Ο τρύγος έχει ξεκινήσει εδώ και λίγο καιρό κι έτσι στην αγορά βρίσκουμε όλα τα ανάλογα καλούδια – σταφύλια, μούστο, πετιμέζι – για τις κλασικές, παραδοσιακές λιχουδιές της εποχής: μουστοκούλουρα, μουσταλευριά, πετ(ι)μεζόπιτες. Αυτές ακριβώς τις συνταγές θα σας δώσω, αλλά σας έχω και μια έκπληξη: Πώς να φτιάξετε πετιμέζι από μούστο, στο σπίτι! Πιστέψτε με, είναι παιχνιδάκι και απίστευτα πιο οικονομικό!
Μούστος και πετιμέζι
(για 1 λίτρο πετιμέζι υπολογίστε ότι θα χρειαστείτε 2 κιλά μούστο, δηλαδή πάνω από 3 κιλά σταφύλια της αρεσκείας σας)
1. Αγοράζετε σταφύλια ώριμα και γερά, όποιας ποικιλίας θέλετε, με ή χωρίς κουκούτσια. Τα πλένετε πολύ καλά και τα αφήνετε να στραγγίξουν Μετά κόβετε τις ρώγες μία-μία και τις σκουπίζετε να στεγνώσουν τελείως.
2. Καλό είναι να χρησιμοποιήσετε μεγάλη ποσότητα γιατί θα μείνει λίγη ποσότητα χυμού μετά το στύψιμο των σταφυλιών και ακόμα πιο λίγη μετά το βράσιμο!
3. Βάζετε τα σταφύλια σε δόσεις, σε ένα μεγάλο σουρωτήρι ψιλό (σήτα) και πιέζετε τις ρώγες με τις γροθιές σας ή με ένα βαρύ και χοντρό γουδοχέρι ή με άλλο βάρος, ώστε οι ρώγες να λιώσουν και να πέσει από το σουρωτήρι ο χυμός, χωρίς φλούδες, μικρά κοτσανάκια και κουκούτσια (αν υπάρχουν). Δεν χρησιμοποιείτε μπλέντερ ή μούλτι γιατί δεν πρέπει να κρατήσετε φλούδες και κουκούτσια.
4. Σουρώνετε το ζωμό από τουλπάνι, πιέζοντας και στύβοντας καλά, μέσα σε μια μεγάλη κατσαρόλα.
5. Αυτός ο σουρωμένος χυμός είναι ο μούστος. Αν θέλετε να φτιάξετε μουσταλευριά, μουστοκούλουρα ή άλλο γλυκό με μούστο τον χρησιμοποιείτε όπως είναι, τώρα. Αν όχι, συνεχίζετε τη διαδικασία για να προχωρήσετε και να φτιάξετε το πετιμέζι.
6. Ρίχνετε αμέσως το μούστο σε μια μεγάλη κατσαρόλα. ΔΕΝ ΤΟΝ ΑΦΗΝΕΤΕ ΓΙΑ ΑΛΛΗ ΜΕΡΑ Ή ΑΡΓΟΤΕΡΑ ΓΙΑΤΙ Ο ΜΟΥΣΤΟΣ ΟΣΟ ΜΕΝΕΙ ΖΥΜΩΝΕΤΑΙ ΚΑΙ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΠΕΤΙΜΕΖΙ.
7. Βάζετε την κατσαρόλα σε μέτρια προς χαμηλή φωτιά. Όταν αρχίσει να βγαίνει αφρός ξαφρίζετε προσεκτικά. Συνεχίζετε το βράσιμο και το ξάφρισμα για όσο βγαίνει αφρός.
8. Το πετιμέζι θα είναι έτοιμο σε περίπου 50 λεπτά με 1 ώρα, όταν θα έχει αποκτήσει σκούρο χρώμα σαν της καραμέλας αν και μπορεί να είναι πιο ανοιχτόχρωμο, ανάλογα με το σταφύλι. Ένα σημάδι ότι είναι έτοιμο είναι ότι αρχίζει και σχηματίζει πολλές φουσκάλες στην επιφάνεια.
9. Η υφή του θα είναι σαν του σιροπιού ή σαν αραιωμένο μέλι, δηλαδή πυκνό αλλά ρευστό. Μην το παραβράσετε γιατί θα πήξει.
10. Αποσύρετε από τη φωτιά και αφήνετε το πετιμέζι να κρυώσει τελείως μέσα στην κατσαρόλα. Το μοιράζετε σε μπουκάλια, στεγνά και πολύ καθαρά. Το φυλάτε σε μέρος σκοτεινό και δροσερό.
Μουστοκούλουρα με πετιμέζι ή μούστο
Προετοιμασία: 30΄
Ψήσιμο: 20΄
Υλικά για 30 κομμάτια
• 250 γρ. αγελαδινό βούτυρο (ή μαργαρίνη)
• 2 κρόκοι αυγών
• 150 γρ. ζάχαρη
• 250 γρ. πετιμέζι • 250 γρ. νερό ή μούστο 500γρ• 10 γρ. κανέλα, σε σκόνη
• 1.200 γρ. αλεύρι για όλες τις χρήσεις
• 10 γρ. μπέικιν πάουντερ
Εκτέλεση
Σε ένα μεγάλο μπολ (ή σε μια λεκάνη), βάζω το μαλακωμένο βούτυρο, τους κρόκους αυγών, τη ζάχαρη, το πετιμέζι (ή τον μούστο), το νερό και την κανέλα και ανακατεύω πολύ καλά με το σύρμα, μέχρι να ενωθούν τα υλικά σε ένα λείο μείγμα. Προσθέτω πασπαλιστά το αλεύρι και το μπέικιν πάουντερ, σε δόσεις, ανακατεύοντας καλά με το σύρμα μετά από κάθε προσθήκη.
Όσο προσθέτω αλεύρι το μείγμα θα σφίγγει και θα το ανακατεύω πλέον με τα χέρια μου, μέχρι να φτιάξω ένα ελαστικό ζυμάρι με λαδωμένη υφή.
Το κόβω σε κομμάτια βάρους περίπου 50 γρ., τα οποία πλάθω σε χοντρά στρογγυλά κουλούρια, δηλαδή στο κλασικό σχήμα του μουστοκούλουρου.
Προθερμαίνω το φούρνο στους 190ºC.
Στρώνω ένα μεγάλο ταψί (ή μια λαμαρίνα φούρνου) με αντικολλητικό χαρτί ψησίματος και αραδιάζω εκεί τα μουστοκούλουρα, αφήνοντας μεταξύ τους περίπου 2 εκ. απόσταση.
Σκεπάζω το ταψί με ένα άλλο ταψί (χωρίς να ακουμπά στα κουλούρια) και το βάζω στο μεσαίο ράφι του φούρνου. Έτσι, τα μουστοκούλουρα θα μείνουν ελαστικά και μαλακά. Αν τα θέλω τραγανά, δεν τα σκεπάζω με το ταψί.
Ψήνω τα μουστοκούλουρα για περίπου 20 λεπτά και τα αφήνω να κρυώσουν επάνω σε μια σχάρα.
Κέικ μούστου ή μουστόπιτα
Η συνταγή είναι της vasiliki ver, με μικρές παρεμβάσεις της Theodora_Captain. Η αυθεντική συνταγή περιέχει 1 φλυτζάνι ζάχαρη, ενώ η παραλλαγή της μόνο λίγες κουταλιές μέλι για να έχει μόνο τη γλύκα του μούστου και της σταφίδας. Είναι ένα ιδιαίτερο, νόστιμο κέικ σαν σταφιδόψωμο! Πασπάλισα με σουσάμι.
Υλικά
3 φλυτζάνια αλεύρι ολικής άλεσης
1 φακελάκι μπέικιν πάουντερ
1,5 φλυτζάνια μούστο
1/2 φλυτζάνι μέλι
1/2 φλυτζάνι σπορέλαιο
1/2 φλυτζάνι σταφίδες μουλιασμένες σε 2-3 κουταλιές κονιάκ
1 φλυτζάνι σόδα (που πίνουμε)
1 βανίλια
1 πρέζα αλάτι
1 κουταλάκι κανέλα
1/2 κουταλάκι γαρύφαλλο
1 πορτοκάλι το ξύσμα από
2 κουταλιές καστανή ζάχαρη για την κρούστα
Σουσάμι και κανέλα για την κρούστα
Εκτέλεση
Σε μπολ ανακατεύουμε το λάδι, το μέλι, το μούστο, τη σόδα, το ξύσμα πορτοκαλιού και ανακατεύουμε με το σύρμα.
Κοσκινίζουμε το αλεύρι μαζί με το μπέικιν πάουντερ. Προσθέτουμε την κανέλα, το γαρύφαλλο, τη βανίλια και το αλάτι.
Ενσωματώνουμε το μείγμα του αλευριού στο υγρό μείγμα και, αν χρειαστεί, προσθέτουμε λίγο αλεύρι ακόμη μέχρι να γίνει η υφή του σαν του κέικ.
Τέλος, βάζουμε και τις σταφίδες μαζί με το κονιάκ στο οποίο τις μουλιάσαμε και ανακατεύουμε.
Λαδώνουμε και αλευρώνουμε το ταψάκι μας και στρώνουμε τη ζύμη.
Πασπαλίζουμε με το σουσάμι, την κανέλα και την καστανή ζάχαρη.
Ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στους 170 βαθμούς για 1 ώρα περίπου. Στα 45-50 λεπτά δοκιμάζουμε με το μαχαίρι και, αν χρειαστεί, συνεχίζουμε το ψήσιμο.
Στο νησί Σικόκου της Ιαπωνίας, σε ένα φωτεινό εργαστήριο, ειδικευμένες τεχνίτριες δημιουργούν με κόπο μοναδικά σχέδια σε σκληρές μπάλες γνωστές ως τεμάρι.
Η ιδιαίτερη τεχνική κατασκευής και κεντήματος που χρησιμοποιούν για τη δημιουργία των σχεδίων είναι κινεζικής καταγωγής και εισήχθη στην Ιαπωνία περίπου τον 7ο αιώνα. Τα πρώτα τεμάρι ήταν παιχνίδια για παιδιά, αλλά σήμερα έχουν εξελιχθεί σε περίτεχνα έργα τέχνης μεγάλης αξίας, τα οποία παράγονται και φυλάσσονται ως πολύτιμα αντικείμενα.
Στα ιαπωνικά, τεμάρι σημαίνει «μπάλα χειρός», αλλά είναι πιθανόν η ονομασία να προήλθε από τη λέξη κεμάρι που σημαίνει «κλωτσιά μπάλας». Η δημοτικότητά τους διήρκεσε πολλούς αιώνες και το παιχνίδι εξελίχθηκε και διαδόθηκε.
Αρχικά, μόνο οι ευγενείς έπαιζαν με τα τεμάρι, τα οποία κατασκευάζονταν από τα απομεινάρια των παλιών κιμονό, που ράβονταν μεταξύ τους με μεταξωτή κλωστή. Με την πάροδο του χρόνου, η λειτουργική ραφή έγινε διακοσμητική, ώσπου τελικά οι μπάλες εξελίχθηκαν σε έργα τέχνης γεμάτα με όμορφα κεντημένα σχέδια.
Κάθε περιοχή της Ιαπωνίας ανέπτυξε τις δικές της μεθόδους δημιουργίας τεμάρι. Η Έικο Αράκι, δεξιοτέχνις του τεμάρι, που έχει διατηρήσει τις παραδόσεις του νησιού Σικόκου, λέει: «Η ιστορία του τεμάρι πηγαίνει πίσω περισσότερο από χίλια χρόνια. Είναι μέρος του αρχαίου πολιτισμού της Ιαπωνίας. Τα τεμάρι από την επαρχία Καγκάουα, γνωστά ως σανούκι-καγκάρι, άρχισαν να παράγονται κατά την περίοδο Έντο (1603-1868).»
Τα τεμάρι είναι αποκλειστικά χειροποίητα. Ο Τομόε Μιζομπούτσι, δάσκαλος του τεμάρι, εξηγεί:
«Το πιο δύσκολο κομμάτι είναι να δημιουργήσεις τον πυρήνα της μπάλας. Φτιάχνεται από φλοιούς ρυζιού και λεπτό χαρτί και στη συνέχεια τυλίγεται με κλωστές. Ακόμα και μετά από χρόνια εξάσκησης, δεν γίνεται πάντα τέλεια.»
«Το τεμάρι είναι ένας τρόπος να δείξετε στους ανθρώπους ότι τα όμορφα πράγματα μπορούν να δημιουργηθούν μόνο με το χέρι.»
Μετά την προετοιμασία της βάσης, τοποθετούνται πάνω της οι κλωστές σήμανσης, δημιουργώντας ένα εφέ σφαίρας. Στη συνέχεια, οι τεχνίτες ξεκινούν μια μακρά διαδικασία κεντήματος των μοτίβων. Η κατασκευή μίας μπάλας μπορεί να διαρκέσει αρκετές εβδομάδες ή και μήνες ακόμα, αναλόγως την πολυπλοκότητα του σχεδίου.
Για τα τεμάρι χρησιμοποιούνται βαμβακερές κλωστές, οι οποίες βάφονται με φυσικές φυτικές βαφές, δημιουργώντας μια παλέτα 140 αποχρώσεων. Το κέντημα πάνω σε μια σκληρή μπάλα απαιτεί εντατική εργασία, ενώ για να αποκτήσει κανείς δεξιοτεχνία χρειάζονται έως και δέκα χρόνια πρακτικής.
«Όταν ξεπεραστούν οι πρώτες δυσκολίες της κατασκευής και αρχίζουν οι άνθρωποι να απολαμβάνουν τη διαδικασία, μένουν στη βιοτεχνία για μεγάλο χρονικό διάστημα», λέει η Έικο Αράκι.
Ορισμένα τεμάρι με περίπλοκα μοτίβα μπορεί να κοστίζουν εκατοντάδες δολάρια, αλλά υπάρχουν και πιο προσιτές παραλλαγές που κυμαίνονται από $10 έως $40. Τα μικρά τεμάρι μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως διακοσμητικά για την Πρωτοχρονιά, ενώ κάποιοι τεχνίτες προσθέτουν αρωματικά βότανα.
«Τα τεμάρι είναι ένας τρόπος να δείξεις στους ανθρώπους ότι τα πιο όμορφα πράγματα μπορούν να δημιουργηθούν μόνο με το χέρι», δηλώνει η Έικο Αράκι.
Οι παραδοσιακές κινεζικές πολεμικές τέχνες έχουν μακρά ιστορία. Περνούσαν από δάσκαλο σε μαθητή για χιλιάδες χρόνια, μέχρι που η Πολιτιστική Επανάσταση του Μάο στην Κίνα κατέστρεψε πλήθος γνώσεων και φορέων των αρχαίων παραδόσεων.
Το NTD TV (New Tang Dynasty Television) είναι ένα παγκόσμιο τηλεοπτικό δίκτυο με έδρα τη Νέα Υόρκη που ιδρύθηκε από Κινέζους που βρήκαν άσυλο στις ΗΠΑ, διαφεύγοντας από τις διώξεις που λαμβάνουν χώρα στη σημερινή Κίνα. Το όνομά του – Νέα Δυναστεία Τανγκ – παραπέμπει σε μία περίοδο της Κίνας, που θεωρείται από τις ανώτερες στην ιστορία της.
Με στόχο την αναβίωση των παραδόσεων του κινεζικού πολιτισμού, ξεκίνησε το NTD τη διοργάνωση του Διεθνούς Διαγωνισμού Παραδοσιακών Κινεζικών Πολεμικών Τεχνών. Στον φετινό διαγωνισμό, ο οποίος έλαβε χώρα από τις 30 Αυγούστου έως τις 2 Σεπτεμβρίου, στο Νιου Τζέρσεϋ, συμμετείχαν 91 αθλητές από 10 χώρες.
Για τον πρόεδρο του διαγωνισμού, Λι Γιούφου (Li Yufu), η ουσία των πολεμικών τεχνών βρίσκεται όχι τόσο στις κινήσεις όσο στην πνευματική κατάσταση του ασκούμενου: «Η πολεμική αρετή είναι να προστατεύεις τους αθώους και τους καλούς, και να σταματάς το κακό».
Σύμφωνα με τους κριτές του διαγωνισμού, πολλοί επίλεκτοι αθλητές γνωρίζουν ότι οι απαιτήσεις των πολεμικών τεχνών ξεπερνούν το σωματικό επίπεδο και ότι καθοριστική για την πρόοδό τους είναι η εσωτερική τους κατάσταση. Δηλαδή, μόνο δίνοντας προτεραιότητα στην αρετή, βελτιώνοντας παράλληλα τις κινήσεις τους, μπορούν να ανακτήσουν ό,τι έχει χαθεί.
Σε αντίθεση με τον αθλητισμό, στις πολεμικές τέχνες η πρόκληση βλάβης στον αντίπαλο είναι μία υπαρκτή πιθανότητα και αυτό επιφορτίζει με επιπλέον ευθύνες τους αθλητές του είδους. Έτσι, το ηθικό στοιχείο έχει εξέχοντα ρόλο σε αυτές.
Στις παραδοσιακές πολεμικές τέχνες, υπάρχει ένας κώδικας συμπεριφοράς που πρέπει να ακολουθεί κάθε ασκούμενος. Στο παρελθόν, λένε οι κριτές του διαγωνισμού, οι δάσκαλοι δεν δίδασκαν έναν μαθητή που δεν ήταν ενάρετος.
«Αν διδάσκεις πολεμικές τέχνες χωρίς να απαιτείς αρετή, δεν ενσταλάζεις απλώς τη βία;» ρωτά ο Λι Γιούφου.
Ο πρόεδρος της κριτικής επιτροπής, Λι Γιούφου, του 8ου Διεθνούς Διαγωνισμού Κινεζικών Πολεμικών Τεχνών του NTD. Ουώλντγουικ, Νιου Τζέρσεϋ (ΗΠΑ), 30 Αυγούστου 2024. (Σαμίρα Μπουάου/The Epoch Times)
Αποκαθιστώντας τη χαμένη τέχνη της πολεμικής αρετής
Ο Λι γεννήθηκε πριν από την Πολιτιστική Επανάσταση, μια εποχή που οι Κινέζοι ασκούμενοι πολεμικών τεχνών μπορούσαν να εκτελέσουν φαινομενικά ακατόρθωτα πράγματα, αψηφώντας τους φυσικούς νόμους. Το δικό του ενδιαφέρον για τις πολεμικές τέχνες ανέκυψε όταν είδε ένα στέλεχος του κόμματος να χτυπά ηλικιωμένους και αδύναμους. Το αίσθημα της δικαιοσύνης μέσα του τον ενέπνευσε να προσπαθήσει να γίνει πιο δυνατός, αλλά οι πολεμικές τεχνικές που άρχισε να μαθαίνει δεν εμπεριείχαν πολεμική αρετή. Η οικογένειά του τον παρακάλεσε να σταματήσει για να μην κάνει κακό σε κανέναν και εκείνος συμφώνησε.
Σε ηλικία 16 ετών, ο Λι συνάντησε κάποιον που ασκούσε παραδοσιακές πολεμικές τέχνες, ο οποίος συμφώνησε να τον πάρει για μαθητή του. Έτσι, μπόρεσε να μάθει και εξάσκησε για 60 χρόνια τις παραδοσιακές κινεζικές πολεμικές τέχνες, συνεχίζοντας να τις υποστηρίζει μέχρι σήμερα.
Με λύπη του διαπίστωσε, κάποια στιγμή, ότι οι παραδοσιακές κινεζικές πολεμικές τέχνες είχαν σχεδόν χαθεί στον κόσμο. Ήταν αποκαρδιωτικό, ομολογεί. Γενιά μετά τη γενιά, είδε πολλούς παλιούς δασκάλους να περνούν. Μερικοί δεν μπόρεσαν να μεταδώσουν αυτό που γνώριζαν σε έναν αφοσιωμένο μαθητή, ενώ άλλοι έκαναν τους μαθητές τους να εγκαταλείψουν εντελώς τις πολεμικές τέχνες.
«Για παράδειγμα, είδα τη μια γενιά μετά την άλλη να χάνει το τάι τσι τσουάν (taijiquan)», λέει. «Τώρα δεν έχει μείνει κανένας που να εξασκεί το αυθεντικό, παραδοσιακό στυλ και σταδιακά το απέκλεισαν από τους διαγωνισμούς. Στην αρχική του μορφή, το τάι τσι τσουάν δεν μπορεί να ονομαστεί μορφή μάχης, επειδή ο δάσκαλος του τάι τσι τσουάν δεν μπορεί να αγγιχτεί. Δεν μπορείς να τον πιάσεις, πόσο μάλλον να τον πολεμήσεις.»
Αλλά όσο περνάει ο καιρός, μερικοί άνθρωποι κατακτούν επιφανειακά τις κινήσεις και μετά, αγνοώντας τον κώδικα συμπεριφοράς που πρέπει να ακολουθεί ο ασκούμενος αυτής της πολεμικής τέχνης, χρησιμοποιούν τη φόρμα για να νικήσουν τους άλλους, να διαγωνιστούν, να επιδειχθούν. Το λάθος κίνητρο χαλάει τη φόρμα και το πρωτότυπο στυλ δεν μπορεί πλέον να βρεθεί σήμερα, προσθέτει ο Λι.
Γύρω στο 2008, ο Λι πρότεινε σε μερικούς συναδέλφους του στην Ταϊβάν να οργανώσουν μια εκδήλωση για την αναβίωση των παραδοσιακών πολεμικών τεχνών. Αλλά ένα τέτοιο εγχείρημα υπερέβαινε τις δυνατότητες εκείνων των δασκάλων, οι οποίοι μετά από ώριμη σκέψη απέρριψαν την πρότασή του, λέγοντας ότι ήταν πολύ δύσκολο.
«Εγώ θα το κάνω», απάντησε ο Λι.
Με αφορμή, λοιπόν, τη διοργάνωση του Διεθνούς Διαγωνισμού Παραδοσιακών Κινεζικών Πολεμικών Τεχνών, ξεκίνησε η συνεργασία του με το NTD, έχοντας ως αποστολή την αναζωογόνηση των παραδοσιακών κινεζικών πολεμικών τεχνών. Εδώ και 16 χρόνια, ο διαγωνισμός αποτελεί τον συνδετικό κρίκο μίας μικρής κοινότητας πολεμικών τεχνών από όλο τον κόσμο, που έχει επιλέξει να ακολουθήσει τον δρόμο της παράδοσης, προσπαθώντας να αποκαταστήσει ό,τι είχε χαθεί.
Βλέπει σημάδια τέτοιας αναβίωσης;
«Αυτή είναι μόνο η αρχή», απαντά ο Λι.
Προθέρμανση των συμμετεχόντων στον 8ο Διεθνή Διαγωνισμό Κινεζικών Πολεμικών Τεχνών του NTD. Νιου Τζέρσεϋ (ΗΠΑ), 30 Αυγούστου 2024. (Σαμίρα Μπουάου/The Epoch Times)
Η Αλίνα Τζιν (Alina Jin), που αγωνίζεται στο στυλ Γροθιά Λωτού (Lotus Fist) και στην κατηγορία όπλων με ραβδί, πιστεύει ότι η πολεμική αρετή είναι η ουσία των πολεμικών τεχνών.
«Ο στόχος είναι να σταματήσουν τη βία και να σταματήσουν τη μάχη με έναν καλλιτεχνικό, ισχυρό και ηθικό τρόπο», λέει η Αλίνα, φοιτήτρια στο Κολέγιο Φουσίν, μία νέα σχολή με αποστολή την αναβίωση των παραδοσιακών κινεζικών πολεμικών τεχνών.
Στη σχολή, οι δάσκαλοι διδάσκουν τις παραδοσιακές κινεζικές πολεμικές τέχνες και πολιτισμό σε όποιον θέλει να τα μάθει, προσθέτει.
«Η κουλτούρα υφαίνεται από όσα διδάσκονται στα μαθήματα πολεμικών τεχνών, ενώ παρακολουθούμε και διαλέξεις. Μελετάμε την ιστορία και τους θρύλους, μαθαίνουμε από αυτές τις ιστορίες… και αυτό προέρχεται επίσης από ορισμένες κινήσεις στις φόρμες. Υπάρχει μια ιστορία πίσω από κάθε φόρμα, μια ηθική αξία πίσω από μία άλλη φόρμα, μια θεϊκή κουλτούρα πίσω από τις κινήσεις κάθε φόρμας. Αυτό αποτελεί σημαντικό μέρος της τέχνης και αυτό που της προσδίδει πνευματικότητα, αρμονία και ισορροπία.»
Ο Τόμας Γουάνγκ, ο οποίος επίσης αγωνίζεται στο στυλ Γροθιά Λωτού, είπε ότι άρχισε να εκπαιδεύεται στις σύγχρονες πολεμικές τέχνες, με ειδίκευση στα ενωμένα ξύλα (nunchaku). Όμως μετά από αρκετά χρόνια εξάσκησης, συνειδητοποίησε ότι χωρίς να αναπτύξει την «καρδιά» των πολεμικών τεχνών, απλώς μάθαινε πολεμικές κινήσεις. Τότε ήταν που έμαθε για τις παραδοσιακές πολεμικές τέχνες και την πολεμική αρετή, από κάποιον που σχετιζόταν με τον διαγωνισμό του NTD.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η αποδοχή της φιλοσοφίας της «προστασίας των αθώων και της αναστολής του κακού» ως οδηγού της πολεμικής του τέχνης άλλαξε τα πάντα για αυτόν.
«Μετά την εξάσκηση σε πραγματικές, παραδοσιακές πολεμικές τέχνες, βελτιώθηκα από κάθε άποψη. Είμαι βαθιά ευγνώμων σε όσους στηρίζουν αυτόν τον διαγωνισμό.»
Μόνο παραδοσιακά στυλ
Ο διαγωνισμός χωρίζεται στις κατηγορίες άοπλων, όπλων και «Γροθιά του Νότου» («Southern Fist»), ενηλίκων και εφήβων (από 8 έως 18 ετών), ανδρών και γυναικών. Δεν περιλαμβάνονται τα μοντέρνα στυλ.
Η κατηγορία όπλων περιλαμβάνει το ξίφος, το σπαθί, το δόρυ και το ραβδί. Η κατηγορία άοπλων περιλαμβάνει στυλ όπως τα Μακριά Γροθιά, Μιεν τσουάν, Τονγκ Μπέι, Μάντις, Φάνζι Τσουάν και Μπα Τσι Τσουάν. Περιλαμβάνονται τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά στυλ.
Τα εσωτερικά στυλ τονίζουν τη ροή της ενέργειας και τις νοητικές διεργασίες που οδηγούν στη σωματική κίνηση, ενώ οι εξωτερικές πειθαρχίες ξεκινούν από έξω, με τον έλεγχο των μυών, και προχωρούν προς τα μέσα.
Οι αγωνιζόμενοι εκτελούν ασκήσεις δύο ή τριών λεπτών, που αποδεικνύουν το εύρος της τεχνικής τους.
Γεννήθηκα στην Αθήνα. Κατάγομαι από την Αιτωλοακαρνανία. Τα ακούσματά μου ήταν δημοτικά στεριανά καθώς και Ρεμπέτικα. Έμαθα σαντούρι από τον Αριστείδη Μόσχο και την Αγγελίνα Τκάτσιεβα, επίσης στην Αθήνα. Το σαντούρι για πολλά χρόνια ήταν η μεγάλη μου αγάπη. Έχω παίξει με τους παλαιούς οργανοπαίχτες και τραγουδιστές, όπως τον Γιάννη Βασιλόπουλο, τον Γιώργο Κόρο, τον Χρήστο Ζώτο, το Νίκο Σαραγούδα, την Τασία Βέρρα, τη Σοφία Κολλητήρη… Όπως αγαπώ τα δημοτικά τραγούδια της στεριάς, αγαπάω όλα τα είδη της μουσικής μας παράδοσης, καθώς και το σμυρνέικο ρεμπέτικο είδος.»
Με αυτά τα λόγια συστήνεται η Αρετή Κετιμέ, γνωστή και αγαπημένη μουσικός με μακρά πορεία στο παραδοσιακό τραγούδι, η οποία φιλοξενείται την Τετάρτη 25 Σεπτεμβρίου στον κήπο του Μουσείου Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων «Φοίβος Ανωγειανάκης», στην Πλάκα, στο πλαίσιο του κύκλου δράσεων «Μουσικά χωριά στην πόλη – Ζωντανή μουσική κληρονομιά στον αστικό χώρο» (2024-2025).
Μέσα από αυτή τη σειρά των εκδηλώσεων, το Μουσείο στρέφει το ενδιαφέρον του στον πολιτισμό της καθημερινότητας στην πόλη και επιδιώκει να φωτίσει μουσικές κοινότητες που δραστηριοποιούνται στις γειτονιές της και ασχολούνται ποικιλότροπα με την παραδοσιακή μουσική, χορεύοντας, τραγουδώντας, παίζοντας μουσική, γλεντώντας και δημιουργώντας κοινωνικούς δεσμούς. Πρόκειται για κοινότητες, φορείς της ζωντανής μουσικής κληρονομιάς, όπως μουσικοχορευτικοί, τοπικοί και άλλοι σύλλογοι ή μουσικά σχήματα που διακινούν και μεταδίδουν γνώση, μάθηση, μνήμη αλλά κυρίως το αίσθημα της από κοινού δημιουργίας και δράσης.
Παράλληλα, το Μουσείο επιδιώκει να φωτίσει τους τρόπους που οι άνθρωποι σε διάφορες γειτονιές της πόλης αναζητούν μέσα από την παραδοσιακή μουσική το αίσθημα του ανήκειν και της συνέχειας στο χρόνο, δημιουργούν σχέσεις και μοιράζονται κοινές αρχές και αξίες, τις οποίες με την πάροδο των χρόνων ενσωματώνουν στη δική τους ταυτότητα και πραγματικότητα.
Η συμμετοχή της Αρετής Κετιμέ εντάσσεται στον θεματικό κύκλο, που άνοιξε στις 27 Ιουνίου, με τίτλο: «Η άνοιξη της πολυφωνίας στις πόλεις».
Σχετικά με το Μουσείο
Οι γενικότεροι στόχοι του Μουσείου Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων – Κέντρου Εθνομουσικολογίας (ΜΕΛΜΟΦΑΚΕ) είναι:
α) Η φύλαξη, συντήρηση, καταγραφή, τεκμηρίωση, έρευνα, μελέτη, δημοσίευση και κυρίως η έκθεση και προβολή στο κοινό των φυλασσόμενων σε αυτό πολιτιστικών αγαθών.
β) Ο εμπλουτισμός των Συλλογών και των Αρχείων του με την αποδοχή δωρεών εκ μέρους φυσικών προσώπων, φορέων ή ιδρυμάτων, με προϊόντα κατασχέσεων, με αγορές από την Ελλάδα και το εξωτερικό και με πολιτιστικά αγαθά από όλη την Επικράτεια, σε συνεργασία με τις αρμόδιες Υπηρεσίες, Κεντρικές και Περιφερειακές της Γ.Δ.Α.Π.Κ. και της Γ.Δ.Α.Μ.Τ.Ε., καθώς και με κάθε άλλο νόμιμο τρόπο.
γ) Η προώθηση της εθνομουσικολογικής έρευνας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, με έμφαση στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιονατολικής Ευρώπης και της Μεσογείου.
δ) Η προβολή του Μουσείου στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, η διοργάνωση εκθέσεων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων και άλλων πολιτιστικών εκδηλώσεων, η πραγματοποίηση πάσης φύσεως εκδόσεων, η λειτουργία και ο εμπλουτισμός του οπτικοακουστικού και φωτογραφικού αρχείου και της Βιβλιοθήκης, η αναζήτηση χορηγιών.
ε) Η πρακτική άσκηση φοιτητών/σπουδαστών ΑΕΙ και ΤΕΙ, εφόσον δεν προκύπτει δαπάνη που θα βαρύνει το ΥΠ.ΠΟ.Α.
στ) Η συνεργασία και διευκόλυνση των μελετητών-ερευνητών.
Ο Louis A. Ruprecht Jr. είναι ο πρώτος κάτοχος της Έδρας Θρησκευτικών Σπουδών William M. Suttles στο Τμήμα Ανθρωπολογίας, καθώς και ο διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια. στην Ατλάντα της Τζόρτζια (ΗΠΑ). Το τελευταίο βιβλίο του καθηγητή Ρούπρεχτ είναι το Reach Without Grasping: Anne Carson’s Classical Desires (εκδ. Rowman and Littlefield, 2022). Επί του παρόντος εργάζεται πάνω σε ένα νέο βιβλιογραφικό σχέδιο με τον προσωρινό τίτλο The Renaissance Sappho: Fulvio Orsini’s Songs of Nine Illustrious Women (1568). Για το έργο του, τη μεταφορά των αρχαίων ιδεών στους σύγχρονους μελετητές μέσω του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Georgia State University, ο Δρ Ρούπρεχτ έχει λάβει το παράσημο του Τάγματος του Φοίνικα, διάσημο σε μορφή σταυρού από λευκό σμάλτο, και άργυρο ή χρυσό, που φέρει στο κέντρο του τον φοίνικα, σύμβολο της αναγέννησης του Ελληνικού έθνους.
Ο καθηγητής Ρούπρεχτ μίλησε στο Rethinking Greece* σχετικά με την έννοια του «κοσμοπολίτικου ελληνισμού», που χρησιμοποιείται στο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Τζόρτζια ως ένας τρόπος επαναπροσδιορισμού της ελληνικής εμπειρίας ως ένα ουσιαστικό κομμάτι της παγκόσμιας κληρονομιάς, που ανήκει εξίσου σε όλους – για τη μετασχηματιστική ηθική αξία της ελληνικής τραγωδίας και τις πολιτικές συνέπειές της στις σύγχρονες δημοκρατίες, για το πώς οι θρησκευτικές ανησυχίες για την «ειδωλολατρική τέχνη» ξεπεράστηκαν από την πίστη στις αρετές της κλασικής τέχνης, για την κατανόηση της τραγικής και μετασχηματιστικής διάστασης του έρωτα όπως εμφανίζεται στην ποίηση της Σαπφούς, και τέλος, για το μέλλον των τμημάτων κλασικών σπουδών στα αμερικανικά πανεπιστήμια. Όπως σημειώνει ο καθηγητής Ρούπρεχτ, «τα πιο επιτυχημένα προγράμματα κλασικών σπουδών μού φαίνεται ότι έχουν ξεπεράσει τις αυστηρά φιλολογικές και αυστηρά κλασικιστικές προσεγγίσεις του αρχαίου κόσμου και αξιοποιούν τους πόρους της ανθρωπολογίας, μεταξύ άλλων κλάδων, ώστε το αρχαίο υλικό να απευθυνθεί σε πιο σύγχρονες ανησυχίες. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτη υπήρξε η εφαρμογή των κατηγοριών της ταυτότητας στον αρχαίο κόσμο: φυλή και εθνικότητα, φύλο, σεξουαλικότητα, θρησκεία και τάξη».
Ήσασταν ο διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια από το 2012. Ποια είναι η θέση των Ελληνικών Σπουδών σε ένα σύγχρονο Πανεπιστήμιο; Πώς μπορούν ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός και η αρχαία ελληνική ιστορία να φωτίσουν τις σύγχρονες ανησυχίες;
Ο όρος «ελληνικός» είναι διφορούμενος, αλλά αυτή η ασάφεια μπορεί να είναι και γόνιμη και παραγωγική. Ο όρος είναι πολύ λιγότερο οικείος στο βορειοαμερικανικό κοινό από ό,τι ο όρος «Έλληνας», και έτσι τείνει να χρειάζεται κάποιες εξηγήσεις. Η δική μου άποψη είναι ότι ο όρος περιλαμβάνει τα πάντα, από τα πρώτα υλικά της Μεσογειακής Εποχής του Χαλκού, τα θαύματα της Κλασικής και της Ελληνιστικής περιόδου, την παράδοξη εγκυκλοπαιδική επικράτηση του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, τα κορυφαία βυζαντινά επιτεύγματα κ.ο.κ., μέχρι και τις σύγχρονες ποιητικές συνεισφορές του Κωνσταντίνου Καβάφη (1863-1933), του Γιώργου Σεφέρη (1900-1971) και του Οδυσσέα Ελύτη (1911-1996), για να μην αναφέρουμε τα εκπληκτικά σύγχρονα ελληνικά επιτεύγματα στον κινηματογράφο, τη μουσική και το θέατρο. Πρόκειται πράγματι για μια πλούσια και εκτεταμένη κληρονομιά.
Από θεσμική άποψη, η κληρονομιά αυτή τείνει να μοιράζεται μεταξύ των τμημάτων των Κλασικών ή/και των Κλασικών Σπουδών, τα οποία καλύπτουν τις αρχαιότητες, και των τμημάτων των Νεοελληνικών Σπουδών, τα οποία καλύπτουν κυρίως τους δύο προηγούμενους αιώνες. Το βυζαντινό υλικό τείνει να υποβαθμίζεται από αυτές τις θεσμικές ρυθμίσεις.
Υπάρχει ένας περίεργος θρησκευτικός λόγος για κάποια από αυτά, πιστεύω. Αν κοιτάξουμε τον τρόπο με τον οποίο διδάσκεται η θρησκευτική ιστορία στα περισσότερα προτεσταντικά σεμινάρια στις ΗΠΑ, τότε θα δούμε ότι δίνεται μεγάλη προσοχή στις απαρχές: στην Εβραϊκή Βίβλο και την Καινή Διαθήκη, στην πρώιμη εκκλησιαστική ιστορία και στην ιστορία της πρώιμης κοινωνικής και θεσμικής διαμόρφωσης. Αλλά στη συνέχεια κάνουμε ένα άλμα προς τα εμπρός, στον Λούθηρο, τον Καλβίνο και τους νεότερους. Ο Μεσαίωνας τείνει να υποτιμάται, καθώς, από προτεσταντική σκοπιά, η περίοδος αυτή θεωρείται σε μεγάλο βαθμό ως η ιστορία μιας σειράς υπερβολών και λαθών. Βλέπετε αυτή την προκατάληψη ζωντανή και ακμαία στα σχόλια του Έντουαρντ Γκίμπονς για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Όταν διορίστηκα διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια, αποφάσισα να εργαστώ ενάντια σε αυτού του είδους την κατάτμηση. Ήθελα να ενσωματώσω την Αρχαιολογία, την Κλασική Φιλολογία, τον Κινηματογράφο, την Ιστορία, τη Λογοτεχνία, τη Μουσική και το Θέατρο πιο απρόσκοπτα σε μια φιλόδοξη σειρά δημόσιων προγραμμάτων. Ήθελα επίσης να εξετάσω το ελληνικό υλικό με τους ευρύτερους δυνατούς όρους: Εποχή του Χαλκού, Αρχαϊκή, Κλασική, Ελληνιστική, Βυζαντινή και Σύγχρονη Εποχή. Τελευταία, ωθήσαμε το ιστορικό πλαίσιο ακόμη και στη Μεσολιθική και Παλαιολιθική περίοδο, καθώς τα τελευταία είκοσι χρόνια έχουν γίνει πολλές συναρπαστικές προνεολιθικές αρχαιολογικές ανακαλύψεις στην Ελλάδα, τόσο στην ηπειρωτική όσο και στη νησιωτική χώρα.
Προκειμένου να γιορτάσουμε αυτό το εύρος και να εκφράσουμε τις εκτεταμένες ελληνικές μας δεσμεύσεις, καθιέρωσα τον «κοσμοπολίτικο ελληνισμό» ως θεματικό άξονα του Κέντρου. Η ιδέα είναι προϊόν της τεράστιας επέκτασης του ελληνιστικού πολιτισμού στον απόηχο των κατακτήσεων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Μια απλουστευμένη μορφή της ελληνικής γλώσσας έγινε η γλώσσα της διπλωματίας και του εμπορίου. Ο ελληνικός πολιτισμός έγινε ένα είδος «πολιτισμού-ομπρέλας», που συγκρατούσε μια εθνοτικά και πολιτισμικά ποικιλόμορφη αυτοκρατορία.
Οι μεγάλες φιλοσοφικές σχολές που εμφανίστηκαν μετά τον Αριστοτέλη (ο οποίος ήταν δάσκαλος του Αλεξάνδρου) – ιδιαίτερα οι Επικούρειοι, οι Σκεπτικιστές και οι Στωικοί – εμφανίστηκαν όλες ως προσπάθειες να σκεφτούν φιλοσοφικά με όρους ευρύτερους από ό,τι επέτρεπε η πιο στενά ελληνική οπτική του Αριστοτέλη. Η Αίγυπτος, η Μεσοποταμία και η Ινδία δεν ήταν πλέον σημαντικά σημεία μόνο στον ελληνιστικό χάρτη, αλλά ήταν και φιλοσοφικά σημαντικά σημεία με νέους και δημιουργικούς τρόπους.
Ο Διόνυσος καβάλα σε έναν πάνθηρα. Ca. 120 – 8ος αιώνας π.Χ., Δήλος.
Ο Διογένης από τη Σινώπη, ο οποίος πέθανε την ίδια χρονιά με τον Αλέξανδρο (323 π.Χ.), έλαβε συγχαρητήρια από τον Αλέξανδρο για την έντονη ανεξαρτησία του, την αυτονομία του και τη φαινομενικά διαβολική ηθική του στάση. Ο Διογένης επινόησε επίσης τον όρο κοσμοπολίτης ή «πολίτης του κόσμου». Το έκανε ως απάντηση στην ερώτηση από πού ήταν (ήταν από τη Σινώπη της Μικράς Ασίας). Η απάντησή του – «η πόλη μου (πόλις) είναι ο κόσμος (κόσμος)» – είχε σκοπό να ξεφύγει από τη δύναμη και την προβολή του ερωτήματος από πού προερχόμαστε. Το από πού προερχόμαστε, υπέδειξε, ήταν λιγότερο καθοριστικό, λιγότερο ενδιαφέρον φιλοσοφικά, από το πού επιθυμούμε να πάμε. Ο κόσμος μας υποτίθεται ότι θα γινόταν μεγαλύτερος και πιο φιλοσοφικά επεκτατικός. Η αφετηρία μας δεν περιορίζει ούτε καθορίζει το πού μπορούμε να καταλήξουμε.
Είναι διαφωτιστικό να φανταστεί κανείς αυτό ως τη δήλωση ενός Έλληνα φιλοσόφου από τη Μικρά Ασία. Εν ολίγοις, οι Έλληνες πάντα ταξίδευαν – ο αυτοπροσδιορισμός τους με έναν ναυτικό πολιτισμό είχε κάποια σχέση με αυτό. Ο ελληνικός αποικισμός των ακτών της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας δημιούργησε ένα δίκτυο παράλιων πόλεων και λιμανιών σε όλη τη Μεσόγειο, που επέτρεψε τέτοια ταξίδια και μάλιστα τα εξυμνούσε. Η ελληνική διασπορά έχει πράγματι μια πολύ μακρά και πολύ πλούσια ιστορία – ο κοσμοπολιτισμός είναι μια από τις κύριες αρετές της.
Σήμερα, η ελληνική διασπορά είναι εντυπωσιακά παγκόσμια. Το Τορόντο και η Μελβούρνη είναι μεγάλες και εξέχουσες ελληνικές πόλεις. Ακόμα και η Ατλάντα φιλοξενεί δεκάδες χιλιάδες Έλληνες, που αποκαλούν την πόλη σπίτι τους για περισσότερα από εκατό χρόνια. Φιλοξενεί ένα σημαντικό και δραστήριο ελληνικό προξενείο. Είναι μια ορθόδοξη ελληνική μητρόπολη με περισσότερες από 70 ενορίες. Είναι, με όλους αυτούς τους τρόπους, μια συναρπαστική απεικόνιση του ελληνικού διεθνισμού και των κοσμοπολίτικων δεσμεύσεών του.
Σε μια ιστορική στιγμή, κατά την οποία τα αμερικανικά πανεπιστήμια έχουν εντείνει τις δεσμεύσεις τους στον διεθνισμό και έχουν ανοίξει τις πόρτες τους για να επιτρέψουν την είσοδο ενός πολύ μεγαλύτερου αριθμού αλλοδαπών φοιτητών, οι ηθικές δεσμεύσεις που ενσαρκώνει ο Ελληνισμός, τόσο ιστορικά όσο και φιλοσοφικά, φαίνονται μοναδικά κατάλληλες για τη συγκεκριμένη στιγμή.
Εδώ στην Ατλάντα έχουμε χρησιμοποιήσει την έννοια του κοσμοπολίτικου Ελληνισμού ως έναν τρόπο για να επαναπροσδιορίσουμε την ελληνική εμπειρία – τον Ελληνισμό με την πληρέστερη έννοια – ως ένα ουσιαστικό κομμάτι της Παγκόσμιας Κληρονομιάς που ανήκει εξίσου σε όλους. Εδώ, πιστεύω, βρίσκουμε την πιο παραγωγική «εκλεκτική συγγένεια» μεταξύ του Ελληνισμού και του σύγχρονου ερευνητικού Πανεπιστημίου.
Τι σημαίνει για εσάς ο «ελληνισμός», η «ελληνική σκέψη»ή αυτό που έχετε αποκαλέσει «ελληνικό φαινόμενο»;
Στην προηγούμενη απάντησή μου έδωσα μια ιδέα της απάντησής μου σε αυτό το ερώτημα. Στο δικό μου έργο, έχω προσπαθήσει να σκιαγραφήσω το μακρύ ιστορικό τόξο του ελληνισμού, το οποίο, βέβαια, βασίζεται στην ελληνική αρχαιολογία, αλλά εστιάζει περισσότερο στο πώς οι τρόποι του ελληνισμού προσαρμόστηκαν και μεταφράστηκαν σε μεταγενέστερες ιστορικές περιόδους και άλλα πολιτισμικά περιβάλλοντα.
Στο Was Greek Thought Religious? On the Use and Abuse of Hellenism from Rome to Romanticism (2002) [Ήταν η ελληνική σκέψη θρησκευτική; Για τη χρήση και κατάχρηση του Ελληνισμού, από τη Ρώμη έως τον Ρομαντισμό], προσπάθησα να δείξω πώς οι ίδιοι οι όροι, «ελληνισμός» και «Έλληνας», είχαν μετατοπιστεί στις ελληνικές τους σημασίες και είχαν υποστεί ποικίλες μεταφράσεις στα λατινικά και αργότερα στις ρομανικές γλώσσες. Οι θρησκευτικές αλλαγές είχαν μεγάλη σχέση με αυτές τις μετατοπίσεις του νοήματος. Ένα από τα νοήματα που ενσωματώθηκαν αργότερα στους όρους Έλληνες και Ελληνισμός ήταν τα «παγανιστές» και «παγανισμός», αντίστοιχα. Η μετατόπιση από τον «παγανισμό» στον χριστιανισμό αντιπροσωπεύει έτσι μια σεισμική πολιτισμική αλλαγή στην ιστορία της λεκάνης της Μεσογείου.
Ωστόσο, αυτό που μου κάνει μεγαλύτερη εντύπωση είναι το γεγονός ότι, ενώ από τη μια πλευρά, η μετάβαση από την παραδοσιακή ελληνική θρησκεία στον Χριστιανισμό άλλαξε τα πάντα, από την άλλη πλευρά, άλλαξε ελάχιστα. Οι εκχριστιανισμένοι Έλληνες στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία συνέχισαν να ντύνονται, να τρώνε, να ασχολούνται με τη φιλανθρωπία και να παντρεύονται όπως έκαναν και πριν. Ο καθαρά χριστιανικός πολιτισμός, που άλλαξε αυτούς τους παραδοσιακούς τρόπους ζωής, αναδύθηκε πολλούς αιώνες αργότερα.
Αυτό που υποδηλώνει είναι ότι καλά θα κάνουμε να προσέξουμε την ταυτόχρονη συνέχεια και ασυνέχεια στη μακρά ιστορία του Ελληνισμού. Οι συνέχειες είναι για μένα εξαιρετικά υποβλητικές. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μεγάλο μέρος της επιστημονικής μου έρευνας επικεντρώνεται στις μεταγενέστερες επαναλήψεις των ελληνικών σχημάτων σε τομείς τόσο διαφορετικούς όπως η τέχνη και η καλλιτεχνική έκθεση στα μουσεία, ο δημοκρατικός πολιτισμός και η δημοκρατική πολιτική, η ερωτική επιθυμία και η ηθική ψυχολογία, καθώς και με θεατρικές έννοιες όπως η τραγωδία και η κωμωδία, για τις οποίες θα πω περισσότερα παρακάτω.
Πλάκα με τον Άγιο Παύλο και τους μαθητές του (περ. 1160-80): Η επιγραφή σε αυτή την πλάκα αναφέρεται στις επιστολές που απηύθυνε ο Παύλος στις διάφορες πρωτοχριστιανικές κοινότητες (προς Ρωμαίους, Κορινθίους, Φιλιππησίους) μεταξύ των οποίων ταξίδεψε, Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη.
Ολοκλήρωσα το Ήταν η ελληνική σκέψη θρησκευτική; με ένα κεφάλαιο αφιερωμένο στην αναβίωση των ελληνικών Ολυμπιακών Αγώνων το 1896. Οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες μου φαίνονται ως το πιο δραματικό και παγκόσμιο παράδειγμα νεοελληνικού κινήματος στην παγκόσμια ιστορία. Είναι αξιοσημείωτο γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο ότι η ιστορία της Ολυμπιακής Αναβίωσης έχει ξεχαστεί σε τόσο μεγάλο βαθμό μέσα σε λίγο περισσότερο από έναν αιώνα. Η θρησκεία, όπως αποδεικνύεται, διαπερνά την ολυμπιακή ιστορία.
Οι αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες καθιερώθηκαν ως θρησκευτικό τελετουργικό γεγονός στο ιερό του Δία στην Ολυμπία το 776 π.Χ. (ή γύρω στο 776 π.Χ.). Απαγορεύτηκαν από τον χριστιανό αυτοκράτορα Θεοδόσιο για θρησκευτικούς λόγους το 393 μ.Χ. Ένα ουσιαστικό μέρος της υπόθεσης για την αναβίωσή τους το 1896 ήταν επίσης θρησκευτικό, όπως προκύπτει από τις ομιλίες και τα γραπτά του «ανακαινιστή» τους, Πιερ ντε Κουμπερτέν [Pierre de Coubertin, 1863-1937]. Εν ολίγοις, οι Ολυμπιακοί Αγώνες ιδρύθηκαν, ακυρώθηκαν και αναβίωσαν, για θρησκευτικούς λόγους.
Ποιοι ήταν αυτοί οι λόγοι είναι ένα θεμελιώδες ιστορικό ζήτημα. Όπως σημείωσα παραπάνω, ο ελληνισμός – που αντιμετωπίζεται ως ένα τεράστιο αρχείο πολιτιστικής εμπειρίας – παρείχε επίσης ένα πνευματικό θεμέλιο για τον σύγχρονο διεθνισμό και τον κοσμοπολιτισμό. Στην περίπτωση των Ολυμπιακών Αγώνων, μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι ο αθλητισμός εμπορεύεται το νόμισμα του περιορισμού: όρια που επιβάλλονται από κανόνες, όρια που επιβάλλονται από γραμμές και περιορισμούς, όρια που επιβάλλονται από την ίδια τη φυσική μας ενσάρκωση. Είναι η προσεκτική χορογραφία αυτών των ορίων που επιτρέπει να έρθει στο προσκήνιο η υπέρβαση. Εξάλλου, πρέπει να έχουμε κάτι για να υπερβούμε. Αυτός, υποθέτω, είναι ένας λόγος για τον οποίο ο αθλητισμός αποτελούσε σημαντικό πολιτιστικό χώρο, καθώς και πηγή προβληματισμού, τόσο για τους φιλοσόφους όσο και για τους θρησκευτικούς στοχαστές στην αρχαιότητα, και για τον οποίο συνεχίζει να είναι έτσι και σήμερα.
Στην ομιλία σας κατά την παραλαβή του ελληνικούπαράσημου, του Χρυσού Σταυρού του Τάγματος του Φοίνικα, σημειώσατε ότι «η ελληνική τραγωδία προορίζεται να γίνει σχεδία της δημοκρατικής ελπίδας». Θα μπορούσατε να επεκταθείτε επί του θέματος;
Η φράση «μια σχεδία ελπίδας» προέρχεται από τον Ραλφ Έλισον [Ralph Ellison, 1914-1994], από τον νέο πρόλογο που συνέταξε για την επετειακή έκδοση των 30 χρόνων του κλασικού μυθιστορήματός του Αόρατος Άνθρωπος. Εκτός από συγγραφέας δυνατών μυθιστορημάτων που εξετάζουν τη δυναμική της φυλής και της εθνικότητας στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Έλισον ήταν αναμφισβήτητα ο καλύτερος δημοκρατικός δοκιμιογράφος που ανέδειξαν οι ΗΠΑ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Παραθέτω το εν λόγω απόσπασμα:
«Έτσι, αν το ιδανικό της επίτευξης μιας πραγματικής πολιτικής ισότητας μας διαφεύγει στην πραγματικότητα – όπως συνεχίζει να συμβαίνει – υπάρχει ακόμα διαθέσιμο εκείνο το μυθιστορηματικό όραμα μιας ιδανικής δημοκρατίας, στο οποίο το πραγματικό συνδυάζεται με το ιδανικό και μας δίνει αναπαραστάσεις μιας κατάστασης πραγμάτων, στην οποία οι υψηλά ιστάμενοι και οι χαμηλά ιστάμενοι, οι μαύροι και οι λευκοί, οι Βόρειοι και οι Νότιοι, οι γηγενείς και οι μετανάστες συνδυάζονται για να μας διηγηθούν υπερβατικές αλήθειες και δυνατότητες, όπως αυτές που ανακάλυψε ο Μαρκ Τουέιν όταν έβαλε τον Χακ και τον Τζιμ να ταξιδεύουν με μία σχεδία.
»Πράγμα που μου υπέδειξε ότι ένα μυθιστόρημα θα μπορούσε να διαμορφωθεί ως μια σχεδία ελπίδας, αντίληψης και ψυχαγωγίας που θα μπορούσε να μας βοηθήσει να επιπλεύσουμε καθώς προσπαθούμε να διαπραγματευτούμε τις αγκυλώσεις και τις δίνες που σηματοδοτούν την ταλαντευόμενη πορεία του έθνους μας προς και μακριά από το δημοκρατικό ιδεώδες.» [1]
Μου φαίνεται ότι αυτό που ο Έλισον έβλεπε ως ρόλο του μυθιστορήματος στις σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες εκπληρωνόταν στην αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία κατά τις δραματικές γιορτές. Στην Ποιητική, τους προβληματισμούς του Αριστοτέλη για την αρχαία ελληνική τραγωδία, παρατηρείται ότι η τραγωδία αποτελεί μίμηση μιας πράξης που είναι:
«…σοβαρή, ολοκληρωμένη και έχει ένα ορισμένο μέγεθος. Έχει τη μορφή της παρουσίασης παρά της αφήγησης. Μέσω του οίκτου και του φόβου [δι’ ελέου και φόβου (ελληνικά στη συνέντευξη-σ.τ.μ.)] καταφέρνει την κάθαρση αυτών των συναισθημάτων.» (Ποιητική, 1449b25)
Υπήρξε μεγάλη συζήτηση σχετικά με τον όρο κάθαρση, ο οποίος ήταν εν μέρει ιατρικός όρος που υποδήλωνε μια κάθαρση ή καθαρισμό, στο ιατρικό πλαίσιο. Αυτή δεν μπορεί να είναι η έννοια εδώ, αφού η τραγωδία δεν εξαλείφει τα συναισθήματα του οίκτου και του φόβου. Εξακολουθούμε να λυπούμαστε την Αντιγόνη στο τέλος της τραγωδίας της και εξακολουθούμε να φοβόμαστε την τρομερή μοίρα που οδήγησε τον Οιδίποδα στην καταστροφή. Προτιμώ να σκέφτομαι την κάθαρση ως «μεταμόρφωση» σε σχέση με την τραγωδία. Το ελληνικό κοινό που παρακολουθούσε τα έργα του Σοφοκλή και άλλων έφευγε από το θέατρο του Διονύσου με τον οίκτο και τον φόβο του να έχουν μεταμορφωθεί σε κάτι άλλο, σε κάτι που θα μπορούσαμε να νοήσουμε ως «συμπόνια».
Αυτή είναι η μετασχηματιστική ηθική αξία της ελληνικής τραγωδίας και υποδηλώνει ότι η τραγωδία εξερευνά ένα πολύ ιδιαίτερο είδος πόνου και δυστυχίας. Η τραγωδία εξερευνά το πλήρες φάσμα των δυνατοτήτων του τι μπορούν να επιλέξουν να κάνουν τα ελεύθερα ανθρώπινα όντα. Συχνά δημιουργείται μεγάλος πόνος από τις επιλογές τους. Αλλά ο πόνος και η δυστυχία είναι η πρώτη λέξη της τραγωδίας, όχι η τελευταία. Η τραγωδία είναι τελικά ένα ελπιδοφόρο είδος, καθώς η τραγωδία παρουσιάζει μορφές πόνου, όπως του Οιδίποδα, που μπορούν να είναι λυτρωτικές. Ο Σοφοκλής μάς δείχνει ότι, μετά από όλες τις δοκιμασίες του, ο Οιδίπους έγινε κάτι σαν θεός στο ιερό άλσος του Κολωνού και το πνεύμα του έγινε μια διαρκής ευλογία για την πόλη της Αθήνας. Τα βάσανά του μετατράπηκαν σε λύτρωση και ο τρόμος που ένιωσαν αρχικά οι άνθρωποι, όταν ήρθαν αντιμέτωποι με τη μοιραία κατάρα του Οιδίποδα, μετατράπηκε σε συμπόνια και φροντίδα.
«Η τραγωδία εξερευνά το πλήρες φάσμα των δυνατοτήτων του τι μπορούν να επιλέξουν να κάνουν τα ελεύθερα ανθρώπινα όντα.» Η Κατίνα Παξινού στη Μήδεια του Ευριπίδη (1956) στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή. (Πηγή: Εθνικό Θέατρο της Ελλάδος)
Ο εξαιρετικός κριτικός θεάτρου του Μπρόντγουεϊ Γουώλτερ Κερρ [Walter Kerr, 1913-1996] δημοσίευσε το 1967 μια πρωτοποριακή μελέτη με τίτλο Tragedy and Comedy (Τραγωδία και κωμωδία). Το επιχείρημά του ακούγεται αντιφατικό μέχρι να το σκεφτείτε. Η τραγωδία, υποστηρίζει, προηγείται της κωμωδίας. Ιστορικά μιλώντας, τα τραγικά φεστιβάλ στην Αθήνα δημιουργήθηκαν περισσότερο από μία γενιά πριν από τα κωμικά φεστιβάλ. Ο Κερρ επιμένει επίσης ότι η τραγωδία προηγείται φιλοσοφικά. Οι λόγοι για τους οποίους το λέει αυτό είναι πολύπλοκοι. Οι κωμωδίες δεν τελειώνουν καλά και οι τραγωδίες δεν τελειώνουν άσχημα. Οι τραγωδίες, στην πραγματικότητα, μπορούν να τελειώσουν με όλους τους διαφορετικούς τρόπους – το τέλος δεν είναι το νόημα μιας τραγωδίας. Στην πραγματικότητα, οι τραγωδίες δείχνουν πέρα από το τέλος τους σε ένα νέο και πιο ανοιχτό μέλλον. Ξεπερνούν τα όρια της σκηνής όπου παίζονται. Η κωμωδία, αντίθετα, παραμένει στη σκηνή και είναι ριζωμένη στο έδαφος. Η κωμωδία είναι κατά βάση σκληρή- μας καλεί να γελάσουμε με αυτό που μας τρομάζει. Η κωμωδία δεν προσφέρει κανένα μέλλον – απλά σταματά και η αυλαία κλείνει. Χωρίς μέλλον δεν μπορεί να υπάρξει ελπίδα. «Η τραγωδία είναι το είδος που υπόσχεται αίσιο τέλος», καταλήγει ο Κερρ. «Είναι επίσης το είδος που είναι ρεαλιστικό ως προς το θέμα.» [2]
Έγραψα τη διδακτορική μου διατριβή για την έννοια της τραγωδίας στην αρχαία Αθήνα, στον πρώιμο χριστιανισμό και στη σύγχρονη ηθική φιλοσοφία. Είχα την τύχη να μπορέσω να ζήσω στην Αθήνα για τα δύο χρόνια που έκανα την έρευνα και τη συγγραφή. Αυτή η εργασία έγινε τελικά το πρώτο μου βιβλίο, το Tragic Posture and Tragic Vision: Against the Modern Failure of Nerve (Τραγική στάση και τραγικό όραμα: Κατά της σύγχρονης αποτυχίας του θάρρους), που εκδόθηκε το 1994. Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση ο τρόπος με τον οποίο η αθηναϊκή τραγωδία αποτέλεσε πρότυπο για τα Συνοπτικά Ευαγγέλια. Εκεί, επίσης, γινόμαστε μάρτυρες τρομερού πόνου στην απεικόνιση των Παθών του Χριστού, αλλά η μορφή του πόνου που παρουσιάζεται, όσο τρομερή κι αν είναι, πιστεύεται ότι υποδεικνύει τη λύτρωση. Αυτό είναι το μυστήριο της μετασχηματιστικής κάθαρσης, και έχει τόσο πολιτικές όσο και θρησκευτικές συνέπειες. Το πρώιμο κίνημα του Ιησού ήταν μια κοινότητα θεμελιωμένη στη συμπόνια και τη συμφιλιωτική αγάπη. Οι σύγχρονες δημοκρατίες εδράζονται σε συμπονετικές κοινωνικές πρακτικές που αποσκοπούν στην ανύψωση των αξιών της ισότητας και της αδελφοσύνης, στην απελευθέρωση των πλήρων δυνατοτήτων όλων των πολιτών μας.
Οι αρχαίοι Αθηναίοι έβλεπαν πολύ καθαρά τους πολιτικούς και θρησκευτικούς σκοπούς της τραγωδίας. Η πόλη χρηματοδοτούσε τις γιορτές κάθε χρόνο και η παρουσία τους θεωρούνταν πολιτικό καθήκον. Από καιρό αναρωτιόμουν ποιο θα μπορούσε να είναι ένα σύγχρονο δημοκρατικό ανάλογο αυτού του πνεύματος της θαυμάσιας δραματικής περίστασης στο Θέατρο του Διονύσου κάτω από την αθηναϊκή Ακρόπολη. Ο Ραλφ Έλλισον [Ralph Ellison], καθώς και ο Κορνέλ Γουέστ [Cornel West], βλέπουν αυτό το πνεύμα της τραγωδίας ζωντανό και ακμαίο στη μουσική παράδοση των μπλουζ. Η μουσική μπλουζ προέκυψε επίσης από την παράδοση της μουσικής του γκόσπελ. Όλες αυτές οι μουσικές νότες είναι τραγικές, γι’ αυτό και τελικά εδράζονται στη συμπόνια και την ελπίδα, και γι’ αυτό μπορούν να διεκδικήσουν τη λυτρωτική αγάπη ως υπερβατική αξία.
Ο Αμερικανός συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας Ραλφ Έλλισον είδε το πνεύμα της τραγωδίας ζωντανό και ακμαίο στη μουσική παράδοση των μπλουζ.
Μια παλαιότερη θεωρία της «εκκοσμίκευσης», στις δεκαετίες του 1950 και 1960, υποστήριζε ότι η θρησκεία ήταν προορισμένη να εξαφανιστεί στη σύγχρονη εποχή. Κατά κάποιο τρόπο, θεωρήθηκε ότι η παραδοσιακή θρησκευτική πίστη δεν θα μπορούσε να αντέξει τις προκλήσεις των νέων επιστημών της Αστροφυσικής, της Κοσμολογίας και της Εξέλιξης. Οι κοινωνικοί επιστήμονες που το πίστευαν αυτό δυσκολεύτηκαν πολύ να εξηγήσουν την άνοδο και την ανανέωση της πολιτικής θρησκείας σε όλον τον κόσμο, το 1979-1980. Αυτό δεν συνέβη μόνο στην Ινδία, το Ιράν και το Ισραήλ – συνέβη στο Βατικανό και συνέβη και στις ΗΠΑ. Ο πρώην καθηγητής μου και στενός προσωπικός μου φίλος Μπρους Μπ. Λώρενς [Bruce B. Lawrence] έγραψε το 1990 την πρώτη συγκριτική μελέτη αυτού του φαινομένου με τίτλο Defenders of God: The Fundamentalist Revolt Against the Modern Age (Υπερασπιστές του Θεού: Η εξέγερση των φονταμενταλιστών ενάντια στη σύγχρονη εποχή). Ένας άλλος στενός προσωπικός φίλος, ο Τζέφρυ Στάουτ [Jeffrey Stout], έγραψε την καλύτερη μελέτη που έχει παραχθεί μέχρι σήμερα σχετικά με τους περιορισμούς αυτής της εκδοχής του κοσμικισμού και της εκκοσμίκευσης, σε ένα βιβλίο με τίτλο Democracy and Tradition (Δημοκρατία και Παράδοση), το 2004.
Είναι σαφές ότι η θρησκεία δεν έχει εξαφανιστεί.
Η δική μου άποψη για τη σύγχρονη εποχή είναι ότι αντιπροσωπεύει μια επαναστατική περίοδο κατά την οποία η θρησκεία πηγαίνει αλλού, όχι μακριά. Οι θρησκευτικές παρορμήσεις και οι πνευματικές ενέργειες δεν περιορίζονται ποτέ αυστηρά μέσα σε εκκλησίες, συναγωγές, τζαμιά, ναούς ή ό,τι άλλο. Μου προκαλούν ιδιαίτερη εντύπωση οι τρόποι με τους οποίους οι παραδοσιακά θρησκευτικές ενέργειες έχουν τεθεί στην υπηρεσία της τέχνης – τόσο για τους καλλιτέχνες που παράγουν τα έργα τους όσο και για τους θεατές που προσκυνούν για να τα δουν. Με μια λέξη, τα δημόσια μουσεία τέχνης είναι από τα εξαιρετικότερα και πιο πρωτότυπα μέρη όπου έχει πάει η θρησκεία στη σύγχρονη εποχή.
Λίγοι σύγχρονοι επισκέπτες των δημόσιων μουσείων τέχνης σήμερα εξετάζουν το θρησκευτικό ενδιαφέρον των συλλογών κατά την ίδρυσή τους. Από τα Μάρμαρα του Παρθενώνα στο Βρετανικό Μουσείο, μέχρι τη Φτερωτή Νίκη της Σαμοθράκης στο Λούβρο, το Μπελβεντέρε του Απόλλωνα και την Ομάδα Λαοκόων στα Μουσεία του Βατικανού και τα Αιγινήτικα Γλυπτά από το Ναό της Αφαίας, που σήμερα στεγάζονται στη Γλυπτοθήκη του Μονάχου, η κλασική αγαλματοποιία αποτελούσε την καρδιά (αν όχι στην πραγματικότητα την ψυχή) των περισσότερων δημόσιων μουσείων τέχνης κατά τις πρώτες γενιές αυτού που θεωρώ ως «εποχή των μουσείων» (1767-1830).
Λεπτομέρεια από τα στοιχεία του αετώματος του ναού της Αφαίας στην κεντρική Γλυπτοθήκη του Μονάχου
Στο βιβλίο μου Winckelmann and the Vatican‘s First Profane Museum (Ο Βίνκελμαν και το πρώτο κοσμικό μουσείο του Βατικανού, 2011), καθώς και σε επόμενα άρθρα που δημοσιεύθηκαν το 2018 και το 2022, έχω παρουσιάσει τα αρχειακά στοιχεία από τη Βιβλιοθήκη του Βατικανού και τα Μυστικά Αρχεία της Βιβλιοθήκης του Βατικανού, τα οποία επιβεβαιώνουν ότι ο Γιόχαν Γιοάχιμ Βίνκελμαν [Johann Joachim Winckelmann, 1717-1768], περισσότερο γνωστός ως νεοκλασικός ευαγγελιστής και ιστορικός τέχνης, ήταν επίσης ο ημι-μυστικός επιμελητής του πρώτου «Κοσμικού Μουσείου» του Βατικανού. Χάρηκα που η τελευταία ειδική έκθεση που επιμελήθηκαν τα Μουσεία του Βατικανού πριν από το λουκέτο του COVID επικεντρώθηκε σε αυτή την ιστορία. Η έκθεση «Winckelmann: Αριστουργήματα σε όλο το Μουσείο του Βατικανού» παρουσιάστηκε στο κοινό από τις 9 Νοεμβρίου 2018 έως τις 9 Μαρτίου 2019.
Ιδρύθηκε το 1767, επεκτάθηκε και ολοκληρώθηκε το 1792, λεηλατήθηκε από τις δυνάμεις της Γαλλικής Επανάστασης υπό τον Ναπολέοντα το 1796 και αργότερα επαναπατρίστηκε στο Βατικανό το 1818. Το μικρό μουσείο του Βίνκελμαν «επιμελήθηκε πρώτα το κοσμικό», γεγονός που με τη σειρά του επέτρεψε την πολιτιστική και ιστορική εξημέρωση όσων μέχρι τότε θεωρούνταν κυρίως ως «ειδωλολατρικά είδωλα». Νομίζω ότι είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι αυτά τα αγάλματα δεν είχαν αλλάξει, στις περισσότερες περιπτώσεις, για αρκετές χιλιάδες χρόνια, εκτός από τις σπάνιες περιπτώσεις που αναστηλώθηκαν. Αντίθετα, ο τρόπος που βλέπουμε αυτά τα αγάλματα, ο τρόπος που τα κοιτάμε, έχει αλλάξει δραματικά.
Έτσι, τα αγάλματα των ελληνικών θεών και ηρώων, τα περισσότερα από τα οποία ήταν γυμνά, νομιμοποιήθηκαν και εξημερώθηκαν στη συμβολική πρωτεύουσα του χριστιανικού κόσμου (Ρώμη). Αυτό συνέβη σε στάδια, αλλά στάδια που ήταν σωρευτικά και που εξελίχθηκαν με εκπληκτική ταχύτητα. Αυτά τα «ειδωλολατρικά είδωλα» θεωρήθηκαν αρχικά ως «ωραία τέχνη», στη συνέχεια ως υποδείγματα «ιδανικής ομορφιάς», και ακόμη αργότερα ως «εθνικός θησαυρός». Μετά το Βατερλώ, όλες οι προηγούμενες θρησκευτικές ανησυχίες σχετικά με το Museo Profano του Βατικανού είχαν εξαφανιστεί – οι καρδινάλιοι και ο Πάπας ήθελαν απλώς πίσω τους εθνικούς θησαυρούς τους.
Αυτό που ο Χανς Μπέλτινγκ [Hans Belting] ονόμασε Εποχή της Τέχνης, η οποία ήταν επίσης η αρχή αυτού που εγώ ονομάζω Εποχή των Μουσείων, προσφέρει μια εκπληκτική μελέτη περίπτωσης του περιστασιακού φλερτ με τις ειδωλολατρικές φόρμες, που θα είχε πολύ μεγάλη πολιτιστική εμβέλεια και επιρροή τόσο στον κόσμο της Μεσογείου όσο και πέρα από αυτόν. Οι θρησκευτικές ανησυχίες για την ειδωλολατρική τέχνη ξεπεράστηκαν από την πίστη στην πνευματική δύναμη της ιδανικής ομορφιάς και τις υπερβατικές αρετές της κλασικής τέχνης.
Το έργο σας επικεντρώνεται στον τρόπο με τον οποίο οι ελληνικές πολιτιστικές μορφές προσαρμόστηκαν σε μεταγενέστερες ιστορικές περιόδους, ενώ το θέμα του σεμιναρίου σας στο Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα το επόμενο έτος θα είναι ο Έρωτας. Πώς έχει μεταμορφωθεί η έννοια του Έρωτα από την αρχαιότητα;
Εδώ και πολλά χρόνια διδάσκω ένα μάθημα με τίτλο «Θρησκεία και Σεξουαλικότητα». Νομίζω ότι το «Έρως στην Αρχαιότητα» θα μπορούσε να είναι ένα καλύτερο όνομα για το μάθημα, καθώς το μυστήριο με το οποίο ξεκινώ περιλαμβάνει το ερώτημα πώς να μεταφράσουμε καλύτερα την ελληνική λέξη έρως. Είναι εντυπωσιακό, αν και ατυχές, ότι ο όρος «ερωτικός» (erotic) στα σύγχρονα αγγλικά έχει μια πιο στενά σεξουαλική χροιά. Αντίθετα, οι αρχαίοι ελληνικοί όροι έρωςκαι τα ερωτικά υπονοούσαν κάτι σαν παθιασμένη και συγκλονιστική επιθυμία, μια επιθυμία που έχει τη δύναμη να αναιρέσει εντελώς το άτομο που τη βιώνει.
Τα αφροδίσια αναφέρονταν στις σεξουαλικές εμπειρίες ενός ατόμου στα αρχαία ελληνικά – τα ερωτικά αναφέρονταν σε κάτι άλλο, κάτι πολύ πιο μυστηριώδες, ακόμη και ιερό.
Τοιχογραφία που δείχνει μια γυναίκα που υποτίθεται ότι είναι η Σαπφώ και κρατάει εργαλεία γραφής, από την Πομπηία. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης.
Η Σαπφώ από τη Λέσβο (η οποία δραστηριοποιήθηκε ποιητικά γύρω στο 600 π.Χ.) ήταν διάσημη, μεταξύ άλλων, για την ιδιαίτερη ικανότητά της να επινοεί νέους όρους. Ήταν η πρώτη που αποκάλεσε τον έρωτα «γλυκόπικρο» (ο όρος της ήταν γλυκύπικρον, στα αιολικά ελληνικά). Σε αυτό το ποιητικό απόσπασμα (#130), η Σαπφώ αναφέρει επίσης τον έρωτα ως «λυσιμελή» (lusimelês).
Ο όρος είναι μια ρητορική ηχώ του ομηρικού ιδιωματισμού για τον θάνατο, όπου όταν ένας πολεμιστής έχει χτυπηθεί από ακόντιο ή σπαθί λέγεται ότι τα μέλη του «λύθηκαν». Το σώμα καταρρέει, μην έχοντας πλέον τον έλεγχο του εαυτού του, και η ψυχή δραπετεύει βογκώντας μέσα από την πύλη του στόματος του ετοιμοθάνατου. Η Σαπφώ παίρνει αυτή την εικόνα από το πεδίο της μάχης και την τοποθετεί δραματικά μέσα στην ανθρώπινη καρδιά. Ο έρωτας δεν είναι υπό τον έλεγχό μας – συχνά φαίνεται ο έρωτας να ελέγχει εμάς.
Η Σαπφώ, όπως και άλλοι αρχαϊκοί Έλληνες λυρικοί ποιητές, παρομοιάζει μια τέτοια ερωτική εμπειρία με τον θάνατο. Στο εξίσου διάσημο Απόσπασμα Ερωτικού
Τριγώνου (#31), λέει ρητά ότι η θέα του αγαπημένου της να μιλάει σε κάποιον άλλον την τρελαίνει σχεδόν, με σωματικά συμπτώματα, έτσι ώστε να φαίνεται σχεδόν νεκρή μες στο μυαλό της. Όπως το θέτει η Αν Κάρσον [Anne Carson], «η αλλαγή του εαυτού είναι απώλεια του εαυτού γι’ αυτούς τους ποιητές». [3]
Η ιδιοφυΐα της Σαπφούς, όπως και του Σωκράτη, ήταν να βλέπει την αλλαγή του εαυτού της και ως μια μορφή ψυχικής μεταμόρφωσης. Η δύναμη του έρωτα έγκειται στην ικανότητά του να μας μεταμορφώνει. Πρόκειται για μια μεταμόρφωση που είναι επώδυνη, όσο ευλογημένη κι αν φαίνεται επίσης. Ο όρος της Σαπφούς «γλυκόπικρος» αποτυπώνει αρκετά καλά αυτή την τραγική και μεταμορφωτική διάσταση των ερωτικών. Η ιδέα κορυφώνεται με τον εκπληκτικό ισχυρισμό του Σωκράτη στον Φαίδρο (244a-245c) ότι ο έρωτας είναι πράγματι μια τρέλα, αλλά ότι ορισμένες μορφές τρέλας είναι στην πραγματικότητα δώρα από τους θεούς.
Η παθιασμένη επιθυμία είναι ακριβώς ένα τέτοιο δώρο, που διευρύνει τους ηθικούς και συναισθηματικούς μας ορίζοντες, δημιουργώντας νέες διαστάσεις συμπόνιας και φροντίδας. Μπορεί κανείς να επιθυμεί με πάθος ένα άλλο πρόσωπο – μπορεί να επιθυμεί με πάθος ένα θεϊκό ον. Τα ερωτικάδιαθέτουν ένα ευρύ φάσμα και μια ιερή συμβολική διάσταση. Έτσι, ακόμη και στην αρχαιότητα, η θρησκεία πήγαινε αλλού.
Η Αν Κάρσον, της οποίας το Eros the Bittersweet αναφέρθηκε παραπάνω, ανέπτυξε μια ολόκληρη φιλοσοφία του έρωτα που στηρίζεται στα ποιητικά αποσπάσματα της Σαπφούς και στον Φαίδρο του Πλάτωνα. Προσφέρει μια υπέροχη αναλογία μεταξύ του φλερτ της γνώσης και του φλερτ του έρωτα. Το να ερωτεύεσαι και το να γνωρίζεις εμπεριέχουν και τα δύο παθιασμένη επιθυμία – και οι δύο μεταμορφώνουν και διευρύνουν αναγκαστικά τον εαυτό. Πρόκειται για εμπειρίες όπου το κεφάλι και η καρδιά διαπλέκονται και η προσοχή μας γίνεται απείρως λεπτότερη.
Θα ήταν απελπιστικά μειωτικό να εξισώσουμε τον έρωτα με το σεξ, όπως προσπάθησαν να κάνουν ορισμένοι σύγχρονοι στοχαστές. Οφείλουμε τη σύγχρονη αντίληψή μας για τη «σεξουαλική ταυτότητα» στη σύγχρονη ψυχολογία, η οποία ασχολήθηκε με την έννοια αυτή στα τέλη του 19ου αιώνα. Οι μετασχηματισμοί που εμπλέκονται σε μια τέτοια έννοια είναι εκτεταμένοι. Το σεξ, άλλωστε, είναι κάτι που κάνουν πολλοί άνθρωποι (όχι όλοι). Η σεξουαλική ταυτότητα, αντίθετα, είναι κάτι που έχουν όλοι οι άνθρωποι (ακόμη και ο «άγαμος» είναι μια σεξουαλική ταυτότητα).
Η διάκριση μεταξύ του είναι και του πράττειν ήταν πολύ σημαντική στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία. Αυτό που θέλω να επισημάνω είναι ότι η σημερινή μας εκδοχή των «πολιτισμικών πολέμων», τουλάχιστον στη σεξουαλική τους διάσταση, έχει περισσότερο νόημα αν δώσουμε προσοχή σε αυτήν τη διάκριση. Οι νόμοι έχουν σχεδιαστεί για να ρυθμίζουν τη δραστηριότητα, όχι την ταυτότητα. Αλλά το ηθικό διακύβευμα μιας συζήτησης αυξάνεται αναγκαστικά όταν συζητάμε για την ταυτότητά μας, για το ποιοι είμαστε, και όχι για το τι μπορούμε ή δεν μπορούμε να επιλέξουμε να κάνουμε.
Κατά ειρωνικό τρόπο, όταν η κλασική φιλολογία και η ψυχολογία αναδύθηκαν ως πανεπιστημιακές επιστήμες στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα, τότε τα ερωτήματα σχετικά με τη σεξουαλικότητα της Σαπφούς έγιναν κεντρικά και πρόσφατα αμφιλεγόμενα. Δεδομένου ότι καταγόταν από το νησί της Λέσβου και ότι συλλογιζόταν με τόσο πάθος τις νεαρές γυναίκες του κύκλου της, ο όρος «λεσβία» συνδέθηκε με τη νέα ψυχολογική κατηγορία της σεξουαλικής ταυτότητας. Ορισμένοι ρομαντικοί εξήραν τα πάθη της Σαπφούς, ενώ ορισμένοι βικτωριανοί βρήκαν δημιουργικούς τρόπους να αποερωτικοποιήσουν την ποίησή της, όταν δεν την καταδίκαζαν ευθέως. Αυτή η αμφιταλαντευόμενη χρήση μιας αρχαίας Ελληνίδας ποιήτριας για την επιβεβαίωση ή την αντιμετώπιση των σύγχρονων ηθικών απόψεων για την ανθρώπινη σεξουαλικότητα συνεχίστηκε και τους επόμενους αιώνες.
Η τετράτομη Ιστορία της σεξουαλικότητας (1976-1984) του Μισέλ Φουκώ προσπάθησε να αφηγηθεί αυτή την ιστορία. Ενώ πρόκειται για μια περίπλοκη ιστορία κατά τον Φουκώ, νομίζω ότι το ηθικό της δίδαγμα είναι πολύ κομψό και αρκετά απλό. Το σεξουαλικό υποκείμενο, κατέληξε ο Φουκώ, είναι σαφώς σύγχρονο, προϊόν της ψυχολογίας και του ενδιαφέροντός της για τη διαμόρφωση της σεξουαλικής ταυτότητας. Αλλά το επιθυμητικό υποκείμενο είναι αιώνιο. Η Σαπφώ και ο Πλάτωνας είναι δύο από τους πιο εύγλωττους αρχαίους υποστηρικτές της επιθυμίας. Όπως γνώριζαν καλά, ο έρωτας αλλάζει τον εαυτό, διευρύνοντας τα όριά του και τις πνευματικές του δυνατότητες. Μας αποδίδεται ένας ευρύτερος και πιο περιεκτικός εαυτός, πιο ικανός για συμπόνια και φροντίδα.
Η Καναδή ποιήτρια και κλασικίστρια Αν Κάρσον, ανέπτυξε μια ολόκληρη φιλοσοφία του έρωτα που στηρίχθηκε στα ποιητικά αποσπάσματα της Σαπφούς και στον «Φαίδρο» του Πλάτωνα.
Ποιο είναι το μέλλον των Ελληνικών Σπουδών στα Πανεπιστήμια των ΗΠΑ;
Το 1903, μόλις επτά χρόνια μετά τη Σύγχρονη Ολυμπιακή Αναβίωση, οι δευτεροετείς φοιτήτριες του Κολλεγίου Barnard στη Νέα Υόρκη προκάλεσαν τις πρωτοετείς φοιτήτριες σε μια σειρά αθλητικών και καλλιτεχνικών αγώνων. Έτσι γεννήθηκαν οι «Ελληνικοί Αγώνες» στο Μπάρναρντ. Εξελίχθηκαν σε ένα εξαιρετικό πολιτιστικό φαινόμενο και ήταν ιδιαίτερα δημοφιλείς στο ευρύτερο κοινό – έγιναν μία από τις πιο περιζήτητες εκδηλώσεις στο Μανχάταν. Οι γυναίκες του Μπάρναρντ αφιέρωναν τους αγώνες κάθε χρόνο σε έναν διαφορετικό ελληνικό θεό, συνέθεταν μουσική και ποίηση, σχεδίαζαν κοστούμια, ακόμη και κατασκεύαζαν άρματα, όλα καινούργια για τον διαγωνισμό κάθε έτους.
Την επαναστατική άνοιξη και το καλοκαίρι του 1968, φοιτητές πανεπιστημίων σε όλη την Ευρώπη και τις ΗΠΑ ζήτησαν ριζικές αλλαγές στα πανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών και άλλες εκπαιδευτικές πρακτικές. Στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, ακριβώς απέναντι από το Μπάρναρντ στο Μπρόντγουεϊ, οι φοιτητές κατέλαβαν τα κτίρια της διοίκησης και άντεξαν για εβδομάδες προτού αποβληθούν με τη βία. Τα αιτήματά τους ήταν πολλά, μεταξύ των οποίων καλύτεροι μισθοί για το πανεπιστημιακό προσωπικό, πιο δίκαιες πανεπιστημιακές πρακτικές απόκτησης ακινήτων στη γειτονιά Morningside, απεμπλοκή του πανεπιστημίου από τις στρατιωτικές συμβάσεις και δημιουργία νέων προγραμμάτων σπουδών στις Αφροαμερικανικές Σπουδές και τις Γυναικείες Σπουδές.
Η φοιτητική κατάληψη στο Κολούμπια έτυχε να ξεκινήσει την εβδομάδα του Απριλίου που ήταν προγραμματισμένοι να διεξαχθούν οι Ελληνικοί Αγώνες στο Κολέγιο Μπάρναρντ. Σε ένδειξη αλληλεγγύης στις φοιτήτριες της απέναντι πλευράς του δρόμου, οι γυναίκες του Μπάρναρντ ακύρωσαν τους Ελληνικούς Αγώνες του 1968. Την επόμενη χρονιά ακύρωσαν οριστικά τους Ελληνικούς Αγώνες, θεωρώντας ότι «δεν έχουν πλέον σχέση» με τις ανησυχίες των φοιτητών.
Εξέγερση των φοιτητών του Πανεπιστημίου Κολούμπια, 1968.
Από αυτή την ιστορική απόσταση, μπορούμε να καταλάβουμε τι σκέφτονταν οι γυναίκες του Μπάρναρντ. Απέρριπταν τους παραδοσιακούς τρόπους με τους οποίους διδάσκονταν τα ελληνικά στο Μπάρναρντ και αλλού, από τότε που καθιερώθηκε η Κλασική Φιλολογία τον 19ο αιώνα και οι Ελληνικοί Αγώνες το 1903. Απέρριπταν την απαρχαιωμένη ρητορική που ισχυριζόταν ότι ο ελληνικός πολιτισμός ήταν ο «μεγαλύτερος πολιτισμός» και η αρχαία Ελλάδα η μοναδική «παιδική ηλικία της Ευρώπης». Απέρριψαν τον έμμεσο ταξισμό και τον ελιτισμό της κλασικής μάθησης. Επιθυμούσαν να αντικαταστήσουν αυτές τις κλασικίζουσες ευαισθησίες με πιο πολυπολιτισμικές και πολυεθνικές. Τους φοιτητές αυτούς οφείλουμε να ευχαριστήσουμε για τη δημιουργία τμημάτων Αφροαμερικανικών Σπουδών και Γυναικείων Σπουδών σε όλες τις ΗΠΑ (αλλά και στην Ευρώπη). Αλλά μία από τις ακούσιες συνέπειες αυτών των μεταρρυθμίσεων του προγράμματος σπουδών ήταν η περιθωριοποίηση των Κλασικών και των Κλασικών Σπουδών.
Ποτέ δεν ήταν μια πρόταση είτε-είτε, αλλά άρχισε να φαίνεται έτσι. Τώρα, περισσότερο από μια γενιά μετά από αυτές τις κρίσιμες μεταρρυθμίσεις του προγράμματος σπουδών, είμαστε σε καλύτερη θέση να επαναδιατυπώσουμε αυτές τις προτάσεις του προγράμματος σπουδών με τη μορφή ενός ερωτήματος «τόσο το ένα όσο και το άλλο». Δεν υπάρχει ασυμβίβαστο μεταξύ της ύπαρξης ισχυρών προγραμμάτων Αφροαμερικανικών ή Αφρικανικών Σπουδών, Γυναικείων Σπουδών και Κλασικών Σπουδών.
Τα τελευταία τριάντα χρόνια, τα πιο επιτυχημένα προγράμματα Κλασικών Σπουδών μού φαίνεται ότι έχουν ξεπεράσει τις αυστηρά φιλολογικές και αυστηρά κλασικιστικές προσεγγίσεις του αρχαίου κόσμου και έχουν αξιοποιήσει τους πόρους της ανθρωπολογίας, μεταξύ άλλων κλάδων, για να μπορέσουν τα αρχαία υλικά να μιλήσουν για πιο σύγχρονες ανησυχίες. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτη ήταν η εφαρμογή των κατηγοριών της ταυτότητας στον αρχαίο κόσμο: φυλή και εθνικότητα, φύλο, σεξουαλικότητα, θρησκεία και τάξη. Η αρχαία Ελλάδα παρέχει ένα θαυμάσιο και εκτεταμένο αρχείο προβληματισμού για όλες αυτές τις έννοιες και τους προβληματισμούς. Στις προηγούμενες παρατηρήσεις μου, για παράδειγμα, πρότεινα μια σημαντική διάσταση της διαφορετικότητας της Ελλάδας στους ερωτικούς της προβληματισμούς.
Ο στόχος τώρα είναι να παρουσιαστεί η συνεχιζόμενη σημασία του Ελληνισμού με νέους όρους: ως αποφασιστικά κοσμοπολίτικη και ως ένα ουσιαστικό κομμάτι της Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Με αυτόν τον τρόπο προσπαθήσαμε να παρουσιάσουμε τον Ελληνισμό στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια υπό την αιγίδα του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών. Η πρόταση συνεχίζει να αποδίδει καρπούς.
Στην πόλη Μπότλινσκι του Νταγκεστάν φτιάχνουν από παλιά μία γλυκιά πίτα από μαλακή ζύμη και δύο είδη γέμισης: μία από ξερά βερίκοκα και μία από καρύδια. Τα υλικά απλώνονται σε στρώσεις, οπότε η σύνθεση της πίτας είναι ζύμη, ξηροί καρποί, ζύμη, ξερά βερίκοκα, ζύμη.
Μερικοί ζαχαροπλάστες συμβουλεύουν να προετοιμάσετε τη ζύμη την προηγουμένη, ώστε να ξεκουραστεί για αρκετές ώρες ή και όλη τη νύχτα, ενώ άλλοι διαβεβαιώνουν ότι μια ώρα ξεκούρασης είναι αρκετή. Άλλοι διατηρούν τη ζύμη σε κρύο μέρος, άλλοι σε θερμοκρασία δωματίου. Το σερβίρισμα ποικίλλει, επίσης. Κάποιοι επιμένουν να τη σερβίρουν αμέσως, ενώ πολλοί την προτιμούν κρύα.
Υλικά
Για τη ζύμη
350-400 γρ αλεύρι γ.ο.χ.
100 γρ ζάχαρη
1 αυγό
100 γρ γιαούρτι 10%
100 γρ βούτυρο
1 κ.γλ. σόδα
Βούτυρο – για τη φόρμα
α’ γέμιση
200 γρ αποξηραμένα βερίκοκα (μπορείτε προαιρετικά να τα αναμίξετε με χουρμάδες)
έως 100 γρ ζάχαρη
β’ γέμιση
150 γρ καρύδια
100 γρ ζάχαρη
Για επάλειψη
1 κρόκος αυγού
1 ή 2 κ.σ. γάλα
Εκτέλεση
Αφήνουμε το βούτυρο σε θερμοκρασία δωματίου μέχρι να μαλακώσει ή το βάζουμε για λίγο στον αέρα του φούρνου.
Για να ετοιμάσουμε τη ζύμη, ανακατεύουμε και χτυπάμε το αυγό και τη ζάχαρη. Στη συνέχεια, προσθέτουμε το γιαούρτι και πασπαλίζουμε με σόδα. Ανακατεύουμε το μείγμα των αυγών με την κρέμα γάλακτος.
Στη συνέχεια, ανακατεύουμε ομοιόμορφα το μαλακό βούτυρο και προσθέτουμε το αλεύρι σε δόσεις. Ανακατεύουμε μέχρι να σχηματιστούν μαλακοί σβώλοι.
Ζυμώνουμε μέχρι να έχουμε μια ελαστική ζύμη. Τη χωρίζουμε σε τρία μέρη και την αφήνουμε σκεπασμένη με μία καθαρή πετσέτα για περίπου μία ώρα σε θερμοκρασία δωματίου.
Ετοιμάζουμε τη γέμιση
Για την πρώτη γέμιση, αχνίζουμε αποξηραμένα βερίκοκα (ή και χουρμάδες) σε μικρή ποσότητα νερού, δηλαδή τα μαγειρεύουμε σε χαμηλή φωτιά μέχρι να μαλακώσουν. Στραγγίζουμε το υγρό, το οποίο μπορούμε να φυλάξουμε για να χρησιμοποιήσουμε αργότερα.
Αλέθουμε τα βερίκοκα σε έναν μύλο κρέατος ή χρησιμοποιώντας ένα μπλέντερ. Δοκιμάζουμε το και προσθέτουμε ζάχαρη κατά βούληση. Ορισμένοι προτιμούν την πίτα πολύ γλυκιά, ενώ άλλοι όχι και τόσο. Αν χρησιμοποιήσετε και χουρμάδες, έχετε υπ’ όψιν ότι προσδίδουν περισσότερη γλύκα από τα βερύκοκα.
Για τη δεύτερη γέμιση, τρίβουμε τα καρύδια στο μύλο ή στο μπλέντερ, προσθέτουμε ζάχαρη και ανακατεύουμε. Αφήνουμε στην άκρη 2-3 κουταλιές της σούπας από το μείγμα για τη διακόσμηση της πίτας.
Ανοίγουμε το πρώτο κομμάτι ζύμης σε στρογγυλό σχήμα πάχους 5-7 mm και το τοποθετούμε σε μια λαδωμένη φόρμα (εδώ διαμέτρου 22 cm). Για μεγαλύτερη ευκολία και για να μη σας χαλάσει, μπορείτε να το μεταφέρετε τυλιγμένο στον πλάστη.
Απλώνουμε πάνω στη ζύμη τη γέμιση με τα καρύδια, φροντίζοντας να μην πάνε πολύ κοντά στις άκρες. Ανοίγουμε το δεύτερο κομμάτι ζύμης. Το τοποθετούμε (με τη βοήθεια του πλάστη) πάνω από τους ξηρούς καρπούς και απλώνουμε από πάνω τα αποξηραμένα βερύκοκα, απομακρύνοντάς τα και αυτά από την περιφέρεια.
Το μόνο που μένει είναι να ανοίξουμε και να στρώσουμε το τελευταίο κομμάτι ζύμης, καλύπτοντας τη γέμιση από αποξηραμένα βερύκοκα και πιέζοντας γύρω γύρω και τις τρεις στρώσεις της ζύμης ώστε να ενωθούν και να ‘κλείσουν’ την πίτα. Στη συνέχεια, αλείφουμε την επιφάνεια με τον κρόκο αυγού αναμεμειγμένο με νερό ή γάλα, και πασπαλίζουμε με το μείγμα ξηρών καρπών και ζάχαρης που είχαμε φυλάξει. Τέλος, κάνουμε πολλές τρύπες, με οδοντογλυφίδες ή με ένα πηρούνι.
Τοποθετούμε την πίτα σε προθερμασμένο φούρνο και ψήνουμε στους 180-200 βαθμούς για 25 λεπτά περίπου.
Η πίτα Μπότλινσκι θα σας εντυπωσιάσει με τη γεύση της είτε τη δοκιμάσετε ζεστή, λίγο αφότου βγει από τον φούρνο είτε την καταναλώσετε όταν έχει κρυώσει αργότερα.
Δεν αποκλείεται να γίνει ένα από τα αγαπημένα σας σπιτικά αρτοσκευάσματα!
Οι μπάμιες αποτελούν εξαιρετική πηγή βιταμίνης K, απαραίτητης για την υγεία των οστών. Επιπλέον, περιέχουν τις απαραίτητες για την καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού μας συστήματος βιταμίνες C, Α και καροτενοειδή. Τα τελευταία (ιδίως η λουτεΐνη και το β-καροτένιο) παρουσιάζουν αντιοξειδωτική δράση, περιορίζοντας σημαντικά τις επικίνδυνες ελεύθερες ρίζες.
Η συνύπαρξή τους με τροφές πλούσιες σε λιπαρά, όπως το ελαιόλαδο και η φέτα, αυξάνει τη βιοδιαθεσιμότητά τους και απογειώνει τη θρεπτική αξία του πιάτου.
Κλασικά γίνονται στην κατσαρόλα αλλά το καλοκαίρι, στα νησιά που όλοι τρέχουμε, ο εύκολος τρόπος είναι οι μπάμιες στο φούρνο. Γίνονται με τα ίδια υλικά δηλαδή και στον φούρνο. Αφού ετοιμάσουμε τις μπάμιες, κάνουμε μια σάλτσα ντομάτας και τα βάζουμε όλα μαζί σε ταψί στο φούρνο.
Παραλλαγές υπάρχουν πολλές. Από τις πιο δημοφιλείς είναι οι μπάμιες με κοτόπουλο, ενώ γίνονται και με κρέας, με ψάρι ή με διάφορα λαχανικά.
Όταν αγοράζουμε μπάμιες φροντίζουμε το χρώμα τους να είναι καταπράσινο και η σάρκα τους να μην λυγίζει δείγμα ότι είναι πολύ φρέσκες και τρυφερές.
Η μπάμια ‘φωνάζει’ για σκόρδο, μαϊντανό και ντομάτα. Ντομάτα φρέσκια, σαρκώδη, γλυκιά, στην εποχή της. Αν χρησιμοποιήσετε ντομάτα εμπορίου, θα χρειαστείτε 2 συσκευασίες των 400 γραµ. Προτιμήστε τα ολόκληρα αποφλοιωμένα ντοματάκια και περάστε τα στο μπλέντερ να λιώσουν. Κάνουν καλύτερη σάλτσα. Σε αυτή την περίπτωση θα χρειαστείτε και 1 φλ. νερό στη συνταγή.
Το μυστικό για τέλειες μπάμιες, είναι το ξύδι και η ζέστη. Με τον τρόπο αυτό θα αποφύγετε το αντιαισθητικό σάλιο τους στο φαγητό σας.
Για να φτάσουν στο πιάτο σωστά μαγειρεμένες – τόσο όσο να μην ανοίξουν και λιώσουν – χρειάζεται να τις μαγειρέψετε σε μέτρια φωτιά και να μην ανακατεύετε με κουτάλα, γιατί τότε θα λιώσουν και θα διαλυθούν. Ανακάτεμα κάνουμε μόνο ανακινώντας τα χερούλια της κατσαρόλας.
Η επιτυχία είναι στο τέλος του μαγειρέματος να μένει λίγη σάλτσα με το λάδι της. Να μελώνει δηλαδή το φαγητό.
Υλικά
1 kg μπάμιες φρέσκιες καθαρισμένες
1 κ.σ. αλάτι χόνδρο
⅓ φλ. ελαιόλαδο
2 μέτρια ξερά κρεμμύδια ψιλοκομμένα
2 σκελίδα σκόρδο
1 κ.σ. πελτέ ντομάτας
1 kg φρέσκες τριμμένες ντομάτες
⅓ φλ. ξύδι από κρασί
½ ματσάκι μαϊντανό ψιλοκομμένο
Αλάτι
Πιπέρι
Προετοιμασία
Καθαρίζουμε τις μπάμιες με ένα μικρό κοφτερό μαχαίρι κι αφαιρούμε το περίβλημα γύρω από το κεφαλάκι σαν να τις ξεφλουδίζουμε κωνικά. Φροντίζουμε το κεφαλάκι τους να μείνει πάνω στη μπάμια και να μην ανοίξει ή σκιστεί.
Αφού τελειώσουμε, τις πλένουμε και τις στραγγίζουμε καλά.
Τις βάζουμε σε ταψί, τις περιχύνουμε με ξύδι και τις πασπαλίζουμε με το χοντρό αλάτι. Τις ανακατεύουμε ελαφρά να πάει το ξύδι παντού.
Αφήνουμε να σταθούν για 1 ώρα περίπου. Αν είναι καλοκαίρι τις βγάζουμε στον δυνατό ήλιο.
Γιατί τις μαρινάρω σε ξύδι και αλάτι;
Αυτό το μαρινάρισμα, ειδικά κάτω από τον καυτό καλοκαιρινό ήλιο, θα τις βοηθήσει να μείνουν ολόκληρες και να μην τρέξει το κολλώδες υγρό από το εσωτερικό τους και βγουν τα σπόρια τους στο μαγείρεμα. Το αποτέλεσμα; Στο μαγείρεμα θα είναι πιο γλυκιές με κρουστή σάρκα.
Εκτέλεση
Ζεσταίνουμε το μισό ελαιόλαδο σε μια κατσαρόλα και ροδίζουμε τις μπάμιες για 3-4′ χωρίς πολύ ανακάτεμα, σε δυνατή φωτιά. Ανακινούμε απλά την κατσαρόλα από τα χερούλια.
Προσθέτουμε και σοτάρουμε το κρεμμύδι για 3-4 λεπτά να γίνει διάφανο.
Προσθέτουμε το σκόρδο και σοτάρουμε για 1′.
Ρίχνουμε τον πελτέ ντομάτας και τον τρίβουμε για 1 λεπτό στη βάση της κατσαρόλας.
Στη συνέχεια ρίχνουμε την τριμμένη ντομάτα. Αλατοπιπερώνουμε και σιγοβράζουμε σε μέτρια φωτιά για περίπου 25′ να μαλακώσουν, αλλά όχι να λιώσουν.
Τέλος, προσθέτουμε το υπόλοιπο ελαιόλαδο και τον μαϊντανό.
Βράζουμε για λίγα επιπλέον λεπτά μέχρι να μελώσουν οι μπάμιες και να μείνουν με το λάδι τους και ελάχιστη σάλτσα.
Δεν τις ανακατεύουμε ποτέ μέσα στη σάλτσα γιατί θα ανοίξουν και θα διαλυθούν.
Νερό δεν είναι απαραίτητο ότι θα χρειαστείτε. Οι μπάμιες έχουν πολύ υγρασία και η φρέσκια ντομάτα επίσης. Τώρα, αν χρησιμοποιήσετε ντομάτα εμπορίου, το νερό είναι απαραίτητο. Θα βάλετε τόσο όσο να μισοσκεπάζονται τα υλικά στην κατσαρόλα.
Δοκιμάστε το φαγητό κι αν χρειάζεται, προσθέστε 2-3 πρέζες ζάχαρη. Συνήθως όταν οι ντομάτες είναι φρέσκες είναι γλυκιές και η ζάχαρη είναι περιττή. Άλλωστε και το ξερό κρεμμύδι δίνει γλύκα και χυλώνει καλά τη σάλτσα. Αν χρησιμοποιήσετε ντομάτα εμπορίου, τότε σίγουρα θα χρειαστείτε λίγη γλύκα.
Σερβίρονται ζεστές ή σε θερμοκρασία δωματίου με τυρί φέτα και φρέσκο ψωμί.
Στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης, περισσότερα από τέσσερεις χιλιάδες χρόνια ιστορίας παρουσιάζονται στην έκθεση «Beyond Brilliance: Highlights from the Jewelry Collection». Ιστορίες από το μακρινό παρελθόν και το παρόν – ιστορίες αγάπης, πολέμου, θανάτου, εμπορίου, πολιτικής, επιστήμης και τέχνης – αφηγούνται μέσα από τα περισσότερα από 150 εκθέματα που εκτίθενται στη πρόσφατα ανακαινισμένη γκαλερί.
Η έκθεση, για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση της οποίας χρειάστηκαν τέσσερα χρόνια, «προβάλλει την εξαιρετική συλλογή κοσμημάτων του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ, μια από τις πιο εκτεταμένες στον κόσμο», λέει η Έμιλυ Στέρερ [Emily Stoehrer], επιμελήτρια κοσμημάτων του μουσείου. Η κα Στέρερ είναι η μόνη επιμελήτρια μουσείου με αντικείμενο αποκλειστικά το κόσμημα, στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Αυτή η έκθεση, που άνοιξε τον Μάιο, θα είναι μόνιμη, με ετήσιες εναλλαγές ορισμένων εκθεμάτων.
Πολλά από αυτά προέρχονται από αρχαίους πολιτισμούς, άλλα από τον 19ο και από τον 20ο αιώνα, ενώ υπάρχουν και κοσμήματα κοστουμιών και σύγχρονα κοσμήματα, που συνδυάζουν παραδοσιακά θέματα με τα πιο σύγχρονα υλικά.
Από την έκθεση «Πέρα από τη λαμπρότητα: Κοσμήματα της συλλογής», στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης. Ίδρυμα της οικογένειας των Ρίτα Τζ. και Στάνλεϋ Χ. Κάπλαν. (Copyright: Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης)
Αρχαία και σύγχρονα κοσμήματα
Το κόσμημα αποτελεί μία από τις αρχαιότερες μορφές τέχνης στον κόσμο. Τα παλαιότερα δείγματα κοσμημάτων, η δημιουργία και χρήση των οποίων αποτελεί διαχρονική παγκόσμια ανθρώπινη τάση, δημιουργήθηκαν τουλάχιστον 100 χιλιάδες χρόνια πριν. Στα παλαιότερα δείγματα, οι χάντρες αποτελούν βασικά στοιχεία, όπως παραδείγματος χάριν, σε ένα από τα αρχαιότερα εκθέματα, την αρχαία αιγυπτιακή τραχηλιά Wesekh ή Usekh, που χρονολογείται από το 2246-2152 π.Χ.
Τραχηλιά Wesekh ή Usekh, 2246-2152 π.Χ. Χρυσός, στεατίτης, τυρκουάζ και λάπις λάζουλι. Αποστολή του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ και του Μουσείου Καλών Τεχνών της Βοστώνης. (Copyright: Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης)
Αυτή η τραχηλιά-κόσμημα απαρτίζεται από χρυσό, σπάνιο τυρκουάζ (το οποίο πιθανώς εξορύχθηκε στη χερσόνησο του Σινά), ακριβό λάπις λάζουλι (πιθανώς από το Αφγανιστάν) και στεατίτη (ή σαπωνόλιθο). Η εξωτερική χρυσή σειρά συντίθεται από μικρά μέρη φτιαγμένα σε σχήμα σκαραβαίου, σύμβολο αναγέννησης, προστασίας και καλής τύχης στην αρχαία Αίγυπτο, που συνήθως συνόδευε τους νεκρούς. Το συγκεκριμένο κόσμημα ανακτήθηκε από τον τάφο ενός δικαστικού αξιωματούχου.
Το μουσείο χρησιμοποιεί ψηφιακά μέσα για μία αναβαθμισμένη εμπειρία θέασης. Τα βίντεο δείχνουν την μπροστινή και την πίσω όψη ορισμένων αντικειμένων και μπορείτε να κατεβάσετε μια λεπτομερή ηχητική περιήγηση από το διαδίκτυο. Ενώ εκτίθενται πολλά μεγάλα κομμάτια, ένα μικρό αρχαιοελληνικό σκουλαρίκι του 350-325 π.Χ., που απεικονίζει τη θεά Νίκη να οδηγεί ένα άρμα με δύο άλογα, είναι ένα από τα πιο εκλεκτά κομμάτια της συλλογής. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι το σκουλαρίκι ανήκε πιθανώς σε ένα βασιλικό πρόσωπο ή χρησιμοποιήθηκε για τη διακόσμηση ενός αγάλματος, δεδομένης της εκπληκτικής δεξιοτεχνίας που μαρτυρά.
Σκουλαρίκι που αναπαριστά τη Νίκη να οδηγεί άρμα, περ. 350-325 π.Χ. Χρυσός και σμάλτο. Ίδρυμα Henry Lillie Pierce. (Copyright: Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης)
Το σκουλαρίκι αποτελείται από περισσότερα από 100 κομμάτια συγκολλημένα μεταξύ τους. Η Νίκη φορά χιτώνα με ζώνη και κρατά τα ηνία των αλόγων. Στο πρόσωπό της ο καλλιτέχνης έχει αποτυπώσει μία έκφραση απόλυτης συγκέντρωσης. Τα λεπτοδουλεμένα φτερά της θεάς εντείνουν την αίσθηση της κίνησης. Η κορυφή του σκουλαρικιού είναι σχηματισμένη σαν ένα λουλούδι ή φρούτο.
Το Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης διαθέτει επίσης μια ιδιαίτερα πλούσια συλλογή κοσμημάτων από τον 19ο και τον 20ο αιώνα. Ένα από τα εξέχοντα αντικείμενά της, μία αετόσχημη καρφίτσα του 1840 από το Κοβούργο, συνδέεται με τη βασιλική οικογένεια της Βαυαρίας. Συγκεκριμένα, ήταν μια από τις δώδεκα που δημιούργησε ο πρίγκιπας Αλβέρτος ως δώρο από τη βασίλισσα Βικτωρία της Αγγλίας στους αχθοφόρους του τρένου στο γάμο τους.
Πρόκειται για το πρώτο κομμάτι που απέκτησε αμερικανικό μουσείο. Οι βασιλικές παράνυμφοι έπαιρναν παραδοσιακά ένα περιστέρι ως δώρο. Σε αυτή την περίπτωση, ο αετός ήταν ένα κατάλληλο σύμβολο για τη γερμανική οικογένεια του Αλβέρτου, του Οίκου του Κοβούργου. Τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν είναι συμβολικά: τυρκουάζ για τη μνήμη, διαμάντια για την αιωνιότητα, ρουμπίνια για το πάθος και μαργαριτάρια για την αληθινή αγάπη.
Καρφίτσα σε σχήμα αετού, από το Κοβούργο της Βαυαρίας, σχεδιασμένη από τον πρίγκιπα πρόξενο Αλβέρτο, 1840. Χρυσός, τυρκουάζ, μαργαριτάρια, ρουμπίνι και διαμάντια. Αγορά από το Μουσείο με δωρεά του Ιδρύματος Rita J. and Stanley H. Kaplan Family Foundation. (Copyright: Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης)
Ένα σύγχρονο γερμανικό σχέδιο που εκτίθεται είναι ένα μεγάλο ζευγάρι σκουλαρίκια με φούντα, του 2018, από τη Hemmerle, τα οποία κατασκευάστηκαν για την 125η επέτειο της εταιρείας. Οι φούντες, οι οποίες περιέχουν περισσότερα από 200 καράτια ζαφείρια, κρέμονται από βαυαρικές σιδερένιες κορώνες, που απηχούν την κληρονομιά της εταιρείας από το Μόναχο.
Ζευγάρι σκουλαρίκια με φούντες, 2018, από την Hemmerle. Μαύρος φινιρισμένος σίδηρος, λευκόχρυσος, ζαφείρια και φούντες από ζαφείρια. Δωρεά της Hemmerle με τη γενναιόδωρη συνδρομή των Κριστιάν και Γιασμίν Χέμερλε. (Ευγενική παραχώρηση του Μουσείου Καλών Τεχνών της Βοστώνης | Copyright: Hemmerle)
Κοσμήματα στα βήματα του παρελθόντος
Τον 19ο αιώνα είχαν μεγάλη απήχηση τα κοσμήματα που αναβίωναν παλαιότερες εποχές, κυρίως χάρις στις αρχαιολογικές ανασκαφές της εποχής, που ενέπνευσαν την ανάπτυξη αυτού του κινήματος. Από τους σπουδαιότερους δημιουργούς θεωρείται η ιταλική εταιρεία Castellani, η οποία ειδικεύεται στα μικροψηφιδωτά.
Με τον όρο αυτό εννοούμε τα ψηφιδωτά-μινιατούρες, που συναρμολογούνται από μικροσκοπικά θραύσματα γυαλιού. Ένα ωραιότατο δείγμα είναι μία στρογγυλή καρφίτσα του 1870, που περιέχει στο κέντρο της σχέδιο κεφαλής λιονταριού, σχηματισμένο με την τεχνική του μικροψηφιδωτού. Το κεφάλι του λιονταριού με το στοχαστικό του βλέμμα παραπέμπει στα μωσαϊκά δαπέδου της Πομπηίας, που είχαν ανακαλυφθεί εκείνη την περίοδο. Στην αρχαία Ρώμη, τα λιοντάρια ήταν σύμβολο δύναμης και θάρρους.
Καρφίτσα με μικροψηφιδωτό κεφαλής λιονταριού, περ. 1870, του Castellani. Χρυσός και γυαλί. Δώρο της Σούζαν Μπεθ Κάπλαν. (Copyright: Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης)
Ένα άλλο δημοφιλές κίνημα εκείνης της περιόδου ήταν η αναβίωση της Αναγέννησης.
Στην έκθεση περιλαμβάνεται μία εβραϊκή βέρα, η οποία κατασκευάστηκε στην Κεντρική Ευρώπη τον 19ο αιώνα, αλλά με το στυλ του 16ου αιώνα. Οι εβραϊκές βέρες γάμου είναι παραδοσιακά απλές βέρες, αλλά μερικές φορές χρησιμοποιούνται περίπλοκα σχέδια κατά τη διάρκεια της τελετής. Η δομή στην κορυφή του δακτυλιδιού, εν προκειμένω, είναι κατασκευασμένη στο σχήμα του ναού της Ιερουσαλήμ. Στο δείγμα που κατέχει το Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης η οροφή ανοίγει. Αν και δεν έχει πολύτιμους λίθους, το δαχτυλίδι αυτό είναι όμορφα διακοσμημένο και επισμαλτωμένο. Ο δημιουργός του κοσμήματος πιθανότατα επηρεάστηκε από θησαυρούς που ανακαλύφθηκαν το 1800.
Εβραϊκό δαχτυλίδι γάμου, 19ος αιώνας. Χρυσός και σμάλτο. Ανώνυμο δώρο για την εκατονταετηρίδα. (Copyright: Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης)
Ένα κλασικό κόσμημα της υψηλής κοινωνίας, από τα τέλη του 19ου αιώνα, είναι το κολιέ με φυσικά μαργαριτάρια και διαμάντια, που ανήκε στον αυστριακό κλάδο της οικογένειας Ρόθτσιλδ. Αυτό το όμορφο κομμάτι περιέχει δέκα απόλυτα ταιριαστά φυσικά μαργαριτάρια – ένα σπάνιο επίτευγμα. Αυτά τα φυσικά μαργαριτάρια θεωρούνταν πιο πολύτιμα και από τα διαμάντια, έως ότου οι άνθρωποι κατέκτησαν τη διαδικασία δημιουργίας καλλιεργημένων μαργαριταριών στις αρχές του 20ου αιώνα. Αυτό το κολιέ ανήκε στη συλλογή της βαρόνης Κλαρίσα ντε Ρόθτσιλδ.
Κολιέ με φυσικά μαργαριτάρια και διαμάντια, περ. 1880. Ασήμι, χρυσός, φυσικά μαργαριτάρια (pinctada maxima) και διαμάντια. Δώρο των κληρονόμων της Bettina Looram de Rothschild. (Copyright: Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης)
Όταν οι Ναζί προσάρτησαν την Αυστρία το 1938, η βαρόνη βρισκόταν στο Λονδίνο, ταξιδεύοντας με μεγάλο μέρος της συλλογής κοσμημάτων της. Αυτό το περιδέραιο ήταν μαζί της και έτσι γλίτωσε τη λεηλασία των Ναζί. Το κόσμημα είναι αντιπροσωπευτικό του κινήματος της Belle Époque, ιδιαίτερα του στιλ ‘γιρλάντας’, το οποίο χαρακτηρίζεται από καμπυλωτά σχέδια και γραμμές.
Το περιδέραιο είναι φτιαγμένο από επαργυρωμένο χρυσό: το ασήμι θεωρούνταν πιο κατάλληλο για τα άχρωμα διαμάντια, ώστε να διατηρείται η λευκή αίσθηση. Η χρυσή βάση ήταν απαραίτητη για να αποτραπεί η αμαύρωση του δέρματος ή των ρούχων του χρήστη. Όταν δημιουργήθηκε αυτό το κολιέ, η επεξεργασία της πλατίνας ήταν ακόμα δύσκολη, κάνοντάς την ακατάλληλη για χρήση.
Όταν, αργότερα, η νέα τεχνογνωσία διευκόλυνε την επεξεργασία της, αντικατέστησε σταδιακά τον επαργυρωμένο χρυσό. Ένα ‘πατριωτικό’ παράδειγμα χρήσης της πλατίνας είναι η καρφίτσα με το σχέδιο της αμερικανικής σημαίας από τους Black, Starr and Frost, έναν από τους παλαιότερους οίκους κοσμημάτων στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Καρφίτσα με την αμερικανική σημαία για την Black, Starr and Frost, 1917, πιθανώς από την Oscar Heyman Bros. Πλατίνα, διαμάντια, ρουμπίνια και ζαφείρια. Δώρο της Σελίνα Φ. Λιτλ στη μνήμη της Νίνα Φλέτσερ Λιτλ. (Copyright: Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης)
Στην έκθεση, παρουσιάζεται επίσης η πιο διάσημη αμερικανική μάρκα κοσμημάτων Tiffany & Co. Ένα από τα προϊόντα τους είναι ένα εξωτικό κόσμημα χεριών που δημιουργήθηκε γύρω στο 1893. Ο επικεφαλής σχεδιαστής της εταιρείας, Τζορτζ Πώλντινγκ Φάρναμ, ανέπτυξε την ιδέα του.
Έμπνευσή του στάθηκε το ινδικό κατπάλ, ένα παραδοσιακό κόσμημα γάμου. Πολύχρωμοι ημιπολύτιμοι λίθοι σε χρυσό πλαίσιο περιβάλλουν τον καρπό, απλώνονται στη ράχη του χεριού και τυλίγονται στα τέσσερα δάχτυλα. Για να μπορέσει το κοινό να καταλάβει την πολυπλοκότητα του κομματιού, η παρουσίασή του γίνεται πάνω στο μοντέλο ενός χεριού.
Κόσμημα χειρός, περ.1893, σχεδιασμένο από τον Τζ. Πώλντινγκ Φάρναμ. Χρυσός, τυρκουάζ, ζαφείρια, πράσινος γρανάτης, ζιρκόν, περίδοτο, γρανάτης εσονίτης, βηρύλλιο, τουρμαλίνη, χρυσοβηρύλλιο και μαργαριτάρια. Δωρεά της Τζόντυ Σάταλοφ στη μνήμη του Τζόζεφ και της Ρουθ Σάταλοφ. (Copyright: Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης)
Σχέδια Art Nouveau και Art Deco
Το τέλος του 19ου και οι αρχές του 20ου αιώνα σημαδεύτηκαν από δύο από τα πιο διάσημα κινήματα κοσμήματος: το Art Nouveau και το Art Deco. Ένα ισπανικό μενταγιόν από το Fuset y Grau, που απεικονίζει ένα κορίτσι να κάνει φούσκες από μαργαριτάρια, το οποίο χρονολογείται γύρω στο 1910, αποτελεί απολαυστικό δείγμα του πρώτου κινήματος, που χαρακτηρίζεται από ρέουσες γραμμές, φυσικά μοτίβα, γυναικείες φιγούρες και τη χρήση σμάλτου pliqué-à-jour. Αυτή η τεχνική σμάλτου δεν έχει πίσω πλευρά και μιμείται εκπληκτικά το βιτρό.
Μενταγιόν με κορίτσι που κάνει φούσκες, περ. 1910, από την Fuset y Grau. Χρυσός, πλατίνα, σμάλτο plique-a-jour, μαργαριτάρια, ελεφαντόδοντο και ζαφείρια. Αγορά από το Μουσείο με δωρεές των Σούζαν Μπ. Κάπλαν και Κάρολ Νόμπλ και του Ιδρύματος Ουίλιαμ Φράνσις Γουώρντεν προς τιμήν της Σούζαν Μπ. Κάπλαν και ανωνύμων. (Copyright: Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης)
Το Art Deco χρησιμοποίησε τολμηρά γεωμετρικά σχήματα, νέες πέτρες και νέα υλικά. Ένα εντυπωσιακό αντικείμενο που παρουσιάζεται στην έκθεση του Μουσείου είναι η καρφίτσα της Μάρτζορι Μέρριγουεδερ Ποστ του 1929, που κατασκευάστηκε από την Oscar Heyman Bros. για τη Marcus & Co., έναν διάσημο Αμερικανό κοσμηματοπώλη από τη Νέα Υόρκη.
Αυτή η μοντέρνα καρφίτσα από πλατίνα χρησιμοποιεί ένα ιστορικό αντικείμενο – ένα σκαλισμένο σμαράγδι 60 καρατίων από τον 17ο αιώνα. Αυτό το σμαράγδι εξορύχθηκε στη Νότια Αμερική, μεταφέρθηκε στην Ευρώπη και στη συνέχεια στην Ινδία με ένα πορτογαλικό πλοίο, όπου τελικά έναν αρχιτεχνίτης σκάλισε επάνω του λουλούδια ίριδας. Τα σμαράγδια είναι γνωστό ότι είναι δύσκολο να σκαλιστούν και οι Ινδοί τεχνίτες έγιναν ειδικοί σε αυτή την τέχνη κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Μουγκάλ. Η Ποστ συγκέντρωσε μια ιστορική συλλογή κοσμημάτων και αυτή η καρφίτσα ήταν ένα από τα πιο πολύτιμα κομμάτια της.
Καρφίτσα της Marjorie Merriweather Post, 1929, από την Oscar Heyman Bros. Πλατίνα, διαμάντια και σμαράγδια. (Αναπαραγωγή με άδεια/Πνευματικά δικαιώματα: Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης)
Η καρφίτσα της Ποστ εκτίθεται δίπλα σε μια σύγχρονη ινδική καρφίτσα του Μπαγκάτ. Αυτό το κόσμημα θυμίζει το «τζάλι», τη διακοσμητική σχάρα παραθύρων που βρίσκεται σε διάφορους τύπους κτιρίων στην περιοχή. Τα σμαράγδια χρησιμοποιήθηκαν για να μιμηθούν τα βρύα που φυτρώνουν σε πολλούς αρχιτεκτονικούς χώρους στη Βομβάη. Κατασκευασμένο με σμαράγδια της Κολομβίας, το κομμάτι συνδυάζει μοτίβα Μουγκάλ και Art Deco. Έφυγε από το εργαστήριο τον Φεβρουάριο του 2024 και έφτασε στο Μουσείο της Βοστώνης τον Απρίλιο, όντας έτσι το νεότερο απόκτημά της.
Καρφίτσα Jali, 2024, από την BHAGAT. Χρυσός 18 καρατίων, διαμάντια και σμαράγδια. Ίδρυμα William Francis Warden. (Πνευματικά δικαιώματα: Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης)
Ωστόσο, το αστέρι της έκθεσης είναι η καρφίτσα του Μπουαβέν ‘Αστερίας’, του 1937, ένα από τα πιο διάσημα κοσμήματα του 20ου αιώνα. Η καρφίτσα, σχεδιασμένη από τη διάσημη Γαλλίδα σχεδιάστρια Ζιλιέτ Μουτάρ, ανήκε στην ηθοποιό του Χόλιγουντ Κλοντέτ Κολμπέρ. Έχοντας μήκους 10 εκ., είναι κατασκευασμένη από χρυσό, 71 ρουμπίνια και 665 αμέθυστους. Πιστεύεται ότι μόνο τέσσερα δείγματα με αυτόν τον συνδυασμό λίθων κατασκευάστηκαν τη δεκαετία του 1930. Επιπλέον, η καρφίτσα είναι πλήρως αρθρωμένη, αποτελούμενη από αρθρώσεις που κινούνται, δίνοντας την εντύπωση αληθινού θαλάσσιου πλάσματος. Παρά τον περίπλοκο σχεδιασμό, είναι ένα κομψοτέχνημα.
Καρφίτσα αστερίας, 1937, της Ζυλιέτ Μουτάρ. Χρυσός 18 καρατίων, ρουμπίνια και αμέθυστοι. (Πνευματικά δικαιώματα: Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης)
Ο κόσμος της πανίδας και της χλωρίδας ανέκαθεν ήταν μία γόνιμη πηγή έμπνευσης για κοσμήματα. Η έκθεση παρουσιάζει πολλά παραδείγματα λουλουδιών και πεταλούδων, συμπεριλαμβανομένων δύο σύγχρονων κομματιών από Κινέζους σχεδιαστές, που έχουν ανανεώσει το σχήμα τους χρησιμοποιώντας τιτάνιο. Οι σχεδιαστές κοσμημάτων υψηλής ποιότητας προτιμούν αυτό το μέταλλο επειδή μπορεί να ανοδιωθεί για να δημιουργήσει μια πλούσια γκάμα χρωμάτων. Επιπλέον, το ελάχιστο βάρος του επιτρέπει τη δημιουργία μεγάλων, αλλά ευκολοφόρετων κομματιών.
Καρφίτσα Μαγεμένη Άνια, 2023, της Άννας Χου. Σπινέλια 8,48 καρατίων, διαμάντια στρογγυλής κοπής μπριγιάν 5,36 καρατίων και τιτάνιο. Δωρεά της Δρος Κριστίνα Σ. Γιάο. (Πνευματικά δικαιώματα: Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης)
Η εντυπωσιακή γλυπτική καρφίτσα πεταλούδα Forever Dancing-Bright Star του Ουώλας Τσαν είναι φτιαγμένη από χρωματιστά διαμάντια και πραγματικά δείγματα φτερών πεταλούδας. Ο Τσαν είναι ένας από τους σημαντικότερους σχεδιαστές κοσμημάτων της εποχής μας. Αυτή η καρφίτσα είναι το πρώτο έργο του Τσαν που περιλαμβάνεται στη συλλογή ενός αμερικανικού μουσείου. Στην κινεζική κουλτούρα, η πεταλούδα συμβολίζει την αιώνια αγάπη και εμφανίζεται στον παραδοσιακό ρομαντικό μύθο των Εραστών της πεταλούδας, το ανατολικό αντίστοιχο με του σαιξπηρικού Ρωμαίου και Ιουλιέττας.
Forever Dancing – καρφίτσα πεταλούδα Bright Star, 2013, του Ουώλας Τσαν. Κίτρινο διαμάντι, φανταχτερά χρωματιστά διαμάντια, κρύσταλλο από πετρώματα, φίλντισι, δείγμα πεταλούδας, μαργαριτάρια και τιτάνιο. Δωρεά των Κρίστιν Ζινγκ και Ρεξ Γουόνγκ. (Αναπαραγωγή με άδεια/Πνευματικά δικαιώματα: Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης)
Η έκθεση Beyond Brilliance αναδεικνύει τη δημιουργικότητα και την τεχνική ιδιοφυΐα των ανθρώπων που συμμετείχαν στη δημιουργία κάθε κομματιού και καλεί το κοινό να αιχμαλωτιστεί από την ομορφιά των αντικειμένων και των ιστοριών που έχουν να αφηγηθούν, κάτι που διευκολύνεται έντονα από την επιμέλεια. Η έκθεση καταφέρνει να αποδείξει ότι το κόσμημα είναι τέχνη, ότι ανήκει στα μουσεία και ότι αποτελεί εκπαιδευτική απόλαυση.
Στον παραδοσιακό κινεζικό πολιτισμό, όταν θέλουν οι καλλιτέχνες να περιγράψουν έναν ιδανικό γάμο, χρησιμοποιούν τις ακόλουθες οπτικές μεταφορές: το αρμονικό παίξιμο του έρχου, λουλούδια που ανθίζουν κάτω από την πανσέληνο, αιωρούμενους δράκους και φοίνικες, ένα ζευγάρι πάπιες μανδαρίνους που κολυμπούν μαζί, χελιδόνια ή αηδόνια που πετούν σε ζευγάρια.
Οι περισσότερες από αυτές τις εικόνες προέρχονται από τη φύση (με την εξαίρεση των μυθικών ζώων), και μεταξύ τους δεσπόζουν αυτές που απεικονίζουν πουλιά.
Ήδη από τα αρχαία χρόνια, τα πτηνά λογίζονταν ως ευοίωνα σύμβολα. Οι πίνακες πουλιών και λουλουδιών (hua niao hua) είναι ένα από τα τρία κύρια είδη της κινεζικής ζωγραφικής, και τα πουλιά που κελαηδούν συνήθως χρησιμοποιούνται για να εκφράσουν τις ειλικρινείς επιθυμίες του καλλιτέχνη.
Οι ευλογίες των ιερών πουλιών
Ο φοίνικας (fenghuang), ιερό πουλί και σύμβολο της Αυτοκράτειρας της Κίνας, της ειρήνης και της εσωτερικής αγνότητας, αποτελούσε έμβλημα των αριστοκρατικών γάμων. Οι νεόνυμφοι συγκρίνονταν με φοίνικες που πετούν σε ευλογημένη αρμονία.
Το fenghuang ή φοίνικας είναι ένα ιερό πουλί για τον κινεζικό λαό. Συμβόλιζε, μεταξύ άλλων, τη δύναμη που είχε δοθεί στην Αυτοκράτειρα από τον Ουρανό. (Ευγενική παραχώρηση του Εθνικού Μουσείου του Παλατιού)
Το Shuowen Jiezi, ένα αρχαίο κινέζικο λεξικό από τη δυναστεία των Χαν, αναφέρει ότι ο φοίνικας εμφανίζεται μόνο σε μέρη όπου βασιλεύει βαθιά ειρήνη. Σύμφωνα με το λεξικό, ο φοίνικας έχει στήθος χήνας, πλάτη τίγρη, λαιμό φιδιού, ουρά ψαριού, δέρμα δράκου, κεφάλι χελιδονιού και ράμφος κόκορα. Το σώμα του συνδυάζει τα πέντε βασικά χρώματα: λευκό, μαύρο, κόκκινο, πράσινο και κίτρινο, τα οποία συμβολίζουν τις πέντε αρετές του Κομφούκιου: ανεκτικότητα, ορθότητα, γνώση, αφοσίωση και ευπρέπεια.
Σύμφωνα με τις γραφές, Yu Jia είναι το όνομα του προπάτορα όλων των πτηνών, ενώ λέγεται επίσης ότι οι φοίνικες γεννήθηκαν από τους δράκους. Ο φοίνικας (fenghuang) συμβόλιζε τόσο τον σύζυγο όσο και τη σύζυγο: αν και, αρχικά, οι αρσενικοί φοίνικες ονομάζονταν feng και οι θηλυκοί huang, με την πάροδο των ετών οι δύο ονομασίες συγχωνεύτηκαν σε μία και ο φοίνικας έγινε το σύμβολο της ουράνιας θηλυκής δύναμης, όπως ο δράκος ήταν το σύμβολο της αρσενικής.
Το λουάν είναι επίσης ένα ευοίωνο σύμβολο. (Ευγενική παραχώρηση του Εθνικού Μουσείου του Παλατιού)
Το luan (ή luanniao) είναι άλλο ένα μυθικό ιερό πουλί, το οποίο μοιάζει με φοίνικα, αλλά έχει λαμπερό κόκκινο πτέρωμα. Τόσο ο φοίνικας όσο και το λουάν είναι σύμβολα καλής τύχης και ειρήνης, και εμφανίζονται συχνά σε βασιλικές τελετουργίες, πίνακες ζωγραφικής, ως κοσμήματα, αξεσουάρ ή σχέδια ενδυμάτων κλπ.
Κανένα συνηθισμένο πουλί δεν μπορεί να συγκριθεί με τον φοίνικα και το λουάν – η υπεροχή τους είναι αδιαμφισβήτητη. Πολλοί πιστεύουν ότι η εικόνα του λουάν προήλθε από τους χρυσούς φασιανούς. Πίνακες ζωγραφικής που αναπαριστούν ένα ζευγάρι φασιανών είναι επίσης κατάλληλοι για να μεταφέρουν γαμήλιες ευχές.
Αχώριστο μέχρι θανάτου
Οι πάπιες μανδαρίνοι (yuanyang) αντιπροσωπεύουν την ακλόνητη πίστη και αφοσίωση των παντρεμένων ζευγαριών. Οι αρσενικές πάπιες ονομάζονται γιουάν και οι θηλυκές πάπιες ονομάζονται γιανγκ, επομένως μαζί χρησιμοποιούνται συχνά ως σύμβολο συζυγικής ευδαιμονίας και ενότητας.
Οι πάπιες μανδαρίνοι συνήθως κολυμπούν μαζί και ζουν σε ζευγάρια. Ο Λούο Γιουάν, λογοτέχνης που έζησε κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Σονγκ, έγραψε ότι οι πάπιες μανδαρίνοι δεν εγκαταλείπουν ποτέ η μία την άλλη και όταν χωρίζονται, πεθαίνουν από θλίψη.
Yuanyang κάτω από ανθισμένες παιωνίες. Περίοδος δυναστείας Μινγκ. (Ευγενική παραχώρηση του Εθνικού Μουσείου του Παλατιού)
Ως σύμβολο των αχώριστων ζευγαριών, οι πάπιες μανδαρίνοι χρησιμοποιούνταν ευρέως από λόγιους και καλλιτέχνες για να εκφράσουν διάφορες καταστάσεις και συναισθήματα που αφορούν τη συζυγική ζωή: λύπη, ευτυχία, χωρισμό και επανένωση. Για παράδειγμα, ο Λου Τζαολίν, ποιητής της δυναστείας των Τανγκ, έγραψε στο Changan: A Poem Written in Ancient Form:
«Θα πέθαινα χωρίς να το μετανιώσω, αν ήμασταν πουλιά που κολυμπούσαμε μαζί, κάλλιο εγώ κι εσύ να ήμασταν πάπιες μανδαρίνοι παρά αθάνατοι.»
Το ποίημα εκφράζει την ειλικρινή επιθυμία ενός άνδρα να είναι αχώριστος από την αγάπη του.
Στο Βιβλίο των Τραγουδιών και των Ύμνων (Shi Jing), η αφοσίωση των γιουανγιάνγκ εκφράζεται ως εξής:
«Πετάνε σε ζευγάρια και πιάνονται στο δίχτυ. Οι άνθρωποι να είναι ευλογημένοι με καλή τύχη! Κολυμπούν σε ζευγάρια, ενώνονται διπλώνοντας τα φτερά τους. Είθε οι άνθρωποι να είναι ευλογημένοι!».
Παλαιότερα, ο κόσμος έπιανε και δώριζε πάπιες μανδαρίνους. Οι πηγές λένε ότι, αν και τα πουλιά κινδύνευαν και υπέφεραν, ποτέ δεν εγκατέλειπαν το ένα το άλλο.
Ως εκ τούτου, ένα ζευγάρι πάπιες μανδαρίνοι θεωρείται ευλογία για τους νεόνυμφους – σημαίνει ότι, ανεξάρτητα από τις δυσκολίες που ίσως αντιμετωπίσει το ζευγάρι, θα τις ξεπεράσουν μαζί.
Προάγγελοι χαράς, αγάπης και καλοτυχίας
Στην κινεζική παράδοση, ευοίωνα σύμβολα αποτελούν και πουλιά πιο συνηθισμένα, όπως τα χελιδόνια, που συχνά φτιάχνουν τις φωλιές τους κάτω από τις στέγες των σπιτιών μας, και οι κίσσες.
Τα χελιδόνια είναι μικρά, με μαύρη πλάτη, λευκό στήθος και χαρακτηριστική ψαλιδωτή ουρά. Στην παραδοσιακή κινεζική κουλτούρα, τα χελιδόνια συμβολίζουν ένα χαρούμενο και άνετο σπίτι.
Χρησιμοποιούνται, επίσης, για να περιγράψουν ένα ερωτευμένο και αχώριστο ζευγάρι. Στο ποίημα «Swallows Fly in Pairs» (Τα χελιδόνια πετούν σε ζευγάρια), ο ποιητής Λι Μπάι έγραψε για το πώς οι άνθρωποι θαύμαζαν τα χελιδόνια που πάντα πετούσαν ανά δύο. Κι όταν ένα χελιδόνι χάνει τον σύντροφό του, είναι αποκαρδιωτικό να το βλέπεις να πετά μόνο του.
Ένα άλλο σημαντικό πολιτιστικό σύμβολο της Κίνας είναι η κίσσα. Στην αρχαιότητα, οι κίσσες που γκρινιάζουν θεωρούνταν ευοίωνες – οι άνθρωποι έλεγαν ότι το κελάηδημά τους φέρνει καλή τύχη και πλούτο. Γι’ αυτό, στην Κίνα, οι κίσσες αποκαλούνται «τυχερές κίσσες».
Υπάρχει αυτός ο μύθος, από την εποχής της δυναστείας Σονγκ, στον οποίο οι κίσσες φαίνεται πως είναι μεταμορφωμένες νεράιδες:
Κάποτε, ένας άντρας ονόματι Γιουάν Μπογουέν είδε στον ύπνο του μια νεράιδα και της ζήτησε να μείνει μαζί του το βράδυ. Η νεράιδα τού απάντησε:
«Όταν ξημερώσει, πρέπει να φτιάξω μια γέφυρα για την Τζινγιού, το να μείνω εδώ θα είναι ντροπή για το καθήκον μου.»
Όταν ξύπνησε ο Γιουάν, ο ήλιος είχε ήδη ανατείλει και είδε ένα κοπάδι από κίσσες να πετά ανατολικά – η μία από αυτές είχε πέταξε από το παράθυρό του.
Το κελάηδισμα της καρακάξας λέγεται ότι φέρνει καλή τύχη. (Ευγενική παραχώρηση του Εθνικού Μουσείου του Παλατιού)
Η Τζινγιού ήταν η μικρότερη κόρη του Αυτοκράτορα Νεφρίτη. Όταν η Τζινγιού κατέβηκε στη Γη, ερωτεύτηκε τον Νιουλάν, έναν θνητό βοσκό, και παντρεύτηκαν.
Ωστόσο, ο έρωτάς τους δεν ήταν αποδεκτός από τα Ουράνια και η Βασίλισσα Μητέρα της Δύσης τούς έστειλε σε αντίθετες πλευρές του Ουράνιου Ποταμού (Γαλαξίας). Την έβδομη ημέρα του έβδομου σεληνιακού μήνα, ένα κοπάδι από κίσσες σχημάτισε μια γέφυρα που θα ένωνε τους δύο εραστές και θα τους επέτρεπε να ξανασμίξουν για λίγο.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι κίσσες είναι βοηθοί του Έρωτα, που φέρνει κοντά τους εραστές, και η εικόνα μιας κίσσας χρησιμοποιείται συχνά για να συμβολίσει τη συζυγική ευτυχία.
Τα σύμβολα που ενσαρκώνουν τα πουλιά έχουν επινοηθεί και ερμηνευτεί εκ νέου από τους λογίους, προσκαλώντας μας να εξερευνήσουμε την πολιτιστική κληρονομιά που κρύβεται πίσω από το κελάηδισμά τους.
Στην κουζίνα του Αζερμπαϊτζάν, υπάρχουν τα γκογκάλ, αρτοσκευάσματα σε σχήμα μικρού κύκλου, με ζύμη από αλεύρι, γάλα ή νερό, βούτυρο και μαγιά, πασπαλισμένα με σπόρους σουσαμιού ή παπαρούνας. Υπάρχουν δύο τύποι: τα shor-gogal και τα shirin-gogal.
Shor gogal: Αλμυρές σφολιάτες με πολλά μπαχαρικά
Σορ γκογκάλ σημαίνει αλατισμένο κουλούρι. Στο Αζερμπαϊτζάν, τα ετοιμάζουν για τις ανοιξιάτικες γιορτές του Νοβρούζ Μπαϊράμ και συμβολίζουν τον ερχομό της άνοιξης, καθώς τα στρογγυλά ψωμάκια με την κίτρινη γέμιση θυμίζουν μικρούς ήλιους. Και παρόλο που τα σορ γκογκάλ σερβίρονται συνήθως με γλυκό τσάι, ταιριάζουν εξίσου καλά και με ζωμό. Η πικάντικη αλμύρα τους οφείλεται στη γέμιση των μπαχαρικών, η οποία παίρνει το κίτρινο χρώμα της από τον κουρκουμά.
Υλικά
1.400 γρ αλεύρι σίτου
11 γρ ξηρή μαγιά ταχείας δράσης
2 αυγά
1,5 ποτήρι γάλα ελαφρύ
700 γρ βούτυρο
2 κ.σ. αλάτι
1 κ.γλ. κρυσταλλική ζάχαρη
200 γρ γιαούρτι ελαφρύ 10%
2 κ.σ. σπόροι μάραθου
2 κ.σ. κύμινο
2 κ.σ. κουρκουμάς
1 κ.γλ. μαύρο αλεσμένο πιπέρι
2 γρ παπαρούνα (για γεύση)
Παρασκευή της ζύμης
Ζεσταίνουμε το γάλα και ανακατεύουμε με το γιαούρτι και 200 γρ λιωμένο βούτυρο.
Σπάμε μέσα στο γάλα ένα αυγό, προσθέτουμε τη μαγιά, 1 κουταλάκι του γλυκού αλάτι, τη ζάχαρη και 1 κιλό αλεύρι.
Ζυμώνουμε τη ζύμη στη μηχανή ψωμιού για 1,5 ώρα.
Για τη γέμιση
Προσθέτουμε στο υπόλοιπο αλεύρι λιωμένο βούτυρο (100 γρ.), το υπόλοιπο αλάτι, μάραθο, πιπέρι, κουρκουμά και κύμινο. Μπορείτε επίσης να προσθέσετε σαφράν.
Ζυμώνουμε τη γέμιση. Το μείγμα που θα προκύψει πρέπει να είναι πυκνό και να θρυμματίζεται.
Ετοιμάζοντας τα γκογκάλ
Χωρίζουμε την έτοιμη ζύμη σε 9-10 μέρη.
Ανοίγουμε κάθε κομμάτι σε πολύ λεπτή ζύμη.
Λιώνουμε το βούτυρο (400 γρ) και αλείφουμε γενναιόδωρα την πρώτη στρώση ζύμης.
Τοποθετούμε την επόμενη στρώση πάνω από τη βουτυρωμένη στρώση και την αλείφουμε και αυτή.
Δεν χρειάζεται να βουτυρώσουμε την τελευταία στρώση ζύμης.
Κόβουμε τη ζύμη σε κορδέλες και τυλίγουμε σε ρολό.
Κάνουμε μια τρύπα σε κάθε ρολό (με τον αντίχειρα), βάζουμε μέσα λίγη γέμιση και σφραγίζουμε.
Τοποθετούμε τα κομμάτια σε ένα ταψί στρωμένο με λαδόκολλα, με την ένωση προς τα κάτω.
Πιέζουμε ελαφρά κάθε γκογκάλ για να σχηματίσουμε επίπεδα κέικ.
Αλείφουμε με αυγό και πασπαλίζουμε με παπαρουνόσπορο.
Ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στους 180 βαθμούς, για 20 λεπτά περίπου.
Shirin-gogal: Γλυκιές σφολιάτες με φιστίκια
Υλικά
250 ml γάλα
1 κ. γλ. ζάχαρη
1 κ. γλ. μαγιά
5 κρόκους αυγού
150 γρ βούτυρο
200 γρ γιαούρτι
2 κ. γλ. κουρκουμά
2 γρ βανιλίνη
1 κ. γλ. μπέικιν πάουντερ
1 κ. γλ. αλάτι
1.200 γρ αλεύρι
200 γρ νερό
Για τη γέμιση
300 γρ φιστίκια Αιγίνης χωρίς το κέλυφος, θρυμματισμένα (ή καρύδια)
140 γρ ζάχαρη
1 κ. γλ. κανέλα
Για άλειμμα
400 γρ βούτυρο
Εκτέλεση
Διαλύουμε τη ζάχαρη σε χλιαρό νερό, προσθέτουμε τη μαγιά και αφήνουμε να φουσκώσει για 10 λεπτά.
Λιώνουμε το βούτυρο για τη ζύμη (150 γρ), κοσκινίζουμε τον κουρκουμά, αλατίζουμε, ανακατεύουμε και αφήνουμε να κρυώσει λίγο.
Κοσκινίζουμε το αλεύρι και προσθέτουμε τα αυγά και το γιαούρτι.
Ρίχνουμε μέσα τη μαγιά και το περισσότερο βούτυρο. Αρχίζουμε να ανακατεύουμε με ένα κουτάλι.
Ρίχνουμε το υπόλοιπο βούτυρο και ζυμώνουμε τη ζύμη. Το σκεπάζουμε και το αφήνουμε να φουσκώσει για μιάμιση ώρα.
Λιώνουμε το υπόλοιπο βούτυρο (400 γρ).
Χωρίζουμε τη ζύμη σε 9 μέρη (σύμφωνα με την παράδοση, αλλά μπορείτε να κάνετε περισσότερο ή λιγότερο). Ανοίγουμε κάθε κομμάτι σε πάχος 1 χιλ, προσπαθώντας να του δώσουμε ένα ορθογώνιο σχήμα. Τυλίγουμε τη ζύμη γύρω από τον πλάστη και τη μεταφέρουμε σε λαδόκολλα. Στη συνέχεια, αλείφουμε τη ζύμη με βούτυρο. Ανοίγουμε το επόμενο κομμάτι και το τοποθετούμε από πάνω. Συνεχίζουμε με τα υπόλοιπα.
Τυλίγουμε τη ζύμη σαν ένα κούτσουρο.
Κόβουμε σε κομμάτια πλάτους περίπου 2 εκ.
Σχηματίζουμε κοιλότητες, προσέχοντας να μην πιέσουμε πολύ το κάτω μέρος , ώστε να διατηρηθεί η πολυεπίπεδη δομή.
Ανακατεύουμε τα φιστίκια Αιγίνης με τη ζάχαρη και βάζουμε 2-3 κουταλιές της σούπας σε κάθε γκογκάλ. Ύστερα, τα κλείνουμε σαν πίτες.
Τα τοποθετούμε σε ένα ταψί, με την ένωση προς τα κάτω και τα αφήνουμε να ξεκουραστούν για 10 λεπτά. Κατόπιν, τα αλείφουμε με κρόκο αυγού και τα πασπαλίζουμε με παπαρουνόσπορο (προαιρετικά).
Ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στους 220°C, για 20 λεπτά.
