ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ — Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στις 21 Μαΐου αντιμετώπισε τον Νοτιοαφρικανό πρόεδρο Σύριλ Ραμαφόσα με ισχυρισμούς για μαζική βία κατά των Αφρικανών, προκαλώντας αντιδράσεις από τον Αφρικανό ηγέτη.
Η συνάντηση στο Οβάλ Γραφείο πραγματοποιήθηκε εν μέσω αυξημένων εντάσεων μεταξύ των δύο χωρών για το θέμα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δέχτηκαν πρόσφατα την πρώτη ομάδα λευκών Νοτιοαφρικανών στους οποίους χορηγήθηκε καθεστώς πρόσφυγα.
Ακολουθούν πέντε βασικές σημεία από τη συνάντηση, που διήρκεσε περίπου μία ώρα.
«Σβήστε τα φώτα»
Μια τεταμένη στιγμή κατά τη διάρκεια της συνάντησης σημειώθηκε όταν ο Τραμπ παρουσίασε βίντεο που δείχνουν στοιχεία για τη «γενοκτονία των λευκών Αφρικανών» στη Νότια Αφρική, αφού ο Ραμαφόσα είχε απορρίψει τους ισχυρισμούς, αρνούμενος ότι λάμβαναν χώρα τέτοιες δολοφονίες.
Σε μια δραματική σκηνή, ο Τραμπ είπε: «Χαμηλώστε τα φώτα. Χαμηλώστε τα φώτα», πριν παίξει ένα βίντεο.
Το βίντεο, διάρκειας αρκετών λεπτών, έδειχνε πλήθη σε συγκεντρώσεις να ζητούν την εκτέλεση λευκών αγροτών, ακολουθούμενα από σκηνές «χώρων ταφής λευκών αγροτών», όπως είπε ο Τραμπ, στη Νότια Αφρική.
«Αυτοί είναι χώροι ταφής εδώ. Τάφοι άνω των 1.000 λευκών αγροτών», είπε ο Τραμπ, μιλώντας πάνω από το βίντεο.
«Κάθε ένα από αυτά τα λευκά πράγματα που βλέπετε είναι ένας σταυρός», είπε, δείχνοντας την οθόνη.
«Αυτά τα αυτοκίνητα δεν κινούνται», συνέχισε ο Τραμπ, αναφερόμενος στα αυτοκίνητα που ήταν παραταγμένα στον χώρο ταφής. «Σταμάτησαν εκεί για να αποτίσουν φόρο τιμής στο μέλος της οικογένειάς τους που σκοτώθηκε, και είναι ένα τρομερό θέαμα. Δεν έχω ξαναδεί κάτι παρόμοιο.»
Ένα βίντεο παίζει καθώς ο Πρόεδρος της Νότιας Αφρικής Σύριλ Ραμαφόσα συναντάται με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στο Οβάλ Γραφείο στις 21 Μαΐου 2025. Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε εν μέσω εντάσεων σχετικά με την επανεγκατάσταση λευκών Αφρικανών από την Ουάσινγκτον, τους οποίους ο Τραμπ έχει χαρακτηρίσει θύματα γενοκτονίας. Jim Watson/AFP μέσω Getty Images
Καθώς έπαιζε το βίντεο, ο Ραμαφόσα κοίταξε αλλού.
«Θα ήθελα να μάθω πού βρίσκεται αυτό, γιατί δεν το έχω ξαναδεί», είπε.
«Είναι στη Νότια Αφρική», απάντησε ο Τραμπ.
Η στοίβα άρθρων του Τραμπ
Καθώς τελείωνε το βίντεο, ένας Νοτιοαφρικανός δημοσιογράφος ρώτησε τον Τραμπ τι θα ήθελε να κάνει ο Ραμαφόσα σχετικά με τις βίαιες επιθέσεις εναντίον λευκών αγροτών.
«Δεν ξέρω», απάντησε ο Τραμπ, πριν συνεχίσει την παρουσίασή του με μια στοίβα άρθρων ειδήσεων που περιέγραφαν περαιτέρω βίαιες επιθέσεις εναντίον λευκών στη Νότια Αφρική.
«Αυτά είναι άρθρα των τελευταίων ημερών. Θάνατος ανθρώπων, θάνατος, θάνατος, θάνατος, φρικτός θάνατος, θάνατος», είπε ο Τραμπ καθώς ξεφύλλιζε τις εκτυπώσεις. «Δεν ξέρω. Διαλέξτε οποιαδήποτε: ‘Οι λευκοί Νοτιοαφρικανοί φεύγουν λόγω της βίας και των ρατσιστικών νόμων’».
Καθώς ξεφύλλιζε τα έντυπα, ο Τραμπ επέπληξε έναν δημοσιογράφο που προσπάθησε να απομακρύνει τη συζήτηση για τη βία στη Νότια Αφρική, θέτοντας μια ερώτηση σχετικά με την προσφορά του Κατάρ ενός Boeing 747-8 προς υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ για να χρησιμοποιηθεί προσωρινά ως νέο Air Force One.
Στις 7 Φεβρουαρίου, ο Τραμπ εξέδωσε εκτελεστικό διάταγμα που ανέστειλε κάθε εξωτερική βοήθεια των ΗΠΑ προς τη Νότια Αφρική. Το διάταγμα ανέφερε επίσης ότι η κυβέρνηση Τραμπ θα προωθούσε την επανεγκατάσταση των «Νοτιοαφρικανών προσφύγων που διαφεύγουν από τις φυλετικές διακρίσεις που χρηματοδοτούνται από την κυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένης της δήμευσης περιουσίας που βασίζεται σε φυλετικές διακρίσεις» στη Νότια Αφρική.
Στις 12 Μαΐου, σχεδόν 60 λευκοί Νοτιοαφρικανοί έφτασαν στις Ηνωμένες Πολιτείες ως η πρώτη ομάδα που έλαβε άσυλο στο πλαίσιο του προγράμματος επανεγκατάστασης του προέδρου.
Μέλη του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου, του Κομμουνιστικού Κόμματος της Νότιας Αφρικής και των Νοτιοαφρικανικών Συνδικάτων τραγουδούν και χορεύουν περιμένοντας την άφιξη του πρώην πρέσβη της Νότιας Αφρικής στις Ηνωμένες Πολιτείες, Εμπραχίμ Ρασούλ, στο Διεθνές Αεροδρόμιο του Κέιπ Τάουν. Νότια Αφρική, 23 Μαρτίου 2025. (Gianluigi Guercia/AFP μέσω Getty Images)
Ξεσπάει καβγάς
Κατά τη διάρκεια της τεταμένης ανταλλαγής, ο Ραμαφόσα απέρριψε τους ισχυρισμούς του Τραμπ για «γενοκτονία των Αφρικάνερ», δηλώνοντας ότι η ρητορική στο βίντεο δεν αντανακλούσε την επίσημη κυβερνητική πολιτική.
«Έχουμε μια πολυκομματική δημοκρατία στη Νότια Αφρική, που επιτρέπει στους ανθρώπους να εκφράζονται», είπε.
Ο Τραμπ διέκοψε: «Αλλά τους επιτρέπετε να πάρουν γη».
Ο Ραμαφόσα το αρνήθηκε, δηλώνοντας: «Κανείς δεν μπορεί να πάρει τη γη».
«Παίρνουν τη γη, σκοτώνουν τους λευκούς αγρότες κι όταν σκοτώνουν τους λευκούς αγρότες, δεν τους συμβαίνει τίποτα», επέμεινε ο Τραμπ.
Ο Ραμαφόσα αναγνώρισε ότι η εγκληματική βία αποτελεί σοβαρό πρόβλημα στη χώρα του, αλλά αρνήθηκε ότι ισοδυναμεί με γενοκτονία που στοχεύει τους λευκούς. Σημείωσε ότι τα θύματα βίαιων εγκλημάτων είναι στην συντριπτική τους πλειοψηφία μαύροι.
Είπε στον Τραμπ ότι θα ήθελε να συζητήσει αυτά τα ζητήματα «πολύ ήρεμα» κεκλεισμένων των θυρών.
Ο Ραμαφόσα αλλάζει θέμα
Ενώ ο Τραμπ επέκρινε τον δημοσιογράφο που παρέκκλινε από το θέμα της βίας στη Νότια Αφρική, ο Ραμαφόσα αστειεύτηκε: «Λυπάμαι που δεν έχω αεροπλάνο να σου δώσω».
«Μακάρι να το είχες», απάντησε ο Τραμπ, προκαλώντας τα γέλια του Νοτιοαφρικανού προέδρου.
Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ παραδίδει έγγραφα στον πρόεδρο της Νότιας Αφρικής Σύριλ Ραμαφόσα κατά τη διάρκεια συνάντησης στο Οβάλ Γραφείο του Λευκού Οίκου, στις 21 Μαΐου 2025. (Jim Watson/AFP μέσω Getty Images)
Καθώς ο Ραμαφόσα και ο Τραμπ επικεντρώθηκαν ξανά στη βία στη Νότια Αφρική, ο Ραμαφόσα είπε ότι ήθελε να αντιμετωπίσει τις ανησυχίες του Τραμπ με μια συνεργατική προσέγγιση. Σημείωσε ότι η Νότια Αφρική έχει δείξει ενδιαφέρον για κάποια αμερικανική τεχνολογία για την καταπολέμηση του εγκλήματος.
«Υπάρχει υποστήριξη που μπορούμε να λάβουμε από εσάς και τις Ηνωμένες Πολιτείες για να μας βοηθήσετε να αντιμετωπίσουμε όλες αυτές τις εγκληματικές πράξεις — αυτό πιστεύω ότι είναι το ζητούμενο της συνεργασίας — και είμαστε εδώ ως εταίρος ώστε να μπορούμε να βοηθάμε ο ένας τον άλλον», είπε ο Ραμαφόσα.
Αντιπροσωπεία της Νότιας Αφρικής
Κατά τη διάρκεια της συνάντησης, ο Ραμαφόσα προσπάθησε να δείξει ότι έφερε μια συμπεριληπτική αντιπροσωπεία στη συνάντηση του Λευκού Οίκου. Μεταξύ των εξεχόντων προσωπικοτήτων ήταν ο δισεκατομμυριούχος επιχειρηματίας Γιόχαν Ρούπερτ και οι εξέχοντες παίκτες γκολφ Έρνι Ελς και Ρέτιφ Γκούσεν.
Ο Τραμπ τους χαιρέτησε θερμά, αποκαλώντας τον Ρούπερτ «φίλο μου» και «έναν από τους σπουδαιότερους επιχειρηματίες της Νότιας Αφρικής».
Κατά τη διάρκεια της συνάντησης, ο Ραμαφόσα παρουσίασε επίσης τον υπουργό Γεωργίας του, Τζον Στινχούιζεν, σημειώνοντας ότι είναι λευκός και εντάχθηκε στο υπουργικό του συμβούλιο από ένα κόμμα της αντιπολίτευσης.
Ο Νοτιοαφρικανός επιχειρηματίας Γιόχαν Ρούπερτ (α) μιλάει κατά τη διάρκεια συνάντησης μεταξύ του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και του Νοτιοαφρικανού προέδρου Σύριλ Ραμαφόζα στο Οβάλ Γραφείο, στις 21 Μαΐου 2025. Οι σχέσεις ΗΠΑ-Νότιας Αφρικής έχουν επιδεινωθεί από τότε που ο Τραμπ εξέδωσε εκτελεστικό διάταγμα τον Φεβρουάριο που ανέστειλε κάθε ξένη βοήθεια των ΗΠΑ προς τη χώρα και απέλασε τον πρέσβη της Νότιας Αφρικής, Εμπραχίμ Ρασούλ. (Chip Somodevilla/Getty Images)
Ο Στινχούιζεν δήλωσε ότι η πλειοψηφία των αγροτών θέλει να παραμείνει στη Νότια Αφρική. Είπε ότι οι επιθέσεις σε αγροκτήματα και οι κλοπές ζώων είναι πηγή ανησυχίας και ότι συνεργάζεται με αστυνομικούς και δικαστικούς αξιωματούχους για να θέσει ως προτεραιότητα την αντιμετώπισή τους.
«Θέλω να πω το εξής: Τα δύο άτομα σε αυτό το βίντεο που είδατε είναι και τα δύο ηγέτες κομμάτων της αντιπολίτευσης στη Νότια Αφρική», είπε, προσθέτοντας ότι ένωσε τις δυνάμεις του με το κόμμα του Ραμαφόσα «για να κρατήσει αυτούς τους ανθρώπους μακριά από την εξουσία».
Μετά τη συνάντησή τους κεκλεισμένων των θυρών, ο Ραμαφόσα είπε ότι οι συνομιλίες «πήγαν πολύ καλά».
Όταν ρωτήθηκε αν ο Τραμπ άκουσε τις ανησυχίες του, ο Ραμαφόσα απάντησε: «Ναι, τις άκουσε».
Τραγική κατάληξη είχε η επίθεση εναντίον δύο μελών της ισραηλινής πρεσβείας στην Ουάσινγκτον, που δέχθηκαν πυρά την Τρίτη (21/5) έξω από το Εβραϊκό Μουσείο της αμερικανικής πρωτεύουσας.
Σύμφωνα με την επικεφαλής της Μητροπολιτικής Αστυνομίας, Παμέλα Σμιθ, ο δράστης πλησίασε μια ομάδα τεσσάρων ατόμων στη συμβολή των οδών 3rd και F και άνοιξε πυρ. Τα θύματα, ένας άνδρας και μια γυναίκα, έχασαν τη ζωή τους, ενώ οι ταυτότητές τους δεν έχουν ακόμη δοθεί στη δημοσιότητα.
Τα θύματα ήταν ένα νεαρό ζευγάρι που επρόκειτο να αρραβωνιαστεί, σύμφωνα με τον Ισραηλινό Πρέσβη στις ΗΠΑ, Γεχιέλ Λάιτερ. Ο ίδιος ανέφερε ότι ο άνδρας είχε αγοράσει δαχτυλίδι αυτή την εβδομάδα με σκοπό να κάνει πρόταση γάμου την επόμενη εβδομάδα στην Ιερουσαλήμ.
Οι ταυτότητές τους δεν έχουν ακόμη αποκαλυφθεί.
Ο δράστης, που ταυτοποιήθηκε ως ο 30χρονος Ελίας Ροντρίγκεζ από το Σικάγο, είχε εθεαθεί να περιφέρεται έξω από το μουσείο πριν από την επίθεση. Μετά τους πυροβολισμούς, εισήλθε στο κτίριο όπου και συνελήφθη από το προσωπικό ασφαλείας, ενώ φώναζε επανειλημμένα «Ελευθερία στην Παλαιστίνη». Σύμφωνα με την αστυνομία, δεν είχε προηγούμενο ποινικό μητρώο.
«Τα πρώτα στοιχεία δείχνουν ότι πρόκειται για στοχευμένη επίθεση», δήλωσε ο αναπληρωτής διευθυντής του FBI, Νταν Μπονγκίνο.
Έντονες αντιδράσεις
Η υπουργός Εσωτερικής Ασφάλειας, Κρίστι Νόεμ, καταδίκασε την επίθεση και δεσμεύτηκε ότι «ο διεστραμμένος δράστης θα οδηγηθεί στη δικαιοσύνη».
Ο πρέσβης του Ισραήλ στον ΟΗΕ, Ντάνι Ντανόν, χαρακτήρισε το περιστατικό «αποτρόπαιη πράξη αντισημιτικής τρομοκρατίας», τονίζοντας πως «η επίθεση στην εβραϊκή κοινότητα συνιστά υπέρβαση κόκκινης γραμμής».
«Αυτές οι φρικτές δολοφονίες, που προφανώς υποκινούνται από αντισημιτισμό, πρέπει να σταματήσουν ΤΩΡΑ! Το μίσος και ο εξτρεμισμός δεν έχουν θέση στις ΗΠΑ», ανέφερε σε ανάρτησή του ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ.
Συντετριμμένος δήλωσε ο πρόεδρος του Ισραήλ, Ισαάκ Χέρτσογκ: «Πρόκειται για αποτρόπαια πράξη μίσους και αντισημιτισμού. Οι σκέψεις μας είναι με τις οικογένειες των θυμάτων και το προσωπικό της πρεσβείας. Αμερική και Ισραήλ θα παραμείνουμε ενωμένοι στην υπεράσπιση των λαών και των κοινών μας αξιών».
Η επίθεση σημειώνεται εν μέσω της κλιμάκωσης των επιχειρήσεων του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας για την απόκτηση «επιχειρησιακού ελέγχου» σε περισσότερες περιοχές. Η σύρραξη ξεκίνησε με την εισβολή της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023, όταν η τρομοκρατική οργάνωση σκότωσε 1.200 ανθρώπους και πήρε περίπου 250 ομήρους. Έκτοτε, σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας της Γάζας που ελέγχεται από τη Χαμάς, έχουν σκοτωθεί πάνω από 52.800 Παλαιστίνιοι, πολλοί από τους οποίους γυναίκες και παιδιά.
Η διοίκηση του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ υπέβαλε την Τετάρτη επείγουσα προσφυγή στο Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών, ζητώντας την αναστολή της διαδικασίας συλλογής αποδεικτικών στοιχείων στο πλαίσιο αγωγής για την πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με το Department of Government Efficiency (DOGE).
Η αίτηση της κυβέρνησης επιδιώκει να αναιρέσει απόφαση κατώτερου δικαστηρίου, η οποία επέτρεπε, περιορισμένα, τη δικαστική έρευνα ως προς το εάν το DOGE μπορεί να θεωρηθεί κρατικός φορέας. Η υπόθεση προέκυψε μετά από προσφυγή της οργάνωσης Citizens for Responsibility and Ethics in Washington (CREW) κατά της ομοσπονδιακής διοίκησης και του DOGE.
Ο ρόλος του DOGE και οι θέσεις των δύο πλευρών
Στο επίκεντρο της διαμάχης βρίσκεται η φύση και ο ρόλος του DOGE. Σύμφωνα με το σκεπτικό της κυβέρνησης, το Department of Government Efficiency λειτουργεί ως «συμβουλευτικό όργανο» εντός του εκτελεστικού κλάδου και «δεν συνιστά κυβερνητικό οργανισμό» κατά τη συνταγματική και θεσμική ερμηνεία. Ο γενικός εισαγγελέας Ντ. Τζον Σάουερ ανέφερε χαρακτηριστικά πως «το DOGE λειτουργεί ως συμβουλευτικό όργανο στην εκτελεστική εξουσία και δεν αποτελεί οργανισμό».
Αντίθετα, η οργάνωση CREW υποστηρίζει ότι η δομή και η λειτουργία του DOGE παραπέμπουν σε καθεστώς τυπικής κυβερνητικής υπηρεσίας· συνεπώς, θα έπρεπε να υπόκειται σε διαφάνεια και λογοδοσία, μεταξύ άλλων και με το άνοιγμα των σχετικών αρχείων στην κοινή γνώμη.
Το κατώτερο ομοσπονδιακό δικαστήριο, λαμβάνοντας υπόψη τα επιχειρήματα των διαδίκων, επέτρεψε περιορισμένη δικαστική διερεύνηση προκειμένου να διακριβωθεί το θεσμικό καθεστώς του DOGE. Πάντως, η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι ακόμη και αυτή η διερεύνηση υπερβαίνει τα όρια των προβλεπόμενων αρμοδιοτήτων και διακυβεύει τη διακριτική ευχέρεια της εκτελεστικής εξουσίας.
Συνταγματικές προεκτάσεις και πολιτικές επιπτώσεις
Η υπόθεση αγγίζει ευρύτερα συνταγματικά ζητήματα που σχετίζονται με τη διάκριση των εξουσιών και τον καθορισμό του τι συνιστά διοικητικό όργανο της ομόσπονδης κυβέρνησης των ΗΠΑ. Εάν το Ανώτατο Δικαστήριο δεχθεί το αίτημα της διοίκησης Τραμπ, θα ανασταλεί προσωρινά η συλλογή στοιχείων για το DOGE μέχρι την τελική δικαστική κρίση.
Η αντιπαράθεση αυτή έρχεται σε μία περίοδο όπου ζητήματα διαφάνειας στη δημόσια διοίκηση και δημόσιος έλεγχος παραμένουν στον πυρήνα του πολιτικού διαλόγου στις Ηνωμένες Πολιτείες. Εκπρόσωποι του Δημοκρατικού Κόμματος έχουν πολλές φορές επισημάνει τη σημασία της διαφάνειας στα κυβερνητικά όργανα, ενώ από την πλευρά των Ρεπουμπλικάνων τονίζεται η προστασία της εκτελεστικής διακριτικής ευχέρειας και ο περιορισμός των εξωτερικών παρεμβάσεων στον εκτελεστικό βραχίονα.
Στο επόμενο διάστημα, το Ανώτατο Δικαστήριο καλείται να αποφανθεί τόσο ως προς το αίτημα αναστολής όσο και, σε βάθος χρόνου, ως προς τον ορισμό και τα όρια των κυβερνητικών οργάνων στις ΗΠΑ.
Ιστορικό και επόμενα βήματα
Η υπόθεση αναδύθηκε στη δημόσια σφαίρα έπειτα από νομική προσφυγή της CREW, που είναι γνωστή για τις παρεμβάσεις της σε ζητήματα ηθικής και χρηστής διακυβέρνησης στην Ουάσιγκτον. Οι εξελίξεις αναμένονται με ενδιαφέρον, καθώς θα αποτελέσουν ενδεικτικό προηγούμενο για την οριοθέτηση των αρμοδιοτήτων ανάμεσα στην εκτελεστική εξουσία και τα μέσα δικαστικού ελέγχου.
Ο υπουργός Υγείας Ρόμπερτ Φ. Κέννεντυ Τζ. απευθυνόμενος προς τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) στις 20 Μαΐου, υποστηρίξε ότι η πολιτική εμπλοκή του οργανισμού—και συγκεκριμένα η «αδικαιολόγητη επιρροή» του κινεζικού κομμουνιστικού καθεστώτος κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19—αποτελεί βασικό λόγο για την απόφαση του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ να αποσύρει τις Ηνωμένες Πολιτείες από τον οργανισμό.
Σε βίντεο, ο Κέννεντυ ανέφερε ότι, μετατρεπόμενος σε «εργαλείο της πολιτικής», ο ΠΟΥ απομακρύνθηκε από την αποστολή του για την προάσπιση της υγείας και της υγειονομικής ασφάλειας. Σύμφωνα με τον ίδιο, αυτό έγινε ιδιαίτερα εμφανές κατά τη διάρκεια της πανδημίας, όταν ο ΠΟΥ—υπό πίεση από την Κίνα—παρέλειψε να δημοσιοποιήσει κρίσιμες πληροφορίες σε καίριες χρονικές στιγμές.
Ο Κέννεντυ σημείωσε ότι το κινεζικό καθεστώς δεν έχει αναγνωρίσει πως η πανδημία ξεκίνησε από την Κίνα, ενώ πρόσφατα έδωσε στη δημοσιότητα έκθεση που υποστηρίζει ότι η προέλευση του ιού εντοπίζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες. Υποστήριξε, επίσης, ότι το Πεκίνο συγκάλυψε το ξέσπασμα της επιδημίας το 2019, γεγονός που οδήγησε σε καθυστέρηση της παγκόσμιας αντίδρασης. Έγγραφα που δημοσιεύθηκαν το 2024 από επιτροπή του αμερικανικού Κογκρέσου αποκάλυψαν ότι ερευνητής με έδρα την Κίνα είχε χαρτογραφήσει τη γενετική ακολουθία του ιού SARS-CoV-2 δύο εβδομάδες προτού κοινοποιηθεί διεθνώς.
Ο Κέννεντυ άσκησε κριτική στον ΠΟΥ για το ότι δεν προχώρησε σε αξιολόγηση και διόρθωση των ανεπαρκειών που παρουσιάστηκαν κατά την πανδημία. Όπως ανέφερε, η παγκόσμια συνεργασία στον τομέα της υγείας παραμένει κρίσιμη προτεραιότητα τόσο για τον ίδιο όσο και για τον πρόεδρο Τραμπ, ωστόσο, κατά την εκτίμησή του, δεν λειτουργεί αποτελεσματικά υπό την παρούσα μορφή του ΠΟΥ. Τόνισε ότι ο οργανισμός δεν έχει ακόμη αναγνωρίσει τις αποτυχίες του στη διαχείριση της κρίσης, πολλώ δε μάλλον να προβεί σε ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις.
Ο υπουργός Υγείας χαρακτήρισε τη Συμφωνία για τις Πανδημίες, την οποία ενέκρινε η Γενική Συνέλευση του ΠΟΥ στις 20 Μαΐου, ως ένα μέσο που «εμπεδώνει τις δυσλειτουργίες» της αντίδρασης του οργανισμού το 2020. Η συμφωνία προβλέπει διαδικασίες που πρέπει να ακολουθούν τα κράτη-μέλη για την πρόληψη και την αντιμετώπιση πανδημιών, μεταξύ άλλων σε θέματα προγραμμάτων πρόληψης, ρόλου των παρασκευαστών εμβολίων και εκστρατειών ενημέρωσης του κοινού. Κριτική ασκήθηκε από ορισμένους που θεωρούν ότι το σύμφωνο παρέχει υπερβολικές εξουσίες στον ΠΟΥ εις βάρος της εθνικής κυριαρχίας, ενώ κάποια άρθρα του εκτιμάται ότι αγγίζουν τα όρια της παρακολούθησης των πολιτών.
Ο Τζέι Μπατατσάρια, νυν διευθυντής των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας των ΗΠΑ, είχε προηγουμένως εκφράσει ανησυχίες ότι μια τέτοια συμφωνία ενδέχεται να υπερκεράσει την εθνική κυριαρχία και να επιταχύνει την εφαρμογή αυταρχικών πολιτικών.
Στις 20 Μαΐου, ο Κέννεντυ απηύθυνε έκκληση για «συστημική μεταρρύθμιση» του ΠΟΥ και για μια «νέα εποχή συνεργασίας» μεταξύ των υπουργών Υγείας παγκοσμίως. Παρότρυνε τους αρμόδιους αξιωματούχους και τον ίδιο τον ΠΟΥ να εκλάβουν την αποχώρηση των ΗΠΑ ως προειδοποιητικό μήνυμα. Επανέλαβε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν καλύψει το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης του οργανισμού τα τελευταία 25 χρόνια και εξέφρασε την επιθυμία του να δει τον ΠΟΥ να επαναπροσανατολίζεται στην παγκόσμια υγεία με τρόπο που να είναι «δίκαιος, αποτελεσματικός και διαφανής» για όλα τα κράτη-μέλη.
Ο προϋπολογισμός του ΠΟΥ
Η απόσυρση των ΗΠΑ δημιουργεί χρηματοδοτικό κενό στον ΠΟΥ. Στις 19 Μαΐου, ο γενικός διευθυντής του οργανισμού, Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους, παρουσίασε στους εκπροσώπους των κρατών-μελών το αίτημα για προϋπολογισμό ύψους 2,1 δισ. δολαρίων ετησίως, δηλώνοντας ότι το ποσό είναι περιορισμένο σε σχέση με την έκταση και τη σημασία της αποστολής του οργανισμού, ο οποίος δραστηριοποιείται σε 150 χώρες.
Ο Γκεμπρεγέσους ανέφερε ότι ο συνολικός προϋπολογισμός των 4,2 δισ. δολαρίων για την περίοδο 2026–2027 είναι αισθητά μειωμένος σε σύγκριση με τον εγκεκριμένο προϋπολογισμό των 6,83 δισ. δολαρίων για τα έτη 2024–2025. Υπογράμμισε ότι το ποσό των 2,1 δισ. αντιστοιχεί στις παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες κάθε οκτώ ώρες, είναι ίσο με την αξία ενός βομβαρδιστικού stealth και αποτελεί το ένα τέταρτο των ετήσιων διαφημιστικών δαπανών της καπνοβιομηχανίας—σε προϊόντα που, όπως επεσήμανε, προκαλούν θανάτους. Καταλήγοντας, σχολίασε ότι «κάποιος φαίνεται να έχει αλλάξει τις τιμές σε ό,τι έχει πραγματική αξία στον κόσμο μας».
Στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης, ο αντιπρόεδρος της Κίνας, Λίου Γκουοτζόνγκ, δήλωσε στη Γενεύη ότι η χώρα του θα προσφέρει επιπλέον 500 εκατομμύρια δολάρια στον ΠΟΥ για την επόμενη πενταετία.
Ο τελευταίος γνωστός έλεγχος του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν για καρκίνο του προστάτη έγινε το 2014, ενώ ήταν ακόμη αντιπρόεδρος κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Ομπάμα, ανέφερε το γραφείο του σε ανακοίνωσή του.
«Πριν από την Παρασκευή, ο Πρόεδρος Μπάιντεν δεν είχε ποτέ διαγνωστεί με καρκίνο του προστάτη», ανέφερε το γραφείο του πρώην προέδρου.
Η δήλωση διευκρίνισε ότι ο Μπάιντεν, 82 ετών, δεν είχε υποβληθεί σε εξέταση αίματος PSA — η οποία μπορεί να ανιχνεύσει σημάδια καρκίνου του προστάτη — για πάνω από μια δεκαετία, σύμφωνα με τις ιατρικές συμβουλές ελέγχου για την πάθηση σε ενήλικες ηλικίας 70 ετών και άνω.
Στις 18 Μαΐου, το προσωπικό γραφείο του Μπάιντεν ανακοίνωσε ότι είχε διαγνωστεί με μια «επιθετική μορφή» καρκίνου του προστάτη που είχε κάνει μετάσταση στα οστά — υποδεικνύοντας καρκίνο σε προχωρημένο στάδιο. Σύμφωνα με τη δήλωση, αυτή η μορφή καρκίνου ήταν «ευαίσθητη στις ορμόνες», γεγονός που καθιστούσε ευκολότερη τη διαχείριση της πάθησης.
Οι καρκίνοι του προστάτη βαθμολογούνται ως προς την επιθετικότητα με βάση αυτό που είναι γνωστό ως βαθμολογία Gleason, η οποία κυμαίνεται από 6 έως 10, με το 10 να είναι η πιο επιθετική. Το γραφείο του Μπάιντεν δήλωσε ότι η βαθμολογία του ήταν εννέα.
Η είδηση άμεσα έθεσε ερωτήματα μεταξύ ορισμένων σχετικά με το πώς ο καρκίνος δεν είχε διαγνωστεί για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα στον ογδοντάχρονο, ο οποίος λάμβανε ετήσιους ελέγχους ενώ βρισκόταν στο Οβάλ Γραφείο.
Κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου στις 19 Μαΐου, η γραμματέας Τύπου του Λευκού Οίκου Κάρολαϊν Λέβιτ ρωτήθηκε εάν η διάγνωση του Μπάιντεν εγείρει ανησυχίες σχετικά με την ικανότητα των γιατρών του Λευκού Οίκου, με έναν δημοσιογράφο να υπονοεί ότι μπορεί να «έχασαν τα πρώιμα στάδια» του καρκίνου του προστάτη του Μπάιντεν.
«Όχι όσον αφορά τον Πρόεδρο Τραμπ», δήλωσε η Λέβιτ σε απάντηση. «Ο γιατρός του Λευκού Οίκου που έχουμε εδώ είναι εκπληκτικός και η ομάδα των γιατρών που φροντίζουν τον πρόεδρο, ιδιαίτερα στο Ιατρικό Κέντρο Walter Reed, είναι εξαιρετική».
Στην πρώτη του δημόσια δήλωση για το θέμα, ο Μπάιντεν, του οποίου ο γιος Μπο Μπάιντεν πέθανε από όγκο στον εγκέφαλο το 2015, έγραψε σε μια ανάρτηση στο X με μια φωτογραφία του εαυτού του και της συζύγου του Τζιλ Μπάιντεν: «Ο καρκίνος μας αγγίζει όλους. Όπως τόσοι πολλοί από εσάς, έτσι και εγώ και η Τζιλ μάθαμε ότι είμαστε πιο δυνατοί στα σπασμένα σημεία. Σας ευχαριστούμε που μας στηρίζετε με αγάπη και υποστήριξη».
Έλαβε θύελλα υποστήριξης τόσο από Ρεπουμπλικάνους όσο και από Δημοκρατικούς.
Η πρώην αντιπρόεδρος Καμάλα Χάρις δήλωσε σε μια ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι αυτή και ο σύζυγός της κρατούν τον Μπάιντεν και την οικογένειά του στις «καρδιές και τις προσευχές» τους.
«Ξέρω ότι θα αντιμετωπίσει αυτή την πρόκληση με την ίδια δύναμη, ανθεκτικότητα και αισιοδοξία που πάντα καθόριζαν τη ζωή και την ηγεσία του. Ελπίζουμε για πλήρη και ταχεία ανάρρωση», έγραψε.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ έστειλε επίσης γρήγορα τις ευχές του στον πρώην αντίπαλό του για την προεδρία, λέγοντας σε μια ανάρτηση στο Truth Social: «Η Μελάνια και εγώ είμαστε λυπημένοι που ακούσαμε για την πρόσφατη ιατρική διάγνωση του Τζο Μπάιντεν. Εκφράζουμε τις θερμότερες και καλύτερες ευχές μας στην Τζιλ και την οικογένειά του και ευχόμαστε στον Τζο γρήγορη και επιτυχημένη ανάρρωση».
Την επιλογή του σχεδίου αρχιτεκτονικής για το πρόγραμμα αντιπυραυλικής άμυνας «Golden Dome» («Χρυσός Θόλος») ανακοίνωσε στις 20 Μαΐου ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, δηλώνοντας ότι το υπουργείο Άμυνας προχώρησε στην τελική έγκριση του σχεδιασμού.
Όπως ανέφερε, το σύστημα θα αξιοποιεί τεχνολογίες επόμενης γενιάς και θα αναπτυχθεί σε ξηρά, θάλασσα και διάστημα, περιλαμβάνοντας αισθητήρες και αναχαιτιστικά μέσα εκτοξευόμενα από το διάστημα.
Το πρόγραμμα είχε τεθεί ως προτεραιότητα ήδη από την πρώτη εβδομάδα της προεδρίας του, όταν υπέγραψε εκτελεστικό διάταγμα που ζητούσε από το Πεντάγωνο να εκπονήσει σχέδιο για την υλοποίησή του. Ο Τραμπ εκτίμησε ότι το σύστημα θα είναι πλήρως επιχειρησιακό εντός τριών ετών, δηλαδή πριν από τη λήξη της θητείας του.
Αναφορά έγινε και στη συμμετοχή του Καναδά, με τον Τραμπ να σημειώνει ότι η χώρα αυτή ενδέχεται να συνδράμει στην ανάπτυξη του ενισχυμένου αντιπυραυλικού συστήματος, επισημαίνοντας ότι πρόκειται για μια περιορισμένη επέκταση της συνεργασίας, για την οποία θα υπάρξει διαπραγμάτευση σχετικά με το κόστος.
Το εκτελεστικό διάταγμα που υπέγραψε τον Ιανουάριο περιλάμβανε επίσης εντολή προς το υπουργείο Άμυνας να εξετάσει μη κινητικά μέσα αναχαίτισης, όπως τεχνολογίες λέιζερ, αλλά και μεθόδους που θα επιτρέπουν την εξουδετέρωση πυραυλικών απειλών προτού εκτοξευθούν ή κατά τη φάση αρχικής ώθησης.
Ο Τραμπ υποστήριξε ότι το πρόγραμμα, προϋπολογισμού 175 δισ. δολαρίων, θα επιτρέψει στις ΗΠΑ να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τόσο πυραύλους κρουζ όσο και υπερηχητικά βαλλιστικά συστήματα.
Τόνισε ακόμη ότι, όταν ολοκληρωθεί, το σύστημα «Χρυσός Θόλος» θα μπορεί να αναχαιτίζει πυραύλους που εκτοξεύονται από οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη, ακόμα και από το διάστημα, κάνοντας λόγο για το «καλύτερο σύστημα που έχει ποτέ κατασκευαστεί».
Το επιλεγμένο σχέδιο θα ενσωματώνει νέες τεχνολογίες σε συνδυασμό με τα υπάρχοντα συστήματα αντιπυραυλικής άμυνας των ΗΠΑ. Κατά την ανακοίνωση στον Λευκό Οίκο, δίπλα στον Τραμπ βρέθηκε ο υπουργός Άμυνας, Πιτ Χέγκσεθ, ο οποίος συνέδεσε την πρωτοβουλία με την Στρατηγική Αμυντική Πρωτοβουλία («Πόλεμος των Άστρων») που είχε προωθήσει ο πρόεδρος Ρόναλντ Ρήγκαν τη δεκαετία του 1980.
Ο Χέγκσεθ φέρεται να ανέφερε ότι ο Ρήγκαν είχε οραματιστεί ένα τέτοιο σύστημα πριν από 40 χρόνια, αλλά τότε δεν υπήρχε η απαραίτητη τεχνολογία – κάτι που, κατά τον ίδιο, ισχύει σήμερα.
Στο πλαίσιο της χρηματοδότησης του προγράμματος, Ρεπουμπλικανοί στο Κογκρέσο πρότειναν συμπληρωματικό πακέτο στρατιωτικών δαπανών ύψους 150 δισ. δολαρίων, εκ των οποίων περίπου 25 δισ. θα διατεθούν ειδικά για την εκκίνηση του «Χρυσού Θόλου». Το σχέδιο αυτό αποτελεί μέρος ευρύτερου νομοσχεδίου, το οποίο Τραμπ και σύμμαχοί του επιδιώκουν να περάσει μέσω της διαδικασίας συμφιλίωσης στο Κογκρέσο, αποφεύγοντας έτσι πιθανό μπλοκάρισμα στη Γερουσία.
Ο πρόεδρος εξέφρασε την πεποίθηση ότι η νομοθετική πρωτοβουλία θα εγκριθεί, σημειώνοντας ότι έχουν ήδη γίνει οι απαραίτητες διαβουλεύσεις και ότι «όλοι είναι ευθυγραμμισμένοι».
Τέλος, ανακοίνωσε τον ορισμό του στρατηγού Μάικλ Γκέτλαϊν, αναπληρωτή αρχηγού διαστημικών επιχειρήσεων της Διαστημικής Δύναμης των ΗΠΑ, ως υπεύθυνου διαχείρισης του προγράμματος. Τον χαρακτήρισε ως έναν από τους πιο σεβαστούς ειδικούς στον τομέα της άμυνας παγκοσμίως.
Με σαφές μήνυμα προς τις χώρες που αποφεύγουν τη συνεργασία προσήλθε ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Σκοτ Μπέσσεντ, δηλώνοντας ότι όσοι δεν επιδιώκουν διαπραγματεύσεις καλή τη πίστει θα ενημερωθούν εγγράφως για τους δασμούς που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν.
Σε συνέντευξή του στις 18 Μαΐου, ο Μπέσσεντ ξεκαθάρισε πως οι δασμοί ενδέχεται να επιστρέψουν στα επίπεδα που είχαν καθοριστεί από τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ στις 2 Απριλίου, σε περίπτωση που οι εμπορικοί εταίροι των ΗΠΑ δεν ανταποκριθούν σε ουσιαστικές διαπραγματεύσεις.
Υπενθυμίζεται ότι, στις αρχές Απριλίου, ο Τραμπ είχε ανακοινώσει ελάχιστο δασμό 10% σχεδόν σε όλες τις εισαγωγές, ενώ για περίπου 60 χώρες με τα μεγαλύτερα εμπορικά ελλείμματα έναντι των ΗΠΑ προβλέπονταν ακόμη υψηλότεροι δασμοί. Στους περισσότερους εταίρους δόθηκε τρίμηνη προθεσμία για διαπραγμάτευση, διατηρώντας έναν βασικό δασμό 10%.
Καλεσμένος στην εκπομπή «Meet the Press» του NBC, ο Μπέσσεντ τόνισε ότι το τελικό ύψος των δασμών θα εξαρτηθεί από τη διάθεση των εμπορικών εταίρων να διαπραγματευτούν έντιμα.
«Σε κάποιες χώρες οι δασμοί ήταν στο 10%, σε άλλες πολύ υψηλότεροι» σημείωσε, εξηγώντας: «Το διαπραγματευτικό χαρτί του προέδρου Τραμπ είναι ακριβώς αυτό – αν αρνείστε τη διαπραγμάτευση, οι δασμοί επανέρχονται στα επίπεδα της 2ας Απριλίου».
Ο Μπέσσεντ ξεκαθάρισε ακόμη ότι όσοι εμμένουν στην αδιαλλαξία, θα λάβουν επίσημη ειδοποίηση για το ύψος των δασμών που θα αντιμετωπίσουν. «Αυτό σημαίνει ότι δεν διαπραγματεύονται με καλή πίστη», πρόσθεσε, εκφράζοντας την πεποίθησή του ότι οι περισσότερες χώρες θα προσέλθουν τελικά σε ουσιαστικές συνομιλίες.
Ενημερωτικές επιστολές προς τους συνεταίρους
Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, ο Τραμπ γνωστοποίησε, μαζί με τον υπουργό Εμπορίου Χάουαρντ Λάτνικ, ότι τις επόμενες εβδομάδες θα αρχίσει η αποστολή επιστολών προς εμπορικούς εταίρους, όπου θα αναλύονται οι συγκεκριμένοι δασμοί για κάθε χώρα.
«Υπάρχει μια διαδικασία ενστάσεων, θα έλεγε κανείς, αλλά πιστεύω ότι θα φερθούμε δίκαια», δήλωσε ο Τραμπ σε εκδήλωση στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, στις 16 Μαΐου.
Προσπάθειες για διαπραγματεύσεις
Το τελευταίο διάστημα, αρκετές χώρες, μεταξύ αυτών η Ινδία και η Νότια Κορέα, ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις με την Ουάσιγκτον, με στόχο να αποτρέψουν την εφαρμογή των αυξημένων δασμών μέχρι τη λήξη της τρίμηνης προθεσμίας.
Την ίδια ώρα, ο Τραμπ ανακοίνωσε πρόσφατα ότι επετεύχθη συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο, η οποία θα διευκολύνει σημαντικά την πρόσβαση των αμερικανικών εξαγωγών – με έμφαση στον αγροτικό τομέα – στη βρετανική αγορά.
Η συμφωνία προβλέπει μείωση των δασμών στα βρετανικά αυτοκίνητα στο 10% για τα πρώτα 100.000 οχήματα που θα εισάγονται, ενώ καταργούνται πλήρως οι δασμοί στον τομέα του χάλυβα.
Επιπλέον, ο πρόεδρος Τραμπ γνωστοποίησε ότι η Ινδία προσέφερε συμφωνία μηδενικών δασμών στις συναλλαγές με τις ΗΠΑ, δίνοντας έμφαση στα αμοιβαία οφέλη μιας τέτοιας εμπορικής συνεργασίας.
Κατά τη διάρκεια κοινής τους συνέντευξης στο Fox News, οι δύο επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ερευνών ανέφεραν ότι η αιτία θανάτου του Έπσταϊν ήταν αυτοχειρία.
Ο Πατέλ εξέφρασε τη βεβαιότητα πως ο Έπσταϊν έθεσε ο ίδιος τέλος στη ζωή του, παρότι – όπως παραδέχθηκε – εξακολουθούν να υπάρχουν φωνές που αμφισβητούν τη συγκεκριμένη εκδοχή και υποστηρίζουν πως ενδέχεται να πρόκειται για κάτι ύποπτο. Επικαλέστηκε, μάλιστα, την εμπειρία του ως πρώην συνήγορος υπεράσπισης και εισαγγελέας, με προσωπική γνώση των φυλακών και ειδικών μονάδων κράτησης, για να τεκμηριώσει την άποψή του στην παρουσιάστρια του Fox News, Μαρία Μπαρτιρόμο.
Ο Μποντζίνο συμφώνησε με την εκτίμηση του Πατέλ, υποστηρίζοντας πως έχει δει τον πλήρη φάκελο της υπόθεσης και ότι τα στοιχεία επιβεβαιώνουν την αυτοκτονία.
Ο Τζέφρι Έπσταϊν είχε δηλώσει ένοχος το 2008 σε κατηγορίες στη Φλόριντα για σωματεμπορία και εκμετάλλευση ανηλίκου, στο πλαίσιο συμφωνίας με τις αρχές. Καταδικάστηκε σε 18 μήνες φυλάκισης, ωστόσο εξέτισε μόλις 13 μήνες, έχοντας τη δυνατότητα εξόδου σχεδόν καθημερινά στο πλαίσιο ειδικού καθεστώτος εργασίας.
Στις 10 Αυγούστου 2019, ο Έπσταϊν βρέθηκε νεκρός στο κελί του, ενώ τελούσε υπό κράτηση ενόψει δίκης για ομοσπονδιακές κατηγορίες περί οργάνωσης κυκλώματος σωματεμπορίας ανηλίκων, με συνεργό τη Βρετανίδα κοινωνική Γκισλέιν Μάξγουελ.
Γνωστός για τις υψηλές διασυνδέσεις του και τον πολυτελή τρόπο ζωής του – με ιδιωτικό νησί στην Καραϊβική και ιδιωτικό τζετ – ο Έπσταϊν είχε στο παρελθόν κοινωνικές σχέσεις με ισχυρά και προβεβλημένα πρόσωπα.
Το 2023, το Γραφείο του Γενικού Επιθεωρητή (Office of the Inspector General-OIG) του Υπουργείου Δικαιοσύνης δημοσίευσε έκθεση σχετικά με την επιμέλεια και επίβλεψη του Έπσταϊν από τις Ομοσπονδιακές Φυλακές. Η έκθεση επικαλείται την ιατροδικαστική έκθεση νεκροψίας, σύμφωνα με την οποία τα τραύματα του Έπσταϊν παραπέμπουν σε απαγχονισμό και όχι σε στραγγαλισμό από τρίτο πρόσωπο.
Το Γραφείο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι παραλείψεις του προσωπικού των φυλακών – όπως η μη τοποθέτηση συγκρατουμένου, η παραχώρηση περισσότερων σεντονιών από το σύνηθες και η ανεπαρκής παρακολούθηση – έδωσαν τη δυνατότητα στον Έπσταϊν να αυτοκτονήσει.
Η κυβέρνηση Τραμπ έχει δεσμευθεί για πλήρη διαφάνεια σε υποθέσεις υψηλού δημόσιου ενδιαφέροντος. Με την έναρξη της δεύτερης προεδρικής του θητείας, ο Ντόναλντ Τραμπ υπέγραψε εκτελεστικό διάταγμα για την αναθεώρηση απόρρητων αρχείων που σχετίζονται με υποθέσεις όπως οι δολοφονίες των Τζον Φ. Κέννεντυ και Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ.
Η υπουργός Δικαιοσύνης Παμ Μπόντι είχε δεσμευτεί για τη δημοσιοποίηση των «Epstein files» («Αρχείων Έπσταϊν») που αφορά την υπόθεση Έπσταϊν, περιλαμβανομένων καταλόγων πτήσεων και ενδεχόμενων πελατών. Σε σχετική δήλωσή της είχε αναφέρει ότι το Υπουργείο προχωρά στην υλοποίηση της δέσμευσης Τραμπ για διαφάνεια και άρση του πέπλου γύρω από τις αποτρόπαιες πράξεις του Έπσταϊν και των συνεργών του.
Τον Φεβρουάριο, η Μπόντι αποχαρακτήρισε και δημοσίευσε το πρώτο μέρος του σχετικού αρχείου, το οποίο περιλάμβανε καταγγελίες για σεξουαλική κακοποίηση άνω των 250 ανήλικων κοριτσιών, καθώς και καταλόγους επαφών και μασέρ – αν και πολλά σημεία είχαν λογοκριθεί. Πολλά από τα έγγραφα αυτά είχαν στο παρελθόν διαρρεύσει, χωρίς να έχουν επισήμως επιβεβαιωθεί ή δημοσιοποιηθεί.
Σε ξεχωριστή υπόθεση, η Γκισλέιν Μάξγουελ καταδικάστηκε το 2022 σε 20 χρόνια κάθειρξη για συνωμοσία και συμμετοχή στην κακοποίηση ανηλίκων, μαζί με τον Έπσταϊν, σε διάστημα δέκα ετών.
Τα σημάδια της επιρροής του κινεζικού καθεστώτος γίνονται όλο και πιο διαδεδομένα στο YouTube, ειδικά σε περιεχόμενο αγγλικής γλώσσας για την Κίνα.
Οι αμειβόμενοι υποκινητές κατακλύζουν τις ενότητες σχολίων, τα προπαγανδιστικά βίντεο καμουφλάρονται ως σύνηθες περιεχόμενο και προσφέρονται σε influencers μετρητά ή κρυπτονομίσματα για να προωθήσουν το μήνυμα του καθεστώτος.
Εκτός από το περιεχόμενο που ενισχύει τεχνητά την εικόνα του καθεστώτος, μεγάλο μέρος της προπαγάνδας στοχεύει στην δυσφήμιση των επικριτών του Πεκίνου, ιδίως των θρησκευτικών και εθνοτικών μειονοτήτων που διώκονται στην Κίνα, καθώς και στις Ηνωμένες Πολιτείες γενικότερα.
Το προπαγανδιστικό περιεχόμενο στο YouTube σε μεγάλο βαθμό δεν αποκαλύπτει ότι η πηγή του είναι το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚΚ). Πολλές φορές, παράγεται από Αμερικανούς ή Ευρωπαίους YouTubers χωρίς εμφανή σύνδεση με το καθεστώς.
«[Το ΚΚΚ] έχει χειραγωγήσει τον χώρο της κοινής γνώμης, ειδικά στο YouTube, τα τελευταία δύο, τρία χρόνια, για να επικεντρωθεί πραγματικά στη χρήση ξένων προσώπων και όχι ανθρώπων από την Κίνα… για να προσπαθήσει να νομιμοποιήσει τους ισχυρισμούς του», δήλωσε ο Ντέιβιντ Τζανγκ. Διαχειρίζεται το κανάλι «China Insider with David Τζανγκ» με περισσότερους από 1,3 εκατομμύρια συνδρομητές και στο παρελθόν φιλοξένησε ένα ειδησεογραφικό πρόγραμμα στο NTD, ένα αδελφό μέσο ενημέρωσης της Epoch Times.
Το ΚΚΚ χρησιμοποιεί επιχειρήσεις επιρροής ως μέρος του δόγματος του απεριόριστου πολέμου με στόχο την εκθρόνιση και την αντικατάσταση των Ηνωμένων Πολιτειών ως ηγετικής υπερδύναμης στον κόσμο. Σε αντίθεση με την τακτική προπαγάνδα, αυτές οι επιχειρήσεις επιρροής συνήθως δεν αποκαλύπτουν τη σύνδεσή τους με το καθεστώς.
Ο Γουέν Τζου-γιου, ένας Ταϊβανός YouTuber που πρόσφατα συμπαρήγαγε ένα ντοκιμαντέρ για τη διείσδυση του ΚΚΚ μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, δήλωσε ότι «η προπαγάνδα είναι ζωτικής σημασίας για την εξουσία του ΚΚΚ».
«Το ΚΚΚ έχτισε τον εαυτό του με προπαγάνδα πριν πάρει τα όπλα», δήλωσε στην Epoch Times.
Το ΚΚΚ δραστηριοποιείται στο YouTube εδώ και πολλά χρόνια, αλλά για πολύ καιρό η δραστηριότητά του διεξαγόταν από τον λεγόμενο «στρατό των 50 σεντς» ή Wumaos, που αποτελείται από πληρωμένους ταραξίες που δημοσιεύουν σχόλια υπέρ του ΚΚΚ κάτω από βίντεο.
«Ποτέ δεν με ενόχλησαν τόσο πολύ οι Wumaos, όπως ονομάζονται», δήλωσε ο Κρις Τσάπελ, ο οποίος διαχειρίζεται το κανάλι «China Uncensored» με περισσότερους από 2 εκατομμύρια συνδρομητές, το μεγαλύτερο κανάλι YouTube με επίκεντρο την Κίνα που επικρίνει το ΚΚΚ. Προηγουμένως εργάστηκε για το NTD, ένα αδελφό μέσο ενημέρωσης της Epoch Times.
«Γενικά, θα υπήρχε ένα προφανές τρολ του ΚΚΚ που θα έλεγε κάτι γελοίο και όλοι οι άλλοι σχολιαστές θα έπεφταν πάνω του», δήλωσε στην Epoch Times.
«Όσον αφορά την αλλαγή του παραθύρου Overton για τον τρόπο που σκέφτονται οι Αμερικανοί για την Κίνα, αυτό ήταν αρκετά άστοχο».
Οι πρόσφατες προσπάθειες προπαγάνδας, ωστόσο, φαίνεται να είναι «πολύ πιο εξελιγμένες και επικίνδυνες» στην ικανότητά τους να επηρεάσουν τους Αμερικανούς, είπε ο Τσάπελ.
(από αριστερά) Ντέιβιντ Τζανγκ, Σον Λιν, Κρις Τσάπελ και Κέι Ρούμπατσεκ στο σεμινάριο Wake Up to CCP Threat στο Γουόργουικ της Νέας Υόρκης, στις 22 Μαρτίου 2023. Σημάδια της επιρροής του κινεζικού κομμουνιστικού καθεστώτος είναι όλο και πιο ορατά στο YouTube, ιδιαίτερα στα αγγλικά. (Cara Ding/The Epoch Times)
Δυσφήμιση των επικριτών
Στα αμερικανικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το καθεστώς επικεντρώνεται στη δυσφήμιση των αντιπάλων που σχετίζονται με αυτό που αποκαλεί «πέντε δηλητήρια», τα οποία περιλαμβάνουν το κίνημα για τη δημοκρατία, τους υποστηρικτές της ανεξαρτησίας της Ταϊβάν, τους Θιβετιανούς ακτιβιστές, τους Ουιγούρους ακτιβιστές και τους ασκούμενους της διωκόμενης πνευματικής ομάδας Φάλουν Γκονγκ. Όπως είχε αναφέρει προηγουμένως η Epoch Times, ο επικεφαλής του ΚΚΚ, Σι Τζινπίνγκ, έχει ανησυχήσει ιδιαίτερα από την αυξανόμενη επίδραση του Φάλουν Γκονγκ στο εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένων των εταιρειών μέσων ενημέρωσης που ξεκίνησαν από ασκούμενους του Φάλουν Γκονγκ, όπως η Epoch Times και ο σταθμός NTD. Το 2022, διέταξε μια νέα εκστρατεία για την εξάλειψη της θρησκευτικής ομάδας όχι μόνο στην Κίνα, αλλά και παγκοσμίως.
Η νέα στρατηγική περιελάμβανε τη χρήση αμερικανικών μέσων ενημέρωσης και κοινωνικών μέσων για την αμαύρωση της εικόνας μεγάλων εταιρειών που ξεκίνησαν από ασκούμενους του Φάλουν Γκονγκ, όπως το Shen Yun Performing Arts, δήλωσαν πέρυσι αρκετοί καταγγέλοντες του ΚΚΚ.
Η εκστρατεία επικεντρώνεται σε ισχυρισμούς με τη μεγαλύτερη δυνατότητα να πυροδοτήσουν έρευνες από τις αρχές των ΗΠΑ με στόχο τη χρήση αμερικανικών θεσμών για την εξάλειψη του Φάλουν Γκονγκ, δήλωσαν. Εν τω μεταξύ, πράκτορες του ΚΚΚ που έχουν διεισδύσει στη διασπορά του Φάλουν Γκονγκ επρόκειτο να ενεργοποιηθούν για να προκαλέσουν εσωτερικές συγκρούσεις εντός της κοινότητας.
Αρκετοί πληροφοριοδότες αποκάλυψαν πέρυσι εσωτερικές επικοινωνίες του ΚΚΚ που έδειχναν ένα σχέδιο για την τροφοδοσία δυσφημιστικών πληροφοριών σχετικά με το Φάλουν Γκονγκ στα δυτικά μέσα ενημέρωσης, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και την χειραγώγηση των αποτελεσμάτων αναζήτησης στο διαδίκτυο που σχετίζονται με την θρησκευτική ομάδα.
Επιπλέον, αξιωματούχοι του κινεζικού Υπουργείου Δημόσιας Ασφάλειας έδωσαν εντολή στους υφισταμένους τους να παρέχουν ευρεία υποστήριξη στους YouTubers που παράγουν περιεχόμενο που ευθυγραμμίζεται με τους στόχους του ΚΚΚ, δήλωσαν δύο από τους καταγγέλοντες. Η εντολή ανέφερε συγκεκριμένα δύο YouTubers που είναι έντονα κατά του Φάλουν Γκονγκ.
Εν τω μεταξύ, τα κανάλια YouTube που είναι αφιερωμένα στη διάδοση προπαγάνδας του ΚΚΚ έχουν ενισχύσει την παραγωγή βίντεο κατά του Φάλουν Γκονγκ στην αγγλική γλώσσα από το 2022. Αρκετοί μη Κινέζοι YouTubers έχουν επίσης δημιουργήσει βίντεο κατά του Φάλουν Γκονγκ τα τελευταία χρόνια.
Ασκούμενοι του Φάλουν Γκονγκ συμμετέχουν σε παρέλαση για τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Φάλουν Ντάφα, ζητώντας τον τερματισμό των διώξεων στην Κίνα. Νέα Υόρκη, 9 Μαΐου 2025. Το κινεζικό καθεστώς έχει στοχεύσει το Φάλουν Γκονγκ στο διαδίκτυο, μαζί με το κίνημα για τη δημοκρατία, τους υποστηρικτές της ανεξαρτησίας της Ταϊβάν, τους Θιβετιανούς ακτιβιστές και τους Ουιγούρους ακτιβιστές. (Larry Dye/The Epoch Times)
Ενώ ορισμένα από τα βίντεο που παράγονται από μη Κινέζους YouTubers πιθανότατα έχουν προκύψει με φυσικό τρόπο, πολλά παρουσιάζουν εμφανή σημάδια προπαγανδιστικής επιρροής του ΚΚΚ. Πιο συγκεκριμένα, συχνά κάνουν ισχυρισμούς κατά του Φάλουν Γκονγκ που αντικατοπτρίζουν την προπαγάνδα του ΚΚΚ, αλλά ποτέ δεν αναφέρουν το πώς η ίδια η κοινότητα του Φάλουν Γκονγκ έχει αντιδράσει σε τέτοιους ισχυρισμούς.
Μερικά από τα πιο προφανή κανάλια προπαγάνδας συχνά δημοσιεύουν πανομοιότυπα βίντεο. Το YouTube φαίνεται να έχει καταπολεμήσει αυτή τη δραστηριότητα, καθώς πολλά τέτοια κανάλια που εντόπισε η Epoch Times φαίνεται να έχουν διαγραφεί τους τελευταίους μήνες.
Το YouTube δήλωσε στην Epoch Times ότι συντονίζεται με την Google Threat Intelligence Group για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση επιχειρήσεων επιρροής που υποστηρίζονται από κυβέρνηση. Το ενημερωτικό δελτίο της ομάδας τον Δεκέμβριο του 2024 αναφέρει ότι περισσότερα από 20.000 κανάλια YouTube είχαν αφαιρεθεί τους προηγούμενους τρεις μήνες στο πλαίσιο έρευνας για τις συντονισμένες επιχειρήσεις επιρροής του κινεζικού καθεστώτος στην πλατφόρμα.
Μετρητά για κλικ
Πολλοί εξέχοντες YouTubers, συμπεριλαμβανομένου του πολιτικού σχολιαστή με έδρα τις ΗΠΑ, Τιμ Πουλ, δήλωσαν ότι άγνωστοι τους ζήτησαν μέσω email να δημοσιεύσουν ένα βίντεο κατά του Φάλουν Γκονγκ με αντάλλαγμα μερικές εκατοντάδες δολάρια.
«Κάποια στιγμή έλαβα ένα email όπου έλεγαν: ‘Θα σας δώσουμε 200 δολάρια για να δημοσιεύσετε αυτό το βίντεο στο κανάλι σας στο YouTube’», είπε ο Πουλ σε ένα podcast τον Οκτώβριο του 2024. «Ήταν σαν ένα μίνι ντοκιμαντέρ διάρκειας 5 έως 10 λεπτών από κάποιον λευκό που παραπονιόταν για αυτήν την ομάδα [Φάλουν Γκονγκ]. Και σκέφτηκα: ‘Δεν θα το δημοσιεύσω στο κανάλι μου, τι είναι αυτό;’»
Ο Τιμ Πουλ, πολιτικός σχολιαστής με έδρα τις ΗΠΑ, μιλάει με τους συμμετέχοντες στο AmericaFest 2023 στο Φοίνιξ στις 18 Δεκεμβρίου 2023. (Gage Skidmor/Flickr)
Τον Αύγουστο του 2024, έγινε μία προσφορά, μέσω της πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης X, σε παρουσιαστή εκπομπής της Epoch Times που δραστηριοποιείται στο YouTube προκειμένου να παράσχει πληροφορίες για το Φάλουν Γκονγκ με αντάλλαγμα κρυπτονομίσματα. Το άτομο που ήρθε σε επικοινωνία με τον παρουσιαστή ισχυρίστηκε ότι ήταν δημοσιογράφος από ανεξάρτητο μέσο ενημέρωσης και ότι εργαζόταν σε ένα άρθρο σχετικά με τη στάση της κυβέρνησης των ΗΠΑ απέναντι στο Φάλουν Γκονγκ.
Ο λογαριασμός X του ανεξάρτητου μέσου ενημέρωσης εμφανιζόταν μη αυθεντικός, με μόνο μερικές εκατοντάδες αναρτήσεις σύντομων αποσπασμάτων ειδήσεων. Η εικόνα προφίλ του ατόμου ήταν μια φωτογραφία αρχείου.
Όταν ο παρουσιαστής της Epoch Times εξέτασε την προσφορά, του ζητήθηκε «εσωτερική γνώση για το Φάλουν Γκονγκ» ή εταιρείες που ξεκίνησαν από ασκούμενους του Φάλουν Γκονγκ.
«Θα σας αποζημιώσουμε με κρυπτονομίσματα», είπε το άτομο.
Ο Τσάπελ, ο οποίος δεν δέχτηκε τέτοια μηνύματα, παρ’ όλα αυτά δεν εξεπλάγη από αυτές τις τακτικές.
«Νομίζω ότι είναι πολύ πιθανό το ΚΚΚ να δίνει χρήματα σε άτομα για να φτιάχνουν βίντεο κατά του Φάλουν Γκονγκ», είπε.
Μερικοί από τους πιο εξελιγμένους παραγωγούς προπαγάνδας είναι δύσκολο να εντοπιστούν επειδή συχνά προσπαθούν να χτίσουν κάποια αξιοπιστία επικρίνοντας το ΚΚΚ σε λιγότερο σημαντικά θέματα, είπε ο Τζανγκ, εξηγώντας ότι η τακτική είναι γνωστή στους Κινέζους ως «μικρή κριτική, μεγάλη βοήθεια».
«Αυτό είναι πολύ εμφανές στην κοινότητα των δημιουργών περιεχομένου της Κίνας, όπου επιφανειακά φαίνεται ότι μισούν το ΚΚΚ», είπε. «Αλλά όταν πρόκειται για ορισμένα ζητήματα όπως το Φάλουν Γκονγκ… αλλάζουν ξαφνικά τον τόνο λέγοντας ότι το Φάλουν Γκονγκ είναι κακό, αξίζουν να διωχθούν από το ΚΚΚ».
Οι επικριτές περιορίζονται
Γύρω στον Νοέμβριο του 2024, αρκετοί YouTubers που ασκούσαν κριτική στο κινεζικό καθεστώς, συμπεριλαμβανομένων των Τζανγκ και Τσάπελ, ανέφεραν σημαντική μείωση στην επισκεψιμότητα του καναλιού τους, με μειώσεις που κυμαίνονταν από 50% έως 90%. Σύμφωνα με τον Τσάπελ, η ξαφνική αλλαγή φάνηκε ασυνήθιστη και ενδεχομένως μη φυσική, αν και δεν επιβεβαιώθηκε καμία οριστική αιτία.
Οι θεατές τους άρχισαν να παραπονιούνται ότι τα βίντεό τους δεν εμφανίζονται πλέον στη ροή τους ή στην καρτέλα προτεινόμενων βίντεο, τα οποία δημιουργούνται από τους αλγόριθμους του YouTube.
Όταν ο Τσάπελ επικοινώνησε με το YouTube, ενημερώθηκε ότι η μείωση της επισκεψιμότητας του καναλιού του αποδόθηκε στη μειωμένη αλληλεπίδραση των θεατών. Ο Τσάπελ εξέφρασε σκεπτικισμό, σημειώνοντας ότι αρκετοί άλλοι εξέχοντες YouTubers που ασκούσαν κριτική στο ΚΚΚ φέρεται να παρουσίασαν παρόμοιες μειώσεις στην αλληλεπίδραση περίπου την ίδια περίοδο, αν και δεν επαληθεύτηκε καμία συντονισμένη αιτία.
«Προφανώς, αυτό δεν ήταν κάτι φυσικό», είπε.
Ο Τζανγκ άρχισε να πειραματίζεται κάνοντας ορισμένα από τα βίντεό του να φαίνονται σαν να προωθούσαν την Κίνα. Περιέργως, είπε, αυτά τα βίντεο έλαβαν σημαντικά περισσότερες προβολές, σύμφωνα με την τηλεθέαση που προσέλκυσαν τα βίντεό του πριν από την κατάρρευση.
«Αυτά προωθούνται αμέσως για να κοινοποιηθούν στους συνδρομητές, στο ευρύ κοινό», είπε.
Το κανάλι China Uncensored στο YouTube, στις 16 Μαΐου 2025. (Oleksii Pydsosonnii/The Epoch Times)
«Στη συνέχεια, όταν επέστρεψα στους κανονικούς τίτλους, παρατήρησα ότι οι προβολές και η εμβέλειά μου μειώθηκαν ξαφνικά. Οπότε προφανώς κάτι συμβαίνει με τον αλγόριθμο.»
Ο Τσάπελ επέλεξε μια άλλη τακτική. Ζήτησε από το κοινό του να κάνει like, να αφήσει ένα σχόλιο και να παρακολουθήσει τα βίντεό του μέχρι το τέλος για να τροφοδοτήσει τους αλγόριθμους με σήματα εμπλοκής των θεατών. Με αυτόν τον τρόπο, κατάφερε σταδιακά να ανακτήσει την ξαφνικά χαμένη θεαματικότητα, σύμφωνα με δημόσια διαθέσιμα δεδομένα από το κανάλι του που αξιολογήθηκαν από την Epoch Times.
Ο Τσάπελ διεξήγαγε μια έρευνα στους θεατές του, με περίπου το ένα τέταρτο να αναφέρει ότι διαγράφηκαν απροσδόκητα από το κανάλι του. Το YouTube έχει δηλώσει ότι δεν διαγράφει αυτόματα τους χρήστες από τη συνδρομή, και ενώ ο Τσάπελ βρήκε τα αποτελέσματα της έρευνας ανησυχητικά, κανένα στοιχείο δεν επιβεβαίωσε τη συμμετοχή τού YouTube σε τέτοιες ενέργειες.
«Δεν πρόκειται απλώς για ένα τυχαίο λάθος του τύπου ‘ωχ, πάτησα διαγραφή.’ Πρόκειται για πολλούς ανθρώπους που διαγράφονται», είπε.
«Αυτό επηρεάζει τεχνητά την αλληλεπίδραση. Και αν η αλληλεπίδραση μειωθεί, ο τρόπος που υποτίθεται ότι λειτουργεί ο αλγόριθμος είναι… προτείνει τους θεατές σε λιγότερους ανθρώπους και το κανάλι σας ουσιαστικά μπαίνει σε μια σπείρα θανάτου.»
Η έρευνα, με περίπου 6.000 ερωτηθέντες, αποκάλυψε επίσης ότι περίπου το 40% των θεατών «ποτέ ή σχεδόν ποτέ» δεν τους είχαν προτείνει βίντεο του Τσάπελ, είπε.
«Παρόλο που αυτοί ήταν οι συνδρομητές μας που ήθελαν να δουν τα βίντεό μας, το YouTube δεν τους έλεγε πότε είχαμε νέα βίντεο. Αλλά αυτοί οι ίδιοι συνδρομητές, περισσότεροι από το ένα τρίτο αυτών, δήλωσαν ότι το YouTube συνιστούσε βίντεο υπέρ του ΚΚΚ, συμπεριλαμβανομένων βίντεο από κρατικά μέσα ενημέρωσης.»
Η ομάδα του Τσάπελ διεξήγαγε ένα πείραμα αναζητώντας τη λέξη «Κίνα» σε ένα ιδιωτικό (incognito) παράθυρο προγράμματος περιήγησης στο YouTube, αναφέροντας ότι τα πρώτα 100 αποτελέσματα περιελάμβαναν περίπου τρεις φορές περισσότερα βίντεο που θεωρούνταν θετικά για την Κίνα από ό,τι αρνητικά. Ο Τσάπελ περιέγραψε τα αποτελέσματα ως μεροληπτικά, αν και τα ευρήματα του πειράματος δεν επαληθεύτηκαν ανεξάρτητα.
Μια γυναίκα με smartphone περνάει δίπλα από μια διαφημιστική πινακίδα για το YouTube στο Βερολίνο της Γερμανίας, στις 27 Σεπτεμβρίου 2019. (Sean Gallup/Getty Images)
Το πρώτο αποτέλεσμα αναζήτησης που αναφερόταν στο κανάλι του βρισκόταν στην 552η θέση, ξεπερνώντας κανάλια με λίγους συνδρομητές και βίντεο με σχεδόν καθόλου προβολές, είπε.
Η Epoch Times αντέγραψε το πείραμα και το πρώτο αποτέλεσμα αναζήτησης από οποιοδήποτε από τα μεγάλα κανάλια του YouTube που επικεντρώνονταν στην έκθεση των παρανομιών του ΚΚΚ εμφανίστηκε στην 142η θέση.
Μια ερευνητική εργασία του ινστιτούτου έρευνας για τη μεταδοτικότητα σε δίκτυα του Πανεπιστημίου Rutgers, που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 2024, υπέδειξε ότι τα αποτελέσματα αναζήτησης του YouTube ενδέχεται να παρουσιάζουν μια φιλοκινεζική μεροληψία για ορισμένους όρους που σχετίζονται με ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΚΚΚ, βάσει της ανάλυσής τους, αν και θα χρειαστούν περαιτέρω μελέτες για να επιβεβαιωθούν αυτά τα ευρήματα.
«Δεν γνωρίζουμε γιατί το YouTube κάνει αυτό που κάνει», είπε ο Τσάπελ.
Η εταιρεία πιθανότατα θα χρειαστεί να κλητευθεί για να μάθει τι πραγματικά συνέβη, πρότεινε.
Το YouTube δήλωσε στην Epoch Times ότι η λειτουργία αναζήτησής του δίνει προτεραιότητα στο περιεχόμενο «υψηλής ποιότητας».
«Λέγοντας καλά την ιστορία της Κίνας»
Το ΚΚΚ φαίνεται να έχει αυξήσει την προσέγγιση των YouTubers, προσφέροντας χορηγούμενα ταξίδια στην Κίνα με στόχο την παραγωγή βίντεο που έχουν θετικό τόνο για τη χώρα.
Στιγμιότυπο από βίντεο του YouTube με τον Ταϊβανέζο ραπ τραγουδιστή Τσεν Πο-γιουάν, κατά τη διάρκεια ταξιδιού που χρηματοδοτήθηκε από την Κίνα. Τζιμέι, επαρχία Φουτζιάν, Κίνα, 2023. (YouTube/Στιγμιότυπο μέσω Epoch Times)
Ο Γουέν συμπαρήγαγε το ντοκιμαντέρ του για τη διείσδυση του ΚΚΚ μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης με τον ραπ τραγουδιστή Τσεν Πο-γιουάν. Ο Τσεν συναντήθηκε με τις αρχές και έναν πράκτορα στην ηπειρωτική Κίνα, υπεύθυνο για την οργάνωση αυτής της προπαγάνδας, με το πρόσχημα ότι ήθελε να φέρει περισσότερους Ταϊβανέζους στη χώρα.
Ένας μεσάζων οδήγησε τον Τσεν σε ένα κέντρο στην πόλη Σιάμεν στη νοτιοανατολική Κίνα, το οποίο λειτουργεί ως γραφείο για τους Ταϊβανέζους δημιουργούς περιεχομένου και υποσχέθηκε να καλύψει τα έξοδα διατροφής, διαμονής, καθώς και τα επιχειρηματικά κεφάλαια.
Ο Τσεν είχε εργαστεί προηγουμένως στην Κίνα ως δημιουργός περιεχομένου πριν καταγγείλει δημόσια το κινεζικό καθεστώς το 2024. Είπε ότι έλαβε αποζημίωση χιλιάδων δολαρίων για τραγούδια που δημιούργησε και ακολουθούσαν τη γραμμή του Πεκίνου. Είχε συνεργαστεί με διάφορες υπηρεσίες του ΚΚΚ, συμπεριλαμβανομένων αξιωματούχων του Υπουργείου Δημόσιας Ασφάλειας και του γραφείου του εισαγγελέα.
«Μου έστελναν υλικό και εγώ δημιουργούσα περιεχόμενο με βάση το δικό μου στυλ», δήλωσε ο Τσεν στην Epoch Times.
Συχνά προσφέρεται αμοιβή με βάση το μέγεθος του καναλιού του influencer, σύμφωνα με δύο influencers του YouTube με έδρα τις ΗΠΑ, ένας από τους οποίους έλαβε ένα email που προσέφερε αποζημίωση για τη δημοσίευση συγκεκριμένου περιεχομένου. Ζήτησαν να παραλειφθούν τα ονόματά τους για να αποφευχθούν οι αντιδράσεις.
«Αυτή η έκρηξη [περιεχομένου] προκλήθηκε από τρίτους Κινέζους πράκτορες που επικοινωνούσαν μέσω email και υπόσχονταν να πληρώσουν για το ταξίδι και έλεγαν στους vloggers να επιλέξουν ένα δρομολόγιο γύρω από ορισμένα δημοφιλή σημεία στην Κίνα. Κάποιοι προσέφεραν αποζημίωση, αλλά ζήτησαν από τους vloggers να τους πουν πόσο. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της έκρηξης περιέβαλε την πόλη Τσονγκτσίνγκ, η οποία φαίνεται να είναι κόμβος για μεγάλο μέρος της κινεζικής προπαγάνδας», δήλωσαν στην Epoch Times σε κοινή δήλωση μέσω email.
Αρκετοί YouTubers με έδρα την Ταϊβάν επιβεβαίωσαν στην Epoch Times ότι είχαν λάβει ή είχαν ακούσει για τέτοιες προσφορές χορηγούμενων ταξιδιών.
Μη Κινέζοι vloggers που παρήγαγαν προπαγανδιστικό περιεχόμενο του ΚΚΚ εμφανίστηκαν γύρω στο 2019, προωθώντας την αφήγηση του ΚΚΚ κατά τη διάρκεια των μεγάλης κλίμακας διαμαρτυριών για τη δημοκρατία στο Χονγκ Κονγκ. Ακόμα περισσότερα συνέβησαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, όταν το ΚΚΚ διέδωσε μια ψευδή ιστορία ότι ο ιός εμφανίστηκε εκτός Κίνας και προσπάθησε να δοξάσει την δρακόντεια αντίδρασή του σε αυτόν, ανέφεραν οι δύο Αμερικανοί YouTubers.
Το επόμενο κύμα εμφανίστηκε στο διαδίκτυο τον τελευταίο χρόνο, καθώς η Κίνα ανακοίνωσε πολιτική έκδοσης βίζας κατά την άφιξη για αρκετές δεκάδες χώρες με την ελπίδα να προσελκύσει τουρισμό. Έκτοτε, τουλάχιστον δώδεκα ταξιδιωτικοί vloggers, συχνά με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο, δημιούργησαν βίντεο που επαινούν την Κίνα για τα αξιοθέατα, την υποτιθέμενη ασφάλεια και τις σύγχρονες υποδομές της.
Ο Πα Τσιουνγκ (α) και Τσεν Πο-γιουάν σε συνέντευξη Τύπου στην Ταϊβάν στις 28 Δεκεμβρίου 2024. (Sung Pi-lung/The Epoch Times)
«Τα τελευταία χρόνια, ουσιαστικά προσκαλούσαν ανθρώπους στην Κίνα ή στόχευαν συγκεκριμένα βίντεο ταξιδιωτικού τύπου όπου πηγαίνουν στην Κίνα, πηγαίνουν στις τυπικές γραφικές περιοχές και στη συνέχεια κάνουν ένα βίντεο για αυτό και μετά έχουν πολλές προβολές», είπε ο Τζανγκ.
Πολλοί από τους vloggers επισκέφτηκαν τις ίδιες περιοχές και μάλιστα έκαναν σχεδόν τα ίδια σχόλια.
«Βασικά όλοι ακολουθούν το ίδιο ακριβώς σενάριο», είπε ο Τσάπελ.
Μερικοί vloggers έφτασαν στο σημείο να ισχυριστούν ότι δεν υπήρχε ίχνος θρησκευτικής καταπίεσης στην κυρίως μουσουλμανική περιοχή Σιντζιάνγκ της Κίνας, βασιζόμενοι στην έλλειψη τέτοιων διώξεων ορατών σε τουριστικά σημεία. Οι ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν αναφέρει εδώ και καιρό την αυστηρή καταστολή των Ουιγούρων μουσουλμάνων από το ΚΚΚ, συμπεριλαμβανομένης της «επανεκπαίδευσης» σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Ένας ταξιδιωτικός vlogger ξεκίνησε το βίντεό του κοιτάζοντας την κάμερα και λέγοντας, σε σπαστά Μανδαρινικά, «λέγοντας καλά την ιστορία της Κίνας», το οποίο είναι ένα προπαγανδιστικό σύνθημα του ΚΚΚ που αντλήθηκε απευθείας από τις ομιλίες του Σι Τζινπίνγκ. Ο vlogger αργότερα αφαίρεσε αυτό το μέρος του βίντεο, αλλά όχι πριν ένας άλλος YouTuber διατηρήσει την αρχική έκδοση.
Οι αλγόριθμοι του YouTube προτείνουν αυτά τα βίντεο, ακόμη και σε θεατές που αναζητούσαν ενεργά περιεχόμενο επικριτικό για την Κίνα, όπως διαπίστωσαν οι Τζανγκ, Τσάπελ και άλλοι.
«Είχα πολλούς θεατές στις ενότητες σχολίων μου που μου έλεγαν ότι τους προτείνεται συνεχώς αυτό το είδος βίντεο και όχι αυτά που πραγματικά μιλούν για την πραγματική κατάσταση στην Κίνα», είπε ο Τζανγκ.
Δεν ήταν σίγουρος αν το YouTube είχε κάνει κάποιες σκόπιμες αλλαγές για να προωθήσει τέτοιο περιεχόμενο ή αν ήταν απλώς χειραγώγηση της πλατφόρμας από το ΚΚΚ μέσω «πλημμυρίδας του αλγορίθμου».
«Πρέπει να μαντέψεις, επειδή όσο περισσότερα βίντεο έχεις για κάτι τόσο ο αλγόριθμος του YouTube πιστεύει ότι αυτό το είδος βίντεο είναι δημοφιλές, οπότε συνεχίζει να το προωθεί», είπε.
ΟΥΑΣΙΝΓΚΤΟΝ—Η πρόσφατη περιοδεία του Προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στη Μέση Ανατολή έστειλε ένα σαφές μήνυμα ότι τα οικονομικά συμφέροντα και η σύναψη συμφωνιών βρίσκονται στην καρδιά του οράματός του για την εξωτερική πολιτική.
Ο Τραμπ πέρασε τέσσερις ημέρες στον Κόλπο από τις 13 έως τις 16 Μαΐου, επισκεπτόμενος τη Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, όπου εξασφάλισε επενδυτικές δεσμεύσεις αξίας τρισεκατομμυρίων δολαρίων που θα ωφελήσουν τις επιχειρήσεις και τις θέσεις εργασίας των ΗΠΑ.
Αν και παραμένουν ερωτήματα σχετικά με το πόσες από τις επενδύσεις που ειπώθηκαν θα υλοποιηθούν, το ταξίδι σηματοδότησε μια στρατηγική μετατόπιση στη στάση της Ουάσιγκτον στη Μέση Ανατολή. Ο Τραμπ ήρθε σε έντονη αντίθεση με προηγούμενες κυβερνήσεις των ΗΠΑ, απορρίπτοντας την παρεμβατική προσέγγιση εξωτερικής πολιτικής που υιοθέτησαν τόσο το Ρεπουμπλικανικό όσο και το Δημοκρατικό κόμμα εδώ και δεκαετίες.
Μιλώντας σε μια επενδυτική σύνοδο κορυφής στο Ριάντ στις 13 Μαΐου, ο Τραμπ επέκρινε ανοιχτά τις προηγούμενες πολιτικές των ΗΠΑ απέναντι στο Ιράκ, το Αφγανιστάν και άλλα μέρη της περιοχής.
«Τελικά, οι λεγόμενοι «εθνο-οικοδομητές» κατέστρεψαν πολύ περισσότερα έθνη από όσα έχτισαν — και οι παρεμβατικοί παρενέβαιναν σε πολύπλοκες κοινωνίες που ούτε οι ίδιοι δεν καταλάβαιναν», είπε ο Τραμπ.
Εξήρε τα επιτεύγματα των χωρών του Κόλπου, δηλώνοντας ότι ο μετασχηματισμός τους δεν ήταν αποτέλεσμα «Δυτικών παρεμβατικών που μεταφέρουν ανθρώπους με όμορφα αεροπλάνα, που σας δίνουν διαλέξεις για το πώς να ζείτε και πώς να διαχειρίζεστε τις δικές σας υποθέσεις».
«Όχι. Τα λαμπερά θαύματα του Ριάντ και του Άμπου Ντάμπι δεν δημιουργήθηκαν από τους λεγόμενους εθνο-οικοδόμους, νεοσυντηρητικούς ή αριστερούς μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς».
Η ομιλία έλαβε θερμά χειροκροτήματα από τον Σαουδάραβα πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν και το κοινό, αναδεικνύοντας ένα από τα πιο πολυσυζητημένα γεγονότα του ταξιδιού του.
«Δεν είναι μυστικό ότι ο Πρόεδρος Τραμπ κατανοεί την πολιτική γλώσσα της Μέσης Ανατολής περισσότερο από οποιονδήποτε από τους προκατόχους του», δήλωσε στην Epoch Times η Ντάλια Ζιάντα, ανώτερη συνεργάτιδα στο Κέντρο Ασφάλειας και Εξωτερικών Υποθέσεων της Ιερουσαλήμ.
Η Ζιάντα, Αιγύπτια πολιτική αναλύτρια με έδρα την Ουάσινγκτον, σημείωσε ότι ο Τραμπ έδωσε προτεραιότητα στην «οικοδόμηση προσωπικών δεσμών εμπιστοσύνης» με αυτούς τους ηγέτες, αντί να τους πιέζει σε θέματα εκδημοκρατισμού και ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Στην καυτή ζέστη της ερήμου του Κατάρ, ο Τραμπ απευθύνθηκε σε αμερικανικά στρατεύματα στην αεροπορική βάση Αλ Ουντέιντ, επιβεβαιώνοντας τη δέσμευσή του για «ειρήνη μέσω ισχύος» στην περιοχή.
«Ως πρόεδρος, η προτεραιότητά μου είναι να τερματίσω τις συγκρούσεις, όχι να τις ξεκινήσω», είπε ο Τραμπ.
Η στιγμή ήταν πλούσια σε συμβολισμό. Πάνω από 20 χρόνια νωρίτερα, ο Πρόεδρος Τζορτζ Μπους είχε μιλήσει στις αμερικανικές δυνάμεις στο Κατάρ λίγους μήνες μετά την εισβολή στο Ιράκ. Υποσχέθηκε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα σταθούν στο πλευρό του ιρακινού λαού «καθώς χτίζουν μια σταθερή δημοκρατία και ένα ειρηνικό μέλλον».
Η επίσκεψη και το μήνυμα του Τραμπ σηματοδότησε μια σκόπιμη απόκλιση από εκείνη την εποχή παρέμβασης.
Η αεροπορική βάση Al Udeid, που βρίσκεται ακριβώς νοτιοδυτικά της Ντόχα στο Κατάρ, είναι η μεγαλύτερη στρατιωτική εγκατάσταση των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή. Έπαιξε σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια της χαοτικής αποχώρησης των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν το 2021, χρησιμεύοντας ως ο κύριος υλικοτεχνικός και επιχειρησιακός κόμβος για την εκκένωση δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων.
Αυτό που ήταν πολύ εντυπωσιακό κατά τη διάρκεια του ταξιδιού στη Μέση Ανατολή ήταν η «πλήρης αποστασιοποίηση του Τραμπ από τους μακροχρόνιους στόχους της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής και εθνικής ασφάλειας», σύμφωνα με τον Τζολ Ρούμπιν, ειδικό σε θέματα Μέσης Ανατολής και πρώην αξιωματούχο του Υπουργείου Εξωτερικών υπό τον Πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα.
«Τα επιχειρήματα του προέδρου ήταν πολύ πιο προσαρμοσμένα στα αυτιά δύο ακροατηρίων: πρώτον, των ηγετών της ελίτ αυτών των χωρών, και δεύτερον, του εγχώριου κοινού», δήλωσε ο Ρούμπιν στην εφημερίδα Epoch Times.
Πλουσιοπάροχη υποδοχή
Καθ’ όλη την τετραήμερη επίσκεψή του στον Κόλπο, ο Τραμπ έτυχε λαμπρής μεγαλοπρέπειας και άφθονων επαίνων. Κάθε ηγέτης φάνηκε να συναγωνίζεται στην πιο γενναιόδωρη υποδοχή για τον 47ο πρόεδρο των ΗΠΑ.
Στη Σαουδική Αραβία, μαχητικά αεροσκάφη συνόδευσαν το Air Force One του κατά την προσγείωσή του στο Ριάντ, όπου στρώθηκαν χαλιά λεβάντας σε μια μεγαλοπρεπή δεξίωση. Στο Κατάρ, ο Τραμπ έγινε δεκτός με δεκάδες καμήλες και παραδοσιακούς χορούς σπαθιών, ενώ πολλά κτίρια στη Ντόχα φωτίστηκαν με αμερικανικές σημαίες σε μια εκθαμβωτική επίδειξη.
Στο Άμπου Ντάμπι, μια παραδοσιακή χορευτική παράσταση «Al-Ayala» έκλεψε τα φώτα της δημοσιότητας. Επιπλέον, το Μπουρτζ Χαλίφα στο Ντουμπάι, το ψηλότερο κτίριο στον κόσμο, φωτίστηκε με τα αστέρια και τις ρίγες.
Αυτές οι δεξιώσεις έρχονταν σε αντίθεση με τους χαιρετισμούς που δόθηκαν στον Πρόεδρο Τζο Μπάιντεν κατά την επίσκεψή του στη Σαουδική Αραβία το 2022 ή στον τότε Αντιπρόεδρο Ντικ Τσένι κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στον Κόλπο το 2002.
Το μήνυμα του Τραμπ ήταν σαφές: η εποχή των δαπανηρών ξένων επεμβάσεων έχει τελειώσει, και έχει αντικατασταθεί από την εστίαση σε στρατηγικές συνεργασίες που βασίζονται στο αμοιβαίο οικονομικό όφελος.
Οι ηγέτες του Κόλπου απάντησαν με επαίνους και θέρμη.
Σε κρατικό δείπνο που παρατέθηκε στο Παλάτι Λουσάιλ, ο Εμίρης του Κατάρ Σεΐχης Ταμίμ Αλ Θάνι εξέφρασε πόσο ανησυχούσε για τον Τραμπ κατά τη διάρκεια της απόπειρας δολοφονίας του πέρυσι στο Μπάτλερ της Πενσυλβάνια.
«Προσευχήθηκα για την ανάρρωσή σας και την ασφάλειά σας», είπε στον Τραμπ.
Δεκάδες μεγάλοι επιχειρηματίες των ΗΠΑ συνόδευσαν τον πρόεδρο στο ταξίδι, υπογραμμίζοντας την οικονομική φύση της περιοδείας στον Κόλπο. Οι συμφωνίες που εξασφάλισαν οι Ηνωμένες Πολιτείες με τη Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και τα ΗΑΕ έχουν ανέλθει σε 2 τρισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με τον Λευκό Οίκο. Ωστόσο, ορισμένες από αυτές τις συμφωνίες είναι μνημόνια συνεννόησης που μπορεί να χρειαστούν χρόνια για να υλοποιηθούν.
Η Σαουδική Αραβία δεσμεύτηκε για συνολικά 600 δισεκατομμύρια δολάρια σε επενδύσεις σε διάφορους τομείς των ΗΠΑ, με σχεδόν 142 δισεκατομμύρια δολάρια από αυτά να προορίζονται για την αγορά προηγμένου πολεμικού εξοπλισμού και υπηρεσιών από αμερικανικές αμυντικές εταιρείες.
Το Κατάρ ανακοίνωσε σχεδόν 243,5 δισεκατομμύρια δολάρια σε οικονομικές συμφωνίες, με ένα μεγάλο μερίδιο να πηγαίνει στην Boeing, η οποία εξασφάλισε συμφωνία 96 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την προμήθεια αεροσκαφών στην Qatar Airways. Η Parsons, πάροχος τεχνολογίας στον αμυντικό τομέα, έλαβε επίσης 30 έργα αξίας έως και 97 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ο Λευκός Οίκος δήλωσε ότι οι συμφωνίες που υπογράφηκαν με το Κατάρ θα «δημιουργήσουν μια οικονομική ανταλλαγή αξίας τουλάχιστον 1,2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων».
Στα ΗΑΕ, ανακοινώθηκαν περισσότερα από 200 δισεκατομμύρια δολάρια σε εμπορικές συμφωνίες, συμπεριλαμβανομένης μιας δέσμευσης 14,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων από την Etihad Airways προς την Boeing και την GE Aerospace. Τα ΗΑΕ δεσμεύτηκαν νωρίτερα για ένα επενδυτικό πλαίσιο 1,4 τρισεκατομμυρίων δολαρίων στις Ηνωμένες Πολιτείες κατά την επόμενη δεκαετία, με στόχο την υποδομή τεχνητής νοημοσύνης, τους ημιαγωγούς, την ενέργεια, την κβαντική υπολογιστική, τη βιοτεχνολογία και τη μεταποίηση. Τα ΗΑΕ έχουν επίσης δεσμευτεί να επενδύσουν, να κατασκευάσουν ή να χρηματοδοτήσουν κέντρα δεδομένων των ΗΠΑ.
«Οι αριθμοί είναι εντυπωσιακοί», είπε ο Ρούμπιν, αλλά προειδοποίησε ότι δεν μπορεί να υλοποιηθούν όλοι.
Κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του Τραμπ, η Σαουδική Αραβία συμφώνησε να αγοράσει αμερικανικά προϊόντα αξίας 450 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η πραγματική ροή εμπορίου και επενδύσεων ήταν μικρότερη από 300 δισεκατομμύρια δολάρια από το 2017 έως το 2020, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Αραβικών Κρατών του Κόλπου.
Ενώ ήταν μια σημαντική διπλωματική επίσκεψη, ο Ρούμπιν είπε ότι εύχεται ο πρόεδρος να είχε επικεντρωθεί περισσότερο στις πιο δύσκολες συγκρούσεις, φέρνοντας τους Ισραηλινούς, και πιθανώς ακόμη και τους Ιρανούς, απευθείας στις συνομιλίες.
«Υπάρχουν ανησυχίες στην φιλοϊσραηλινή κοινότητα για την απόφασή του να μην επισκεφθεί το Ισραήλ και να λάβει ορισμένες θέσεις που φαίνεται να αποστασιοποιούνται δημόσια από την ισραηλινή κυβέρνηση», είπε ο Ρούμπιν.
Παρ’ όλα αυτά, οι αναλυτές λένε ότι οι συμφωνίες που επιτεύχθηκαν σε αυτό το ταξίδι θα μπορούσαν να ενισχύσουν τη θέση της Αμερικής στη Μέση Ανατολή έναντι της Κίνας και της Ρωσίας.
«Θα υπερκεράσει την αυξανόμενη επιρροή της Ρωσίας και της Κίνας» στην περιοχή, είπε η Ζιάντα.
Μια απροσδόκητη κίνηση για τη Συρία
Μια βασική εξέλιξη κατά τη διάρκεια της περιοδείας του Τραμπ στη Μέση Ανατολή ήταν η ανακοίνωσή του στις 13 Μαΐου για την άρση όλων των κυρώσεων των ΗΠΑ στη Συρία. Την επόμενη μέρα, συναντήθηκε με τον Σύρο επικεφαλής Άχμεντ αλ-Σαράα στο Ριάντ.
Η Συρία είναι μια από τις χώρες που έχουν υποστεί τις περισσότερες κυρώσεις στον κόσμο. Αρχικά επιβλήθηκαν στο καθεστώς Άσαντ, αλλά αυτές οι κυρώσεις έχουν εμποδίσει σοβαρά τις προσπάθειες ανοικοδόμησης του έθνους.
Ο Τραμπ μπορεί να δει την άρση των κυρώσεων ως μια στρατηγική κίνηση για να ανοίξει τη Συρία σε επενδύσεις των ΗΠΑ και του Κόλπου, καθώς και για να αντισταθεί στην επιρροή του Ιράν και της Ρωσίας στην περιοχή.
«Το Ιράν και η Ρωσία, και οι δύο αντίπαλοι των Ηνωμένων Πολιτειών, έχουν εκδιωχθεί από αυτή τη νέα ηγεσία στη Συρία», δήλωσε ο Ρούμπιν, σημειώνοντας ότι αυτό δίνει στην Ουάσιγκτον την ευκαιρία να οικοδομήσει ισχυρότερους δεσμούς με τη χώρα και να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη οικονομική επιρροή της Κίνας στην περιοχή.
Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με τους δεσμούς της συριακής κυβέρνησης με την Αλ Κάιντα και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τις εθνοτικές και θρησκευτικές μειονότητες.
«Μένει να δούμε αν θα ανταποκριθούν θετικά και θα ενεργήσουν καλύτερα για την προστασία των εθνοτικών και θρησκευτικών μειονοτήτων», είπε ο Ζιάντα.
Ενώ ορισμένοι στο Κογκρέσο εξέφρασαν ανησυχία για τη Συρία, ο Τραμπ υιοθέτησε αισιόδοξο τόνο.
«Ήρθε η ώρα τους να λάμψουν», είπε ο Τραμπ κατά τη διάρκεια των δηλώσεών του στο Ριάντ. «Καλή τύχη, Συρία. Δείξε κάτι πολύ ξεχωριστό».
