμικής ή κοινωνικής προσαρμογής, η συστηματική ανασκόπηση του 2021 διαπίστωσε ότι περιπτώσεις των αναμνήσεων από προηγούμενες ζωές δεν προέρχονταν μόνο από ασιατικές χώρες όπου οι άνθρωποι πιστεύουν στη μετενσάρκωση, αλλά και από την Αμερική και την Ευρώπη, γεγονός που υποδηλώνει ένα διαπολιτισμικό φαινόμενο.
Περιπτώσεις αναμνήσεων από προηγούμενες ζωές έχουν αναφερθεί σε χώρες σε όλο τον κόσμο, γεγονός που υποδηλώνει ένα διαπολιτισμικό φαινόμενο. (Γράφημα: The Epoch Times)
Άλλοι άνθρωποι εξηγούν τις αναμνήσεις από προηγούμενες ζωές ως τυχαία γεγονότα – ότι ένα εκ γενετής σημάδι ή ελάττωμα εμφανίζεται τυχαία και το άτομο στη συνέχεια μαθαίνει για έναν αποθανόντα με παρόμοιο σημάδι. Η ομοιότητα τούς κάνει να αισθάνονται συνδεδεμένοι με αυτό το άτομο. Ωστόσο, δεν υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία και αυτό φαίνεται απίθανο, ιδίως αν αναλογιστεί κανείς ότι οι περισσότερες περιπτώσεις των αναμνήσεων από προηγούμενες ζωές συμβαίνουν σε νηπιακή ηλικία.
Οι σκεπτικιστές συχνά απορρίπτουν τα εκ γενετής σημάδια ή ελαττώματα ως ενδείξεις προηγούμενων ζωών ως απλή σύμπτωση.
Πόσες συμπτώσεις όμως πρέπει να τύχουν για να τεκμηριωθεί μια μεμονωμένη περίπτωση αναμνήσεων από προηγούμενες ζωές, όταν τα τεκμηριωμένα γεγονότα ευθυγραμμίζονται με τις αναμνήσεις που εκφράζονται; Όσο πιο λεπτομερείς και επαληθεύσιμοι είναι οι συσχετισμοί τόσο πιο δύσκολο γίνεται να απορρίψει κανείς τέτοιους ισχυρισμούς ως σύμπτωση.
Ο Δρ Έμπεν Αλεξάντερ είναι ένας διάσημος νευροχειρουργός που έχει μελετήσει τον εγκέφαλο για δεκαετίες και είχε και ο ίδιος μια επιθανάτια εμπειρία. Σε συνέντευξή του, είχε δηλώσει στην Epoch Times: «Θα έλεγα ότι η ανθρώπινη συνείδησή μας μπορεί να είναι αρκετά περιορισμένη λόγω των προκαταλήψεων και των υποθέσεών μας, όταν νομίζουμε ότι καταλαβαίνουμε τα πράγματα, αλλά δεν δίνουμε προσοχή σε όλα τα στοιχεία».
Η αναδρομή σε προηγούμενη ζωή ως θεραπεία ασθενειών
Όταν οι άνθρωποι έχουν μια τραυματική ανάμνηση σε προηγούμενο στάδιο της τρέχουσας ζωής τους, μπορεί να έχει επιπτώσεις στη σωματική ή ψυχική τους υγεία, συμβάλλοντας συχνά στο σύνδρομο μετατραυματικού στρες (PTSD). Οι ψυχολόγοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη θεραπεία συζήτησης για να βοηθήσουν τους ασθενείς να απελευθερώσουν τον τραυματισμό του σώματός τους και να θεραπευτούν ψυχικά και σωματικά. Τέτοιες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις συμπληρώνουν τη φαρμακολογική θεραπεία που συνταγογραφείται από ψυχίατρο.
Ομοίως, ορισμένοι επαγγελματίες υγείας έχουν διερευνήσει τη θεραπεία με αναδρομή σε προηγούμενες ζωές, ένα είδος υπνοθεραπείας, για τη θεραπεία ασθενειών. Όπως και η θεραπεία της PTSD, η θεραπεία αναδρομής προηγούμενων ζωών βασίζεται σε καθοδηγούμενο διάλογο υπό ύπνωση, με τον θεραπευτή να βοηθά τον ασθενή να εξερευνήσει αυτό που πιστεύει ότι είναι αναμνήσεις από προηγούμενες ζωές.
Ενώ υπάρχει συνεχής συζήτηση γύρω από την αποτελεσματικότητα της θεραπείας με αναδρομή σε προηγούμενες ζωές, υπάρχουν τεκμηριωμένοι ασθενείς που έχουν επωφεληθεί από αυτή τη θεραπεία.
Ο Δρ Τζέησον Λιου, ένας ολιστικός επαγγελματίας υγείας στην Καλιφόρνια με διδακτορικό στις νευροεπιστήμες, δήλωσε στους Epoch Times ότι υπήρξε μάρτυρας μίας ασθενούς με ινομυαλγία, η οποία επανήλθε σε υγιή κατάσταση μετά από θεραπεία με αναδρομή σε προηγούμενες ζωές.
Η Μέριλυν, μια 46χρονη γυναίκα, υπέφερε για χρόνια από συνεχή, εξουθενωτικό χρόνιο πόνο, με αποτέλεσμα μία απόπειρα αυτοκτονίας. Εκτός από την ινομυαλγία, πάλευε με συνυπάρχουσες καταστάσεις, όπως το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, το άγχος, την κατάθλιψη και την αϋπνία.
Αν και ο σύζυγός της ήταν γιατρός,οι συμβατικές θεραπείες δεν τη βοηθούσαν. Ο Λιου αποφάσισε να δοκιμάσει τη θεραπεία αναδρομής σε προηγούμενες ζωές.
Υπό ύπνωση με τη χρήση εγκεφαλικών κυμάτων Θήτα, η Μέριλυν εισήλθε σε μια ειρηνική κατάσταση ύπνωσης. Στην αυτήν την κατάσταση, απέκτησε πρόσβαση σε μία ανάμνηση σύμφωνα με την οποία ήταν στρατιώτης σε έναν πόλεμο και δεχόταν επίθεση. Μέσα από μια σειρά συνομιλιών με τον Λιου, κατάφερε να καταλάβει ότι οι έντονοι φόβοι που είχε βιώσει στην προηγούμενη ζωή της συνδέονταν με τους σωματικούς πόνους από τους οποίους υπέφερε στην παρούσα ζωή της.
Με την ευγενική καθοδήγηση του Δρος Λιου, η Μέριλυν κατάφερε να διαχωρίσει το συναισθηματικό τραύμα της προηγούμενης ζωής της από την τρέχουσα. Από τότε, αισθάνεται σημαντικά πιο γαλήνια και αισιόδοξη. Τα σωματικά και ψυχικά της συμπτώματα παρουσίασαν θεαματική βελτίωση που κατέληξε σε πλήρη ανάρρωση.
Ο γιος της Μπόουμαν είχε επίσης αναμνήσεις από προηγούμενες ζωές. Ανέπτυξε χρόνιο έκζεμα και φοβία για τους δυνατούς θορύβους όταν ήταν πέντε ετών.
«Όταν τον ρωτήσαμε περί τίνος επρόκειτο, άρχισε να μας λέει, σε πρώτο πρόσωπο, ότι ήταν στρατιώτης και σκοτώθηκε σε ένα πεδίο μάχης πίσω από ένα κανόνι», δήλωσε η Μπόουμαν.
Αφού ο γιος της μίλησε για την ανάμνηση της προηγούμενης ζωής του, η σωματική του κατάσταση με το χρόνιο έκζεμα εξαφανίστηκε και η φοβία του για τους δυνατούς θορύβους εξαφανίστηκε.
«Υπάρχει κάποια [είδος] σωματικής μνήμης, που σχετίζεται με αυτές τις αναμνήσεις», ανέφερε η Μπόουμαν, υποδηλώνοντας ότι η προηγούμενη ζωή μπορεί να αποθηκεύεται στη συνείδηση και το σώμα μας.
Σαν ποτάμι που ρέει
Ένα ποτάμι μεταφέρει άμμο, θρεπτικά συστατικά και υδρόβια ζωή καθώς κυλά από τις κορυφές του βουνού στον προορισμό του. Παρομοίως, οι μελέτες που σχετίζονται με τις αναμνήσεις προηγούμενων ζωών υποδηλώνουν ότι η συνείδησή μας είναι σαν ένα ποτάμι, που μεταφέρει αναμνήσεις, εμπειρίες και την ουσία της ψυχής μας από τη μια ζωή στην άλλη, συνδέοντάς μας με το μωσαϊκό της ύπαρξης.
«Νομίζω ότι [αυτό] είναι συναρπαστικό επειδή, όπως [είπε] και ο Ίαν Στήβενσον, η τωρινή μας κατάσταση, η τωρινή μας προσωπικότητα, μπορεί να προέρχεται από εμπειρίες προηγούμενων ζωών», δήλωσε η Μπόουμαν στην Epoch Times.
«Η συνείδηση επιβιώνει του θανάτου», πρόσθεσε, «όπως και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, τα συναισθήματα και τα σωματικά χαρακτηριστικά. Αυτά μεταφέρονται σε ένα άλλο σώμα, σε μια άλλη ζωή, υπό διαφορετικές συνθήκες, αλλά όλα συνδέονται. Υπάρχει μια συνέχεια από τη μια ζωή στην άλλη.»
Μετά τον θάνατο του Στήβενσον, ο διάδοχός του, ο Δρ Τζιμ Τάκερ, καθηγητής ψυχιατρικής και νευροσυμπεριφορικών επιστημών Bonner-Lowry και διευθυντής του τμήματος αντιληπτικών μελετών στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια, συνέχισε τις μελέτες του προκατόχου του γύρω από τις αναμνήσεις από προηγούμενες ζωές.
Ο Δρ Μπράιαν Λ. Βάις και ο Δρ Μπρους Γκρέισον ασχολούνται επίσης με την έρευνα γύρω από τις αναμνήσεις από προηγούμενες ζωές. Ο Βάις είναι διάσημος ψυχίατρος, απόφοιτος του Πανεπιστημίου Κολούμπια και της Ιατρικής Σχολής του Γέιλ και ομότιμος πρόεδρος της ψυχιατρικής στο Ιατρικό Κέντρο Mount Sinai στο Μαϊάμι. Ο Γκρέισον είναι ομότιμος καθηγητής ψυχιατρικής και νευροσυμπεριφορικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια.
Η συσσώρευση στοιχείων στα τρία πρώτα άρθρα αυτής της σειράς υπαινίσσεται την πιθανότητα η συνείδηση να εκτείνεται πέρα από τη φυσική μας πραγματικότητα.
Όλοι τελικά πεθαίνουν. Ωστόσο, αν η συνείδησή μας είναι αιώνια και οι αναμνήσεις των εμπειριών της προηγούμενης ζωής μας επιμένουν, θα μπορούσε ενδεχομένως να έχει σημαντική σημασία για την ευημερία μας σε αυτή τη ζωή και στο μέλλον.
Αν οι αναμνήσεις συνδέουν τις ζωές μας, τίθεται το ερώτημα πού βρίσκεται η συνείδησή μας μεταξύ δύο ζωών; Πού είναι η προέλευση και η τελική κατοικία της συνείδησής μας;
Στο επόμενο και τελευταίο άρθρο, θα διερευνήσουμε την πιθανή προέλευση της συνείδησης υπό το πρίσμα πολλαπλών γραμμών επιστημονικής έρευνας.
Το παρόν αποτελεί το δεύτερο μέρος μίας σειράς τεσσάρων άρθρων με θέμα τις επιστημονικές έρευνες που έχουν γίνει για να βρεθούν απαντήσεις σε ερωτήματα που αφορούν τη συνείδηση, την ύπαρξη και αυτό που υπάρχει παραπέρα.
Όταν ο Τζέρι ήταν 16 μηνών, πνίγηκε με τραγικό τρόπο. Η καρδιά του μεταμοσχεύθηκε στον Κάρτερ, ένα αγόρι 7 μηνών με συγγενή καρδιοπάθεια. Χρόνια αργότερα, όταν η μητέρα του Τζέρι, γιατρός και αυτοαποκαλούμενη «γεννημένη σκεπτικίστρια», γνώρισε τον Κάρτερ, έμεινε έκπληκτη από τις ομοιότητες με τον γιο της. «Ο Κάρτερ είναι 6 [ετών]», παρατήρησε, «αλλά μιλούσε την παιδική γλώσσα του Τζέρι και έπαιζε με τη μύτη μου όπως ακριβώς έκανε ο Τζέρι».
Η μητέρα του Κάρτερ είδε επίσης εξαιρετικές συμπεριφορές στο γιο της μετά τη μεταμόσχευση καρδιάς. «Είδα τον Κάρτερ να πηγαίνει σε εκείνη», ανέφερε, αναφερόμενη στη μητέρα του Τζέρι. «Δεν το κάνει ποτέ αυτό. Είναι πολύ, πολύ ντροπαλός, αλλά πήγε σ’ αυτήν όπως έτρεχε σε μένα όταν ήταν μωρό. Όταν ψιθύρισε ‘Είναι εντάξει, μαμά’, λύγισα. Την αποκάλεσε μητέρα».
«Όταν με αγκάλιασε, ένιωθα τον γιο μου», αφηγείται η μητέρα του Τζέρι. «Ήταν εκεί».
Ακόμη πιο εκπληκτική ήταν η αντίδραση του Κάρτερ απέναντι στον πατέρα του Τζέρι. «Όταν πήγαμε μαζί στην εκκλησία, ο Κάρτερ δεν είχε γνωρίσει ποτέ τον πατέρα του Τζέρι», εξήγησε. «Ήρθαμε αργά και ο πατέρας του Τζέρι καθόταν με μια ομάδα ανθρώπων στη μέση του εκκλησιάσματος. Ο Κάρτερ άφησε το χέρι μου και έτρεξε κατευθείαν σε αυτόν τον άνθρωπο. Ανέβηκε στην αγκαλιά του, τον αγκάλιασε και τον είπε ‘μπαμπά’. Μείναμε άναυδοι. Πώς θα μπορούσε να τον γνωρίζει; Γιατί τον αποκάλεσε ‘μπαμπά’;»
Η περίπτωση του Κάρτερ θέτει ένα αξιοσημείωτο ερώτημα σχετικά με τη φύση της συνείδησης: περιορίζεται στον εγκέφαλο; Ένα μεγάλο σώμα ιατρικών ερευνών δείχνει το αντίθετο, υποδεικνύοντας ότι η συνείδηση μπορεί να επεκταθεί σε άλλα όργανα, όπως η καρδιά μας, και ακόμη και να υπερβεί το σώμα σε ειδικές οριακές (μεταβατικές) καταστάσεις μεταξύ ζωής και θανάτου.
Μια νέα καρδιά, ένας νέος άνθρωπος;
Ο Πολ Πήρσαλ, κλινικός νευροψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Χαβάης, και οι Γκάρι Σβαρτς και Λίντα Ράσσεκ, από τα τμήματα ψυχολογίας και ιατρικής του Πανεπιστημίου της Αριζόνα στο Τούσον, κατέγραψαν την περίπτωση του Τζέρι και του Κάρτερ πρώτη.
Οι έρευνες τους βασίστηκαν σε περισσότερες από 74 περιπτώσεις μεταμόσχευσης οργάνων, συμπεριλαμβανομένων 23 μεταμοσχεύσεων καρδιάς, που τέθηκαν υπ’ όψιν του Πήρσαλ σε διάστημα 10 ετών. Διαπίστωσε ότι οι λήπτες οργάνων υιοθετούν μερικές φορές χαρακτηριστικά των δοτών, περιλαμβανομένων προτιμήσεων, συναισθημάτων, στοιχείων της προσωπικότητας, αναμνήσεων, ακόμη και πτυχές της ταυτότητάς τους. Ο σχεδιασμός της μελέτης του Πήρσαλ ήταν διεξοδικός και ενσωμάτωνε συνεντεύξεις με τους λήπτες των μοσχευμάτων, τους κοινωνικούς τους κύκλους και τις στενές επαφές των δοτών.
Οι ερευνητές ανέπτυξαν λεπτομερώς τις βασικές παρατηρήσεις από δέκα ζεύγη περιπτώσεων στις οποίες οι ασθενείς μοιράστηκαν τις εμπειρίες τους από τις αλλαγές στην προσωπικότητά τους μετά από μεταμόσχευση οργάνων – όπως στην περίπτωση της Ντανιέλα.
Η Ντανιέλα, ένα 18χρονο κορίτσι, έλαβε μεταμόσχευση καρδιάς από ένα 18χρονο αγόρι ονόματι Πολ. Πριν από τη μεταμόσχευση, η Ντανιέλα δεν είχε καμία κλίση προς τη μουσική. Ωστόσο, αφού έλαβε την καρδιά του Πολ, ανέπτυξε βαθιά αγάπη για τη μουσική και ένιωσε έντονη την επιθυμία να παίξει κιθάρα – το ίδιο όργανο που έπαιζε ο Πολ.
Όταν η Ντανιέλα γνώρισε την οικογένεια του Πολ, ανέφερε ότι ένιωσε μια σημαντική σύνδεση, δηλώνοντας: «Τον γνώριζα [τον Πολ] άμεσα».
Μια άλλη ξεχωριστή περίπτωση αφορά την Κλαιρ Σύλβια, η οποία έγραψε το «Αλλαγή καρδιάς», μία καταγραφή των εμπειριών της μετά από μεταμόσχευση καρδιάς. Ανέφερε ότι ανέπτυξε απροσδόκητες επιθυμίες για φαγητό μετά τη μεταμόσχευση. Αυτοαποκαλούμενη «χορεύτρια με συνείδηση υγείας», η Σύλβια είχε ξαφνικά μια «ανεξέλεγκτη επιθυμία» για κοτομπουκιές, ένα φαγητό που προηγουμένως αντιπαθούσε. Αργότερα διαπιστώθηκε ότι αυτή η επιθυμία ταυτιζόταν με τις προτιμήσεις του δότη της.
Μια αναδρομική μελέτη που δημοσιεύθηκε το 1992 ανέφερε ότι μεταξύ 47 Αυστραλών ασθενών με μεταμόσχευση, το 6% είχαν παρουσιάσει διακριτές αλλαγές στην προσωπικότητά τους ως αποτέλεσμα της λήψης νέας καρδιάς.
Μια διατομεακή μελέτη του 2024 διερεύνησε τις αλλαγές στην προσωπικότητα 23 ληπτών καρδιάς συγκρίνοντας τες με τις περιπτώσεις 24 ληπτών άλλων οργάνων, όπως νεφρών, πνευμόνων και ήπατος. Η μελέτη ανέφερε ότι το 89% των ληπτών οργάνων παρουσίασαν αλλαγές στην προσωπικότητά τους, αν και οι συγγραφείς δεν συσχέτισαν τις αλλαγές αυτές με τα χαρακτηριστικά του δότη τους.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το 47,8% των ληπτών καρδιακών μοσχευμάτων παρουσίασαν τουλάχιστον τέσσερις σημαντικές αλλαγές στην προσωπικότητα, σε αντίθεση με το 25% των ληπτών άλλων οργάνων.
Μια διατομεακή μελέτη του 2024 διερεύνησε 23 λήπτες καρδιακών μοσχευμάτων και 24 λήπτες άλλων οργάνων, όπως νεφρών, πνευμόνων και ήπατος. (Γράφημα: The Epoch Times)
Αναφέρθηκαν αλλαγές στην προσωπικότητα, όπως συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες ή παρακολούθηση αθλητικών δραστηριοτήτων, αλλαγές στην ιδιοσυγκρασία και στις προτιμήσεις τροφίμων.
Διαφορετικές μελέτες αναφέρουν διαφορετικά ευρήματα, τα οποία μπορεί να οφείλονται σε διαφορές στους σχεδιασμούς και τις μεθοδολογίες των μελετών. Ορισμένες αναφορές δεν δείχνουν καθόλου αλλαγές στην προσωπικότητα μετά τη μεταμόσχευση.
Καρδιά-εγκέφαλος
Ο Δρ Μίτσελ Μπ. Λίστερ, επίκουρος κλινικός καθηγητής στο Τμήμα Ψυχιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Κολοράντο, διατύπωσε την υπόθεση ότι κατά τη μεταμόσχευση καρδιάς, η συνείδηση ή οι μνήμες του δότη που είναι αποθηκευμένες στο όργανο μπορεί να μεταφέρονται στον λήπτη.
Σκιαγράφησε ότι οι λήπτες μπορεί να υιοθετήσουν χαρακτηριστικά προσωπικότητας από τους δότες τους μέσω της κυτταρικής μνήμης, την οποία κατηγοριοποίησε σε έξι τύπους: επιγενετική, DNA, RNA, πρωτεϊνική μνήμη, καρδιακά νεύρα και ηλεκτρομαγνητική ενέργεια.
Ανατομικά, το νευρικό σύστημα της καρδιάς παρουσιάζει εκπληκτική ομοιότητα με αυτό του εγκεφάλου. Και τα δύο συστήματα διαθέτουν περίπλοκες δομές, μοιράζονται παρόμοιους νευροδιαβιβαστές και εμφανίζουν προσαρμοστικότητα με την πάροδο του χρόνου. Λόγω αυτών των παραλληλισμών, η καρδιά αποκαλείται συχνά και καρδιά-εγκέφαλος.
Η παραδοσιακή κινεζική ιατρική, με ιστορία 5.000 ετών, έχει ένα παρόμοιο ρητό: «Η καρδιά κυβερνά το μυαλό και το πνεύμα», υποδηλώνοντας ότι η καρδιά μας είναι μέρος της συνείδησής μας.
Υπάρχουν και άλλες εξηγήσεις για τις αλλαγές στην προσωπικότητα, όπως οι επιδράσεις των ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων, το άγχος της χειρουργικής επέμβασης και η στατιστική σύμπτωση. Αυτές οι παράμετροι θα μπορούσαν να εξηγήσουν ορισμένες περιπτώσεις, αλλά δεν επαρκούν για να εξηγήσουν τις περιπτώσεις όπου δότες και λήπτες εμφάνιζαν υψηλό επίπεδο ομοιότητας.
Ο Δρ Έμπεν Αλεξάντερ, πρώην νευροχειρουργός και καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, δήλωσε σε συνέντευξή του στην εφημερίδα The Epoch Times: «Το να το αντιλαμβανόμαστε ως ‘καρδιακή συνείδηση’ έχει απόλυτο νόημα».
Πρόσθεσε ότι ο περιορισμός της συνείδησης μόνο στην καρδιά ή στον εγκέφαλο μπορεί να μην είναι η πλήρης εικόνα. Τα όργανα χρησιμεύουν περισσότερο ως «ένας πομποδέκτης, ένα φίλτρο», είπε. «Το φυσικό μας σώμα είναι απλώς ένας τρόπος εκδήλωσης αυτής της συνείδησης».
Η άποψη του Δρος Αλέξαντερ απηχεί την άποψη του Δρος Λάρρυ Ντόσσεϋ, πρώην επικεφαλής του προσωπικού του νοσοκομείου Medical City του Ντάλλας, ο οποίος υποστηρίζει ότι η συνείδησή μας είναι μη τοπική – δεν περιορίζεται δηλαδή σε συγκεκριμένες τοποθεσίες όπως η καρδιά ή ο εγκέφαλος.
Ωστόσο, όταν δεν λειτουργεί ούτε η καρδιά ούτε ο εγκέφαλος, η συνείδηση μπορεί να εξακολουθεί να υπάρχει.
Έξω από το σώμα
Μια συναρπαστική περίπτωση που ανέφερε ο πρώην καρδιολόγος Δρ Μάικλ Σάμπομ αφορά την 35χρονη Παμ Ρέυνολντς (ψευδώνυμο), η οποία υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση στον εγκέφαλο για ανεύρυσμα. Για να διασφαλιστεί η επιτυχία της επέμβασης, όλο το αίμα αποστραγγίστηκε από τον εγκέφαλό της και ακόμη και η καρδιά της σταμάτησε να χτυπά.
Κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης, δεν υπήρχαν κύματα ΗΕΓ και το εγκεφαλικό της στέλεχος δεν έδειχνε καμία δραστηριότητα. Επιπλέον, βρισκόταν υπό βαθιά αναισθησία, με τη θερμοκρασία του σώματός της να μειώνεται στους 15,5 βαθμούς Κελσίου. Σύμφωνα με όλους τους κλινικούς ορισμούς, ήταν εντελώς αναίσθητη.
Ωστόσο, όπως αφηγείται αργότερα στο βιβλίο «Φως και Θάνατος» του Σάμπομ, λίγο μετά την έναρξη της χειρουργικής επέμβασης, η Παμ άκουσε ένα βουητό και ένιωσε σαν να είχε εγκαταλείψει το σώμα της, παρατηρώντας τελικά την επέμβαση από ένα υψηλότερο σημείο σαν να καθόταν στον ώμο του χειρουργού.
Μετά την επέμβαση, ανέφερε με αρκετές λεπτομέρειες όσα είχε δει. Περιέγραψε με ακρίβεια τα εργαλεία που χρησιμοποίησε ο νευροχειρουργός για να ανοίξει το κρανίο της και ήταν σε θέση να αφηγηθεί τις συζητήσεις μεταξύ του ιατρικού προσωπικού. Ισχυρίστηκε ότι άκουσε το τραγούδι «Hotel California» να παίζει παρά το γεγονός ότι μια συσκευή 100 ντεσιμπέλ είχε εισαχθεί στα αυτιά της, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει καμία εγκεφαλική δραστηριότητα. Όλες οι παρατηρήσεις της επαληθεύτηκαν αργότερα από το ιατρικό προσωπικό.
Ο Δρ Πιμ βαν Λόμμελ, ένας Ολλανδός καρδιολόγος, ανέφερε μια περίπτωση στις Κάτω Χώρες στο επιστημονικό περιοδικό The Lancet, το 2001:
Ένας 44χρονος άνδρας υπέστη καρδιακή ανακοπή και έπεσε σε κώμα. Κατά τη διάρκεια της ανάνηψης, μια νοσοκόμα αφαίρεσε το μασελάκι του ασθενούς και το τοποθέτησε σε ένα κοντινό καροτσάκι. Ώρες αργότερα, η ιατρική ομάδα επανεκκίνησε με επιτυχία την καρδιά του άνδρα.
Πέρασε μια εβδομάδα πριν ο ασθενής ανακτήσει πλήρως τις αισθήσεις του. Καθώς ήταν ξαπλωμένος στο κρεβάτι του νοσοκομείου, παρατήρησε τα μέλη του προσωπικού να ψάχνουν για κάτι. Προς έκπληξη όλων, είπε ξαφνικά: «Αυτή ξέρει πού είναι η οδοντοστοιχία μου», δείχνοντας μια από τις νοσοκόμες. Θυμήθηκε με ακρίβεια ότι η οδοντοστοιχία είχε τοποθετηθεί σε ένα συρόμενο συρτάρι κάτω από το καρότσι.
Μία όχι σπάνια εμπειρία
Αυτά τα φαινόμενα, γνωστά ως επιθανάτιες εμπειρίες, έχουν αναφερθεί από ανθρώπους που βίωσαν έντονες εμπειρίες σε στιγμές κλινικού θανάτου ή ακραίου κινδύνου.
Έρευνα του Δρος Σαμ Πάρνια και των συνεργατών του εξέτασε 2.060 περιπτώσεις καρδιακής ανακοπής και διαπίστωσε ότι στο 9% των ασθενών, η συνείδηση παρέμεινε ενεργή ακόμη και όταν η καρδιά τους είχε σταματήσει. Σχεδόν ένας στους δέκα ανθρώπους βίωσε μια επιθανάτια εμπειρία, γεγονός που δείχνει ότι το φαινόμενο δεν είναι σπάνιο.
Παρομοίως, ο βαν Λόμμελ ανέφερε ότι το 18% των 344 ασθενών που είχαν αναζωογονηθεί μετά από καρδιακή ανακοπή ανέφεραν ζωντανά βιώματα.
Μια κοινή πτυχή των επιθανάτιων εμπειριών είναι η αίσθηση του «διαχωρισμού της συνείδησης από το φυσικό σώμα», που συχνά αναφέρεται ως «εξωσωματική εμπειρία». Τέτοια περιστατικά αναφέρθηκαν από το 13% των ατόμων που βίωσαν επιθανάτιες εμπειρίες μελέτη του Πάρνια και από το 24% στη μελέτη του βαν Λόμμελ.
Τα άτομα αυτά περιγράφουν ότι αιωρούνται εκτός του σώματός τους και παρατηρούν λεπτομέρειες του περιβάλλοντός τους, πολλές από τις οποίες επαληθεύονται από το ιατρικό προσωπικό, όπως στην περίπτωση της Παμ.
Η αίσθηση του διαχωρισμού της συνείδησης από το φυσικό σώμα περιγράφεται συχνά ως εξωσωματική εμπειρία. (Γράφημα: The Epoch Times)
Ακριβείς περιγραφές
Η Τζάνις Χόλντεν, της οποίας η κύρια ερευνητική εστίαση ήταν οι συμβουλευτικές επιπτώσεις των επιθανάτιων εμπειριών, της μεταθανάτιας επικοινωνίας και άλλων διαπροσωπικών εμπειριών, διεξήγαγε συνεντεύξεις με 93 ασθενείς που είχαν επιθανάτιες εμπειρίες, ζητώντας από τους συμμετέχοντες να περιγράψουν όσα συνέβαιναν γύρω τους. Το προσωπικό του νοσοκομείου επαλήθευσε αργότερα τις παρατηρήσεις τους.
Τα αποτελέσματα αποκάλυψαν ότι το 92,5% των παρατηρήσεων ήταν απολύτως ακριβείς, δηλαδή ταίριαζαν με τα πραγματικά γεγονότα, όπως επιβεβαιώθηκαν από το προσωπικό του νοσοκομείου. Επιπλέον, το 6,5% των παρατηρήσεων ήταν σχεδόν ακριβείς, δηλαδή ενώ ήταν ως επί το πλείστον σωστές, υπήρχαν μικρές αποκλίσεις. Μόνο το 1,1% των παρατηρήσεων κρίθηκε ανακριβές, το οποίο αποδόθηκε σε έναν μόνο ασθενή της μελέτης.
Η Δρ Τζάνις Χόλντεν πήρε συνέντευξη από 93 ασθενείς σχετικά με τις επιθανάτιες εμπειρίες τους (NDE), τις οποίες ονόμασε «προφανώς μη φυσική αληθοφανή αντίληψη NDE». (Γράφημα: The Epoch Times)
Ο Δρ Τζέφρυ Λονγκ, ένας εν ενεργεία ακτινοθεραπευτής ογκολόγος στο Κεντάκυ, μελέτησε τις επιθανάτιες εμπειρίες για 25 χρόνια. Στο βιβλίο του «Evidence of the Afterlife: The Science of Near-Death Experiences», ο Λονγκ περιγράφει μια έρευνα σε 617 άτομα που είχαν επιθανάτιες εμπειρίες, εκ των οποίων το 46,5% περιέγραψε εξωσωματικές εμπειρίες. Το 97,6% των παρατηρήσεων αυτών επαληθεύτηκαν ως πραγματικές.
Όταν επανέρχονται στη ζωή και προσπαθούν να επιβεβαιώσουν όσα είχαν δει κατά τη διάρκεια της επιθανάτιας εμπειρίας, διαπιστώνουν ότι είναι ακριβή μέχρι και την παραμικρή λεπτομέρεια, υποστηρίζει ο Δρ Λονγκ, ο οποίος μελέτησε περισσότερες από 4.000 περιπτώσεις NDE.
Οι ομοιότητες, οι συνοχές και η ακρίβεια που παρατηρούνται στις επιθανάτιες εμπειρίες θα πρέπει να μας ενθαρρύνουν να θεωρήσουμε αυτές τις μελέτες και τα φαινόμενα νόμιμες επιστημονικές έρευνες, λέει στην Epoch Times.
Στο βιβλίο του, ο Σαμπόμ αναφέρει ότι αρχικά ήταν επιφυλακτικός απέναντι στις επιθανάτιες εμπειρίες. Έβαλε μάλιστα στόχο να τις διαψεύσει. Ωστόσο, μετά από αρκετά χρόνια εντατικής έρευνας, η οπτική του άλλαξε.
Η επιστήμη στηρίζεται θεμελιωδώς στην αρχή ότι η πραγματικότητα διαπιστώνεται μέσω επαναλαμβανόμενων, επαληθεύσιμων παρατηρήσεων. Με χιλιάδες αναφερόμενες περιπτώσεις, οι επιθανάτιες εμπειρίες αξίζουν σοβαρή επιστημονική εξέταση.
Σε άλλες διαστάσεις
Εκτός από τις εξωσωματικές εμπειρίες, διακεκριμένα ιατρικά περιοδικά και γιατροί έχουν αναφέρει περιπτώσεις όπου άνθρωποι ταξίδεψαν πέρα από τον τρέχοντα υλικό κόσμο.
Στη μελέτη του βαν Λόμελ, το 29% των ατόμων που είχαν επιθανάτιες εμπειρίες ανέφεραν ότι η συνείδησή τους ταξίδεψε σε άλλες διαστάσεις και επέστρεψε με ζωηρές εντυπώσεις. Εν τω μεταξύ, το 7% των ατόμων στη μελέτη του Πάρνια ανέφεραν ότι τους φάνηκε σαν να εισέρχονται σε κάποιον άλλο, εξωγήινο κόσμο.
Η καριέρα του Δρος Αλεξάντερ περιλαμβάνει περισσότερα από 25 χρόνια εμπειρίας ως νευροχειρουργού, με 15 χρόνια στο Νοσοκομείο Μπρίγκαμ και Γυναικών και στα Νοσοκομεία Παίδων της Βοστώνης και στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ στη Βοστώνη.
Τις πρώτες πρωινές ώρες της 10ης Νοεμβρίου 2008, ο Δρ Αλεξάντερ έπεσε σε βαθύ κώμα λόγω μιας σπάνιας βακτηριακής μηνιγγίτιδας. Οι γιατροί τού είπαν ότι είχε «η πιθανότητα [επιβίωσης] είχε μειωθεί στο 2%, χωρίς καμία πιθανότητα ανάκαμψης», δήλωσε σε συνέντευξή του στην Epoch Times.
Αν και η κατάστασή του επιδεινώθηκε ραγδαία, ξύπνησε επτά ημέρες αργότερα.
Κατά τη διάρκεια της εβδομάδας που βρισκόταν σε κώμα, ο Δρ Αλέξαντερ είχε μια εξαιρετικά ζωντανή εμπειρία. Σύμφωνα με την ανάμνησή του, ένιωσε να ξαναγεννιέται ως μια πρωτόγονη, γλοιώδης ουσία. Στη συνέχεια, καβάλησε το φτερό μιας πεταλούδας που τον οδηγούσε σε ένα βασίλειο «εντελώς διαφορετικού είδους αιώνιας φύσης, έξω από τη Γη», όπως είπε.
Ο κόσμος που είδε είχε τεράστια σύννεφα από ροζ και λευκά, διαφανή, αστραφτερά όντα που κινούνταν σε ένα τόξο στον ουρανό, αφήνοντας ραβδώσεις ουράνιου τόξου, δήλωσε στην Epoch Times. Στο βιβλίο του «Proof of Heaven: A Neurosurgeon’s Journey into the Afterlife», ο Δρ Aλέξαντερ αναφέρει αυτόν τον κόσμο ως Παράδεισο. Περιγράφει επίσης ότι εκεί ένιωθε την αγάπη του Θεού και την παρουσία αγγέλων.
Η Δρ Μαίρη Κ. Νηλ, ορθοπεδικός χειρουργός στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας, ανέφερε μια παρόμοια εμπειρία στο βιβλίο της «To Heaven and Back»:
Το 1999, κατά τη διάρκεια ενός ατυχήματος με καγιάκ, η Νηλ έπεσε στο νερό και η συνείδησή της φάνηκε να εγκαταλείπει το σώμα της, εισερχόμενη σε ένα βασίλειο του φωτός. Εκεί, συνάντησε πνευματικά όντα και είδε τη ζωή της.
Οι «Κατευθυντήριες γραμμές και πρότυπα για τη μελέτη του θανάτου και των ανακλητών εμπειριών θανάτου» του Δρος Σαμ Πάρνια και μιας ομάδας ιατρικών εμπειρογνωμόνων, συμπεριλαμβανομένων νευροεπιστημόνων, ειδικών σε θέματα εντατικής θεραπείας, ψυχιάτρων και ψυχολόγων από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, το Πανεπιστήμιο Μπέιλορ, το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, το Ρίβερσαϊντ και το Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια, ισχυρίζονται ότι οι επιθανάτιες εμπειρίες ακολουθούν ένα εντυπωσιακά παρόμοιο μοτίβο.
Μια ιατρική κατευθυντήρια γραμμή του 2022 από τον Δρα Σαμ Πάρνια και μια ομάδα ιατρικών εμπειρογνωμόνων, συνοψίζει ότι οι επιθανάτιες εμπειρίες έχουν ένα εντυπωσιακό παρόμοιο μοτίβο. (Γράφημα: The Epoch Times)
Άλλοι επιστήμονες έχουν προτείνει διαφορετικές εξηγήσεις για αυτές τις εμπειρίες.
Η συνείδηση είναι μη σωματική
Τόσο η χειρουργική επέμβαση μεταμόσχευσης καρδιάς όσο και οι επιθανάτιες εμπειρίες υποδηλώνουν μια αξιοσημείωτη ρευστότητα στη συνείδηση, σαν η ανθρώπινη συνείδηση να είναι μια ελεύθερη οντότητα που κινείται μέσα στο σώμα μας. Μπορεί να μετεγκατασταθεί στην καρδιά μας, να μετακινηθεί έξω από το σώμα μας και ακόμη και να ταξιδέψει σε άλλες διαστάσεις που είναι αόρατες στα ανθρώπινα μάτια.
«Κάπως σαν ένα ουράνιο τόξο, που μπορείς να δεις ότι είναι αληθινό, αλλά δεν μπορείς να το αγγίξεις», δήλωσε ο Δρ Πήτερ Γουόλλινγκ από το Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Μπέιλορ στην Epoch Times.
Ο Λονγκ μοιράστηκε ότι αν οι άνθρωποι κατανοούσαν πραγματικά τα συντριπτικά στοιχεία για την ύπαρξη συνείδησης ανεξάρτητης από το σώμα, «θα ήταν πολύ εύκολο να δεχτούμε ότι είμαστε κυριολεκτικά αιώνια όντα που έχουν μια γήινη, φυσική ύπαρξη, αλλά η μεγαλύτερη πραγματικότητά μας είναι μη σωματική και σε μία μη σωματική συνείδηση».
Αλλά, ανεξάρτητα από το πού μπορεί να ταξιδέψει η συνείδηση, πρέπει να έχει μια προέλευση – ένα σημείο εκκίνησης…
Το παρόν αποτελεί το πρώτο μέρος μίας σειράς τεσσάρων άρθρων με θέμα τις επιστημονικές έρευνες που έχουν γίνει για να βρεθούν απαντήσεις σε ερωτήματα που αφορούν τη συνείδηση, την ύπαρξη και αυτό που υπάρχει παραπέρα.
«Ως νευροχειρουργός, διδάχθηκα ότι ο εγκέφαλος δημιουργεί συνείδηση», δήλωσε ο Δρ Έμπεν Αλεξάντερ, ο οποίος κατέγραψε λεπτομερώς τις εμπειρίες που είχε όταν βρέθηκε σε βαθύ κώμα.
Πολλοί γιατροί και φοιτητές βιοϊατρικής έχουν διδαχθεί το ίδιο για τη συνείδηση. Ωστόσο, οι επιστήμονες εξακολουθούν να συζητούν κατά πόσον η θεωρία ισχύει.
Φανταστείτε ένα παιδί που παρατηρεί για πρώτη φορά έναν ελέφαντα. Το φως αντανακλάται από το ζώο και εισέρχεται στα μάτια του παιδιού. Οι φωτοϋποδοχείς του αμφιβληστροειδούς στο πίσω μέρος των ματιών μετατρέπουν αυτό το φως σε ηλεκτρικά σήματα, τα οποία ταξιδεύουν μέσω του οπτικού νεύρου στον φλοιό του εγκεφάλου. Αυτό διαμορφώνει την όραση ή την οπτική συνείδηση.
Πώς μετατρέπονται αυτά τα ηλεκτρικά σήματα ως εκ θαύματος σε μια ζωντανή νοητική εικόνα; Πώς μετατρέπονται σε σκέψεις του παιδιού, ακολουθούμενες από μια συναισθηματική αντίδραση του τύπου: «Πω πω, τι μεγάλος που είναι ο ελέφαντας!»
Το ερώτημα για το πώς ο εγκέφαλος δημιουργεί υποκειμενικές αντιλήψεις, συμπεριλαμβανομένων των εικόνων, των συναισθημάτων και των εμπειριών, χαρακτηρίστηκε από τον Αυστραλό γνωστικό επιστήμονα Ντέηβιντ Τσάλμερς το 1995 ως το «δύσκολο πρόβλημα».
Όπως όμως αποδεικνύεται, η ύπαρξη εγκεφάλου μπορεί να μην είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη συνείδηση.
«Χωρίς εγκέφαλο» αλλά όχι χωρίς μυαλό
Το επιστημονικό περιοδικό «The Lancet» κατέγραψε την περίπτωση ενός Γάλλου που διαγνώστηκε με μεταγεννητικό υδροκέφαλο – περίσσεια εγκεφαλονωτιαίου υγρού στον εγκέφαλο ή γύρω από αυτόν – σε ηλικία 6 μηνών.
Παρά την κατάστασή του, μεγάλωσε υγιής, παντρεύτηκε και έγινε πατέρας δύο παιδιών, και εργάστηκε ως δημόσιος υπάλληλος.
Όταν ήταν 44 ετών, πήγε στο γιατρό λόγω μιας ήπιας αδυναμίας στο αριστερό του πόδι. Οι γιατροί εξέτασαν διεξοδικά το κεφάλι του και ανακάλυψαν ότι ο εγκεφαλικός του ιστός είχε εξαφανιστεί σχεδόν εξ ολοκλήρου. Το μεγαλύτερο μέρος του χώρου στο κρανίο του ήταν γεμάτο με υγρό, με μόνο ένα λεπτό φύλλο εγκεφαλικού ιστού.
«Ο εγκέφαλος ουσιαστικά απουσίαζε», έγραψε ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης της περίπτωσης, Δρ Λιονέλ Φεγιέ, από το Τμήμα Νευρολογίας του νοσοκομείου Hôpital de la Timone στη Μασσαλία της Γαλλίας.
Ωστόσο, ο άνδρας ζούσε μια φυσιολογική ζωή και έβλεπε, αισθανόταν και αντιλαμβανόταν όπως όλοι οι άνθρωποι.
Το περιοδικό «The Lancet» κατέγραψε την περίπτωση ενός Γάλλου δημοσίου υπαλλήλου που διαγνώστηκε με μεταγεννητικό υδροκέφαλο σε ηλικία 6 μηνών. Αργότερα, μια μαγνητική τομογραφία αποκάλυψε μαζική διεύρυνση της πλάγιας, της τρίτης και της τέταρτης κοιλίας, έναν πολύ λεπτό φλοιώδη μανδύα και μια κύστη οπίσθιου βόθρου. (Γράφημα: The Epoch Times)
Ο φυσιολογικός φλοιός του εγκεφάλου είναι υπεύθυνος για την αίσθηση και την κίνηση και ο ιππόκαμπος είναι υπεύθυνος για τη μνήμη. Οι ασθενείς με υδροκέφαλο χάνουν ή έχουν σημαντικά μικρότερο όγκο αυτών των περιοχών του εγκεφάλου, ωστόσο μπορούν να εκτελούν σχετικές λειτουργίες.
Ακόμη και χωρίς ουσιαστικό εγκέφαλο, οι άνθρωποι αυτοί μπορεί να έχουν νοητική λειτουργία πάνω από το μέσο όρο.
Ο καθηγητής Τζον Λόρμπερ (1915-1996), νευρολόγος από το Πανεπιστήμιο του Σέφφηλντ, ανέλυσε περισσότερες από 600 περιπτώσεις παιδιών με υδροκέφαλο. Από αυτά, διαπίστωσε ότι τα μισά από τα περίπου 60 παιδιά με τον πιο σοβαρό τύπο υδροκεφάλου και εγκεφαλική ατροφία είχαν δείκτη νοημοσύνης μεγαλύτερο από 100 και ζούσαν φυσιολογική ζωή.
Ανάμεσά τους, ένας φοιτητής πανεπιστημίου είχε άριστους βαθμούς, πτυχίο πρώτης τάξης με άριστα στα μαθηματικά, IQ 126 και ήταν κοινωνικά φυσιολογικός. Ο εγκέφαλος αυτής της μαθηματικής ιδιοφυΐας είχε πάχος μόλις 1 χιλιοστό, ενώ ο εγκέφαλος ενός μέσου ανθρώπου έχει συνήθως πάχος 4,5 εκατοστά – 44 φορές μεγαλύτερο.
Ανάλυση περισσότερων από 600 περιπτώσεων παιδιών με υδροκέφαλο διαπίστωσε ότι από τις 60 περιπτώσεις όπου το υγρό καταλάμβανε το 95% του κρανίου, περίπου 30 είχαν IQ άνω του μέσου όρου. Στη δεξιά πλευρά του σχήματος απεικονίζεται η εικόνα του εγκεφάλου ενός φοιτητή με πάχος εγκεφάλου 1 χιλιοστού, ο οποίος είχε δείκτη νοημοσύνης 126, τοποθετώντας τον στο ανώτερο 5% του πληθυσμού. (Γράφημα: The Epoch Times)
Τα ευρήματα του Λόρμπερ δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Science το 1980 με τίτλο «Είναι ο εγκέφαλός σας πραγματικά απαραίτητος;».
Ο αόρατος εγκέφαλος
«Το σημαντικό με τον Λόρμπερ είναι ότι έχει κάνει μια μακρά σειρά συστηματικών απεικονιστικών εξετάσεων αντί να ασχολείται μόνο με ανέκδοτα», είχε πει ο Πάτρικ Γουόλ (1925-2001), καθηγητής ανατομίας στο University College του Λονδίνου, σε άρθρο του Ρότζερ Λιούιν, το οποίο δημοσιεύθηκε στο Science το 1981 και στο οποίο συζητούσε το άρθρο του Λόρμπερ.
Οι περιπτώσεις ανθρώπων χωρίς εγκέφαλο αμφισβητούν τη συμβατική πεποίθηση ότι η δομή του εγκεφάλου είναι η βάση για τη δημιουργία συνείδησης. Τελικά, είναι ο εγκέφαλός μας – που ζυγίζει περίπου τρία κιλά και έχει περίπου δύο δισεκατομμύρια νευρώνες συνδεδεμένους με περίπου 500 τρισεκατομμύρια συνάψεις – η πραγματική πηγή της συνείδησης;
Ορισμένοι επιστήμονες έχουν προτείνει ότι οι βαθιές και αόρατες δομές του εγκεφάλου εξηγούν τη φυσιολογική γνωστική λειτουργία – ακόμη και με σοβαρό υδροκέφαλο. Αυτές οι δομές μπορεί να μην είναι εύκολα ορατές στις συμβατικές τομογραφίες εγκεφάλου ή με γυμνό μάτι. Ωστόσο, το γεγονός ότι δεν είναι εύκολα ορατές δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ή ότι δεν είναι σημαντικές για τη λειτουργία του εγκεφάλου.
«Για εκατοντάδες χρόνια οι νευρολόγοι υπέθεταν ότι όλα όσα τους είναι προσφιλή εκτελούνται από τον φλοιό, αλλά μπορεί κάλλιστα να είναι οι βαθιές δομές του εγκεφάλου που εκτελούν πολλές από τις λειτουργίες που θεωρούνται ως αποκλειστική αρμοδιότητα του φλοιού», σχολίαζε ο Γουόλ στο άρθρο του 1981.
Αυτές οι άγνωστες βαθιές δομές «είναι αναμφίβολα σημαντικές για πολλές λειτουργίες», ανέφερε στο άρθρο του 1981 ο νευρολόγος Νόρμαν Γκέσβιντ (1926-1984) από το Νοσοκομείο Μπεθ Ισραήλ, που συνδέεται με το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ.
Επιπλέον, οι βαθιές δομές «είναι σχεδόν σίγουρα πιο σημαντικές από ό,τι πιστεύεται σήμερα», δήλωσε στο ίδιο άρθρο ο Ντέηβιντ Μπάουσερ, καθηγητής νευροφυσιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Η πηγή της συνείδησης μπορεί να υπάρχει σε πεδία που δεν έχουμε ακόμη εξερευνήσει. Όταν οι ιατρικές θεωρίες δεν μπορούν να λύσουν ένα μυστήριο, η φυσική μπορεί να παρέμβει με μια ανατροπή της πλοκής – συγκεκριμένα, με την κβαντική φυσική.
Πέρα από τους νευρώνες
«Για να κατανοήσουμε τη συνείδηση, δεν μπορούμε να εξετάζουμε μόνο τους νευρώνες», δήλωσε στους Epoch Times ο Δρ Στούαρτ Χάμεροφ, διευθυντής του Κέντρου Μελετών Συνείδησης στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα.
Ακόμα και μονοκύτταροι οργανισμοί όπως το παραμήκιο επιδεικνύουν σκόπιμες συμπεριφορές όπως κολύμπι, αποφυγή εμποδίων, ζευγάρωμα και, κυρίως, μάθηση – χωρίς να έχουν ούτε μία σύναψη ή να αποτελούν μέρος ενός νευρωνικού δικτύου.
Ακόμη και μονοκύτταροι οργανισμοί όπως το παραμήκιο επιδεικνύουν σκόπιμες συμπεριφορές όπως το κολύμπι, η αποφυγή εμποδίων, το ζευγάρωμα και η μάθηση, χωρίς να έχουν ούτε μία σύναψη ή να αποτελούν μέρος ενός νευρωνικού δικτύου. (Lebendkulturen.de/Shutterstock)
Σύμφωνα με τον Χάμεροφ, αυτές οι ευφυείς, πιθανώς συνειδητές συμπεριφορές διαμεσολαβούνται από μικροσωληνίσκους στο εσωτερικό του παραμηκίου. Οι ίδιοι μικροσωληνίσκοι βρίσκονται στους νευρώνες του εγκεφάλου και σε όλα τα ζωικά και φυτικά κύτταρα.
Οι μικροσωληνίσκοι, όπως υποδηλώνει και το όνομά τους, είναι μικροσκοπικοί σωλήνες στο εσωτερικό των κυττάρων. Παίζουν ουσιαστικό ρόλο στην κυτταρική διαίρεση, την κίνηση και την ενδοκυτταρική μεταφορά και φαίνεται ότι είναι οι φορείς των πληροφοριών στους νευρώνες.
Η κυτταροπλασματική πρωτεΐνη τουμπουλίνη που συνθέτει τους μικροσωληνίσκους είναι «η πιο διαδεδομένη ή άφθονη πρωτεΐνη σε ολόκληρο τον εγκέφαλο», δήλωσε ο Χάμεροφ στην Epoch Times. Υποθέτει ότι οι μικροσωληνίσκοι είναι βασικοί συντελεστές της ανθρώπινης συνείδησης.
«Επειδή [όταν] κοιτάζεις μέσα στους νευρώνες, βλέπεις όλους αυτούς τους μικροσωληνίσκους και βρίσκονται σε ένα περιοδικό πλέγμα, το οποίο είναι ιδανικό για την επεξεργασία των πληροφοριών και για τις δονήσεις», δήλωσε ο Χάμεροφ.
Λόγω των ιδιοτήτων τους, οι μικροσωληνίσκοι λειτουργούν σαν κεραίες. Ο Χάμεροφ λέει ότι χρησιμεύουν ως «κβαντικές συσκευές» για τη μετάδοση της συνείδησης από μια κβαντική διάσταση.
Κβαντικές συσκευές
Ο Βρετανός φυσικός, μαθηματικός και βραβευμένος με Νόμπελ Σερ Ρότζερ Πένροουζ και ο Χάμεροφ ανέπτυξαν μία υποθετική θεωρία σύμφωνα με την οποία οι κβαντικές διεργασίες παράγουν συνείδηση.
Το κβάντο (quantum) αναφέρεται σε μικροσκοπικές μονάδες ενέργειας ή ύλης σε μικροσκοπικό επίπεδο. Τα μοναδικά χαρακτηριστικά της μπορούν να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε πολλά πράγματα που η τρέχουσα επιστήμη δεν μπορεί να εξηγήσει.
Με απλά λόγια, οι μικροσωληνίσκοι λειτουργούν ως γέφυρα μεταξύ του κβαντικού κόσμου και της συνείδησής μας. Παίρνουν κβαντικά σήματα, τα ενισχύουν, τα οργανώνουν και με κάποιο τρόπο, μέσω διαδικασιών που δεν κατανοούμε πλήρως, τα μετατρέπουν σε συναισθήματα, αντιλήψεις και σκέψεις που συνθέτουν τη συνειδητή μας επίγνωση.
Οι μικροσωληνίσκοι μπορούν να εξηγήσουν μπερδεμένα γεγονότα σχετικά με τον εγκέφαλο. Ο Χάμεροφ υποστηρίζει ότι οι εγκέφαλοι των ατόμων που γεννιούνται με υδροκέφαλο μπορούν να προσαρμοστούν, καθώς οι μικροσωληνίσκοι τους ελέγχουν τη νευροπλαστικότητα και αναδιοργανώνουν τον εγκεφαλικό ιστό τους.
«Έτσι, με την πάροδο του χρόνου, οι μικροσωληνίσκοι σε αυτόν τον εγκέφαλο προσαρμόζονται και αναδιατάσσονται για να διατηρήσουν τη συνείδηση και τη νόηση», δήλωσε.
Επομένως, σύμφωνα με τον Χάμεροφ, ο εγκέφαλός μας λειτουργεί σαν επεξεργαστής πληροφοριών, που λαμβάνει σήματα από το σύμπαν και τα διαμορφώνει σε συνείδηση.
Ο εγκέφαλος επεξεργάζεται πληροφορίες σε πολλαπλές κλίμακες, κάθε μία από τις οποίες δονείται σε διαφορετικές συχνότητες. Τα εγκεφαλικά κύματα ταλαντώνονται αργά στα 0,5-100 Hertz (Hz). Οι μεμονωμένοι νευρώνες πυροδοτούνται ταχύτερα στα 500-1000 Hz. Στο εσωτερικό των νευρώνων, οι μικροσωληνίσκοι δονούνται πολύ πιο γρήγορα, στην περιοχή των μεγαχέρτζ. Στην παραμικρή κβαντική κλίμακα, οι συχνότητες φτάνουν σε απίστευτα υψηλά επίπεδα, θεωρητικά έως και 10^43 Hz.
Σύμφωνα με τον νευροεπιστήμονα Χάμεροφ και τον νομπελίστα σερ Ρότζερ Πένροουζ, ο εγκέφαλός μας λειτουργεί ως επεξεργαστής πληροφοριών, λαμβάνοντας σήματα από το σύμπαν και διαμορφώνοντάς τα σε συνείδηση. Οι μικροσωληνίσκοι, οι πιο άφθονες πρωτεΐνες στους νευρώνες, μπορεί να λειτουργούν ως γέφυρα για τη συλλογή των κυμάτων από τον κβαντικό κόσμο στον εγκέφαλό μας. Μόλις γίνει η επεξεργασία τους στον εγκέφαλο, δημιουργείται η συνείδηση. (Γράφημα: The Epoch Times)
Και άλλοι επιστήμονες χρησιμοποιούν εναλλακτικές κβαντικές θεωρίες για να εξηγήσουν τις νοητικές δραστηριότητες. Μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Physical Review E δείχνει ότι οι δονήσεις σε μόρια λιπιδίων μέσα στο περίβλημα της μυελίνης μπορούν να δημιουργήσουν ζεύγη κβαντικά διαπλεκόμενων φωτονίων. Υποδηλώνει ότι αυτή η κβαντική διεμπλοκή μπορεί να βοηθήσει στο συγχρονισμό της εγκεφαλικής δραστηριότητας, παρέχοντας πληροφορίες για τη συνείδηση.
Μια κβαντική ορχήστρα
«Αντί για υπολογιστής απλών νευρώνων, ο εγκέφαλος είναι μια κβαντική ορχήστρα», περιέγραψε ο Χάμεροφ, «επειδή έχετε αντηχήσεις και αρμονία και λύσεις σε διαφορετικές συχνότητες, όπως συμβαίνει στη μουσική. Και [έτσι] νομίζω ότι η συνείδηση δεν είναι τόσο μία διαδικασία υπολογισμού, αλλά μάλλον κάτι σαν μουσική.»
Η επιστήμη πάντα εξελίσσεται. Η μελέτη της συνείδησης εξακολουθεί να είναι ένας τομέας ενεργής έρευνας και συζήτησης στη νευροεπιστήμη και τη φιλοσοφία.
Ωστόσο, κάθε νέα ανακάλυψη ανοίγει νέες δυνατότητες. Καθώς συνεχίζουμε να εξερευνούμε αυτά τα μυστήρια, ας παραμείνουμε περίεργοι και ανοιχτόμυαλοι.
Επιστήμονες ενδέχεται να εντόπισαν τις ισχυρότερες μέχρι στιγμής ενδείξεις για πιθανή ύπαρξη ζωής σε έναν απομακρυσμένο πλανήτη, 2,6 φορές μεγαλύτερο από τη Γη.
Ερευνητές του Ινστιτούτου Αστρονομίας του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, χρησιμοποιώντας το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb (James Webb Space Telescope – JWST) της NASA, ανίχνευσαν δύο αέρια στην ατμόσφαιρα του πλανήτη, τα οποία στη Γη παράγονται αποκλειστικά από ζωντανούς οργανισμούς — κυρίως από μικροβιακή ζωή, όπως τα θαλάσσια φυτοπλαγκτόν, ένας τύπος μικροσκοπικών φυκιών.
Η άφθονη παρουσία διμεθυλοσουλφιδίου (DMS) και διμεθυλοδισουλφιδίου (DMDS) υποδηλώνει ότι ο πλανήτης K2-18b μπορεί να βρίθει από μικροβιακή ζωή, σύμφωνα με τους επιστήμονες.
Η ανακάλυψη αυτών των δύο αερίων αποτελεί ισχυρή ένδειξη βιολογικών διεργασιών στον ωκεανόσφαιρο αυτόν πλανήτη, αλλά δεν συνιστά από μόνη της απόδειξη ύπαρξης ζωής. Παρ’ όλα αυτά, οι ερευνητές εξέφρασαν τον ενθουσιασμό τους για το εύρημα. «Πρόκειται για μια καίρια στιγμή στην αναζήτηση ζωής πέρα από το ηλιακό μας σύστημα. Αποδείξαμε ότι είναι εφικτό να εντοπίσουμε βιοϋπογραφές σε δυνητικά κατοικήσιμους πλανήτες με τις τρέχουσες τεχνολογικές δυνατότητες», δήλωσε ο αστροφυσικός Νίκκου Μαντουσούνταν, επικεφαλής της μελέτης που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση Astrophysical Journal Letters.
Προηγούμενες παρατηρήσεις του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble είχαν εντοπίσει υδρατμούς στον K2-18b, γεγονός που τον κατέταξε υψηλά στη λίστα των πλανητών προς παρατήρηση από το James Webb, μετά την εκτόξευσή του τον Δεκέμβριο του 2021.
Τα πρώτα ευρήματα του James Webb εντόπισαν μεθάνιο και διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα του K2-18b — η πρώτη φορά που μοριακές ενώσεις βασισμένες στον άνθρακα εντοπίζονται στην ατμόσφαιρα πλανήτη που βρίσκεται εντός της «κατοικήσιμης ζώνης» ενός άστρου, δηλαδή σε απόσταση που επιτρέπει την ύπαρξη νερού στην επιφάνεια ενός πλανήτη. Οι παρατηρήσεις αυτές υποδεικνύουν ότι ο K2-18b είναι ένας υκεάνιος πλανήτης — ένας πλανήτης με αποκλειστικά υδάτινη επιφάνεια και ατμόσφαιρα πλούσια σε υδρογόνο. «Το μόνο σενάριο που εξηγεί όλα τα έως τώρα δεδομένα του James Webb, τόσο τα παλαιότερα όσο και τα πρόσφατα, είναι εκείνο σύμφωνα με το οποίο ο K2-18b είναι ένας υκεάνιος κόσμος γεμάτος ζωή», δήλωσε ο Μαντουσούνταν.
Ο K2-18b περιφέρεται γύρω από έναν ερυθρό νάνο, μικρότερο και λιγότερο φωτεινό από τον Ήλιο, και βρίσκεται στον αστερισμό του Λέοντα, σε απόσταση περίπου 124 ετών φωτός από τη Γη — δηλαδή 1.175 τρισεκατομμύρια χιλιόμετρα. Ως εκ τούτου, η ποσότητα φωτός που ανακλάται από τον πλανήτη και φτάνει σε εμάς είναι εξαιρετικά μικρή.
Εικονογράφηση που αποτυπώνει το πώς θα μπορούσε να μοιάζει ο εξωπλανήτης K2-18b με βάση τα υπάρχοντα δεδομένα. Η εικόνα κυκλοφόρησε στις 11 Σεπτεμβρίου 2023. (NASA, CSA, ESA, J. Olmsted (STScI), Science: N. Madhusudhan Cambridge University/Δωρεά μέσω Reuters)
Αν επιβεβαιωθούν τα διαθέσιμα ευρήματα, η ανακάλυψη ενδέχεται να φέρει τους επιστήμονες ένα βήμα πιο κοντά στην ανακάλυψη εξωγήινης ζωής. «Μιλάμε για μικροβιακή ζωή, ενδεχομένως παρόμοια με εκείνη που παρατηρούμε στους ωκεανούς της Γης», είπε ο Μαντουσούνταν. Σε ερώτηση για την πιθανότητα ύπαρξης πολυκύτταρων οργανισμών ή και νοήμονος ζωής, ο ίδιος απάντησε: «Δεν μπορούμε να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα στο παρόν στάδιο. Η βασική υπόθεση αφορά απλή μικροβιακή ζωή.»
Περισσότερη δουλειά στο μέλλον
Οι παρατηρήσεις του JWST επιβεβαιώνουν κατά 99,7% την παρουσία των δύο μορίων, δηλαδή υπάρχει πιθανότητα 0,3% να πρόκειται για στατιστικό λάθος.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, εκείνο που είναι πραγματικά αξιοσημείωτο είναι η εξαιρετικά υψηλή συγκέντρωση αυτών των αερίων — πάνω από 10 μέρη ανά εκατομμύριο κατ’ όγκο. «Αυτό είναι χιλιάδες φορές υψηλότερο από τις συγκεντρώσεις τους στην ατμόσφαιρα της Γης και δεν μπορεί να εξηγηθεί χωρίς βιολογική δραστηριότητα, βάσει της υπάρχουσας γνώσης», δήλωσε ο Μαντουσούνταν.
Σύμφωνα με τον ίδιο, το επόμενο βήμα είναι η επανάληψη των παρατηρήσεων πολλές φορές, ώστε η πιθανότητα στατιστικού λάθους να μειωθεί στο 0,0001%, δηλαδή σε μία στο εκατομμύριο. Έπειτα, θα χρειαστούν περισσότερες θεωρητικές και πειραματικές μελέτες, προκειμένου να διαπιστωθεί αν το DMS ή το DMDS θα μπορούσαν να παραχθούν από έναν άγνωστο, μη βιολογικό μηχανισμό στην ατμόσφαιρα του K2-18b. «Πρέπει να μείνουμε ανοιχτοί και να εξετάσουμε όλες τις πιθανότητες», υπογράμμισε ο Μαντουσούνταν.
«Τα πλούσια δεδομένα από τον K2-18b τον καθιστούν έναν δελεαστικό κόσμο», δήλωσε ο Κρίστοφερ Γκλάιν, επικεφαλής επιστήμονας στη Διεύθυνση Διαστημικών Επιστημών του Νοτιοδυτικού Ερευνητικού Ινστιτούτου του Τέξας. «Αυτά τα τελευταία δεδομένα αποτελούν πολύτιμη συμβολή στην κατανόησή μας. Παρ’ όλα αυτά, πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί και να εξετάσουμε τα δεδομένα με τη μέγιστη αυστηρότητα. Ανυπομονώ να δω και άλλες, ανεξάρτητες αναλύσεις των δεδομένων να ξεκινούν ακόμη και από την επόμενη εβδομάδα.»
Αν και ο Μαντουσούνταν δήλωσε ότι η ανακάλυψη ζωής είναι το «Άγιο Δισκοπότηρο» της έρευνας για εξωπλανήτες, τόνισε ότι τα ευρήματα δεν αποδεικνύουν οριστικά ότι τα δύο αέρια παράγονται από ζωή. «Δεν είναι προς όφελος κανενός να ισχυριστεί πρόωρα ότι ανιχνεύσαμε ζωή», κατέληξε.
