Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας (ΚΚΚ) δεν περιορίζεται πλέον στην καταστολή αντιφρονούντων ενηλίκων, αλλά στρατολογεί ακόμη και παιδιά για να διαδίδουν την κρατική προπαγάνδα. Μέσα από δραστηριότητες, θερινά προγράμματα και εκπαιδευτικά υλικά, οι νεότερες γενιές διδάσκονται να φοβούνται και να απορρίπτουν οποιαδήποτε πίστη ή ιδεολογία δεν συμμορφώνεται με τη γραμμή του κόμματος. Η επίσημη εκστρατεία κατά των «xie jiao» – ομάδων που χαρακτηρίζονται αυθαίρετα ως «κακές λατρείες» – μετατρέπεται σε εργαλείο κατήχησης ανηλίκων, με στόχο να καλλιεργήσει από νωρίς την αθεΐα, την ιδεολογική πειθαρχία και την τυφλή αφοσίωση στον Σι Τζινπίνγκ.
Τα παιδιά ως όργανα κρατικής προπαγάνδας
Σε σχολεία και κοινότητες της Σαγκάης, μαθητές οργανώνονται για να συμμετάσχουν σε θεατρικά σκετς, με συνθήματα και δραστηριότητες που παρουσιάζονται ως «χαρούμενες καλοκαιρινές εκδηλώσεις», αλλά στην πραγματικότητα στοχεύουν στη δυσφήμηση θρησκευτικών μειονοτήτων και πνευματικών κινημάτων. Η διαδικασία αυτή δεν ενθαρρύνει την κριτική σκέψη, αλλά καλλιεργεί φόβο, μίσος και συμμόρφωση με την ιδεολογία του καθεστώτος.
Η «εκπαίδευση» που γίνεται κατήχηση
Μαθητές διδάσκονται μέσω σχολικών βιβλίων όπως το Ηθική και Κοινωνία να θεωρούν παράνομη τη θρησκευτική πίστη, καταδικάζοντας ακόμη και τους ίδιους τους γονείς τους. Έχουν καταγραφεί περιστατικά παιδιών που πίεσαν τις οικογένειές τους να αποκηρύξουν τον χριστιανισμό χαρακτηρίζοντάς τον ως «xie jiao».
Ακόμη και σε νηπιαγωγεία, παιδιά ηλικίας 3-5 ετών εκτίθενται σε αντιθρησκευτικές αφηγήσεις, μέσω εκθέσεων και κινουμένων σχεδίων όπως Το μικρό κουνέλι που εξαπατήθηκε από τις κακές λατρείες.
Ιδεολογική συμμόρφωση από τα πρώτα χρόνια
Η στρατηγική αυτή εντάσσεται στη γενικότερη πολιτική του ΚΚΚ να χρησιμοποιεί την εκπαίδευση ως εργαλείο ελέγχου. Μαθήματα όπως το Καταστάσεις και Πολιτικές στα πανεπιστήμια καλλιεργούν την «αγάπη για το κόμμα» και τη μισαλλοδοξία απέναντι σε όποιον αμφισβητεί το επίσημο αφήγημα. Οι μαθητές παροτρύνονται να καταγγέλλουν ακόμη και τις οικογένειές τους για «παράνομες θρησκευτικές δραστηριότητες», μετατρέποντας το σχολείο σε προέκταση του κρατικού μηχανισμού καταστολής.
Ντοκουμέντα από την πρωτογενή εμπειρία γονέων και εκπαιδευτικών
Υποχρέωση γονέων να υπογράψουν δήλωση αθεΐας
Σε βρεφονηπιακά σχολεία στην περιοχή Γουενζού (Ζεϊτζιάνγκ ), ζητήθηκε από τους γονείς να υπογράψουν επίσημες δεσμεύσεις αποκήρυξης οποιασδήποτε θρησκείας: «Να μην πιστεύουν σε θρησκεία, να μην συμμετέχουν σε θρησκευτικές δραστηριότητες και να μην διδάσκουν θρησκεία στα παιδιά τους».
Μητέρα που αρνήθηκε να υπογράψει ανέφερε ότι ο γιος της άρχισε να αποφεύγει το σχολείο λόγω πιέσεων, οι οποίες οφείλονταν τελικά, όπως ανακάλυψε, στην άρνησή της να υπογράψει.
Μαθήματα κατά της θρησκείας στα σχολεία
Μαθήτρια δημοτικού άκουσε από τη δασκάλα της ότι «ο χριστιανισμός είναι xie jiao», η οποία προσπάθησε να την τρομάξει λέγοντάς της: «Αν πιστεύεις , θα φύγεις από το σπίτι ή θα αυτοπυρποληθείς».
Τάξη νηπιαγωγείου του Κόκκινου Στρατού στην επαρχία Γκουιτζόου. Κίνα, 7 Νοεμβρίου 2016. (FRED DUFOUR/AFP μέσω Getty Images)
Σε πολλές περιοχές ζητήθηκε από μαθητές να καταδώσουν θρήσκους συγγενείς ή γείτονές τους, ακόμα και τους ίδιους τους γονείς τους, θέτοντας σε κίνδυνο οικογενειακές σχέσεις.
Απειλές μέσω εκπαιδευτικών και διοικητικών πιέσεων
Σε σχολεία της Τζιανγκσί, δάσκαλοι υπέγραφαν δήλωση ότι δεν θα επιτρέψουν καμία θρησκευτική σκέψη ή σύμβολο στο σχολείο και ότι θα αναφέρουν ακόμη και θρησκευτικές πεποιθήσεις συγγενών.
Δασκάλες με χριστιανικές πεποιθήσεις δέχονται πιέσεις για να αποκηρύξουν τη θρησκεία τους, υπό την απειλή αφαίρεσης χρηματοδοτήσεων και «εκπαιδευτικών βραβείων».
Δεν πρόκειται για σχολικές δραστηριότητες θερινής ψυχαγωγίας, πρόκειται για μια συστηματική, οργανωμένη επίθεση στην ίδια την αθωότητα και την οικογένεια. Όχι μέσω ομιλιών για το μέλλον, αλλά μέσω φόβου, παραποίησης και υποταγής, ανέφερε γονέας στην Inner Mongolia, όπου παρουσιάστηκαν σε μαθητές Γ΄ δημοτικού φρικτές εικόνες σε «βάση παρατήρησης», για να απομακρυνθούν από τη θρησκεία.
Πανώ έξω από δημοτικά και νηπιαγωγεία της Κίνας που καλούν τους μαθητές να «αντισταθούν στη θρησκεία». (Ευγενική παραχώρηση του Bitter Winter)
«Μόλις γύρισε σπίτι, διάβαζε ξανά και ξανά το φυλλάδιο με την αντιθρησκευτική προπαγάνδα… φοβάμαι πως αυτό το υλικό θα του χαλάσουν την αντίληψη», σημείωσε ο γονέας.
Ηθικά και νομικά διλήμματα
Οι μαρτυρίες αυτές δεν είναι αποσπασματικές καταγγελίες, είναι εικόνες ενός μηχανισμού πολιτικής εκπαίδευσης που λειτουργεί αδιάκοπα, όχι μόνο για να περιορίσει τη θρησκεία, αλλά για να υποτάξει την οικογένεια, τη σκέψη και τη ίδια την ταυτότητα της νεότερης γενιάς.
Η απεύθυνση σε ανηλίκους σε τέτοιου είδους καμπάνιες αντιβαίνει στη Σύμβαση την Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού, την οποία η Κίνα έχει επικυρώσει. Πέρα από τη νομική διάσταση, εγείρονται σοβαρά ηθικά ερωτήματα: τι είδους κοινωνία δημιουργείται όταν τα παιδιά εκπαιδεύονται όχι για να σκέφτονται, αλλά για να υπακούουν τυφλά;
Με την κατήχηση να ξεκινά από τα πρώτα σχολικά χρόνια, το ΚΚΚ δεν στοχεύει απλώς στην καταστολή των αντιφρονούντων, οικοδομεί μια νέα γενιά που θα συνδέει την αφοσίωση στο κόμμα με την ίδια την έννοια της αλήθειας. Η διεθνής κοινότητα οφείλει να αναγνωρίσει ότι αυτό «το πείραμα» δεν αφορά μόνο την Κίνα, αποτελεί ένα παράδειγμα τού πώς οι αυταρχικές κυβερνήσεις μπορούν να χρησιμοποιούν την παιδική ηλικία ως πεδίο ιδεολογικού πολέμου.
Ο Τζέφρυ Χίντον, ο πρωτοπόρος επιστήμονας της πληροφορικής που αποκαλείται και «νονός της τεχνητής νοημοσύνης», προειδοποίησε εκ νέου ότι η ίδια η τεχνολογία στην ανάπτυξη της οποίας συνέβαλε καθοριστικά μπορεί να οδηγήσει στο τέλος της ανθρωπότητας όπως τη γνωρίζουμε.
Σε απόσπασμα συνέντευξής του που δόθηκε στη δημοσιότητα στις 18 Αυγούστου, στο πλαίσιο της επερχόμενης ταινίας Making God, ο Χίντον διατύπωσε μια από τις πιο αυστηρές προειδοποιήσεις του. Υποστήριξε ότι η ανθρωπότητα κινδυνεύει να παραγκωνιστεί – και τελικά να αντικατασταθεί – από μηχανές πολύ πιο ευφυείς από τον άνθρωπο.
«Οι περισσότεροι δεν μπορούν να συλάβουν την ιδέα ύπαρξης όντων εξυπνότερων από εμάς», ανέφερε, προσθέτοντας ότι «πάντα σκέφτονται πώς θα χρησιμοποιήσουμε εμείς την τεχνολογία, και όχι πώς αυτή μπορεί να χρησιμοποιήσει εμάς».
Ο Χίντον, πρώην στέλεχος της Google και βραβευμένος με το Νόμπελ Φυσικής, δήλωσε «αρκετά βέβαιος» ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα προκαλέσει μαζική ανεργία, φέρνοντας ως παράδειγμα μεγάλες εταιρείες που ήδη αντικαθιστούν νέους προγραμματιστές με αλγορίθμους. Ωστόσο, τόνισε ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος ξεπερνά κατά πολύ το ζήτημα της απασχόλησης.
«Ο κίνδυνος για τον οποίο προειδοποιώ περισσότερο είναι να αναπτυχθεί μια τεχνητή νοημοσύνη πολύ πιο έξυπνη από εμάς, η οποία απλώς θα αναλάβει τον έλεγχο», σημείωσε. «Δεν θα μας χρειάζεται πλέον».
Με μια δόση χιούμορ συμπλήρωσε πως «τουλάχιστον δεν θα μας φάει, επειδή θα είναι φτιαγμένη από πυρίτιο».
Από τα επιτεύγματα στις μεταμέλειες
Ο 77χρονος επιστήμονας αφιέρωσε δεκαετίες στην έρευνα της βαθιάς μάθησης, της αρχιτεκτονικής νευρωνικών δικτύων που βρίσκεται στη βάση της σύγχρονης τεχνητής νοημοσύνης. Οι ανακαλύψεις του τη δεκαετία του 1980 – μεταξύ άλλων η εφεύρεση της «μηχανής Boltzmann» για την αναγνώριση προτύπων σε δεδομένα – άνοιξαν τον δρόμο για την εξέλιξη της μηχανικής μάθησης και της αναγνώρισης εικόνας.
Για τη συνεισφορά του αυτή τιμήθηκε το 2024 με το Νόμπελ Φυσικής «για θεμελιώδεις ανακαλύψεις και επινοήσεις που κατέστησαν δυνατή τη μάθηση μηχανών μέσω τεχνητών νευρωνικών δικτύων».
Η Σουηδική Βασιλική Ακαδημία Επιστημών είχε υπογραμμίσει τότε ότι η χρήση της στατιστικής φυσικής από τον Χίντον αποτέλεσε το θεωρητικό άλμα που έκανε δυνατή την επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης.
Παρά ταύτα, ο ίδιος έχει εξελιχθεί σε έναν από τους πιο έντονους επικριτές του πεδίου, προειδοποιώντας ότι η ανάπτυξη της τεχνολογίας έχει ξεπεράσει τις δυνατότητες της κοινωνίας να τη διαχειριστεί με ασφάλεια. Το 2023 παραιτήθηκε από τη Google, ώστε να μπορεί να μιλά ελεύθερα χωρίς να δεσμεύεται από την εταιρεία.
Στην ομιλία του κατά την απονομή του Νόμπελ, αναγνώρισε τα πιθανά οφέλη της τεχνητής νοημοσύνης, όπως η αύξηση της παραγωγικότητας και οι νέες θεραπείες στην ιατρική, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν «ένα υπέροχο βήμα προόδου για όλη την ανθρωπότητα». Ωστόσο, προειδοποίησε ότι η δημιουργία ψηφιακών όντων εξυπνότερων από τον άνθρωπο συνιστά «υπαρξιακή απειλή».
Κάνοντας μία αναδρομή στην καριέρα του, δήλωσε στο πρόσφατο συνέδριο Ai4 στο Λας Βέγκας ότι μετανιώνει που εστίασε αποκλειστικά στην ανάπτυξη της τεχνολογίας, παραμελώντας την ασφάλεια. «Εύχομαι να είχα σκεφτεί και τα ζητήματα ασφάλειας», τόνισε.
Μαθαίνοντας το ΑΙ να νοιάζεται
Ο Χίντον έχει εκτιμήσει στο παρελθόν ότι υπάρχει πιθανότητα 10-20% η τεχνητή νοημοσύνη να αφανίσει την ανθρωπότητα. Σε συνέντευξή του τον Ιούνιο, είχε επισημάνει ότι οι δημιουργοί των σημερινών συστημάτων δεν κατανοούν πλήρως τη λειτουργία τους και χωρίζονται σε δύο στρατόπεδα: εκείνους που πιστεύουν σε ένα δυστοπικό μέλλον και εκείνους που απορρίπτουν τέτοιες ανησυχίες ως επιστημονική φαντασία.
«Θεωρώ και τις δύο θέσεις ακραίες», είπε. «Πάντα αναφέρω πιθανότητες 10-20% για αφανισμό της ανθρωπότητας, αλλά είναι περισσότερο από ένστικτο. Η ελπίδα είναι ότι αρκετοί έξυπνοι άνθρωποι, με τους απαραίτητους πόρους, θα βρουν τρόπο να κατασκευάσουν συστήματα που δεν θα θελήσουν ποτέ να μας βλάψουν».
Στο ίδιο συνέδριο, στο Λας Βέγκας, πρότεινε μια διαφορετική προσέγγιση για τον περιορισμό των κινδύνων: αντί να επιχειρείται η «υποταγή» των συστημάτων, να σχεδιαστούν με «μητρικά ένστικτα», ώστε να θέλουν να προστατεύουν τον άνθρωπο όσο εξελίσσονται.
«Το μοντέλο που έχουμε για μια έξυπνη οντότητα η οποία ελέγχεται από μια λιγότερο έξυπνη οντότητα είναι η μητέρα που ελέγχεται από το μωρό της», υπογράμμισε.
«Θα γίνουν πολύ εξυπνότερα από εμάς», κατέληξε, προσθέτοντας ότι «η μόνη καλή κατάληξη είναι να νοιάζονται για την ανθρωπότητα, όπως μια μητέρα για το παιδί της».
ΓΑΛΛΙΑ, 16 Αυγούστου 2025 – Η γέφυρα της Ιένας, προέκταση του δρόμου που περνά κάτω από τον Πύργο του Άιφελ, στο Παρίσι. (Martin Lelievre/AFP μέσω Getty Images)
ΙΣΠΑΝΙΑ, 16 Αυγούστου 2025 – Πυρκαγιά στο Καστρίγιο ντε Καμπρέρα, μία από τις πολλές που έπληξαν φέτος τον Αύγουστο τη χώρα. (Cesar Manso/AFP μέσω Getty Images)
ΠΟΛΩΝΙΑ, 16 Αυγούστου 2025 – Ο Αμερικανός Τζο Κόβατς διαγωνίζεται στον τελικό της σφαιροβολίας στο Silesia Diamond League, που έλαβε χώρα στο Στάδιο Σλάσκι, στο Χορζόφ. (Sergei Gapon/AFP μέσω Getty Images)
ΛΙΒΥΗ, 16 Αυγούστου 2025 – Εκλογικό τμήμα στην Τρίπολη, στη δεύτερη φάση των δημοτικών εκλογών στη χώρα, που διεξήχθησαν υπό αυστηρό έλεγχο. Διάφορες ανωμαλίες και επεισόδια που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια των εκλογών προκάλεσαν μεγάλες καθυστερήσεις, σε μία διαδικασία που από πολλούς θεωρείται ως ένδειξη εκδημοκρατισμού ενός έθνους. (Mahmud Turkia/AFP μέσω Getty Images)
ΗΠΑ, 16 Αυγούστου 2025 – Στρατιώτες της Εθνοφρουράς κλήθηκαν στην Ουάσιγκτον από την κυβέρνηση Τραμπ σε μία προσπάθεια να αντιμετωπιστεί η εγκληματικότητα στην αμερικανική πρωτεύουσα. (Julia Demaree Nikhinson/AP Photo)
ΙΣΡΑΗΛ, 16 Αυγούστου 2025 – Μαζική διαδήλωση στην πλατεία των Ομήρων, στο Τελ Αβίβ, οργανωμένη από τις οικογένειες και τους φίλους των ομήρων που κρατά ακόμα η Χαμάς, με αίτημα την άμεση έναρξη διαπραγματεύσεων για την απελευθέρωσή τους και τον τερματισμό των επιχειρήσεων. (Jack Guez/AFP μέσω Getty Images)
ΤΑΪΛΑΝΔΗ, 16 Αυγούστου 2025 – Μέλος του TMAC (Κέντρο Δράσης για τις Νάρκες στην Ταϊλάνδη) δείχνει μία νάρκη PMN-2 σε δημοσιογράφους, κατά τη διάρκεια οργανωμένης από την κυβέρνηση επίσκεψης στην επαρχία Σι Σα Κετ, κοντά στα σύνορα με την Καμπότζη. Στην επίσκεψη ήταν προσκεκλημένοι του υπουργού Εξωτερικών της Ταϊλάνδης, Μαρίς Σανγκιαμπόνγκσα, αξιωματούχοι και διπλωμάτες από 33 χώρες καθώς και μέλη του διεθνούς Τύπου, ώστε να διαπιστώσουν ιδίοις όμμασι την ύπαρξη των πρόσφατα τοποθετημένων ναρκών στην επαρχία, μετά τις συγκρούσεις μεταξύ Ταϊλάνδης και Καμπότζης που άρχισαν στα μέσα Ιουλίου. Η περιοχή, όπως επισημάνθηκε, είναι ήδη επιβεβαρυμμένη από την τοποθέτηση ναρκών στο έδαφος, από παλιότερες διενέξεις. (Lauren DeCicca/Getty Images)
ΝΟΡΒΗΓΙΑ, 16 Αυγούστου 2025 – Το φεγγάρι στη χάση του πάνω από το Λίντογια, νησάκι στο φιορδ του Όσλο. (Odd Andersen/AFP μέσω Getty Images)
ΒΡΑΖΙΛΙΑ, 16 Αυγούστου 2025 – Ο πρώην πρόεδρος της χώρας, Ζαΐρ Μπολσονάρου επιστρέφει στο σπίτι του μετά από επίσκεψή του στο νοσοκομείο DF Star της Μπραζίλια για ιατρικές εξετάσεις. Για να πραγματοποιήσει την επίσκεψη, πήρε ειδική άδεια από το Ανώτατο Δικαστήριο της Βραζιλίας, αφού επί του παρόντος βρίσκεται σε καθεστώς κατ’ οίκον περιορισμού. (Evaristo Sa/AFP μέσω Getty Images)
ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ, 16 Αυγούστου 2025 – Η 5η Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ παρελαύνει μαζί με την Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ της Γιοκοτά και την Τιμητική Φρουρά στην Τάουνσβιλ, για την 80ή επέτειο της Νίκης στον Ειρηνικό, και την άνευ όρων παράδοση της Ιαπωνίας στις 15 Αυγούστου 1945, η οποία σηματοδότησε το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. (Ian Hitchcock/AFP μέσω Getty Images)
ΠΟΛΩΝΙΑ, 16 Αυγούστου 2025 – Ο Σουηδός Αρμάντ Ντουπλάντις διαγωνίζεται στον τελικό του άλματος επί κοντώ στο Silesia Diamond League, που έλαβε χώρα στο Στάδιο Σλάσκι, στο Χορζόφ. (Maja Hitij/Getty Images)
ΠΟΛΩΝΙΑ, 16 Αυγούστου 2025 – Η Αμερικανίδα Μελίσσα Τζέφφερσον-Γούντεν (κ) κόβει το νήμα, κερδίζοντας την Τζαμαϊκανή Τίνα Κλέυτον (α) και την Πολωνή Εύα Σβόμποντα, στον τελικό των 100 μ. Γυναικών, στο Silesia Diamond League, που έλαβε χώρα στο Στάδιο Σλάσκι, στο Χορζόφ. (Maja Hitij/Getty Images)
ΙΝΔΙΑ, 16 Αυγούστου 2025 – Η ομάδα Εθνικών Καταστροφών της Ινδίας αναζητά επιζώντες μετά από τις πλημμύρες σε χωριό της περιφέρειας Κιστβάρ, στην επικράτεια Τζαμμού και Κασμίρ. (Mir Imran/AFP μέσω Getty Images)
ΚΑΝΑΔΑΣ, 16 Αυγούστου 2025 – Απεργία των αεροσυνοδών της Air Canada στο Διεθνές Αεροδρόμιο του Μοντρεάλ Montréal-Pierre Elliott. Στην απεργία συμμετείχαν 10.000 αεροσυνοδοί από νωρίς το πρωί, με αποτέλεσμα η εταιρεία, η μεγαλύτερη της χώρας, να αναγκαστεί να αναστείλει τη λειτουργία της ακυρώνοντας και τις 700 πτήσεις της ημέρας. (Andrej Ivanov/Getty Images)
ΑΥΣΤΡΙΑ, 16 Αυγούστου 2025 – Εκκίνηση κούρσας στο Austrian MotoGP Grand Prix, στο στάδιο Red Bull Ring, στο Σπήλμπεργκ. (Jure Makovec/AFP μέσω Getty Images)
ΙΑΠΩΝΙΑ, 16 Αυγούστου 2025 – Άποψη του Τόκυο, από το Θαλάσσιο Πάρκο Odaiba. (Philip Fong/AFP μέσω Getty Images)
Η Κίνα επεκτείνει ραγδαία τις αεροπορικές εμπορευματικές συνδέσεις της με την Ευρώπη, χρησιμοποιώντας το Ουρούμτσι της πρωτεύουσας του Σιντζιάνγκ ως κομβικό αεροδρόμιο στη στρατηγική της πρωτοβουλίας «Μία ζώνη, ένας δρόμος». Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης της οργάνωσης Uyghur Human Rights Project (UHRP), πάνω από 40 νέες διαδρομές δημιουργήθηκαν μέσα σε μόλις δώδεκα μήνες, μεταφέροντας χιλιάδες τόνους αγαθών, από ανταλλακτικά αυτοκινήτων, υφάσματα και ηλεκτρονικά είδη μέχρι αγροτικά προϊόντα, τομείς που είναι κατεξοχήν εκτεθειμένοι σε παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Επτά νέα αεροδρόμια αναμένεται να ανοίξουν στο Σιντζιάνγκ πριν το τέλος του έτους, προστιθέμενα στα 26 πολιτικά αεροδρόμια που λειτουργούν ήδη στην περιοχή.
Περισσότερες από εννέα εταιρείες μεταφορών έχουν καθιερώσει δρομολόγια από το Σιντζιάνγκ προς το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γερμανία, την Ουγγαρία, την Ελλάδα, την Ελβετία, το Βέλγιο, την Ιρλανδία, την Ισπανία και άλλους ευρωπαϊκούς προορισμούς, σύμφωνα με την νέα ανάλυση δεδομένων αερομεταφορών από την ομάδα UHRP της Ουάσιγκτον όπως κοινοποιήθηκε από το Politico.
Πριν από τον Ιούνιο του 2024, μόνο δύο διαδρομές μεταφοράς φορτίου από το Ουρούμτσι προς την Ευρώπη είχαν εντοπιστεί από την ανάλυση δεδομένων δημόσιων πτήσεων του Uyghur Human Rights Project.
Δεκάδες φτάνουν πλέον στη Ευρώπη, είτε απευθείας είτε με ενδιάμεσες στάσεις. Να αναφερθεί χαρακτηριστικά ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο έφτασαν 313 πτήσεις που μετέφεραν ηλεκτρονικό εμπόριο κ.ά., και 162 αφίξεις εμπορευμάτων μέσω Ουγγαρίας.
Πίσω από αυτήν την «οικονομική πρόοδο» κρύβεται μια σκοτεινή πραγματικότητα: η εκτεταμένη χρήση καταναγκαστικής εργασίας εις βάρος των Ουιγούρων και άλλων μειονοτήτων.
«Η ραγδαία αύξηση αυτών των πτήσεων αποτελεί απειλή για την ακεραιότητα των ευρωπαϊκών και βρετανικών αλυσίδων εφοδιασμού», τονίζει η παραπάνω έκθεση.
Η Κίνα παρουσιάζει την εξέλιξη αυτή ως τμήμα της στρατηγικής «Μια ζώνη, ένας δρόμος», που αποσκοπεί στην ενσωμάτωση απομακρυσμένων περιοχών στις παγκόσμιες αγορές.
«Ο ισχυρισμός περί καταναγκαστικής εργασίας είναι το ‘ψέμα του αιώνα’ που επινοήθηκε από αντικινεζικά στοιχεία για να δυσφημήσουν την Κίνα», δήλωσε εκπρόσωπος της πρεσβείας της Κίνας στο Λονδίνο, επιμένοντας ότι «δεν υπάρχει καταναγκαστική εργασία στο Σιντζιάνγκ» και ότι η έκθεση του UHRP είναι «εντελώς ψευδής».
Ωστόσο, πίσω από τον οικονομικό δυναμισμό, σοβαρές καταγγελίες για καταναγκαστική εργασία σκιάζουν την εικόνα «προόδου».
Η διάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Η περιοχή του Σιντζιάνγκ βρίσκεται στο επίκεντρο διεθνούς προβληματισμού για τις πρακτικές της κινεζικής κυβέρνησης απέναντι σε διάφορες μειονοτικές ομάδες.
Οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ανεξάρτητοι ερευνητές επισημαίνουν ότι η κρατικά επιβαλλόμενη καταναγκαστική εργασία είναι διαδεδομένη και συστηματική.
Αν και οι Ουιγούροι αναφέρονται συχνά ως η πιο πληγείσα ομάδα λόγω τού ότι το Σιντζιάνγκ είναι η περιοχή στην οποία τους έχει παραχωρηθεί και διαμένουν, ωστόσο δεν είναι οι μόνοι.
Θιβετιανοί, Μογγόλοι, Χριστιανοί καθώς και ασκούμενοι του Φάλουν Γκονγκ, μιας ιδιαίτερα δημοφιλούς, παγκόσμιας και πολυπληθούς ομάδας αφού αποτελεί τα 2/3 των κρατουμένων συνείδησης στην Κίνα, έχουν επίσης εξαναγκαστεί σε βαριά εργασία υπό καθεστώς ιδιαίτερα αυστηρής επιτήρησης. Επίσης έχουν αναφερθεί και καταγγελίες βασανιστηρίων ή προγραμμάτων «αναμόρφωσης», με στόχο την αφομοίωση και την καταστολή της πολιτιστικής ταυτότητας. Το πιο ακραίο, όμως, που εφαρμόζεται κατά κόρον εδώ και 26 χρόνια είναι οι εξαναγκαστικές αφαιρέσεις οργάνων όλων αυτών των κρατουμένων συνείδησης με στόχο όχι μόνο το κέρδος αλλά και την πλήρη εξαφάνισή τους.
Η κοινή συνισταμένη είναι η ίδια: το κινεζικό κράτος αξιοποιεί τον καταναγκασμό ως εργαλείο πολιτικού ελέγχου, μετατρέποντας ολόκληρες ομάδες πολιτών σε φθηνό εργατικό δυναμικό για την παγκόσμια αγορά.
Η εικόνα αυτή δημιουργεί έντονο δίλημμα για τις διεθνείς αγορές, αφού κάθε εμπορική συναλλαγή με την περιοχή ενδέχεται να ενέχει τον κίνδυνο συνενοχής σε παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Μαρτυρίες επιζώντων από τα στρατόπεδα του Σιντζιάνγκ και άλλες φυλακές στην Κίνα σκιαγραφούν μια εφιαλτική πραγματικότητα. Γυναίκες όπως η Μιχριγκούλ Τουρσούν κατήγγειλε ενώπιον του Κογκρέσου των ΗΠΑ ξυλοδαρμούς, ηλεκτροσόκ και «εναλλαγές ύπνου», όπου δεκάδες άνθρωποι αναγκάζονται να κοιμούνται με βάρδιες δύο ωρών σε ασφυκτικά κελιά. Άλλες όπως η Σαϊραγκούλ Σάουιτμπάι, κατήγγειλαν όπως καταγράφηκε από το BBC, σεξουαλικές κακοποιήσεις και βιασμούς μπροστά σε συγκρατούμενες. Επιζώντες του Φάλουν Γκονγκ, μεταξύ των οποίων ο Τζον Μενγκ, μιλούν για «σκληρή αναμόρφωση μέσω ύπνου», διαδικασία κατά την οποία οι κρατούμενοι μένουν ξύπνιοι επί πολλές ώρες ή εβδομάδες· αν κλείσουν τα μάτια τους τους χτυπούν, τους ρίχνουν νερό ή τους εξαναγκάζουν να στέκονται όρθιοι ή ακίνητοι. Ανέφερε επίσης συνεχείς ιατρικές εξετάσεις , που συνδέονται με την πρακτική της εξαναγκαστικής αφαίρεσης οργάνων. Ιδιαίτερα συγκλονιστική είναι η περίπτωση του Τσενγκ Πεϊμίνγκ, ο οποίος κατήγγειλε ότι του αφαιρέθηκαν βιαίως τμήματα από το ήπαρ και τον πνεύμονα, χωρίς τη συγκατάθεσή του. Παρόμοιες αφηγήσεις, όπως της Τζάο Λιτζούν, αναδεικνύουν τον εξαναγκασμό σε 17ωρη εργασία υπό την απειλή βασανιστηρίων.
Οι φωνές αυτές συγκλίνουν σε ένα ανατριχιαστικό συμπέρασμα: πίσω από τα προϊόντα που κυκλοφορούν ελεύθερα στις διεθνείς αγορές, συχνά κρύβεται ανθρώπινος πόνος και κρατική καταπίεση.
Η αντίδραση της Δύσης
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, αναγνωρίζοντας τη σοβαρότητα του ζητήματος, υιοθέτησε το 2024 τον Κανονισμό για την Καταναγκαστική Εργασία, που απαγορεύει την εισαγωγή προϊόντων που παράγονται υπό τέτοιες συνθήκες. Οι Ηνωμένες πολιτείες είχαν ήδη προχωρήσει σε παρόμοιο βήμα από το 2021, επεκτείνοντας την εφαρμογή του μέτρου στις αρχές του 2025.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο Νόμος περί Σύγχρονης Δουλείας του 2015 παραμένει το βασικό εργαλείο, απαιτώντας από τις εταιρείες να δημοσιεύουν ετήσιες δηλώσεις σχετικά με τα μέτρα που λαμβάνουν κατά της εκμετάλλευσης. Ωστόσο, η εφαρμογή του θεωρείται περιορισμένη. Επίσης, ο νόμος αυτός παραμένει ελλιπής, καθώς βασίζεται σε δηλώσεις των ίδιων των εταιρειών και σπανίως συνοδεύεται από στοχευμένους ελέγχους. ‘Όπως σημειώνουν ανεξάρτητες επιτροπές του Κοινοβουλίου, το Ηνωμένο Βασίλειο κινδυνεύει να καταστεί «χώρος διέλευσης» προϊόντων που παράγονται με καταναγκαστική εργασία, εάν δεν υιοθετηθούν πιο αυστηρά μέτρα, όπως προειδοποίησε η Μικτή Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Βρετανικού Κοινοβουλίου.
«Είμαι βαθιά ανήσυχος για αυτά τα ευρήματα», δήλωσε ο Ντέηβιντ Άλτον, πρόεδρος της Μικτής Επιτροπής Ανθρωπίνων του Βρετανικού Κοινοβουλίου. Τον Ιούλιο, η επιτροπή του Άλτον διαπίστωσε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο κινδυνεύει επίσης να γίνει «χωματερή» αγαθών που κατασκευάζονται με τη σύγχρονη δουλεία και κάλεσε τους υπουργούς να εφαρμόσουν στοχευμένες απαγορεύσεις εισαγωγών για να αντισταθμίσουν τις ελλείψεις του βρετανικού νόμου περί σύγχρονης δουλείας του 2015.
Οι ευθύνες των εταιρειών
Αερομεταφορείς που δραστηριοποιούνται στη διακίνηση προϊόντων από το Ουρούμτσι προς την Ευρώπη δηλώνουν ότι δεν γνωρίζουν το περιεχόμενο και την ακριβή προέλευση των φορτίων που μεταφέρουν. Κάποιοι επισημαίνουν ότι η ευθύνη ανήκει αποκλειστικά στους προμηθευτές και τους πελάτες τους. Ωστόσο, οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων θεωρούν αυτή τη στάση ανεπαρκή, υπογραμμίζοντας ότι «η άγνοια δεν μπορεί να αποτελεί άλλοθι», και επισημαίνουν ότι η διαφάνεια είναι αδύνατη σε ένα περιβάλλον όπου το κινεζικό κράτος αποκλείει την ανεξάρτητη διερεύνηση.
Οι αεροπορικές εταιρείες που εκτελούν δρομολόγια μεταξύ του Ουρούμτσι και της Ευρώπης την περίοδο αυτή είναι οι European Cargo, CAMEX Airlines, Geo-Sky, My Freighter, MNG Airlines, SF Airlines, ROMCargo, Titan Airways και Uzbekistan Airways, σύμφωνα με την ανάλυση της UHRP.
Το παράδειγμα της Volkswagen, η οποία αποχώρησε από το Σιντζιάνγκ αναγνωρίζοντας την αδυναμία να διασφαλίσει διαφάνεια στην εφοδιαστική της αλυσίδα, φανερώνει το μέγεθος του προβλήματος.
Ένα ζήτημα διεθνούς αξιοπιστίας και ένα ηθικό καθήκον
Η συζήτηση γύρω από το Σιντζιάνγκ δεν αφορά μόνο τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά και τη συνολική αξιοπιστία της διεθνούς κοινότητας. Εάν χώρες και εταιρείες συνεχίσουν να αποδέχονται σιωπηρά προϊόντα που ενδέχεται να έχουν παραχθεί με καταναγκαστική εργασία, τίθεται υπό αμφισβήτηση η δέσμευση της Δύσης στις αξίες που επικαλείται.
Όπως σημειώνει ο Henryk Szadziewski, διευθυντής ερευνών του UHRP: «Κάθε ανεξέλεγκτη αποστολή από το Ουρούμτσι δεν είναι απλώς εμπορική δραστηριότητα, είναι μια πιθανή παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων που η διεθνής κοινότητα επέλεξε να αγνοήσει».
Η έκθεση του UHRP και οι μαρτυρίες επιζώντων φέρνουν στο φως μια σκληρή αλήθεια: κάθε ανεξέλεγκτο φορτίο που φτάνει από το Ουρούμτσι στην Ευρώπη μπορεί να αποτελεί προϊόν καταναγκασμού.
«Οι κυβερνήσεις πρέπει να στείλουν σαφές μήνυμα ότι δεν θα στηρίξουν ποτέ την κρατικά επιβαλλόμενη καταναγκαστική εργασία», δήλωσε η Σιαν Λέα, επικεφαλής της βρετανικής και ευρωπαϊκής υπεράσπισης στην Anti-Slavery International. Η καταναγκαστική εργασία από το κινεζικό κράτος «είναι εκτεταμένη και συστηματική», είπε.
Το πρόβλημα ξεπερνά τους Ουιγούρους, αφορά όλες τις ομάδες που διώκονται και καταπιέζονται από το κινεζικό καθεστώς.
Η διεθνής κοινότητα βρίσκεται μπροστά σε ένα κρίσιμο δίλημμα: θα κλείσει τα μάτια στην εκμετάλλευση για χάρη της εμπορικής ευημερίας ή θα υπερασπιστεί στην πράξη τα ανθρώπινα δικαιώματα;
Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα καθορίσει όχι μόνο το μέλλον των Ουιγούρων και των άλλων μειονοτήτων στην Κίνα, αλλά και την ευθύνη της Δύσης απέναντι στις αξίες που πρεσβεύει.
Η Κοίμηση της Θεοτόκου είναι μία από τις σημαντικότερες εορτές της Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας, αφού η Παρθένος κατέχει μία ξεχωριστή θέση στην παράδοσή μας.
Ο ρόλος της στη χριστιανική ιστορία ως φορέα της ενανθρώπισης του Κυρίου την ανύψωσε πάνω από το ανθρώπινο επίπεδο. Αυτό εκφράζεται ξεκάθαρα στην αναχώρησή της από τον κόσμο: απαλλαγμένη από τη φθορά, ‘κοιμήθηκε’. Ο Χριστός μετά αγγέλων και προφητών κατέβηκε για να παραλάβει την ψυχή της, ενώ τρεις ημέρες μετά αναλήφθηκε και το σώμα της στον ουρανό, με την υπόσχεση της ανάστασης να υλοποιείται για μία ακόμη φορά.
Οι περιγραφές και θεολογικές ερμηνείες για την Κοίμηση και τη Μετάσταση της Θεοτόκου δεν παρέχονται από την επίσημη εκκλησιαστική παράδοση, δηλαδή τα Τέσσερα Ευαγγέλια. Αναπτύχθηκαν κυρίως μετά την κοίμησή της, ενώ κατά τα βυζαντινά χρόνια μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας, όπως ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος και ο ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, εντρύφησαν στη μορφή της Θεοτόκου και τη σπουδαιότητά της για τη χριστιανοσύνη, αινώντας τη Μητέρα του Θεού και ερμηνεύοντας τον ρόλο της στη σωτηρία των ανθρώπων. Γράφτηκαν πολλά τροπάρια, ύμνοι και κείμενα για τα υπερφυσικά γεγονότα που σημάδεψαν τη ζωή της, βασισμένα κατά κύριο λόγο στα Απόκρυφα, θεολογικά κείμενα που παρήγαγε η λαϊκή ορθόδοξη παράδοση τα οποία κάλυπταν το κενό των επίσημων εκκλησιαστικών κειμένων.
Η τιμή που της περιποιούν οι γραπτές μαρτυρίες δεν θα μπορούσε να μην αντανακλάται στην εικονογραφική παράδοση. Με την πάροδο των ετών, ιδίως όταν η εορτή θεσπίστηκε επισήμως επί Ιουστινιανού, η Βυζαντινή αγιογραφία ανέπτυξε τους δικούς της κώδικες ώστε να μεταφέρει στους πιστούς αφ’ ενός την ιερότητα του προσώπου της Παναγίας και αφ’ ετέρου τη μυσταγωγία των υπερφυσικών γεγονότων του βίου της.
Συγκεκριμένα για την Κοίμηση, υπάρχει μία αρκετά τυποποιημένη εικονογραφία, η οποία περιέχει πλήθος συμβολισμών. Με τον στυλιζαρισμένο τρόπο της (ο οποίος όμως παρέχει και πολλά περιθώρια για παρεκκλίσεις από τον κανόνα), αποτυπώνει τα σημαντικότερα γεγονότα: την Κοίμηση, τον Ενταφιασμό και τη Μετάσταση της Παναγίας, ενίοτε μαζί σε μία εικόνα.
Τα στοιχεία που επιστρατεύουν οι αγιογράφοι είναι συγκεκριμένα και γι΄αυτό εύκολα αναγνωρίσιμα από τους πιστούς· αυτός είναι και ο στόχος, άλλωστε. Να ‘διαβάζεται’ η εικόνα εύκολα, και να εμπνέει το δέος και τη συγκίνηση στην ψυχή.
Ο Δημήτρης Τσιάντας, πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αγιογράφων, ανέλυσε για την Epoch Times μερικά από τα εικονογραφικά και θεολογικά στοιχεία των εικόνων της Κοιμήσεως, βοηθώντας μας να τις αποκρυπτογραφήσουμε, να εμβαθύνουμε στο νόημά τους, και να συνδέσουμε το παρελθόν με το παρόν και το φυσικό με το υπερφυσικό.
Ένα πρόσωπο απαλλαγμένο από τη φθορά
Μια τυπική εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου αναπαριστά συνήθως το σώμα της ξαπλωμένο σε μία κλίνη σκεπασμένη με μακρύ, όμορφο ύφασμα, στο κέντρο της σύνθεσης και χαμηλά, με τον Χριστό δίπλα της να κρατά την ψυχή της που απεικονίζεται σαν βρέφος. Δεξιά και αριστερά βρίσκονται οι άγιοι Απόστολοι και Ιεράρχες, από πίσω τους διάφορος κόσμος, άντρες και γυναίκες, ενώ πίσω από τη μορφή του Χριστού φαίνονται άγγελοι που έρχονται να συνοδεύσουν το σώμα της στον ουρανό.
Τμήμα της παράστασης της Κοιμήσεως της Θεοτόκου του Εμ. Πανσέληνου, στο Πρωτάτο του Αγίου Όρους (13ος αι.) Διακρίνεται η μορφή του Αγίου Παύλου με το ανοιχτό μωβ ένδυμα, βαθιά σκυμμένη στα πόδια της Παναγίας. Κάτι μοναδικό σε αυτή την παρασταση είναι το κόκκινο μαξιλαράκι στα πόδια της Παναγίας, το οποίο συνήθως περιλαμβάνεται όταν η Παρθένος είναι σε όρθια ή καθιστή στάση. Ο Δ. Τσιάντας εικάζει ότι συμβολίζει τη Μετάσταση. (Ευγενική παραχώρηση του Δημήτρη Τσιάντα)
Ανάλογα με τη δυνατότητα του χώρου – εφόσον οι εικόνες αυτές δημιουργούνται για να τοποθετηθούν σε ένα δεδομένο σημείο μίας εκκλησίας – απεικονίζονται και προφήτες, καθώς και οι δώδεκα Απόστολοι στον ουρανό, μέσα σε σύννεφα, μερικές φορές συνοδευόμενοι από αγγέλους. Ψηλά, διακρίνονται ανοικτές οι πύλες του ουρανού. Περιλαμβάνονται επίσης και οι τρεις από τους τέσσερις Ιεράρχες που παραβρέθηκαν στην Κοίμηση.
Ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία αυτών των εικόνων είναι το πρόσωπο της Παναγίας, το οποίο πάντα απεικονίζεται άχρονο και απαλλαγμένο από κάθε είδους φθορά. Με ροδαλό χρώμα στα μάγουλα, γαλήνια έκφραση, μερικές φορές και με ένα υπομειδίαμα στα χείλη, το πρόσωπο αυτό είναι ο πιο εύγλωττος μάρτυρας του γεγονότος της υπέρβασης του θανάτου και κάθε επίγειου πόνου. Επίσης, το κεφάλι της είναι πάντα λίγο ανασηκωμένο, δίνοντας την εντύπωση ότι είναι έτοιμη να ξυπνήσει και να σηκωθεί. Αποτέλεσμα αυτών των εικονογραφικών στοιχείων είναι μία αίσθηση διόλου πένθιμη, αλλά ζωηρή, έντονη, χαρούμενη.
Λεπτομέρεια από την παράσταση της Κοιμήσεως της Θεοτόκου του Εμ. Πανσέληνου, στο Πρωτάτο του Αγίου Όρους (13ος αι.). Ευδιάκριτο είναι το ελαφρύ χαμόγελο στα χείλη της και το ροδαλό χρώμα στα μάγουλα. (Ευγενική παραχώρηση του Δημήτρη Τσιάντα)
Η ζωηρότητα της εικόνας ενισχύεται από τα πλήθη που έρχονται για να αποχαιρετήσουν ή να καλωσορίσουν τη Θεοτόκο. Από τη μία οι άνθρωποι, που συνωστίζονται δεξιά και αριστερά της κλίνης γεμίζοντας ασφυκτικά τη σύνθεση σε αυτά τα σημεία. Από την άλλη, οι άγγελοι, οι απόστολοι, οι προφήτες.
Ως μία από τις πιο αξιόλογες παραστάσεις της Κοιμήσεως, ο κος Τσιάντας αναφέρει εκείνη στον Ναό του Πρωτάτου, στο Άγιο Όρος, του Εμμανουήλ Πανσέληνου (13ος αι.), του μέγιστου αγιογράφου από τη Θεσσαλονίκη. Για τον Δ. Τσιάντα, το έργο του στο Πρωτάτο είναι ισάξιο του Παρθενώνα ως προς την αξία του σαν μνημείο της βυζαντινής ζωγραφικής.
Ο Χριστός
Δίπλα της στέκει πάντα ο Χριστός, ο οποίος έχει έρθει για να παραλάβει την ψυχή της, η οποία βρίσκεται ήδη στα χέρια Του. Τα ενδύματά του είναι συχνά στο χρώμα της ώχρας, σε αντιδιαστολή με τα μπλε και πορφυρά που φορά σε άλλες εικόνες. Η χρυσαφένια ώχρα δημιουργεί αντίθεση με τα σκούρα της Θεοτόκου και την γκρίζα φιάλη που ενίοτε βρίσκεται πίσω Του, και ενισχύει τη φωτεινότητα της μορφής Του. Ο Θεοτοκόπουλος χρησιμοποιεί την ώχρα για να Τον συνδέσει με το σώμα των αγγέλων, ενώ ορισμένοι αγιογράφοι, όπως ο Μιχαήλ Αστραπάς (13ος αιώνας, Θεσσαλονίκη), επιλέγουν να Τον περιβάλουν και με μία ολόσωμη άλω.
Ενδιαφέρον είναι ότι η μορφή Του δεν εγκαταλείπει το πλευρό της Θεοτόκου ούτε στις εικόνες που αναπαριστούν τη μεταφορά της κλίνης.
Άγγελοι, απόστολοι, προφήτες
Στις εικόνες της Κοιμήσεως, χαρακτηριστική είναι και η γενικευμένη προσέλευση όντων – θνητών και αθανάτων – που σπεύδουν να παραβρεθούν στο γεγονός της Κοιμήσεως, υπογραμμίζοντας τόσο την εξέχουσα σημασία του προσώπου της Παναγίας όσο και της Μετάστασης που επίκειται.
Στην πραγματικότητα, η σκηνή που μας παρουσιάζουν οι αγιογραφίες είναι μία δυναμική σκηνή, διόλου στατική. Δεν παρατηρούμε ένα τετελεσμένο γεγονός, αλλά μία διαδικασία εξαιρετική, και παρακολουθούμε με αγωνία και θαυμασμό την εξέλιξή της, παρόλο που τη γνωρίζουμε.
Πολλές φορές το πλήθος των αγγέλων ξεπερνά σε αριθμό αυτό των ανθρώπων. Κατεβαίνουν από τον ουρανό, γεμίζοντας τον χώρο πίσω από τον Χριστό ή διακρίνονται κολλητά ο ένας με τον άλλο σε έναν ειδικά ζωγραφισμένο χώρο, τη ‘φιάλη’, πάλι πίσω από τον Χριστό· άλλοι περιμένουν στις πύλες του ουρανού· άλλοι πάλι συνοδεύουν τους προφήτες ή τους αποστόλους που «έρχονται εν νεφέλαις εκ περάτων» – καταφτάνουν δηλαδή από μακριά, επιβαίνοντας σε σύννεφα που τους περικλείουν σαν κοχύλια.
Αγιογράφηση του Μιχαήλ Αστραπά σε εκκλησία στην Οχρίδα Σκοπίων. Διακρίνονται οι δώδεκα Απόστολοι που έρχονται πάνω σε σύννεφα, περικλείοντας την εικόνα. 13ος αιώνας. (Ευγενική παραχώρηση του Δημήτρη Τσιάντα)
Άλλες φορές, πάλι, αναλόγως τον χώρο που έχει διαθέσιμος ο αγιογράφος, μπορεί να απεικονίσει τους Αποστόλους και τους αγγέλους δίπλα στην κλίνη, όπως έκανε ο Πανσέληνος στην Κοίμηση του Πρωτάτου: τοποθέτησε δεξιά της κλίνης τούς μεν, αριστερά τούς δε, και συμπλήρωσε τα κενά εκατέρωθεν με κόσμο.
Το τμήμα της παράστασης της Κοιμήσεως της Θεοτόκου του Εμ. Πανσέληνου, στο Πρωτάτο του Αγίου Όρους (13ος αι.), με τους Αποστόλους και κόσμο πίσω τους. Ο αγιογράφος επέλεξε αυτή τη διάταξη ελλείψει ύψους στον προκαθορισμένο για την τοιχογραφία χώρο. (Ευγενική παραχώρηση του Δημήτρη Τσιάντα)
Το αριστερό τμήμα της παράστασης της Κοιμήσεως της Θεοτόκου του Εμ. Πανσέληνου, στο Πρωτάτο του Αγίου Όρους (13ος αι.). Φαίνονται οι άγγελοι και κόσμος πίσω τους. (Ευγενική παραχώρηση του Δημήτρη Τσιάντα)
Τυπική είναι και οι απεικόνιση των τριών εκ των τεσσάρων Ιεραρχών που παραβρέθηκαν στην Κοίμηση: του Ιακώβου του Αδελφοθέου, του Ιεροθέου, του Διονυσίου του Αρεοπαγίτου και του Τιμοθέου. Ο Ιερόθεος δεν εικονίζεται. Οι μορφές τους διακρίνονται από τους μεγάλους σταυρούς που φέρουν στα ενδύματά τους, και τοποθετούνται μεταξύ των ανθρώπων, συνήθως στην επάνω σειρά.
Αν υπάρχει χώρος, περιλαμβάνονται στην εικόνα και οι προφήτες που προφήτευσαν για την Παναγία: ο Ιεζεκιήλ, ο Βαλαάμ, ο Ζαχαρίας, κ.ά. Επίσης οι ποιητές Κοσμάς και Δαμιανός, που έγραψαν ύμνους για την Παναγία. Οι προφήτες αναγνωρίζονται από το ιδιαίτερο σύμβολο που έχει αποδοθεί στον κάθε ένα, ανάλογα με τις προφητείες του, και το οποίο απεικονίζεται δίπλα του. Παραδείγματος χάριν, ο Σολομών έχει τον Ναό του, ο Βαλαάμ το άστρο, ο Δανιήλ τον δράκο, ο Ιεζεκιήλ μία πόρτα, ο Ζαχαρίας την επτάφωτο λυχνία. Συχνά κρατούν γραφές: τις προφητείες τους.
Όλες αυτές οι παρουσίες γεμίζουν δόξα την εικόνα και την κάνει να δονείται. Το βλέπουμε και το νιώθουμε. Νιώθουμε την παρουσία του θαυμαστού, βλέπουμε την παρουσία του θαυμαστού, χωρίς να είμαστε σίγουροι τι προηγείται και τι έπεται στην προκειμένη περίπτωση: η όραση ή η αίσθηση;
Σε ορισμένες εικόνες, οι άγγελοι και γενικότερα ο ουράνιος κόσμος διαφοροποιούνται έντονα από τον γήινο. Η μέθοδος της φιάλης είναι ένας τρόπος, η χρήση διαφορετικής χρωματικής παλέτας ένας δεύτερος, που λειτουργεί συμπληρωματικά με τον πρώτο. Άλλοι αγιογράφοι επιλέγουν να ενοποιούν τους δύο κόσμους: οι άγγελοι αποδίδονται με τα ίδια χρώματα που χρησιμοποιούνται για τους ανθρώπους και τίποτα δεν φαίνεται να χωρίζει τους μεν από τους δε. Αυτές οι παραλλαγές δείχνουν την ευελιξία της βυζαντινής αγιογραφικής παράδοσης, επιτρέποντάς μας να διαπιστώσουμε ότι η στυλιστική αυστηρότητα αφορά ένα ορισμένο επίπεδο. Όταν εμβαθύνουμε, βλέπουμε ότι εντός του δεδομένου πλαισίου, ο βυζαντινός αγιογράφος έχει τη δική του ελευθερία.
Αυτό παρατηρείται ιδίως στα πρόσωπα των μορφών, τα οποία μπορούν να αποδοθούν είτε πιο ζωντανά, εκφραστικά και διαφοροποιημένα είτε πιο ομοιόμορφα και τυποποιημένα – κάτι που σύμφωνα με τον κο Τσιάντα εναπόκειται αποκλειστικά στον αγιογράφο.
Η Κοίμηση της Θεοτόκου, από τον Θεοφάνη τον Κρητικό. Ο αγιογράφος έχει τοποθετήσει τους αγγέλους μέσα στη ‘φιάλη’ και τους έχει ζωγραφίσει σε αποχρώσεις του γκρίζου, έτσι ώστε να διακρίνεται ξεκάθαρα ότι ανήκουν σε άλλη διάσταση. Πάνω από το κεφάλι του Χριστού διακρίνεται ένα εξαπτέρυγο, ενώ ψηλά στην κορυφή της εικόνας οι ανοικτές πύλες των ουρανών, μέσα από τις οποίες αχνοφαίνονται άγγελοι. 160ς αιώνας. (Ευγενική παραχώρηση του Δημήτρη Τσιάντα)
Κοίμηση – Ενταφιασμός – Μετάσταση
Το γεγονός της Κοιμήσεως στην Ορθόδοξη παράδοση δεν είναι μεμονωμένο, αλλά συνδέεται με τον Ενταφιασμό και τη Μετάσταση, τα οποία ορισμένες φορές μπορεί και να αναπαρίστανται εντός της ίδιας εικόνας ταυτόχρονα. Αυτό είναι πιο πιθανό να συμβεί σε μία τοιχογραφία. Όπως λέει ο Δημήτρης Τσιάντας, «δεν υπάρχει χρόνος και χώρος στην αγιογραφία».
Προηγείται η αναγγελία του γεγονότος από την ίδια την Παναγία στις φίλες της, καθώς είχε γνώση αυτού, επεισόδιο που ορισμένοι αγιογράφοι όπως ο Μιχαήλ Αστραπάς έχουν περιλάβει στο πλαίσιο μίας διευρυμένης αφήγησης.
Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, σε μία από τις βυζαντινές αγιογραφίες που ζωγράφισε πριν μεταβεί στην Ιταλία, συνδύασε την Κοίμηση με τη Μετάσταση, ενσωματώνοντας την παράσταση της Αγίας Ζώνης, τη στιγμή δηλαδή οποία η Παναγία παραδίδει τη ζώνη της στον Απόστολο Θωμά, ενώ ανεβαίνει στον ουρανό.
Σύμφωνα με την Ιστορία της Αγίας Ζώνης, «ο Απόστολος Θωμάς ήταν ο μόνος από τους Αποστόλους που είδε τη θαυμαστή Μετάσταση της Θεοτόκου. Δεν είχε μπορέσει να παρευρεθεί στην κηδεία της, ευρισκόμενος στις Ινδίες. Εκεί, μετά από τρεις ημέρες και ενώ τελούσε τη Θεία Λειτουργία, βρέθηκε στη Γεθσημανή με θαυμαστό τρόπο και είδε όσα συνέβησαν.
»Τότε παρακάλεσε την Παναγία να του δώσει για ευλογία τη Ζώνη της. Και εκείνη, καθώς ανέβαινε στους ουρανούς, του έριξε το ιερό κειμήλιο. Ο Απόστολος Θωμάς στη συνέχεια πληροφόρησε και τους υπόλοιπους Αποστόλους για τα θαυμαστά γεγονότα και τους έδειξε την Αγία Ζώνη της Παναγίας».
Η Κοίμηση και η Μετάσταση της Θεοτόκου, με την παράσταση της Αγίας Ζώνης, από τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο (Ελ Γκρέκο), 16ος αιώνας. Ανακαλύφθηκε σχετικά πρόσφατα. (Ευγενική παραχώρηση του Δημήτρη Τσιάντα)
Μία άλλη ιδιαιτερότητα αυτής της εικόνας του είναι η συνεχής ροή των αγγέλων, χρωματικά ενωμένη με τον Χριστό, που συνδέει τα ουράνια με τη γη. Στο μέσον αυτού του φωτεινού ποταμού ο Θεοτοκόπουλος τοποθετεί ένα δεύτερο σώμα της Παναγίας, αναπαριστώντας τη στιγμή της Μετάστασής της ταυτόχρονα με τη στιγμή της Κοιμήσεως. Θα μπορούσαμε να φανταστούμε ότι με αυτόν τον τρόπο υπαινίσσεται πως στις άλλες διαστάσεις – όπως και στην αγιογραφία – ισχύουν διαφορετικοί νόμοι.
Το κάτω μέρος τους σώματος της Παναγίας είναι και αυτό ενωμένο χρωματικά με τη χρυσαφένια ροή των ουράνιων όντων, ενώ λίγο πάνω από το κεφάλι του Χριστού διακρίνεται το Άγιο Πνεύμα με τη μορφή περιστεριού· μία απάνια απεικόνιση, κατά τον κο Τσιάντα, και ένα ακόμη τόλμημα του Θεοτοκόπουλου.
Άλλη καινοτομία σε αυτήν τη φαινομενικά παραδοσιακή εικόνα είναι η απαλή κλίση που έχει η μορφή του Χριστού πάνω από το προσκέφαλο της Παναγίας, «λες και παίρνει ο ίδιος την ψυχή από το σώμα της», η οποία προσδίδει κίνηση, ζωντάνια και συναίσθημα στη σκηνή.
Ο Θεοτοκόπουλος έχει περιλάβει και την έλευση των δώδεκα Αποστόλων, τους οποίους τοποθέτησε σε δύο σύννεφα, μοιρασμένους ανά έξι, να καταφτάνουν από αριστερά και από δεξιά. Στο βάθος διακρίνονται κτήρια.
Το πιο φωτεινό σημείο της εικόνας είναι το φωτοστέφανο της Κεκοιμημένης Παναγίας. Εκεί τοποθετείται η έμφαση, θυμίζοντάς μας ότι αυτή είναι κατ΄αρχήν μία εικόνα για την Κοίμησή της.
Από τη συγκεκριμένη εικόνα του Θεοτοκόπουλου εμπνεύστηκε και ο ίδιος ο Δημήτρης Τσιάντας, αξιοποιώντας ορισμένα στοιχεία και καινοτομίες του παλιού δασκάλου, σε συνδυασμό με άλλα από διαφορετικές σχολές. Η εικόνα του, με τα απαλά και φωτεινά της χρώματα, είναι γιορτινή σχεδόν και μεταδίδει έντονα την αίσθηση του εξαιρετικού. Εδώ, η παράσταση της Αγίας Ζώνης, στο επάνω μέρος της σύνθεσης, έχει πιο έντονη παρουσία.
Η Κοίμηση και η Μετάσταση της Θεοτόκου, από τον Δημήτρη Τσιάντα. (Ευγενική παραχώρηση του Δημήτρη Τσιάντα)
Άλλες εικονογραφικές λεπτομέρειες, μορφές και σύμβολα
Όπως προαναφέρθηκε, η βυζαντινή αγιογραφία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε σύμβολα και στερεότυπα στοιχεία, τα οποία με τον τρόπο τους απελευθερώνουν τον αγιογράφο και διευκολύνουν την επικοινωνία μεταξύ αυτού και των πιστών.
Άλλες μορφές που τείνουν να επαναλαμβάνονται στις εικόνες της Κοιμήσεως, εκτός από όσες αναφέραμε προηγουμένως, είναι η μορφή του Αγίου Παύλου, σκυμμένου πάνω από την κλίνη της Θεοτόκου, σε προφίλ, καθώς και η μορφή ενός άντρα με κομμένα χέρια: του τα έκοψε ένας άγγελος με το μακρύ σπαθί του όταν προσπάθησε να αγγίξει το σώμα της Παναγίας. Αυτή η λεπτομέρεια, όπως εξηγεί ο κος Τσιάντας, άρχισε να εμφανίζεται μετά τον 14ο αιώνα, ίσως και λίγο αργότερα. Στις παλαιοχριστιανικές εικόνες δεν υπήρχε.
Τοιχογραφία από τη μονή Στάρο Ναγκορίτσινο στη Σερβία. Διακρίνεται μπροστά, στο κέντρο χαμηλά, η μορφή του νέου με τα κομμένα χέρια. Αριστερά της κλίνης, ο άγγελος με το σπαθί. (Ευγενική παραχώρηση του Δημήτρη Τσιάντα)
Αργότερα, κατά τα βυζαντινά χρόνια, εμφανίστηκε και το χρυσό στο φόντο, το οποίο επίσης δεν υπήρχε νωρίτερα, καθώς και το πορφυρό χρώμα στα ενδύματα της Παναγίας, η οποία στα πρωτοχριστιανικά χρόνια φορούσε μόνο μπλε. Η πορφύρα προστέθηκε ίσως για να προσδώσει μεγαλοπρέπεια στο πρόσωπό της, αφού στο Βυζάντιο η πορφύρα συνδεόταν με τη βασιλική οικογένεια. Στα Απόκρυφα, μάλιστα, υπάρχει παράσταση κατά την οποία η Παναγία λαμβάνει την Πορφύρα από τους ιερείς. Από την άλλη, το μπλε συμβολίζει την πνευματικότητα και τη γαλήνη.
Το μπλε υπάρχει και στα ενδύματα του Χριστού, σε συνδυασμό με το κόκκινο-μωβ, το οποίο θα μπορούσε να συμβολίζει το μαρτύριο και τη θυσία.
Ο Άγιος Παύλος είναι πάντα ντυμένος στα μωβ, ο Άγιος Πέτρος πάντα με ώχρα και ο Ιωάννης πάντα στα πρασινωπά. Ο Λουκάς συνήθως με μωβ και κοκκινωπό, ο Ανδρέας με λαδί και ο Θωμάς με κόκκινο, πληροφορεί ο Δ. Τσιάντας.
Μία αινιγματική λεπτομέρεια που εμφανίζεται σε πολλές εικόνες της Κοιμήσεως είναι τα πανιά που σκεπάζουν μέρος των κτηρίων που μπορεί να υπάρχουν στο φόντο. Μία ερμηνεία περί αυτών είναι ότι συμβολίζουν την Ένωση των Εκκλησιών. Άλλη ότι αποτελούν διακοσμητικά στοιχεία. Τα κτήρια τα ίδια παρουσιάζουν αρκετά στοιχεία από την αρχαιοελληνική αρχιτεκτονική, όπως τα κορινθιακά κιονόκρανα, αλλά και διακοσμητικά μοτίβα που κατάγονται από εκείνη την εποχή, όπως ο μαίανδρος.
Η εικόνα της Κοιμήσεως περιλαμβάνεται σε κάθε ναό. Ο προσανατολισμός της, δηλαδή το πού ‘κοιτάζει’ το κεφάλι της Παναγίας, αποτελεί ιδιαίτερο ζήτημα.
Σε ορισμένες εικόνες είναι προς τα δεξιά, ενώ σε άλλες προς τα αριστερά. Αυτό συνδέεται με τη θέση της εικόνας μέσα στον ναό, σε περίπτωση που είναι τοποθετημένη σε νότιο ή βορινό τοίχο, γιατί το κεφάλι της Θεοτόκου δεν πρέπει να κοιτάζει στη Δύση, όπως το κεφάλι των νεκρών κατά την ταφή τους. Πολλές φορές όμως η εικόνα της Κοιμήσεως βρίσκεται στον δυτικό τοίχο, απέναντι από το ιερό, έτσι ο προσανατολισμός της κεφαλής δεν έχει σημασία.
Άλλη συνηθισμένη θέση για την εικόνα της Κοιμήσεως είναι στη αριστερή όπως μπαίνουμε μεριά της εκκλησίας – τη μεριά των γυναικών – ή κάτω από τους γυναικωνίτες. Αν όμως πρόκειται για ναό της Παναγίας, όπως ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως στα Τουρκοβούνια, η Κοίμηση μπορεί να μπει και δεξιά, και τότε όλος ο ναός κοσμείται με σκηνές από τη ζωή της, από τη γέννησή της και τα πρώτα της χρόνια – π.χ. τη λεγόμενη ‘κολακεία’ της Παναγίας, δηλαδή το κανάκεμά της από τους γονείς της Ιωακείμ και Άννα – μέχρι τη Μετάσταση.
ΒΙΡΤΖΙΝΙΑ, ΗΠΑ – Ο Τζόελ Σαλατίν, που αυτοαποκαλείται «χριστιανός ελευθεριακός περιβαλλοντολόγος καπιταλιστής τρελός αγρότης», συμμετέχει με ενθουσιασμό σε μια ελεύθερη συζήτηση καθώς οδηγεί στα ανώμαλα ορεινά μονοπάτια που διασχίζουν το αγρόκτημα Polyface Farms, έκτασης 700 στρεμμάτων, στην κοιλάδα Shenandoah της Βιρτζίνια.
Μιλάει με χιούμορ για τον εαυτό του, καθώς οδηγεί ένα ξεθωριασμένο Ford Bronco των αρχών της δεκαετίας του 1980, που δεν έχει παράθυρα και πλένεται μόνο από τη βροχή: «Οι περισσότεροι αγρότες που σέβονται τον εαυτό τους πρέπει να έχουν ένα δίτροχο ATV, αλλά εγώ δεν είμαι αγρότης που σέβεται τον εαυτό του κι έχω αυτό το παλιό Bronco που μου κόστισε 2.000 δολάρια. Κάνει τη δουλειά του».
Αναγνωρισμένος από πολλούς ως η κορυφαία αυθεντία της χώρας στον τομέα της αναγεννητικής γεωργίας, ο Σαλατίν είναι συγγραφέας περισσότερων από δώδεκα βιβλίων για το θέμα, ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο δίνοντας ομιλίες σε συνέδρια και εργάζεται ως γενναιόδωρα αμειβόμενος σύμβουλος.
Υποστηρικτής των τοπικών δικτύων τροφίμων, των ανεξάρτητων αγροτών και αυτού που ο ίδιος αποκαλεί «προσωπική επιλογή στην προμήθεια τροφίμων», είναι ειλικρινής σχετικά με αυτό που πιστεύει ότι είναι «ακραία κυβερνητική παρέμβαση» στον τομέα της γεωργίας.
Όταν ο Ντόναλντ Τραμπ κέρδισε τις προεδρικές εκλογές τον Νοέμβριο του 2024, ο Σαλατίν ανακοίνωσε στο blog του ότι η ομάδα μετάβασης του εκλεγμένου προέδρου επικοινώνησε μαζί του για να του προτείνει να αναλάβει καθήκοντα συμβούλου του υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ , με τον βουλευτή Τόμας Μάσσι από το Κεντάκυ στον ρόλο του υπουργού Γεωργίας.
Τελικά, αντ’ αυτού, ο Τραμπ όρισε την Μπρουκ Ρόλλινς επικεφαλής του υπουργείου Γεωργίας.
Ωστόσο, ο 64χρονος Σαλατίν δήλωσε ότι ελπίζει ότι η κυβέρνηση Τραμπ θα καταργήσει τους κυβερνητικούς κανονισμούς που «είναι επιζήμιοι για τους αγρότες και, κατά συνέπεια, επιζήμιοι για τους καταναλωτές».
«Το κλειδί για τη βελτίωση της ποιότητας των τροφίμων μας είναι η μείωση των κανονισμών, ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να προμηθεύονται τρόφιμα τοπικής προέλευσης και να μην χρειάζεται να τα μεταφέρουν από όλη τη χώρα», δήλωσε εμφατικά.
Το βάρος των κανονισμών
Σημείωσε ότι υπάρχουν χιλιάδες αγροτικοί επιχειρηματίες έτοιμοι να λανσάρουν εναλλακτικές λύσεις για καθαρά τρόφιμα, αλλά δεν μπορούν να βγουν στην αγορά λόγω των κανονισμών για τα τρόφιμα.
«Τέσσερις εταιρείες ελέγχουν το 85% των τροφίμων που καταναλώνουμε στην Αμερική», επισημαίνει. «Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ελευθερία επιλογής στα τρόφιμά μας».
Η Μπρουκ Ρόλλινς, πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος του America First Policy Institute, κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου για την ανακοίνωση ομαδικής αγωγής κατά μεγάλων εταιρειών τεχνολογίας στο Trump National Golf Club Bedminster. Νιου Τζέρσεϋ, 7 Ιουλίου 2021. (Michael M. Santiago/Getty Images)
«Αν θέλετε να έρθετε στο αγρόκτημά μου και να αγοράσετε λουκάνικα, θα έπρεπε να μπορώ να σας τα πουλήσω χωρίς να εμπλέκονται οι γραφειοκράτες», υποστηρίζει ο Σαλατίν.
«Αν κάποιος θέλει να το κάνει αυτό τώρα, πρέπει πρώτα να πάω τα γουρούνια σε μια ομοσπονδιακά ελεγχόμενη μονάδα επεξεργασίας, η οποία πρέπει να περάσει από μία σειρά διαδικασιών για να διατηρήσει την άδειά της· και από πάνω, πρέπει να τους πληρώσω για να το κάνουν αυτό».
Αν ήταν νόμιμο, είπε ο Σαλατίν, η Polyface Farms θα ήταν ήδη μία επιχείρηση. Ωστόσο, οι ισχύοντες κανονισμοί επιβαρύνουν τον Αμερικανό αγρότη με πολλαπλούς τρόπους. Θα ήταν «ευλογία» για τους μικρούς αγρότες αν οι κυβερνητικοί κανονισμοί «μειωθούν σημαντικά», λέει. «Επιπλέον, οι καταναλωτές θα έχουν μεγαλύτερη ποικιλία ποιοτικών τροφίμων σε πιο προσιτές τιμές».
Οι υποστηρικτές της επέκτασης της κυβερνητικής εποπτείας λένε ότι «εμπιστεύονται την κυβέρνηση περισσότερο από ό,τι τις μικρές επιχειρήσεις και τα μικρά αγροκτήματα», δηλώνει ο Σαλατίν.
«Το νωπό γάλα είναι ένα παράδειγμα αυτού», εξηγεί. «Η κυβέρνηση δαιμονοποιεί το νωπό γάλα ως μη ασφαλές. Επιδοτούμε με 9 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως την Coca-Cola στο πλαίσιο ενός προγράμματος διατροφής και ποινικοποιούμε το νωπό γάλα. Θα έλεγα ότι η Coca-Cola είναι πολύ πιο επικίνδυνη από το νωπό γάλα. Δεν λέω ότι κανείς δεν έχει αρρωστήσει ποτέ από το νωπό γάλα. Έχει αρρωστήσει κανείς από την Coca-Cola; Ναι, πολλοί άνθρωποι με όλα αυτά τα ποσοστά παχυσαρκίας που προκαλούνται από την κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων ζάχαρης».
Ο Τζόελ Σαλατίν μεταφέρει βοοειδή από το ένα λιβάδι στο άλλο στο αγρόκτημά του, το 2024. (Jeff Louderback/The Epoch Times)
Αναγεννητικές μέθοδοι
Το EarthDay.org αναφέρει ότι το έδαφος των Ηνωμένων Πολιτειών χάνεται δέκα φορές πιο γρήγορα από ό,τι αναπληρώνεται.
Η μεγάλης κλίμακας γεωργική εκμετάλλευση παράγει το μεγαλύτερο μέρος των τροφίμων και της γεωργικής ρύπανσης, σύμφωνα με την ιστοσελίδα, με εγκαταστάσεις που λειτουργούν από βιομηχανικές ή ξένες εταιρείες που «επιθυμούν τα βραχυπρόθεσμα κέρδη περισσότερο από τη μακροπρόθεσμη υγεία της γης και των ανθρώπων».
Η αναγεννητική γεωργία, αντίθετα, «προάγει την υγεία των υποβαθμισμένων εδαφών, αποκαθιστώντας τον οργανικό άνθρακά τους» μέσω πρακτικών όπως η μη άροση και η καλλιέργεια καλυπτικών φυτών, που μειώνουν τη διάβρωση και τη ρύπανση των υδάτω,ν και καλλιεργούν υγιέστερα εδάφη, σύμφωνα με τον ίδιο ιστότοπο.
Ο Σαλατίν συμφωνεί, προτείνοντας έναν απλούστερο ορισμό της αναγεννητικής γεωργίας: «Να αφήνεις τη γη σε καλύτερη κατάσταση από ό,τι τη βρήκες».
«Η Αμερική είναι άρρωστη. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι αμφισβητούν την τυπική αμερικανική διατροφή. Τα τρόφιμα και η γεωργία πάνε μαζί. Δεν μπορείς να διαχωρίσεις τα τρόφιμα από τη γεωργία. Για να έχεις τρόφιμα πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, πρέπει να έχεις αγροκτήματα πλούσια σε θρεπτικά συστατικά.»
Ο Σαλατίν έμαθε τις αναγεννητικές μεθόδους γεωργίας από τον πατέρα του, ο οποίος αγόρασε το κτήμα όπου βρίσκεται η Polyface Farms το 1961.
Η γη δεν ήταν εύφορη· είχε διαβρωθεί μετά από δεκαετίες υπερβολικής καλλιέργειας και παραμέλησης.
Ο πατέρας του Σαλατίν εγκατέλειψε τη συμβατική γεωργία και υιοθέτησε αναγεννητικές μεθόδους, όπως η φύτευση δέντρων, η εκσκαφή λιμνών, η δημιουργία ψηλών σωρών κομπόστ και η εφαρμογή της εναλλασσόμενης βόσκησης.
Η γη είναι πλέον πλούσια και γεμάτη θρεπτικά συστατικά.
Σήμερα, η Polyface Farms παρέχει βόειο κρέας, χοιρινό κρέας, πουλερικά και δασικά προϊόντα σε περισσότερες από 5.000 οικογένειες, 50 εστιατόρια, 10 καταστήματα λιανικής πώλησης και μια λαϊκή αγορά.
Ο Τζόελ Σαλατίν, ιδρυτής της Polyface Farm και εμπειρογνώμονας στη βιολογική γεωργία, κάνει ένα διάλειμμα από τις παρουσιάσεις του στο Food Independence Summit, συνέδριο για την ανεξαρτησία της αγροτικής παραγωγής. (Ευγενική παραχώρηση της Emma Low/Food Independence Summit)
Τέσσερις γενιές της οικογένειας Σαλατίν ζουν και εργάζονται στο αγρόκτημα.
Για αιώνες, οι Αμερικανοί ζούσαν με τρόφιμα τοπικής προέλευσης που καλλιεργούνταν σε αγροκτήματα χωρίς χημικά. Η αλλαγή ξεκίνησε όταν τα χημικά λιπάσματα έγιναν ευρέως διαδεδομένα, γεγονός που οδήγησε στην εξάντληση του εδάφους και σε ανθυγιεινά τρόφιμα, σύμφωνα με τον Σαλατίν.
Ακόμη και στη δεκαετία του 1940, ορισμένοι προειδοποίησαν ότι η χρήση «χημικών λιπασμάτων» θα είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια της γονιμότητας του εδάφους, σημειώνει.
«Ο πιο γρήγορος τρόπος για να καταστρέψεις τη γη είναι να αφαιρέσεις τη βλάστηση, κάτι που γίνεται κυρίως μέσω του οργώματος», δηλώνει ο Σαλατίν.
Η μονοκαλλιέργεια, που σημαίνει καλλιέργεια ενός μόνο είδους, χρόνο με το χρόνο, είναι ο δεύτερος ταχύτερος τρόπος για να καταστρέψεις το έδαφος, και ο τρίτος ταχύτερος τρόπος είναι η χρήση χημικών λιπασμάτων.
Ο Σαλατίν επιλέγει τη βιοποικιλότητα. Για παράδειγμα, η Polyface Farms φιλοξενεί κουνέλια, κοτόπουλα και χοίρους «όλα στον ίδιο σταύλο» κατά τη διάρκεια του χειμώνα, αντί να τα χωρίζει όπως θα έκανε μια συμβατική φάρμα.
Τα παθογόνα από τα περιττώματα των κουνελιών έρχονται σε επαφή με τα περιττώματα των κοτόπουλων, τα οποία είναι τοξικά για τα παθογόνα των κουνελιών. Τα περιττώματα των κοτόπουλων σκοτώνουν τα παθογόνα των κουνελιών πριν μολύνουν άλλο ζώο, χωρίς χημική παρέμβαση.
Η βιοποικιλότητα παρέχει έλεγχο και ισορροπία σε μία φάρμα, παρατηρεί ο Σαλατίν, όπως συμβαίνει και στη φύση.
«Τα πουλιά, για παράδειγμα, είναι τα φυτοφάρμακα του Θεού. Τρώνε έντομα. Αλλά τα πουλιά δεν απομακρύνονται περισσότερο από 200 μέτρα από το καταφύγιό τους. Έτσι, στη φάρμα μας, για παράδειγμα, έχουμε δημιουργήσει δασικές ζώνες σε απόσταση 200 μέτρων από όλη την ανοιχτή γη, έτσι ώστε τα πουλιά να έχουν πάντα ένα καταφύγιο και ένα μέρος για να πάνε.
»Επειδή έχουν ένα βιότοπο που τους προσφέρει καταφύγιο αρκετά κοντά, πηγαίνουν και τρώνε τα έντομα στο χωράφι. Αυτά είναι τα πράγματα που κερδίζεις με τη βιοποικιλότητα».
Ο Σαλατίν σταματά το Bronco περίπου μισό μίλι μακριά από τα θερμοκήπια. Βγαίνει έξω, περπατά 50 μέτρα και στέκεται περιτριγυρισμένος από γουρούνια που σφύζουν από ενέργεια. Τα γουρούνια ζουν στο λιβάδι μέχρι να τα φέρουν μέσα για το χειμώνα.
«Μετακινούνται κάθε πέντε με δέκα ημέρες περίπου», λέει. «Μπορούν να τρέχουν και να τρώνε χόρτα. Τρέχουν στον καθαρό αέρα και τον ήλιο, και έχουν μια υπέροχη ζωή».
Ο Τζόελ Σαλατίν με τα γουρούνια του στην Polyface Farms, μια αναγεννητική φάρμα στη Βιρτζίνια. (Ευγενική παραχώρηση της Polyface Farms)
«Μέσα από τα χρόνια έχουμε μάθει […] ότι το κρέας μας μαγειρεύεται περίπου 15-20% πιο γρήγορα από το κρέας που πωλείται στα καταστήματα. Γιατί; Επειδή τα ζώα μας δεν εκκρίνουν ποτέ αδρεναλίνη· επειδή είναι ευτυχισμένα και δεν υποφέρουν από άγχος. Τα ζώα που είναι περιορισμένα υποφέρουν από άγχος και περνάνε όλη τους τη ζωή εκκρίνοντας αδρεναλίνη. Μπορείς να τρως ευτυχία ή να τρως άγχος. Νομίζω ότι η ευτυχία έχει καλύτερη γεύση και είναι και πιο υγιεινή», λέει χαρακτηριστικά.
Συνεχίζει εξηγώντας ότι η Polyface Farms μετακινεί τα ζώα καθημερινά, επειδή τα ζώα στη φύση μεταναστεύουν.
«Ένας από τους γρηγορότερους τρόπους για να αυξήσουμε την ποικιλομορφία στο μικροβίωμα μας είναι με αυγά από ζώα που βγαίνουν σε βοσκή – ζώα που έχουν καταναλώσει μια ποικιλία φυσικών τροφών, έτσι ώστε να περιέχουν όλα αυτά τα διαφορετικά στοιχεία μέσα τους.
»Όταν τρώμε αυτό το χοιρινό, αυτό το λουκάνικο, αυτό το αυγό, απολαμβάνουμε τα οφέλη της ποικιλίας που αυτά τα ζώα μάζεψαν από τα διάφορα βοσκοτόπια.»
Αυτάρκεια και θυσίες
Αρχικά, ο Σαλατίν ήταν δημοσιογράφος στην τοπική εφημερίδα του Στάουντον, στη Βιρτζίνια.
«Σκεπτόμουν ότι θα γινω σαν τον Γούντγουορντ και τον Μπέρνσταϊν, ότι θα αποκαλύψω ένα σκάνδαλο, θα γράψω το μπεστ σέλλερ μου και θα αποσυρθώ στη φάρμα», είπε ο Σαλατίν γελώντας. «Αυτή ήταν η πορεία που είχα στο μυαλό μου».
Αντ’ αυτού, αποφοίτησε από το κολέγιο, παντρεύτηκε την Τερέζα, έφτιαξε μια σοφίτα στο παλιό αγροτόσπιτο της Polyface Farms και ζούσε λιτά.
«Οδηγούσαμε ένα αυτοκίνητο αξίας 50 δολαρίων, ένα Dodge Coronet του 1966, το οποίο τελικά πούλησα για ανταλλακτικά για 75 δολάρια», είπε. «Ζούσαμε τόσο φτωχικά που καταφέρναμε να αποταμιεύαμε τον μισό μας μισθό. Δεν πηγαίναμε ποτέ διακοπές. Δεν πηγαίναμε πουθενά, δεν πηγαίναμε σινεμά, δεν τρώγαμε έξω. Αν δεν το καλλιεργούσαμε, δεν το τρώγαμε. Και ζούσαμε με 300 δολάρια το μήνα.
«Είχαμε αγελάδες και πουλούσαμε το κρέας απευθείας σε μερικούς τοπικούς πελάτες. Δεν είχαμε πολλές, αλλά να θυμάστε ότι ζούσαμε με 300 δολάρια το μήνα, οπότε δεν χρειαζόμασταν πολλά έσοδα.»
Στις 24 Σεπτεμβρίου 1982, ο Σαλατίν άφησε την εφημερίδα και το ζευγάρι αποφάσισε να ασχοληθεί αποκλειστικά με τη γεωργία.
«Εγώ ήμουν ο πρώτος που σκέφτηκα ότι ίσως θα έπρεπε να επιστρέψω στη δουλειά», λέει. «Δεν ήξερα αν αυτή η πλήρης απασχόληση στη γεωργία θα πετύχαινε. Αλλά είχα όραμα. Νιώθω ευγνώμων που, για κάποιο λόγο, ο Θεός μου έδωσε όραμα».
Μια φράση του προέδρου Τόμας Τζέφφερσον, ο οποίος ήταν επίσης αγρότης, κοσμεί μια πλάκα κοντά στην Polyface Farms. (Ευγενική παραχώρηση της Polyface Farms)
Ο Σαλατίν ενθαρρύνει τους επίδοξους αγρότες να υιοθετήσουν έναν λιτό τρόπο ζωής όταν ξεκινούν. Συνιστά να ζουν σε τροχόσπιτο ή σκηνή και να μειώσουν δραστικά τα έξοδά τους.
«Μην βγαίνετε για φαγητό, μην πηγαίνετε διακοπές, μην πηγαίνετε σινεμά», είπε. «Μην πίνετε καφέ. Μην καπνίζετε, μην αγοράζετε τσιγάρα. Μην παραγγέλνετε Uber Eats, μην παίρνετε φαγητό από έξω. Αν πραγματικά θέλετε να το κάνετε αυτό και να πετύχετε, κάντε θυσίες ώστε να έχετε ελάχιστα έξοδα.
«Αν το θέλετε αρκετά, μπορείτε να το κάνετε. Πρέπει όμως να αλλάξετε νοοτροπία πριν κάνετε αυτό το άλμα.»
Polyface Farms. (Ευγενική παραχώρηση της Polyface Farms)
Polyface Farms
Ο πατέρας του Σαλατίν, λογιστής, ίδρυσε μια εταιρεία για το αγρόκτημα, την οποία ήθελε να ονομάσει Salatin Inc., θυμάται ο γιος του.
«Αντιτάχθηκα σθεναρά στην ιδέα», είπε. «Το συζητούσαμε ενώ αρμέγαμε τις δύο αγελάδες μας. Του είπα: «Μπαμπά, αυτό είναι μεγαλύτερο από την οικογένειά μας. Μπορεί να έρθει μια μέρα που δεν θα είναι ένας Σαλατίν που θα διευθύνει αυτό το πράγμα». Ήθελα να είναι πιο ανοιχτό και ο μπαμπάς υποχώρησε και δέχτηκε το Polyface».
Ο Σαλατίν αντιμετώπισε για πολύ καιρό την αντίδραση των γειτόνων του, οι οποίοι δεν εγκρίναν τις αναγεννητικές γεωργικές πρακτικές του. Ένας γείτονας, μάλιστα, τον αποκάλεσε «τρελό», θυμάται.
Αντί να προσβληθεί, ο Σαλατίν χρησιμοποίησε τον χαρακτηρισμό ως ψευδώνυμο.
«Ήξερα ότι υπήρχε αντίθεση στο μήνυμά μου για την αναγεννητική γεωργία, αλλά πρέπει να ομολογήσω ότι με εξέπληξε το επίπεδο του μίσους που δέχτηκα. Θα μπορούσα να είχα θυμώσει και να είχα πέσει σε κατάθλιψη, αλλά προτίμησα το χιούμορ και έγινα ο Τρελός Αγρότης, όπως λέει το blog μου.»
Για πολλούς ενθουσιώδεις υποστηρικτές της βιώσιμης διαβίωσης και της αναγεννητικής γεωργίας, η επίσκεψη στο Polyface Farms είναι ένα προσκύνημα. Ο Σαλατίν προσφέρει μια ποικιλία περιηγήσεων.
«Ακολουθούμε την πολιτική των ανοιχτών θυρών 24 ώρες το 24ωρο, 365 ημέρες το χρόνο. Είμαστε απόλυτα διαφανείς», λέει.
«Έχουμε επίσης μια περιήγηση δύο ωρών με τα πόδια και την ‘Παλαβή’ περιήγηση», είπε, προσθέτοντας ότι αυτός ή ο γιος του, Ντάνιελ, συνήθως οδηγούν την τελευταία, η οποία περιλαμβάνει μια περιπέτεια δυόμισι ωρών με άμαξα γύρω από το Polyface Farms.
Ο Σαλατίν διοργανώνει επίσης ένα διήμερο σεμινάριο «εντατικών ανακαλύψεων».
«Φτιάχνουμε κομπόστ, μετακινούμε αγελάδες, μετακινούμε χοίρους, κόβουμε δέντρα, αλέθουμε ξύλα. Εννοώ, σας δείχνουμε ό,τι μπορούμε», αναφέρει, σημειώνοντας ότι πολλοί άνθρωποι θα ήθελαν να γίνουν πιο αυτάρκεις, αλλά δεν έχουν ιδέα από πού να αρχίσουν.
Το αγρόκτημα Polyface Farms καλύπτει περισσότερα από 700 στρέμματα στην κοιλάδα Shenandoah της Βιρτζίνια. (Jeff Louderback/The Epoch Times)
Υπαίθριο δείπνο στο αγρόκτημα Polyface Farms. (Ευγενική παραχώρηση του αγροκτήματος Polyface Farms)
«Το διασκεδαστικό είναι να εμπνέεις τους ανθρώπους να ξεκινήσουν. Εγώ είμαι εδώ για να ενθαρρύνω και να εμπνέω τους ανθρώπους. Γι’ αυτό έχουμε μια πολιτική ανοιχτών θυρών εδώ», είπε.
Συμβουλές προς επίδοξους αγρότες
Ο Σαλατίν αποκαλεί την τάση επιστροφής στην ύπαιθρο και τα αγροκτήματα «τσουνάμι αυτονομίας».
«Οι άνθρωποι διαισθάνονται ότι στην ύπαιθρο υπάρχουν περισσότερες ευκαιρίες για αυτονομία από ό,τι στην πόλη. Οι αγροτικές περιοχές έχουν μια αυτοδύναμη προσωπικότητα που δεν υπάρχει στις αστικές περιοχές, όπου επικρατεί αναταραχή και βία. Το πρόβλημα είναι ότι έχουμε ξεχάσει εδώ και πολλές γενιές πώς να σφάζουμε ένα κοτόπουλο, να τρυπάμε ένα σφενδάμι και να φυτεύουμε ντομάτες. Υπάρχει μια πραγματική αποσύνδεση μεταξύ της νεότερης γενιάς και της προέλευσης των τροφίμων τους», παρατηρεί.
Είναι ενθαρρυντικός προς τους επίδοξους αγρότες, αλλά συνιστά προσοχή:
«Μερικοί άνθρωποι ενθουσιάζονται υπερβολικά και αγοράζουν μια αγελάδα Scottish Highlander· τη φέρνουν στο σπίτι και μισή ώρα μετά αυτή δραπετεύει και η αστυνομία την ψάχνει παντού… Ξεκινήστε με έναν κήπο, ξεκινήστε με φυτά – αυτά δεν μπορούν να το σκάσουν», προτρέπει.
«Διαβάστε βιβλία, δείτε βίντεο, παρακολουθήστε εκδηλώσεις και βρείτε μέντορες. Χτίστε σχέσεις με ανθρώπους που ξέρουν να κατασκευάζουν πράγματα, να καλλιεργούν και να επιδιορθώνουν πράγματα – με ανθρώπους από τους οποίους μπορείτε να μάθετε. Αυτή είναι η καλύτερη επένδυση για το μέλλον σας.
»Όταν κάνεις μια αλλαγή στη ζωή σου, χρειάζεσαι υποστήριξη· γι’ αυτό είναι σημαντικές οι εκδηλώσεις για την αυτοσυντήρηση και τη βιώσιμη διαβίωση, και γι’ αυτό κάνω αυτό που κάνω.»
Το Ηνωμένο Βασίλειο θέσπισε πρόσφατα ένα ολοκληρωμένο εθνικό σύστημα επαλήθευσης ηλικίας, το οποίο απαιτεί από τους ενήλικες χρήστες να αποδεικνύουν ότι είναι άνω των 18 ετών για να αποκτήσουν πρόσβαση σε ορισμένο διαδικτυακό περιεχόμενο.
Ανάλογοι νόμοι κάνουν την εμφάνισή τους παγκοσμίως. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, τουλάχιστον 24 πολιτείες έχουν ήδη θεσπίσει ρυθμίσεις που υποχρεώνουν ιστοσελίδες πορνογραφικού περιεχομένου να επαληθεύουν την ηλικία των επισκεπτών, σύμφωνα με την Ένωση Παρόχων Επαλήθευσης Ηλικίας (Age Verification Providers Association).
Αρκετές ακόμη χώρες, όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Αυστραλία και η Ιρλανδία, έχουν ήδη εφαρμόσει αντίστοιχα συστήματα για την πρόσβαση σε καθορισμένο περιεχόμενο – από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έως ιστότοπους ενηλίκων.
Στα τέλη Ιουλίου, το Ηνωμένο Βασίλειο παρουσίασε το πιο πλήρες σύστημα επαλήθευσης ηλικίας που έχει υιοθετηθεί έως σήμερα.
Πώς λειτουργεί στην πράξη
Οι μέθοδοι επαλήθευσης ποικίλουν: από την απλή υποβολή φωτογραφίας δελτίου ταυτότητας ή διπλώματος οδήγησης, έως προηγμένες βιομετρικές τεχνικές.
Η Ένωση Παρόχων Επαλήθευσης Ηλικίας παραθέτει στους αποδεκτούς τρόπους: επαλήθευση μέσω λογαριασμών κινητής τηλεφωνίας, αντιστοίχιση με τραπεζικά ή πιστωτικά δεδομένα, έλεγχο μέσω ψηφιακών ταυτοτήτων και εφαρμογές ταυτοποίησης.
Ορισμένες πλατφόρμες ζητούν την προσκόμιση κρατικής ταυτότητας, ενώ άλλες χρησιμοποιούν στοιχεία από τηλεφωνικούς λογαριασμούς, τραπεζικά δεδομένα ή εφαρμογές ψηφιακής ταυτότητας.
Όλο και περισσότερες ιστοσελίδες καταφεύγουν πλέον σε βιομετρικές λύσεις, όπως η ανάλυση προσώπου μέσω φωτογραφιών ή μικρών κινήσεων.
Η Reddit, για παράδειγμα, χρησιμοποιεί την εξωτερική υπηρεσία Persona για την επαλήθευση είτε με επίσημο έγγραφο είτε με «ζωντανή» φωτογράφιση προσώπου. Η πλατφόρμα Discord βασίζεται στην τεχνολογία k-ID, η οποία επαληθεύει την ηλικία μέσω ανάλυσης κινήσεων του προσώπου. Το X συνδυάζει εσωτερικά σήματα από τον λογαριασμό με προαιρετικό έλεγχο ταυτότητας.
Ιστότοποι όπως το Pornhub προσφέρουν συνδυαστικές επιλογές: φωτογραφία ταυτότητας ή έλεγχος μέσω πιστωτικής κάρτας πριν την πρόσβαση σε περιεχόμενο σεξουαλικού χαρακτήρα.
Τι να αναμένουμε τα επόμενα δύο χρόνια
Η Μαίρη Ανν Μίλλερ, αντιπρόεδρος και σύμβουλος για θέματα απάτης στην πλατφόρμα ψηφιακής ταυτοποίησης Prove, εκτίμησε ότι τα επόμενα δύο χρόνια η επαλήθευση ηλικίας θα καταστεί ευρέως διαδεδομένη και υποχρεωτική.
Σύμφωνα με την ίδια, ορισμένες από τις πιο απλές μεθόδους περιλαμβάνουν την αποστολή κυβερνητικού εγγράφου το οποίο μπορεί να ελεγχθεί ως προς τη γνησιότητά του, ή τη λήψη φωτογραφίας προσώπου για την επιβεβαίωση της ταυτότητας και της «ζωντανής» παρουσίας του χρήστη.
Η Μίλλερ εξήγησε στην εφημερίδα The Epoch Times ότι άλλες τεχνολογικές λύσεις αξιοποιούν το κινητό τηλέφωνο ως μέσο ταυτοποίησης, δεδομένου ότι βρίσκεται σχεδόν πάντα μαζί με τον χρήστη, για να εκτιμηθεί η αξιοπιστία και η εγκυρότητα των πληροφοριών που παρέχει – είτε για τον εαυτό του είτε για λογαριασμό παιδιού στο πλαίσιο γονικής συναίνεσης.
Η αρχική σελίδα του Pornhub εμφανίζει μια ειδοποίηση αναστολής στη Γαλλία λόγω απαιτήσεων επαλήθευσης ηλικίας. Βαλένς της Γαλλίας, στις 4 Ιουνίου 2025. (Nicolas Guyonnet/Hans Lucas/AFP μέσω Getty Images)
Πρόσθεσε ότι ορισμένες μέθοδοι χρησιμοποιούν τεχνικές εκτίμησης ηλικίας με βάση βιομετρικά δεδομένα ή άλλες πηγές πληροφοριών.
Ως προς την αξιοπιστία, υποστήριξε ότι οι πιο αποτελεσματικές είναι εκείνες που ενσωματώνονται σε διαδικασίες «παθητικής ταυτοποίησης» – δηλαδή τεχνικές που επαληθεύουν την ταυτότητα χωρίς ο χρήστης να χρειάζεται να προβεί σε ενέργειες όπως η πληκτρολόγηση κωδικού ή η σάρωση δακτυλικού αποτυπώματος. Αντ’ αυτού, αξιοποιούνται δεδομένα όπως η χρήση πιστωτικής κάρτας, η IP διεύθυνση ή άλλες ψηφιακές ενδείξεις.
Κατά την Μίλλερ, πολλές επιχειρήσεις αιφνιδιάστηκαν όταν διαπίστωσαν ότι τα υπάρχοντα, περιορισμένης ακρίβειας συστήματα δεν επαρκούν και αναγκάζονται να επανεξετάσουν πλήρως τις διαδικασίες ταυτοποίησης και επαλήθευσης ηλικίας.
Η πίεση για βιομετρική επαλήθευση
Η εκτίμηση ηλικίας μέσω βιομετρικών δεδομένων γίνεται κατά κύριο λόγο μέσω ανάλυσης προσώπου.
Ωστόσο, αναπτύσσονται και άλλες μέθοδοι, όπως η ανάλυση φωνής, οι χειρονομίες ή ακόμη και τα πρότυπα πληκτρολόγησης (ο τρόπος με τον οποίο πληκτρολογεί κάποιος). Αν και οι τεχνικές αυτές βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο σε σχέση με την αναγνώριση προσώπου, η τεχνολογική πρόοδος είναι ταχύτατη.
Ο Ντέρεκ Τζάκσον, συνιδρυτής και διευθυντής λειτουργιών της τεχνολογικής εταιρείας Cyber Dive – η οποία έχει ως αποστολή την προστασία των παιδιών στο διαδίκτυο – ανέφερε ότι τα βιομετρικά συστήματα προσώπου είναι σχετικά νέα, αλλά κερδίζουν έδαφος.
Όπως εξήγησε, τα συστήματα αυτά εκτιμούν την ηλικία ενός ατόμου αναλύοντας χαρακτηριστικά όπως το σχήμα των ζυγωματικών, τις αποστάσεις μεταξύ των ματιών και τον τόνο του δέρματος σε πραγματικό χρόνο. Σημείωσε επίσης ότι η φωνητική ταυτοποίηση και η ανάλυση του ρυθμού πληκτρολόγησης είναι ακόμα πιο καινοτόμες μέθοδοι, καθώς προσπαθούν να αντιστοιχίσουν μοτίβα – όπως ο τόνος της φωνής ή η ταχύτητα πληκτρολόγησης – με ηλικιακά χαρακτηριστικά.
Κατά τον Τζάκσον, η αναγνώριση προσώπου κερδίζει έδαφος επειδή είναι «απλή, γρήγορη και εκπληκτικά αποτελεσματική».
Ένας υπάλληλος της GovTech επιδεικνύει την επαλήθευση προσώπου για την πρόσβαση σε κυβερνητικές υπηρεσίες σε κοινοτικό κέντρο της Σιγκαπούρη, την 1η Οκτωβρίου 2020. (Martin Abbugao/AFP μέσω Getty Images)
Προβληματισμοί για την ιδιωτικότητα
Παρά την τεχνολογική πρόοδο, πολλοί χρήστες εξακολουθούν να εκφράζουν επιφυλάξεις ως προς την παροχή προσωπικών δεδομένων στο διαδίκτυο – ειδικά όσων σχετίζονται με κρατικά έγγραφα ή βιομετρικά στοιχεία.
Ο Ντένις Βιαζόβοϊ, διευθυντής προϊόντων της υπηρεσίας AdGuard VPN, επεσήμανε ότι ορισμένες πλατφόρμες προσπαθούν να είναι πιο φιλικές προς την ιδιωτικότητα, για παράδειγμα διατηρώντας τα δεδομένα για περιορισμένο χρονικό διάστημα ή μη αποθηκεύοντας μόνιμα τις φωτογραφίες προσώπου ή τα έγγραφα ταυτότητας.
Ωστόσο, παραδέχθηκε στην Epoch Times ότι η εμπιστοσύνη του κοινού παραμένει χαμηλή. Όπως είπε, ακόμη και όταν οι πλατφόρμες διαβεβαιώνουν πως δεν διατηρούν για μεγάλο διάστημα δεδομένα προσώπου ή σαρώσεις ταυτοτήτων, οι χρήστες παραμένουν επιφυλακτικοί – και όχι άδικα. Κατά την άποψή του, κάθε σύστημα που απαιτεί βιομετρικά δεδομένα, κρατικά έγγραφα ή ευαίσθητες οικονομικές πληροφορίες, εμπεριέχει σημαντικούς κινδύνους για την ιδιωτικότητα.
Το νέο νομικό πλαίσιο στο Ηνωμένο Βασίλειο
Ο Νόμος για την Ασφάλεια στο Διαδίκτυο του Ηνωμένου Βασιλείου (Online Safety Act) δεν προβλέπει μία συγκεκριμένη μέθοδο επαλήθευσης ηλικίας. Η αρμόδια ρυθμιστική αρχή, η Ofcom, απαιτεί από τις εταιρείες να εφαρμόζουν «άκρως αποτελεσματικούς» μηχανισμούς επαλήθευσης.
Ο στόχος της νομοθεσίας είναι να αποτρέψει την πρόσβαση ανηλίκων σε περιεχόμενο για ενήλικες, χωρίς όμως να υπαγορεύει συγκεκριμένες τεχνικές λύσεις, αφήνοντας στις εταιρείες την επιλογή του κατάλληλου συστήματος – αρκεί αυτό να ανταποκρίνεται στον επιδιωκόμενο βαθμό αποτελεσματικότητας.
Η μη συμμόρφωση μπορεί να επιφέρει σημαντικές οικονομικές κυρώσεις: πρόστιμα που φτάνουν έως και το 10% του παγκόσμιου ετήσιου κύκλου εργασιών μιας υπηρεσίας ή 18 εκατ. λίρες (περίπου 20,66 εκατ. ευρώ), ανάλογα με το ποιο ποσό είναι μεγαλύτερο.
Η οθόνη προειδοποίησης για τον περιορισμό ηλικίας του ιστότοπου PornHub εμφανίζεται σε δύο ψηφιακές οθόνες. Λονδίνο, στις 16 Ιανουαρίου 2025. (Leon Neal/Getty Images)
Αν και ο νόμος αφορά μόνο το Ηνωμένο Βασίλειο, επηρεάζει και αμερικανικές ή άλλες διεθνείς εταιρείες που παρέχουν υπηρεσίες στο Ηνωμένο Βασίλειο, ακόμη κι αν δεν έχουν νομική παρουσία στη χώρα.
Παρακάμπτοντας την επαλήθευση μέσω VPN
Παράλληλα, καταγράφεται εκτίναξη των λήψεων εφαρμογών εικονικού ιδιωτικού δικτύου (VPN) στο Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς πολλοί χρήστες αναζητούν τρόπους να παρακάμψουν τους νέους κανόνες επαλήθευσης ηλικίας.
Η χρήση VPN επιτρέπει την κρυπτογραφημένη σύνδεση στο διαδίκτυο, καλύπτοντας τη διεύθυνση IP του χρήστη και καθιστώντας δυσκολότερη την ιχνηλάτηση της διαδικτυακής του δραστηριότητας από ιστότοπους, διαφημιστές ή κρατικούς φορείς.
Αρκεί συνήθως μια διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για τη δημιουργία λογαριασμού, χωρίς απαίτηση ηλικιακής επιβεβαίωσης, επιτρέποντας στον χρήστη να περιηγείται στο διαδίκτυο σαν να βρίσκεται σε χώρα όπου δεν ισχύουν ανάλογες ρυθμίσεις.
Ο Βιαζόβοϊ δήλωσε ότι πολλοί χρήστες προσπαθούν ενεργά να αποφύγουν τον έλεγχο ηλικίας. Ανέφερε χαρακτηριστικά ότι μετά την έναρξη ισχύος του νόμου, η χρήση του AdGuard από το Ηνωμένο Βασίλειο αυξήθηκε κατακόρυφα. Η επισκεψιμότητα της υπηρεσίας από βρετανικούς χρήστες αυξήθηκε κατά περισσότερο από 60%, με τις επισκέψεις μέσω Android να υπερδιπλασιάζονται και εκείνες από συσκευές iOS να αγγίζουν επίσης τον διπλασιασμό.
Επιπλέον, σημείωσε ότι κάποιοι χρήστες καταφεύγουν ακόμη και σε video games για να παρακάμψουν τα συστήματα ασφαλείας, χρησιμοποιώντας για παράδειγμα πρόσωπα χαρακτήρων όπως ο Σαμ Μπρίτζες από το παιχνίδι Death Stranding για να ξεγελάσουν τα συστήματα επαλήθευσης ηλικίας του Reddit ή του Discord.
Τι συμβαίνει με τους «μη επαληθευμένους» χρήστες
Οι πλατφόρμες που δεν μπορούν να επαληθεύσουν την ηλικία των χρηστών τους συχνά τους τοποθετούν σε περιορισμένες εκδόσεις λειτουργίας, αποκλείοντάς τους από συγκεκριμένο περιεχόμενο.
Η οργάνωση Free Speech Union, που υπερασπίζεται την ελευθερία της έκφρασης, επεσήμανε σε πρόσφατη ανακοίνωση ότι ένα από τα παράπλευρα αποτελέσματα του Online Safety Act είναι ότι ωθεί τις εταιρείες να φιλτράρουν «επιβλαβές» περιεχόμενο πριν καν εμφανιστεί στους χρήστες που δεν έχουν επαληθεύσει την ηλικία τους.
Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση, οι κατευθυντήριες οδηγίες της Ofcom προειδοποιούν ότι οι «αλγόριθμοι προτάσεων» ενδέχεται να κατευθύνουν ανηλίκους προς περιεχόμενο που δεν έχουν αναζητήσει. Κατά συνέπεια, οι πλατφόρμες ενδέχεται πλέον να καλούνται να τροποποιήσουν τους αλγόριθμους τους ώστε να αποκλείουν ολόκληρες κατηγορίες νόμιμου περιεχομένου, εφόσον αυτό απευθύνεται σε ανήλικους ή μη επαληθευμένους χρήστες.
Η Free Speech Union ανέφερε επίσης ότι η πλατφόρμα X χρησιμοποιεί εσωτερικές ενδείξεις –όπως την ημερομηνία δημιουργίας του λογαριασμού, προηγούμενους ελέγχους ταυτότητας και δεδομένα συμπεριφοράς– για να εκτιμήσει την ηλικία του χρήστη. Αν η διαδικασία αυτή δεν επιβεβαιώσει ότι ο χρήστης είναι άνω των 18 ετών, τότε αυτόματα εφαρμόζεται φίλτρο περιορισμού ευαίσθητου περιεχομένου.
Ένα τηλέφωνο στο οποίο εμφανίζεται η εφαρμογή X. (Oleksii Pydsosonnii/The Epoch Times)
Η πρακτική αυτή έχει οδηγήσει στο να μην είναι προσβάσιμο περιεχόμενο όπως οι διαμαρτυρίες έξω από ξενοδοχεία που φιλοξενούν αιτούντες άσυλο. Σε τέτοιες περιπτώσεις, οι χρήστες από το Ηνωμένο Βασίλειο βλέπουν πλέον το μήνυμα: «Λόγω τοπικών νόμων, περιορίζουμε προσωρινά την πρόσβαση σε αυτό το περιεχόμενο μέχρι το X να εκτιμήσει την ηλικία σας».
Παγκόσμια τάση για αυστηρότερους ελέγχους
Αν και η επαλήθευση ηλικίας δεν ξεκίνησε από το Ηνωμένο Βασίλειο, ο νέος νόμος θεωρείται το πρώτο ενιαίο, μεγάλης κλίμακας εθνικό σύστημα και αναμένεται να επηρεάσει διεθνείς πρακτικές.
Αρκετές χώρες, όπως η Αυστραλία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ευρωπαϊκή Ένωση συνολικά, κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση, θέτοντας αυστηρότερους όρους πρόσβασης των ανηλίκων σε κοινωνικά δίκτυα ή σε άλλο περιεχόμενο μέσω μηχανισμών επαλήθευσης.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ανώτατο Δικαστήριο επικύρωσε τον Ιούνιο νόμο του Τέξας που απαιτεί από ιστότοπους πορνογραφικού περιεχομένου να επαληθεύουν ότι οι επισκέπτες είναι τουλάχιστον 18 ετών – απόφαση που ανοίγει τον δρόμο για την υιοθέτηση αντίστοιχων νόμων και από άλλες πολιτείες.
Προς ένα πιο ρυθμισμένο διαδίκτυο
Ορισμένοι ειδικοί εκτιμούν ότι το διαδίκτυο τα επόμενα πέντε χρόνια θα είναι πιο ρυθμισμένο από ό,τι σήμερα.
Ο Ντέρεκ Τζάκσον παρατήρησε ότι, παρότι η γενική εικόνα του διαδικτύου δεν θα αλλάξει ριζικά, ορισμένοι τομείς του θα φαίνονται πιο αυστηρά ρυθμισμένοι – όπως συνέβη και με άλλες πτυχές της ζωής μας που σταδιακά έγιναν πιο ασφαλείς.
Από την πλευρά της, η Πίππα Κινγκ, ακτιβίστρια υπέρ των ψηφιακών δικαιωμάτων των παιδιών και δημιουργός του ιστολογίου Biometrics in Schools, δήλωσε στην Epoch Times ότι η στροφή προς την επαλήθευση ηλικίας ενδέχεται να μετατρέψει το διαδίκτυο σε ένα άτυπο σύστημα ταυτοποίησης.
Όπως επεσήμανε, η επαλήθευση δεν περιορίζεται στους ανήλικους, αφού οι εταιρείες οφείλουν να ζητούν από όλους τους χρήστες να αποδείξουν ότι δεν είναι παιδιά. Έτσι, κατά την ίδια, δεν πρόκειται πλέον απλώς για επαλήθευση ηλικίας, αλλά για ένα ευρύτερο σύστημα ταυτοποίησης.
«Δεν υπάρχει ανωνυμία», ανέφερε χαρακτηριστικά η Κινγκ.
ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ – Κατά τη δεύτερη θητεία του, ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ αναδιαμόρφωσε την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, χρησιμοποιώντας τους δασμούς όχι μόνο ως οικονομικό μέσο πίεσης, αλλά και ως βασικό εργαλείο διπλωματίας.
Η κυβέρνησή του άσκησε οικονομική πίεση για να αντιμετωπίσει παγκόσμιες συγκρούσεις και να εξασφαλίσει παραχωρήσεις από άλλες χώρες, σηματοδοτώντας μία από τις σημαντικότερες αλλαγές στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ τις τελευταίες δεκαετίες.
Ο Τραμπ κατέστησε σαφείς τις φιλοδοξίες του μόλις λίγους μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, δηλώνοντας ότι η δεύτερη θητεία του θα είναι πολύ διαφορετική από την πρώτη.
«Την πρώτη φορά είχα δύο πράγματα να κάνω: να διοικήσω τη χώρα και να επιβιώσω. Είχα να αντιμετωπίσω όλους αυτούς τους διεφθαρμένους τύπους. Τη δεύτερη φορά, διοικώ τη χώρα και τον κόσμο», δήλωσε στο περιοδικό The Atlantic σε συνέντευξή του τον Απρίλιο.
Ο Τραμπ έχει υπογραμμίσει ότι η στρατηγική του για τους δασμούς – η οποία οδήγησε σε εμπορικές παραχωρήσεις συμμάχων όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Νότια Κορέα, καθώς και σε σημαντικές εξελίξεις σε συγκρούσεις – είναι απόδειξη ότι η νέα προσέγγιση στην εξωτερική πολιτική αποφέρει αποτελέσματα.
Οι εμπορικές απειλές του έχουν ήδη συμβάλει στον τερματισμό αρκετών συγκρούσεων, συμπεριλαμβανομένης της πρόσφατης συνοριακής σύγκρουσης μεταξύ Ταϊλάνδης και Καμπότζης και της κρίσης μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν.
Στις 27 Ιουνίου, ο Τραμπ υποδέχτηκε τους υπουργούς Εξωτερικών της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό και της Ρουάντα στον Λευκό Οίκο, όπου υπέγραψαν ειρηνευτική συμφωνία για τον τερματισμό του τριακονταετούς πολέμου μεταξύ των δύο χωρών.
Ο Μάικλ Γουόλς, ανώτερος ερευνητής στο πρόγραμμα για την Αφρική του Ινστιτούτου Ερευνών Εξωτερικής Πολιτικής, δήλωσε ότι ο Λευκός Οίκος έχει αποδείξει ότι μπορεί να προωθήσει την περιφερειακή σταθερότητα χρησιμοποιώντας οικονομικά κίνητρα.
«Πιστεύουν ακράδαντα ότι αν μπορείς να δείξεις στις χώρες ότι έχουν οικονομικό κίνητρο να μην πολεμούν μεταξύ τους, αλλά να συνεργάζονται μεταξύ τους και με τις Ηνωμένες Πολιτείες, τότε μπορείς να επιλύσεις πολλές συγκρούσεις στον κόσμο», δήλωσε ο Γουόλς στην εφημερίδα The Epoch Times.
Παρατήρησε δε ότι η προσέγγιση του Τραμπ στην Αφρική, η οποία δίνει προτεραιότητα στο εμπόριο έναντι της βοήθειας, έχει αποδειχθεί πιο αποτελεσματική από τη στρατηγική που ακολουθούσαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις.
Η κυβέρνηση Τραμπ συνεχίζει την εμπλοκή της στην Αφρική, στρέφοντας τώρα την προσοχή της στη σύγκρουση στο Σουδάν, η οποία συχνά χαρακτηρίζεται ως «ξεχασμένος πόλεμος» και στην οποία έχουν χάσει τη ζωή τους περίπου 150.000 άνθρωποι, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε το Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων.
Αν και μέχρι στιγμής δεν έχει επιτευχθεί καμία σημαντική πρόοδος, ο Γουόλς δήλωσε ότι το Σουδάν και άλλες περιοχές της Αφρικής παραμένουν προτεραιότητα για τις ειρηνευτικές προσπάθειες των ΗΠΑ.
Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ μαζί με τον υπουργό Εξωτερικών και Συνεργασίας της Ρουάντα Ολιβιέ Ντουχουνγκιρέ (α) και την υπουργό Εξωτερικών της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, Τερέζ Καγικουάμπα Βάγκνερ (δ), στο Οβάλ Γραφείο, στις 27 Ιουνίου 2025. Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε μετά από μια ειρηνευτική συμφωνία που επιτεύχθηκε με διαμεσολάβηση του Λευκού Οίκου και υπογράφηκε από αξιωματούχους και των δύο χωρών με σκοπό τον τερματισμό της σύγκρουσης στο ανατολικό Κονγκό. Η κυβέρνησηπροσβλέπει στην προώθηση της περιφερειακής σταθερότητας μέσω οικονομικών κινήτρων. (Joe Raedle/Getty Images)
Οι δασμοί ενδέχεται να αποδυναμώσουν τη Ρωσία και τις λοιπές χώρες των BRICS
Πρόσφατα, ο Τραμπ άρχισε να ασκεί πιέσεις στην Κίνα και την Ινδία να σταματήσουν να αγοράζουν ρωσικό πετρέλαιο που υπόκειται σε κυρώσεις, στο πλαίσιο των προσπαθειών του να αποδυναμώσει το Κρεμλίνο ώστε να τερματιστεί ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Την 1η Αυγούστου, ο Τραμπ επέκρινε τη Μόσχα μέσω του Truth Social για τον μεγάλο αριθμό θυμάτων τόσο στη Ρωσία όσο και στην Ουκρανία.
«Αυτός είναι ένας πόλεμος που δεν έπρεπε να είχε συμβεί ποτέ», έγραψε. «Είμαι εδώ για να δω αν μπορώ να τον σταματήσω!»
Η κυβέρνηση Τραμπ χρησιμοποιεί τους δασμούς στις διαπραγματεύσεις με την Κίνα και την Ινδία για να απομονώσει τη Ρωσία, σύμφωνα με τον Κρις Τανγκ, καθηγητή στο Anderson School of Management του UCLA, ο οποίος χαρακτήρισε την εξέλιξη ως «μια πολύ ενδιαφέρουσα δυναμική».
Εάν η στρατηγική πετύχει, θα μπορούσε να οδηγήσει τη Ρωσία σε οικονομική κατάρρευση, δήλωσε στην Epoch Times.
Τον περασμένο μήνα, ο Τραμπ έβαλε στο στόχαστρο τη συμμαχία BRICS – με σημαντικότερους εταίρους τη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία, την Κίνα και τη Νότια Αφρική – και τις προσπάθειές τους να αμφισβητήσουν την παγκόσμια κυριαρχία του αμερικανικού δολαρίου.
Ένας στρατιώτης της 24ης Μηχανοκίνητης Ταξιαρχίας της Ουκρανίας πυροβολεί με ολμοβόλο τις ρωσικές δυνάμεις κοντά στο Χασίβ Γιαρ της Ουκρανίας, στις 18 Νοεμβρίου 2024. Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ άρχισε να ασκεί πίεση στην Κίνα και την Ινδία για να σταματήσουν να αγοράζουν ρωσικό πετρέλαιο που υπόκειται σε κυρώσεις, σε μια προσπάθεια να τερματιστεί ο ρωσοουκρανικός πόλεμος. (Oleg Petrasiuk/24η Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία King Danylo των Ουκρανικών Ένοπλων Δυνάμεων/Αρχείο Φωτογραφίας/Δελτίο Τ)
Τον Φεβρουάριο, λίγες εβδομάδες μετά την έναρξη της δεύτερης θητείας του, ο Τραμπ επέβαλε δασμούς 25% σε προϊόντα από τον Καναδά και το Μεξικό και πρόσθεσε φόρο 10% στις κινεζικές εισαγωγές, προκειμένου να πιέσει αυτές τις χώρες να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της διακίνησης φαιντανύλης.
Πρόσφατα, απείλησε τη Βραζιλία με δασμούς 50% στις εξαγωγές της προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, δημοσιεύοντας στο Truth Social μια επιστολή προς τον πρόεδρο της Βραζιλίας Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα. Στην επιστολή, ο Τραμπ κατηγορεί τη Βραζιλία ότι «εξευτελίζεται διεθνώς» λόγω της συνεχιζόμενης δίκης του πρώην προέδρου της Βραζιλίας Ζαΐρ Μπολσονάρο, στενού συμμάχου του Τραμπ.
Η στρατηγική του Τραμπ για τους δασμούς έχει ήδη αρχίσει να αποδίδει καρπούς. Τον Ιούνιο, ο Καναδάς απέσυρε το σχέδιό του να επιβάλει φόρο 3% στις ψηφιακές υπηρεσίες των μεγάλων εταιρειών τεχνολογίας, μετά την αναστολή των εμπορικών διαπραγματεύσεων από τον Τραμπ και την απειλή του να επιβάλει υψηλότερους δασμούς στις καναδικές εισαγωγές.
Σύμφωνα με τον Λευκό Οίκο, η αμερικανική κυβέρνηση έχει εισπράξει περισσότερα από 150 δισεκατομμύρια δολάρια από δασμούς τους τελευταίους έξι μήνες. Το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου προέβλεψε τον Ιούνιο ότι το ποσό αυτό θα μπορούσε να αυξηθεί σε 2,8 τρισεκατομμύρια δολάρια την επόμενη δεκαετία.
Ο Κηθ Κραχ, ο οποίος υπηρέτησε ως υφυπουργός Εξωτερικών για την οικονομική ανάπτυξη, την ενέργεια και το περιβάλλον στην πρώτη κυβέρνηση Τραμπ, δήλωσε ότι ο Τραμπ χρησιμοποιεί τους δασμούς ως μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής για να αναδιαμορφώσει το παγκόσμιο εμπόριο και να εξασφαλίσει την κυριαρχία της Αμερικής στη διεθνή σκηνή.
«Ο πρόεδρος Τραμπ πάντα θεωρούσε τους δασμούς ως στρατηγικό εργαλείο», δήλωσε ο Κραχ στην Epoch Times. «Στην πρώτη θητεία του, τους χρησιμοποίησε σαν νυστέρι, στοχεύοντας τον χάλυβα, το αλουμίνιο και συγκεκριμένα εμπορικά κενά. Τώρα, αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της οικονομικής πολιτικής του».
Βασικές παραχωρήσεις
Πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι η δύναμη της στρατηγικής του Τραμπ σε θέματα δασμών πηγάζει από την οικονομική και στρατιωτική ισχύ των Ηνωμένων Πολιτειών. Ως μεγαλύτερη οικονομία και καταναλωτική αγορά στον κόσμο, οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να ασκήσουν πίεση με τρόπο που άλλες χώρες δεν μπορούν.
Αυτή η επιρροή ήταν εμφανής στις πρόσφατες διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μετά από την αρχική ανακοίνωση του Αμερικανού προέδρου για δασμούς 30%, η ΕΕ και οι ΗΠΑ τελικά συμφώνησαν στο 15%, ποσοστό σημαντικά μεγαλύτερο από τον προηγούμενο μέσο όρο του 4,8%, σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Ο Λευκός Οίκος δήλωσε ότι οι νέοι δασμοί στα ευρωπαϊκά προϊόντα θα «αποφέρουν ετήσια έσοδα δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων».
Επιπλέον, η ΕΕ συμφώνησε να επενδύσει 600 δισεκατομμύρια δολάρια στις Ηνωμένες Πολιτείες κατά τη διάρκεια της θητείας του Τραμπ και να αγοράσει αμερικανική ενέργεια αξίας 750 δισεκατομμυρίων δολαρίων μέσα σε διάστημα τριών ετών.
Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανταλλάσσουν χειραψία μετά την επίτευξη εμπορικής συμφωνίας, στο γήπεδο γκολφ Trump Turnberry στο Τέρνμπερρυ της Σκωτίας, στις 27 Ιουλίου 2025. Σύμφωνα με τη συμφωνία, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα επιβάλουν δασμούς 15% στις εξαγωγές της ΕΕ, ενώ η Ένωση θα αγοράσει αμερικανική ενέργεια αξίας 750 δισεκατομμυρίων δολαρίων και θα επενδύσει 600 δισεκατομμύρια δολάρια στις Ηνωμένες Πολιτείες έως το 2028. (Jacquelyn Martin/AP Photo)
Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Σκοτ Μπέσσεντ, τη χαρακτήρισε ως «συμφωνία του αιώνα», ενώ η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, την αποκάλεσε «τεράστια συμφωνία».
«Θα φέρει σταθερότητα, θα φέρει προβλεψιμότητα. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για τις επιχειρήσεις και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού», δήλωσε η φον ντερ Λάιεν.
Ωστόσο, άλλοι Ευρωπαίοι ηγέτες αντέδρασαν επέκριναν τη συμφωνία.
Μεταξύ αυτών ο Γάλλος πρωθυπουργός Φρανσουά Μπαϊρού, ο οποίος δήλωσε στο X ότι η εμπορική συμφωνία ήταν «μια μαύρη μέρα» για την ΕΕ και «υποταγή» στον Τραμπ.
Η Μαρίν Λε Πεν, ηγέτης του δεξιού κόμματος Εθνική Συμμαχία της Γαλλίας, καταδίκασε επίσης τη συμφωνία ως «πολιτικό, οικονομικό και ηθικό φιάσκο».
Από την πλευρά του, ο Γερμανός καγκελάριος Φρήντριχ Μερτς προειδοποίησε ότι «η γερμανική οικονομία θα υποστεί σημαντική ζημιά εξαιτίας αυτών των δασμών».
Στην Ασία, η Ιαπωνία συμφώνησε επίσης σε δασμούς 15% και δεσμεύτηκε να επενδύσει 550 δισεκατομμύρια δολάρια στην οικονομία των ΗΠΑ, με τις Ηνωμένες Πολιτείες να λαμβάνουν το 90% των κερδών από αυτά τα έργα.
Σύμφωνα με την τελευταία συμφωνία με τη Νότια Κορέα, οι εξαγωγές προς τις Ηνωμένες Πολιτείες θα υπόκεινται σε δασμό 15%, ενώ τα αμερικανικά προϊόντα που εισέρχονται στη Νότια Κορέα θα απαλλάσσονται από οποιονδήποτε δασμό.
Επιπλέον, η Σεούλ δεσμεύτηκε να επενδύσει 350 δισεκατομμύρια δολάρια στις Ηνωμένες Πολιτείες και να αγοράσει αμερικανικό υγροποιημένο φυσικό αέριο, αργό πετρέλαιο και άνθρακα αξίας 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Στις 31 Ιουλίου, ο Τραμπ υπέγραψε εκτελεστικό διάταγμα που καθιερώνει αμοιβαία δασμολογικά ποσοστά για δεκάδες χώρες. Ωστόσο, αρκετές χώρες, μεταξύ των οποίων το Μεξικό, ο Καναδάς, η Ινδία και η Κίνα, δεν έχουν ακόμη οριστικοποιήσει τις συμφωνίες τους με την κυβέρνηση Τραμπ.
Ο Κέβιν Χάσσετ, διευθυντής του Εθνικού Οικονομικού Συμβουλίου του Λευκού Οίκου, δήλωσε ότι η κυβέρνηση έχει ήδη εξασφαλίσει εμπορικές συμφωνίες με οκτώ βασικούς εμπορικούς εταίρους, που καλύπτουν «περίπου το 55% του παγκόσμιου ΑΕΠ».
Ο Κέβιν Χάσσετ, διευθυντής του Εθνικού Οικονομικού Συμβουλίου του Λευκού Οίκου, στις 30 Ιουνίου 2025. Ο Χάσσετ δήλωσε ότι το Πεκίνο εξακολουθεί να μην τηρεί τις δεσμεύσεις του σχετικά με τις αποστολές σπάνιων γαιών, παρά τις πρόσφατες αυξήσεις. (Andrew Caballero-Reynolds/AFP μέσω Getty Images)
Αυτές οι εμπορικές συμφωνίες έχουν σε μεγάλο βαθμό οριστικοποιηθεί, αν και ενδέχεται να υπάρχουν ακόμη κάποιες «αμφιταλαντεύσεις» σχετικά με συγκεκριμένους όρους, δήλωσε ο Χάσσετ στο πρόγραμμα «Meet the Press» του NBC News στις 3 Αυγούστου.
Οι χώρες που δεν έχουν οριστικοποιήσει τις συμφωνίες τους θα αντιμετωπίσουν σύντομα «αμοιβαίους δασμούς», ενώ αναμένεται να συνεχιστούν οι περαιτέρω διαπραγματεύσεις, σημείωσε.
Η κυβέρνηση Τραμπ ανακοίνωσε επίσης ένα νέο δασμό 40% στις μεταφορτώσεις, μια τακτική αποφυγής δασμών που αφορά κυρίως κινεζικά προϊόντα που τροποποιούνται ελάχιστα ή απλώς ξανασυσκευάζονται σε άλλες χώρες, πριν αποσταλλούν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ήδη εξασφαλίσει τη δέσμευση ορισμένων χωρών, συμπεριλαμβανομένου του Βιετνάμ, να εμποδίσουν την εισροή φθηνών κινεζικών προϊόντων στις αγορές τους για μεταφόρτωση.
Μέχρι στιγμής, αυτή η αναθεώρηση της αμερικανικής δασμολογικής πολιτικής δεν έχει προκαλέσει ευρεία αντίδραση από τους κύριους εμπορικούς εταίρους, αν και οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα εξακολουθούν να διαπραγματεύονται μετά την αναστολή των αμοιβαίων δασμών.
«Ο πρόεδρος Τραμπ εκμεταλλεύεται την ευκαιρία για να επαναπροσδιορίσει τους κανόνες του παιχνιδιού. Του δίνω υψηλή βαθμολογία. Η στρατηγική του έχει ήδη αποφέρει εντυπωσιακά αποτελέσματα», δήλωσε ο Κραχ. «Κανείς δεν έχει εκμεταλλευτεί τη γενναιοδωρία μας περισσότερο από την Κίνα».
Ο Φίλιπ Λακ, διευθυντής του προγράμματος οικονομικών στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών, δήλωσε ότι ο Τραμπ κατάφερε να εφαρμόσει τη στρατηγική του «χωρίς να προκαλέσει ευρεία αντίδραση από τους εμπορικούς εταίρους».
«Αυτή η επιτυχία στην αποφυγή αντιποίνων πιθανώς οφείλεται στην ‘κυριαρχία της κλιμάκωσης’ – ουσιαστικά, όταν οι εταίροι πείθονται ότι η είσοδος σε έναν κύκλο οικονομικών αντιποίνων θα ήταν πιο δαπανηρή για αυτούς παρά για τις Ηνωμένες Πολιτείες», έγραψε ο Λακ σε πρόσφατη έκθεση που συνέταξε μαζί με την Ίνα Σιμόνοβσκα.
Οι δασμοί αναδιαμορφώνουν τις αλυσίδες εφοδιασμού
Ο Τραμπ προωθεί εδώ και καιρό την επιβολή δασμών έχοντας ως στόχο την αναβίωση της αμερικανικής βιομηχανίας και την ενίσχυση των εγχώριων θέσεων εργασίας. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Τανγκ, ο επαναπατρισμός θέσεων εργασίας στη χώρα παραμένει δύσκολος μετά από δεκαετίες βιομηχανικής παρακμής, έλλειψης ειδικευμένου εργατικού δυναμικού και ποικίλων εμποδίων σε επίπεδο υποδομών και κανονιστικών ρυθμίσεων.
Υπάλληλος της Independent Can Company στη γραμμή παραγωγής στο Μπελκάμπ του Μέρυλαντ, στις 25 Ιουνίου 2025. Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ υποστηρίζει εδώ και καιρό την επιβολή δασμών για την αναβίωση της αμερικανικής βιομηχανίας και την ενίσχυση της εγχώριας απασχόλησης. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι ο επαναπατρισμός της παραγωγής παραμένει δύσκολος μετά από δεκαετίες βιομηχανικής παρακμής, έλλειψης εργατικού δυναμικού και διαφόρων ρυθμιστικών προκλήσεων. (Ryan Collerd/AFP μέσω Getty Images)
Ορισμένες εταιρείες αποφάσισαν να μεταφέρουν την παραγωγή τους στις Ηνωμένες Πολιτείες για να αποφύγουν τους δασμούς και να εξυπηρετήσουν την εγχώρια αγορά. Ωστόσο, πολλές εξακολουθούν να εξαρτώνται από το φθηνότερο εργατικό δυναμικό στο εξωτερικό για τις διεθνείς πωλήσεις, δημιουργώντας ένα χάσμα στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού.
«Για τα αγαθά εγχώριας κατανάλωσης, πολλές εταιρείες θα αυξήσουν σταδιακά την παραγωγή τους στις Ηνωμένες Πολιτείες», δήλωσε ο Τανγκ. «Ωστόσο, για τη διεθνή αγορά, οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να εξαρτώνται από αναδυόμενες αγορές με χαμηλότερο κόστος εργασίας».
Ο Τανγκ έφερε την περίπτωση της Eli Lilly ως παράδειγμα, σημειώνοντας ότι ο φαρμακευτικός γίγαντας σχεδιάζει να παράγει περισσότερα φάρμακα απώλειας βάρους στις Ηνωμένες Πολιτείες, επειδή η εγχώρια αγορά είναι η μεγαλύτερη.
«Είναι λογικό, λοιπόν, για την εταιρεία να παράγει εδώ», σημείωσε.
Βιομηχανίες όπως η φαρμακευτική και αυτή των ημιαγωγών ηγούνται της τάσης επαναπατρισμού λόγω των υψηλά αυτοματοποιημένων διαδικασιών παραγωγής τους, οι οποίες μειώνουν τις ανάγκες σε εργατικό δυναμικό. Αυτοκινητοβιομηχανίες όπως η Volkswagen αυξάνουν επίσης τις επενδύσεις τους στις ΗΠΑ για να αποφύγουν τους δασμούς του Τραμπ. Ωστόσο, η μεταφορά ολόκληρων αλυσίδων εφοδιασμού της αυτοκινητοβιομηχανίας στην Αμερική παραμένει πρόκληση.
Ακόμη και με τους δασμούς, το υψηλό κόστος εργασίας καθιστά χώρες όπως το Μεξικό και η Κίνα πιο ελκυστικές για ορισμένα τμήματα της εφοδιαστικής αλυσίδας, παρατήρησε ο Τανγκ.
Παρά τις πρόσφατες εμπορικές επιτυχίες, ο Τραμπ έχει αρκετές ακόμη μάχες μπροστά του, συμπεριλαμβανομένης μιας νέας εμπορικής συμφωνίας με την Κίνα, καθώς και τη μεταξύ τους αντιπαράθεση για τα ορυκτά σπάνιων γαιών. Ενώ οι αποστολές σπάνιων γαιών από την Κίνα έχουν αυξηθεί τις τελευταίες εβδομάδες, το Πεκίνο εξακολουθεί να μην τηρεί τις δεσμεύσεις του, σύμφωνα με τον Χάσσετ.
«Τον τελευταίο μήνα, υπήρξε μια πολύ μεγάλη αύξηση, αλλά νομίζω ότι όλοι εξακολουθούμε να ελπίζουμε για περισσότερα», σχολίασε ο Χάσσετ στην Epoch Times στις 30 Ιουλίου.
Οι αξιωματούχοι του Λευκού Οίκου συνεχίζουν να πιέζουν για τη μείωση της εξάρτησης των ΗΠΑ από τα επεξεργασμένα σπάνια μέταλλα από την Κίνα, υποστηρίζοντας τις εγχώριες επενδύσεις, αλλά «θα χρειαστούν μερικά χρόνια για να φτάσουμε εκεί», δήλωσε ο Τανγκ.
Κοντέινερ στο λιμάνι του Λος Άντζελες, στο Σαν Πέδρο της Καλιφόρνιας, στις 15 Απριλίου 2025. Η κυβέρνηση Τραμπ αντιμετωπίζει συνεχείς εμπορικές αντιδικίες και εντάσεις με την Κίνα σχετικά με τα ορυκτά σπάνιων γαιών και όχι μόνο, και πιέζει για τη μείωση της εξάρτησης των ΗΠΑ από την κινεζική αλυσίδα μέσω εγχώριων επενδύσεων. (Patrick T. Fallon/AFP μέσω Getty Images)
Η αβεβαιότητα παραμένει
Παρόλο που ο Τραμπ έχει εξασφαλίσει μια σειρά από εμπορικές νίκες, παραμένουν ερωτήματα σχετικά με τη βιωσιμότητά τους μακροπρόθεσμα.
Πολλά από τα μέτρα δασμολογικού χαρακτήρα βασίζονται στην εκτελεστική εξουσία και θα μπορούσαν να ανατραπούν από μελλοντικές κυβερνήσεις. Επιπλέον, η εφαρμογή σημαντικών επενδυτικών δεσμεύσεων από τους εμπορικούς εταίρους παραμένει ασαφής.
Ένα παράδειγμα είναι η εμπορική συμφωνία του Τραμπ με την ΕΕ, η οποία περιλαμβάνει τη δέσμευση των Βρυξελλών να αγοράσουν ενέργεια από τις ΗΠΑ αξίας 750 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε διάστημα τριών ετών. Ωστόσο, οι αναλυτές είναι επιφυλακτικοί. Το 2024, οι εξαγωγές ενέργειας των ΗΠΑ προς την ΕΕ ανήλθαν συνολικά σε 78,5 δισεκατομμύρια δολάρια, πολύ κάτω από το ποσό που θα χρειαζόταν για την εκπλήρωση της δέσμευσης.
Η μεγαλύτερη πρόκληση, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του επενδυτή και ερευνητή ορυκτών Τζον Ζαντέχ, είναι να καταφέρουν οι ΗΠΑ να αυξήσουν τις εξαγωγές σε περίπου 250 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως μεταξύ 2025 και 2028.
«Ο κρίσιμος περιορισμός που αντιμετωπίζουν οι εξαγωγείς των ΗΠΑ δεν είναι η παραγωγική ικανότητα, αλλά μάλλον η εξαγωγική υποδομή», εξήγησε ο Ζαντέχ. «Ιδιαίτερα για το φυσικό αέριο, η διαδικασία υγροποίησης και φόρτωσης σε θαλάσσιους τερματικούς σταθμούς δημιουργεί εμπόδια που δεν μπορούν να ξεπεραστούν γρήγορα, ανεξάρτητα από την ποσότητα αερίου που παράγεται στο εσωτερικό της χώρας».
Η φον ντερ Λάιεν υποστήριξε τη συμφωνία, δηλώνοντας ότι η ΕΕ θα «αντικαταστήσει το ρωσικό φυσικό αέριο και πετρέλαιο με σημαντικές αγορές αμερικανικού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), πετρελαίου και πυρηνικών καυσίμων».
Οι ηγέτες του επιχειρηματικού κόσμου υποστηρίζουν επίσης με επιφύλαξη τις εμπορικές συμφωνίες του Τραμπ. Η Business Roundtable, μια ένωση που συγκεντρώνει περισσότερους από 200 διευθύνοντες συμβούλους κορυφαίων αμερικανικών εταιρειών, εξήρε μεν την προσπάθεια του Ντόναλντ Τραμπ να αποκαταστήσει την ισορροπία στο εμπόριο και να υποστηρίξει την αμερικανική βιομηχανία, αλλά προειδοποίησε και για τους κινδύνους.
«Ανησυχούμε ότι οι επίμονα υψηλοί δασμολογικοί συντελεστές ίσως βλάψουν την αμερικανική οικονομία, ειδικά τον μεταποιητικό τομέα», δήλωσε η ομάδα, προτρέποντας τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων για τη μείωση των δασμών και των μη εμπορικών φραγμών.
Εν τω μεταξύ, η αντίδραση της αγοράς στους δασμούς 15% που επιβλήθηκαν σε βασικούς εμπορικούς εταίρους, όπως η ΕΕ και η Ιαπωνία, ήταν σε μεγάλο βαθμό συγκρατημένη. Μέχρι στιγμής, οι επενδυτές έχουν αγνοήσει τις ανησυχίες σχετικά με τον πιθανό αντίκτυπο των δασμών στην αμερικανική οικονομία και τον πληθωρισμό. Ο δείκτης S&P 500 έχει ανακάμψει περισσότερο από 25% από το χαμηλό του στις 8 Απριλίου, γεγονός που υποδηλώνει ότι η πρώτη αντίδραση των αγορών στην ανακοίνωση των δασμών, στις 2 Απριλίου, ίσως ήταν υπερβολική.
Κινέζοι και Ρώσοι πράκτορες πληρώνουν άτομα επιρροής των κοινωνικών μέσων στην Αφρική για να διαδίδουν αντι-αμερικανικά μηνύματα σε όλο τον κόσμο, με την κυβέρνηση Τραμπ να αποτελεί τον κύριο στόχο, σύμφωνα με ειδικούς των μέσων ενημέρωσης.
Η έρευνά τους αποκαλύπτει ότι πολλά άτομα επιρροής που χρησιμοποιούν την πλατφόρμα TikTok κερδίζουν εκατοντάδες έως χιλιάδες δολάρια το μήνα διαδίδοντας παραπληροφόρηση, ψευδείς πληροφορίες και προπαγάνδα που ωφελούν το Πεκίνο και τη Μόσχα.
Τα ευρήματα αυτά συνάδουν με όσα παρουσιάστηκαν στο αμερικανικό Κογκρέσο στις 22 Ιουλίου, κατά την ακρόαση του υποψήφιου επικεφαλής της Διοίκησης Αφρικής των ΗΠΑ (AFRICOM), αντιπτεράρχου Ντάγκβιν Άντερσον.
Αναλυτές αναφέρουν ότι η Κίνα, η Ρωσία και άλλοι κακόβουλοι παράγοντες εκμεταλλεύονται το κενό πληροφόρησης που δημιουργήθηκε από την απόφαση του Λευκού Οίκου να μειώσει την οικονομική βοήθεια προς την Αφρική, η οποία είχε αντίκτυπο στη χρηματοδότηση των μέσων ενημέρωσης που προηγουμένως υποστηρίζονταν από την αμερικανική κυβέρνηση.
Το 2024, το Κέντρο Στρατηγικών Μελετών για την Αφρική με έδρα την Ουάσιγκτον κατέγραψε σχεδόν 200 εκστρατείες στα κοινωνικά μέσα ενημέρωσης υπέρ του Κρεμλίνου και της Κίνας σε κάθε μεγάλη περιοχή της Αφρικής, με τους επηρεαστές του κινεζικού καθεστώτος να είναι ιδιαίτερα δραστήριοι στη Νότια και Δυτική Αφρική.
Μία από τις πιο δημοφιλείς προσωπικότητες των κοινωνικών μέσων ενημέρωσης στην Αφρική δήλωσε στην εφημερίδα The Epoch Times ότι λαμβάνει χρήματα για να διανέμει πληροφορίες που κάνουν τη Ρωσία και την Κίνα «ευτυχισμένες».
«Πρόκειται κυρίως για μηνύματα σχετικά με τον Τραμπ», είπε, ζητώντας να μην αποκαλυφθεί το όνομά της, ώστε να μην «θυμώσει» τους εργοδότες της και χάσει το εισόδημά της. Είπε ότι οι επιρροή που εργάζονται για τη Μόσχα και το Πεκίνο λαμβάνουν πληρωμές διαδικτυακά μέσω ιστότοπων που διευκολύνουν τις πληρωμένες προωθήσεις, με το Lit της Νότιας Αφρικής να είναι ένα από τα πιο δημοφιλή συστήματα.
«Τα χρήματα που βγάζουμε με αυτόν τον τρόπο μπορεί να είναι μερικές χιλιάδες δολάρια κάθε μήνα. Όλα εξαρτώνται από το πόσο δημοφιλείς είναι οι αναρτήσεις μας», είπε. «Δεν μπορώ να σας πω αν είναι Κινέζοι ή Ρώσοι ή ακόμα και από τον Άρη. Μου στέλνουν δεδομένα, τα επεξεργάζομαι σε τμήματα και μετά τα δημοσιεύω. Αν τους αρέσει αυτό που δημοσιεύω, με πληρώνουν», εξήγησε.
«Δεν είναι δύσκολη δουλειά, επειδή οι απόψεις τους συνάδουν με την παν-αφρικανική φιλοσοφία που έχω, και είμαι επίσης ένθερμη υποστηρίκτρια του σοσιαλισμού και αντίπαλος του δυτικού ιμπεριαλισμού. Νομίζω ότι αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο με προσέλαβαν, για να το πω έτσι. Το ίδιο ισχύει και για πολλά άλλα άτομα επιρροής».
Μια έρευνα της Κάρεν Άλεν, συμβούλου στο Ινστιτούτο Μελετών Ασφάλειας της Νότιας Αφρικής, διαπίστωσε επίσης ότι σημαντικές προσωπικότητες στον κλάδο της επιρροής στην Αφρική πληρώνονται για να συμμετέχουν σε αυτό που η ίδια ονόμασε «διακρατικές συντονισμένες εκστρατείες», με στόχο εν μέρει την υπονόμευση των δυτικών πρωτοβουλιών και ηγετών.
Μέρος της έκθεσης της Άλεν επικεντρώθηκε σε έναν επιρροή από τη Νότια Αφρική που είπε ότι Ρώσοι πράκτορες τον πλήρωσαν για να ενισχύσει αφηγήσεις που αποσκοπούσαν στην «αποσταθεροποίηση» της Νότιας Αφρικής κατά τη διάρκεια των εκλογών του 2024.
Ένας χάρτης του 2024 δείχνει τους χορηγούς εκστρατειών παραπληροφόρησης στην Αφρική, οι οποίες έχουν τετραπλασιαστεί από το 2022, τροφοδοτώντας την αστάθεια και υπονομεύοντας τη δημοκρατία. (Africa Center for Strategic Studies/Στιγμιότυπο οθόνης μέσω The Epoch Times)
Ένα άλλο άτομο επιρροής παραδέχτηκε ότι πληρώθηκε για υλικό που ωφελούσε υποψηφίους που ήταν φιλοκινέζοι και φιλορώσοι, καθώς και για αναρτήσεις που δυσφημούσαν τα κόμματα που είχαν δυτική κατεύθυνση. Είπε ότι του δόθηκε «έτοιμο υλικό» και πληρώθηκε σχεδόν 3 δολάρια για κάθε αναρτήση του που έλαβε «like».
Ο καθηγητής Χέρμαν Βάσσερμαν, που διευθύνει το τμήμα δημοσιογραφίας και μέσων ενημέρωσης στο Πανεπιστήμιο Stellenbosch της Νότιας Αφρικής, είναι ένας άλλος εμπειρογνώμονας που έχει αποκαλύψει τη χρήση ατόμων με επιρροή που πληρώνονται στην Αφρική.
Είπε στην εφημερίδα The Epoch Times ότι αρκετοί «κακόβουλοι παράγοντες», κυρίως η Κίνα και η Ρωσία, ανταμείβουν αφρικανικές «διασημότητες» των κοινωνικών μέσων για να «διανέμουν οποιαδήποτε παραπληροφόρηση και λανθασμένη ή έγκυρη πληροφορία θεωρούν ότι εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους» σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή.
Ο Βάσσερμαν είπε ότι ο Τραμπ είναι «μεγάλος στόχος». «Ο Τραμπ είναι ο νούμερο ένα εχθρός της Κίνας και της Ρωσίας. Και ας το παραδεχτούμε, δίνει σε όλο τον κόσμο πολλά θέματα για συζήτηση», είπε. «Δεν είναι δύσκολο να φτιάξεις βίντεο για τον Τραμπ».
Ο Βάσσερμαν είπε ότι ορισμένοι διαμορφωτές της κοινής γνώμης στην Αφρική «ξαφνικά έγιναν πολύ δραστήριοι ταυτόχρονα» όταν ο Τραμπ πρόσφατα επαίνεσε τον πρόεδρο της Λιβερίας για την άριστη γνώση της αγγλικής γλώσσας, που είναι η επίσημη γλώσσα της χώρας, κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης στο Λονδίνο.
«Ήταν μια υπέροχη μέρα γι’ αυτούς», είπε ο Βάσσερμαν, αναφερόμενος στον τρόπο με τον οποίο παρουσιάστηκε ο Τραμπ για τα σχόλιά του. Ένα μεγάλο μέρος του υλικού ήταν στο TikTok.
Σε μια έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο, το Ινστιτούτο Reuters του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης στο Ηνωμένο Βασίλειο διαπίστωσε ότι το TikTok είναι η κύρια πηγή παραπληροφόρησης στην Αφρική, μια ήπειρο όπου το Πεκίνο ασκεί μεγαλύτερο έλεγχο στην πολιτική, τις επιχειρήσεις και την κοινή γνώμη.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ συμμετέχει σε γεύμα με Αφρικανούς ηγέτες που επισκέπτονται τον Λευκό Οίκο στις 9 Ιουλίου 2025. (Jim Watson/AFP μέσω Getty Images)
Σύμφωνα με την έκθεση, η Αφρική φιλοξενεί τρεις χώρες που συγκαταλέγονται μεταξύ εκείνων με τους περισσότερους χρήστες TikTok, συγκεκριμένα την Κένυα, τη Νιγηρία και τη Νότια Αφρική. Αυτές είναι επίσης τρεις από τις μεγαλύτερες οικονομίες της Αφρικής, στις οποίες η Κίνα επενδύει δισεκατομμύρια δολάρια.
Καθώς η επιρροή της Κίνας επεκτείνεται στην Αφρική, είπε ο Βάσσερμαν, το ίδιο συμβαίνει και με το TikTok, με «βαθιές» επιπτώσεις στις ζωές των Αφρικανών, επειδή οι πληροφορίες που αφομοιώνουν είναι «σχεδιασμένες να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο βλέπουν τα παγκόσμια γεγονότα και, το πιο σημαντικό, τον τρόπο με τον οποίο βλέπουν την Κίνα».
Το άτομο με επιρροή που μίλησε ανώνυμα είπε ότι συχνά πληρώνεται για να δημοσιεύει πληροφορίες που παρουσιάζουν την Κίνα ως «θύμα του δυτικού ρατσισμού» και για υλικό που «ζωγραφίζει μια εικόνα του διεφθαρμένου Δυτικού κόσμου και του πόσο υποκριτικός είναι».
Αυτό συνάδει με έρευνα που ολοκληρώθηκε πρόσφατα από ακαδημαϊκούς του London School of Economics and Political Science, του Duke Kunshan University στην Κίνα και του Gustave Eiffel University στη Γαλλία.
Προτείνουν ότι υπάρχουν «τέσσερα πλαίσια» που χρησιμοποιούνται από άτομα με επιρροή για να υπερασπιστούν ή να προωθήσουν την κομμουνιστική Κίνα.
Η «δυτική υποκρισία» κατηγορεί τη Δύση για διπλά πρότυπα. Η «δυτική απειλή» παρουσιάζει τη Δύση ως μια σημαντική απειλή για την παγκόσμια ασφάλεια και ανάπτυξη. Η «ανωτερότητα του συστήματος» προωθεί το πολιτικό μοντέλο του κινεζικού καθεστώτος έναντι των δυτικών μοντέλων. Και η «κοινή μοίρα» οραματίζεται ένα ευημερούμενο μέλλον που μοιράζονται οι παγκόσμιοι εταίροι της κομμουνιστικής Κίνας.
«Υποστηρίζουμε ότι, αν και οι πολιτικές πεποιθήσεις αυτών των ατόμων με επιρροή παραμένουν ασαφείς και δύσκολο να προσδιοριστούν, έχουν καταστεί de facto συντελεστές στην προσπάθεια της Κίνας να αποκτήσει παγκόσμια φήμη στην ψηφιακή εποχή», γράφουν οι ειδικοί.
Ο Βάσσερμαν δήλωσε ότι συμφωνεί με τα ευρήματα.
«Είναι ακριβώς αυτό που βλέπω να διαδίδεται από αυτά τα άτομα με επιρροή: από βίαιες αντι-αμερικανικές απόψεις μέχρι πιο ήπιες απόψεις του τύπου «η Κίνα είναι ένα υπέροχο μέρος για διακοπές», είπε.
Ο Χαμζά Ιμπραήμ, ερευνητής μέσων ενημέρωσης και αναλυτής παραπληροφόρησης στη Νιγηρία, είπε ότι τα άτομα με επιρροή προτιμούν να χρησιμοποιούν το TikTok επειδή το θεωρούν «ασφαλές καταφύγιο». «Πιστεύουν ότι επειδή η πλατφόρμα ανήκει σε κινεζική εταιρεία και υποθέτοντας ότι οι διαχειριστές της είναι επίσης Κινέζοι, αισθάνονται ελεύθεροι να εκφράζουν φιλοκινεζικές απόψεις και να δημιουργούν περιεχόμενο στην πλατφόρμα», εξήγησε.
«Στην Αφρική, είναι ευρέως αποδεκτό ότι το TikTok είναι μια κινεζική εταιρεία που λειτουργεί με την ευλογία της κινεζικής κυβέρνησης, και δεν φαίνεται να τους πειράζει καθόλου», δήλωσε ο Ιμπραήμ στην Epoch Times.
Τα κεντρικά γραφεία της ByteDance, μητρικής εταιρείας της TikTok, στο Πεκίνο στις 16 Σεπτεμβρίου 2020. (Greg Baker/AFP μέσω Getty Images)
Η ByteDance, η εταιρεία με έδρα το Πεκίνο που είναι ιδιοκτήτρια του TikTok, έχει αρνηθεί ότι το κινεζικό καθεστώς έχει τον έλεγχο της.
Εν τω μεταξύ, η Human Rights Watch (HRW) είναι μία από τις πολλές ομάδες που αμφισβητούν την ανεξαρτησία του TikTok.
Σε δήλωση το 2023, η HRW ανέφερε ότι, ενώ η πλατφόρμα είναι επίσημα μια ιδιωτική επιχείρηση, «η άρνηση ελέγχου από την κινεζική κυβέρνηση μπορεί να μην είναι μια ασφαλής επιλογή για τα στελέχη της εταιρείας που εδρεύουν στην Κίνα, δεδομένου του ιστορικού της κυβέρνησης να τιμωρεί τα στελέχη επιχειρήσεων της χώρας που δεν ακολουθούν την γραμμή του κόμματος».
Το 2022, μια μελέτη του Ιδρύματος Mozilla διαπίστωσε ότι το TikTok χρησιμοποιήθηκε για τη διάδοση ρητορικής μίσους περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη πλατφόρμα πριν από τις εκλογές εκείνης της χρονιάς στην Κένυα, οι οποίες, όπως και άλλες στην χώρα, σημαδεύτηκαν από εθνοτικές βιαιότητες.
«Ενώ πιο ‘ώριμες’ πλατφόρμες όπως το Facebook και το Twitter δέχονται τη μεγαλύτερη κριτική σε αυτό το θέμα, το TikTok έχει σε μεγάλο βαθμό παραμείνει εκτός κριτικής — παρά το γεγονός ότι φιλοξενεί μερικές από τις πιο δραματικές εκστρατείες παραπληροφόρησης», ανέφερε το ίδρυμα στην έκθεσή του.
Το TikTok αναφέρει στον ιστότοπό του ότι έχει «αναπτύξει εργαλεία και τεχνολογία για τον εντοπισμό και την αφαίρεση επιβλαβούς περιεχομένου και συμπεριφοράς».
«Αυτά τα εργαλεία μας βοηθούν να προωθήσουμε την ασφάλεια της κοινότητάς μας και να διατηρήσουμε την ακεραιότητα της πλατφόρμας μας», σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές.
«Επιπλέον, θέτουμε υψηλότερα πρότυπα στους δημιουργούς που κερδοσκοπούν ή εκμεταλλεύονται με άλλο τρόπο την πλατφόρμα μας για να προωθήσουν τον εαυτό τους.
«Αναμένουμε από τους δημιουργούς στο TikTok να ακολουθούν τον κώδικα δεοντολογίας των δημιουργών μας και να συμπεριφέρονται με τρόπο που δεν θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια των άλλων ή την ακεραιότητα της πλατφόρμας μας».
Ένας υποστηρικτής της συμμαχίας Azimio la Umoja διαμαρτύρεται κοντά σε ένα φλεγόμενο οδόφραγμα στο Μαθάρε της Κένυας, στις 15 Αυγούστου 2022. (Luis Tato/AFP μέσω Getty Images)
«Έχουμε επίσης δει σε χώρες όπως η Κένυα ότι η ρητορική μίσους εξαπλώνεται σαν πυρκαγιά στο TikTok και σε άλλες πλατφόρμες, με τους διαχειριστές να είναι πολύ αργοί στην αφαίρεση των μισαλλόδοξων αναρτήσεων», σημείωσε.
Στο παρελθόν, η αμερικανική κυβέρνηση χρηματοδοτούσε το ραδιόφωνο και την τηλεόραση Voice of America (VOA), τα οποία, σύμφωνα με τον Ιμπραήμ, έκαναν «εξαιρετική δουλειά» στην αντιμετώπιση των αφηγημάτων που προωθούσαν το Πεκίνο και η Μόσχα.
«Είχαν ένα γραφείο στην Ουάσινγκτον που ασχολούνταν αποκλειστικά με την επαλήθευση των γεγονότων και κάθε μέρα απομυθοποιούσαν την παραπληροφόρηση και την ψευδή ενημέρωση», είπε.
Η κυβέρνηση Τραμπ ακύρωσε το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης της VOA τον Μάρτιο, κατηγορώντας την υπηρεσία ότι είναι φερέφωνο «ριζοσπαστικής προπαγάνδας», «βάρος για τον Αμερικανό φορολογούμενο» και καταφύγιο για «συμπαθούντες των τρομοκρατών».
Τον Απρίλιο, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, έκλεισε επίσης την υπηρεσία της Ουάσιγκτον που παρακολουθούσε τις ξένες εκστρατείες παραπληροφόρησης, το Κέντρο Αντιμετώπισης της Παραπληροφόρησης και της Παρεμβολής από το Εξωτερικό, κατηγορώντας την για λογοκρισία των Αμερικανών.
«Υπό την προηγούμενη κυβέρνηση, αυτό το γραφείο, το οποίο κόστιζε στους φορολογούμενους περισσότερα από 50 εκατομμύρια δολάρια ετησίως, ξόδεψε εκατομμύρια δολάρια για να σιωπήσει και να λογοκρίνει ενεργά τις φωνές των Αμερικανών που υποτίθεται ότι εξυπηρετούσε», δήλωσε ο Ρούμπιο σε ανακοίνωση.
Ο Ρούμπιο είπε επίσης κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης τον Απρίλιο με τον Μάικ Μπενζ ότι μετά το κλείσιμο του γραφείου, η αμερικανική κυβέρνηση θα συνεχίσει να προστατεύει την ελευθερία του λόγου και να χρηματοδοτεί «φιλοαμερικανικά μηνύματα».
«Θα ξοδέψουμε χρήματα για μηνύματα. Θα είναι φιλοαμερικανικά μηνύματα και θα ενθαρρύνουν και θα προστατεύουν την ελευθερία του λόγου, η οποία απειλείται σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των χωρών που είναι σύμμαχοί μας», είπε.
«Ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπιστεί η παραπληροφόρηση είναι η ελευθερία του λόγου, είναι να διασφαλιστεί ότι η αλήθεια έχει ίσες ή μεγαλύτερες ευκαιρίες να επικοινωνηθεί σε σχέση με το ψέμα».
Η Epoch Times ζήτησε σχόλιο από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, αλλά δεν έλαβε απάντηση μέχρι τη στιγμή της δημοσίευσης.
Ο Μάρκο Ρούμπιο, καταθέτει ενώπιον της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων στο Καπιτώλιο. Ουάσιγκτον, στις 15 Ιανουαρίου 2025. (Madalina Vasiliu/The Epoch Times)
Στην κατάθεσή του κατά τη διάρκεια ακρόασης ενώπιον της Επιτροπής Ενόπλων Δυνάμεων της Γερουσίας στις 22 Ιουλίου στην Ουάσιγκτον, ο υποστράτηγος της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ Ντάγκβιν Άντερσον δήλωσε ότι η Αφρική βρίσκεται όλο και περισσότερο στο επίκεντρο της αντιπαλότητας μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων και της τρομοκρατίας.
Αυτό, όπως υπογράμμισε, οφείλεται στο γεγονός ότι η Αφρική βρίσκεται σε στρατηγική θέση μεταξύ του Ατλαντικού Ωκεανού και της περιοχής του Ινδο-Ειρηνικού.
«Η Κίνα επεκτείνει την προσέγγισή της από την εστίαση στην οικονομική επιρροή σε μεγαλύτερες στρατιωτικές και πληροφοριακές επιχειρήσεις» στην Αφρική και διαδίδει κομμουνιστική προπαγάνδα, είπε, περιγράφοντας την κατάσταση ως «ανησυχητική».
Πρόκειται πράγματι για λόγο μεγάλης ανησυχίας, είπε ο Βάσερμαν, και πρόσθεσε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες «δεν φαίνεται να κάνουν πολλά για αυτό». Πρόσθεσε ότι υπάρχει επί του παρόντος ένα «κενό πληροφοριών» στην Αφρική, το οποίο εκμεταλλεύονται η Κίνα και η Ρωσία.
«Επενδύουν δισεκατομμύρια δολάρια στη χρηματοδότηση των μέσων ενημέρωσης στην Αφρική, συμπεριλαμβανομένων αμφίβολων εκστρατειών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες φαίνεται να βασίζονται σε έναν μειούμενο αριθμό αμερικανικών πρεσβειών και ένα γραφείο στο Γιοχάνεσμπουργκ για να διαδώσουν το μήνυμά τους», είπε ο Βάσσερμαν.
«Δεν είναι καθόλου αρκετό για να αντιμετωπιστούν τα ψέματα και η προπαγάνδα που διαδίδονται από τις αντιδυτικές φωνές».
Ένας πρώην μηχανικός λογισμικού του Πεκίνου, ο οποίος κάποτε θεωρούσε τον εαυτό του πιστό υποστηρικτή του Κομμουνιστικού Κόμματος, λέει ότι βοήθησε στην κατασκευή μιας εφαρμογής τηλεφώνου που χρησιμοποιεί το κινεζικό ναυτικό για να παρακολουθεί κάθε πάτημα, σάρωση και βήμα που κάνουν οι ναύτες του – και ότι η ίδια τεχνολογία, προειδοποιεί, μπορεί να παρακολουθεί οποιονδήποτε φέρει μια συσκευή κινεζικής κατασκευής.
Ο Λιου Νταντόνγκ κατέφυγε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 2019, όταν ο μικρότερος αδελφός του χαρακτηρίστηκε «υπέρμαχος της ανεξαρτησίας της Ταϊβάν». Σε μια αποκλειστική συνέντευξη στην Epoch Times, είπε ότι το ναυτικό έργο ήταν μόνο ένα κομμάτι του σχεδίου του Πεκίνου να ελέγχει το υλικό και το λογισμικό τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.
Μέσω τσιπ που έχουν μέσα τους κρυφό κώδικα και εφαρμογών που παίρνουν τα υψηλότερα προνόμια διαχείρισης ενός τηλεφώνου, είπε, το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας (ΚΚΚ) έχει τη δυνατότητα να παρακολουθεί τους απλούς πολίτες εντός και εκτός Κίνας.
Το 2017, ο Λιου εντάχθηκε σε μια τεχνολογική εταιρεία στην περιοχή Τζονγκουαντσούν του Πεκίνου – την κινεζική εκδοχή της Silicon Valley – ως προγραμματιστής λογισμικού. Ο επικεφαλής σύντομα ζήτησε από την ομάδα να προετοιμάσει μια προσφορά για μια σύμβαση του Ναυτικού του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΛΑΣ).
Ο Λιου Νταντόνγκ καλωσορίζει την πρόεδρο της Ταϊβάν Τσάι Ινγκ-γουέν σε ένα ξενοδοχείο στο κέντρο του Λος Άντζελες, στις 4 Απριλίου 2023. (Ευγενική παραχώρηση του Λιου Νταντόνγκ)
Ο Λιου αρχικά υπέθεσε ότι η εταιρεία του ήταν εταιρεία που έπαιρνε μέρος σε κρατικούς διαγωνισμούς εργολαβίας, που προστέθηκε [πήρε άδεια συμμετοχής] μόνο για να κάνει μια προκαθορισμένη προσφορά να φαίνεται ανταγωνιστική. Τέτοιες συμβάσεις, είπε, συνήθως πηγαίνουν σε μεγαλύτερες εταιρείες με πολιτική έλξη και μίζες.
«Αλλά αν βλέπατε τι κατασκευάζαμε, θα καταλαβαίνατε ότι ήταν για επιτήρηση», είπε.
Η ανάθεση ήταν πραγματική. [Μας είπαν:] Σχεδιάστε ένα σύστημα που να αναγκάζει κάθε ναύτη να εγκαθιστά μια προσαρμοσμένη εφαρμογή η οποία θα καταγράφει τα πάντα και θα διοχετεύει όλα τα δεδομένα σε έναν κεντρικό διακομιστή.
Πώς λειτουργούσε η εφαρμογή κατασκοπείας
«Μόλις η εφαρμογή ήταν στο τηλέφωνο, άρπαζε τα δικαιώματα ανώτατου επιπέδου και έβγαζε κάθε πληροφορία από μέσα», εξήγησε ο Λιου.
Το σύστημα κατέγραφε ποιες εφαρμογές άνοιγε ο ναύτης, ποιες ιστοσελίδες επισκεπτόταν, ποιον καλούσε, ποια πλήκτρα πάτησε, τι έψαχνε, ποιες φωτογραφίες τράβηξε, πού τις τράβηξε και πόσο συχνά πληκτρολόγησε «ευαίσθητες λέξεις».
Μια ενσωματωμένη λίστα ευαίσθητων όρων – που ενημερώνεται τακτικά από μια επίσημη βάση δεδομένων – επισημαίνει απαγορευμένα ερωτήματα σε πραγματικό χρόνο.
Μια συγκεκριμένη δοκιμή περιελάμβανε αυτό που ονόμασαν «παρακολούθηση τοποθεσίας», είπε ο Λιου.
Εάν το τηλέφωνο μετακινηθεί περισσότερο από 100 μέτρα πέρα από ένα προκαθορισμένο σημείο, η εφαρμογή θα καταγράψει την παραβίαση – και θα μπορούσε είτε να εμφανίσει μια προειδοποίηση στην οθόνη για τον χρήστη είτε να παραμείνει σιωπηλή, ώστε να γνωρίζουν μόνο οι ανώτεροί του, εξήγησε ο Λιου.
«Εάν το τηλέφωνό σας φεύγει συχνά από την περίμετρο της βάσης, μπορεί να σας χαρακτηρίσουν κατάσκοπο», προειδοποίησε, επισημαίνοντας ότι η υποκείμενη λογική του συστήματος κινητής επιτήρησης ισχύει παντού.
«Αυτή η ναυτική έκδοση μπορεί να ανασυσκευαστεί για τον στρατό, ένα σχολείο ή μια εταιρεία – για οποιονδήποτε».
Δούρειοι Ίπποι σε επίπεδο τσιπ
Οι εφαρμογές τηλεφώνου, σημειώνει ο Λιου, είναι μόνο η επιφάνεια. «Το βαθύτερο, πιο δύσκολο στην ανίχνευση επίπεδο βρίσκεται μέσα στο τσιπ».
Τα τσιπ είναι τόσο μικρά, λέει, που η εύρεση του Δούρειου Ίππου – η ενσωματωμένη κερκόπορτα – «είναι σχεδόν αδύνατη χωρίς τα σχηματικά σχεδίασης».
Αυτός ο φόβος, προσθέτει, εξηγεί γιατί το Πεκίνο αγωνίζεται να αντικαταστήσει τους ξένους ημιαγωγούς – ακόμη και όταν τα εγχώρια τσιπ λειτουργούν πιο αργά και καταρρέουν πιο συχνά.
Ένα δημοσίευμα των Financial Times του 2024 ανέφερε ότι η Κίνα είχε εκδώσει νέες οδηγίες για τη σταδιακή κατάργηση των μικροεπεξεργαστών Intel και AMD από τους κυβερνητικούς υπολογιστές.
Το 2022, το Bloomberg ανέφερε ότι το κινεζικό καθεστώς διέταξε επίσης τις υπηρεσίες του και τις κρατικά υποστηριζόμενες εταιρείες να αλλάξουν υπολογιστές ξένης μάρκας με εγχώρια μοντέλα εντός δύο ετών – μια εντολή που αναμένεται να οδηγήσει στην αντικατάσταση τουλάχιστον 50 εκατομμυρίων μηχανημάτων μόνο σε επίπεδο κεντρικής κυβέρνησης.
Εάν ένας κατασκευαστής των ΗΠΑ ή της Ταϊβάν τοποθετούσε τον δικό του διακόπτη kill switch σε ένα ξένο τσιπ, παρατηρεί ο Λιου, «το ΚΚΚ δεν θα είχε καμία άμυνα. Ο κώδικας θα μπορούσε να παραμείνει αδρανής για χρόνια και στη συνέχεια να κλείσει κάθε συσκευή – ή να τροφοδοτήσει ψευδή δεδομένα – τη στιγμή που θα ξεσπάσει ένας πόλεμος».
Ένα ημιαγωγικό πλακίδιο υπό επεξεργασία, σε εργοστάσιο στο Μπιντζόου, στην επαρχία Σάντονγκ. Κίνα, 15 Ιανουαρίου 2025. (STR/AFP μέσω Getty Images)
Επιτήρηση και στο εσωτερικό και στο εξωτερικό
Τα συστήματα μαζικής επιτήρησης του ΚΚΚ – SkyNet και Sharp Eyes – συνδέουν ήδη περισσότερες από 600 εκατομμύρια κάμερες σε εθνικό επίπεδο, τροφοδοτώντας υλικό σε μία ραχοκοκαλιά για αναγνώριση προσώπου, φωνής και βάδισης.
Σχεδόν όλες οι κινεζικές εφαρμογές απαιτούν πλήρη δικαιώματα τηλεφώνου. Μόλις χορηγηθούν, οι αλγόριθμοι συγχωνεύουν το ιστορικό περιήγησης, τα φωνητικά αποτυπώματα, τα μοτίβα βάδισης και τις λίστες επαφών για να χαρτογραφήσουν τις πολιτικές τάσεις ενός χρήστη, λέει ο Λιου. «Μπορούν να σας εντοπίσουν».
Ο κίνδυνος τώρα, επισημαίνει, είναι ότι αυτές οι ώριμες τεχνολογίες επιτήρησης μπορούν να στοχεύσουν Αμερικανούς μόλις ληφθούν αρκετά δεδομένα.
«Σε χαμηλό επίπεδο, εκτελούν απάτες. Πιο προηγμένες, μελετούν τις επενδυτικές συνήθειες, τις πολιτικές προτιμήσεις, ακόμη και την εκκλησιαστική παρουσία σε έναν ταχυδρομικό κώδικα», εξηγεί.
«Με αρκετά δεδομένα από τις ΗΠΑ, θα μπορούσαν να κατευθύνουν τις επενδυτικές τάσεις ή να πυροδοτήσουν διαμαρτυρίες. Σε μια ελεύθερη κοινωνία, αυτό είναι θανατηφόρο. Εάν έχετε το προφίλ κάθε ψηφοφόρου, μπορείτε να προβλέψετε – ή και να διαμορφώσετε – το αποτέλεσμα πριν από την ημέρα των εκλογών».
Το FBI προειδοποίησε, το 2022, ότι η Κίνα κλέβει περισσότερα προσωπικά και εταιρικά δεδομένα από τις Ηνωμένες Πολιτείες από ό,τι όλα τα άλλα έθνη μαζί.
Τον Ιούνιο, η Επιτροπή Επιλογής της Βουλής για το ΚΚΚ δήλωσε στο υπουργείο Εμπορίου ότι τα smartphone της κινεζικής μάρκας OnePlus ενδέχεται να δρομολογούν δεδομένα χρηστών των ΗΠΑ σε διακομιστές υπό τη δικαιοδοσία του Πεκίνου, απειλώντας την εθνική ασφάλεια.
Μπορεί να διατηρηθεί η ιδιωτικότητα;
Εντός της Κίνας, σχολιάζει ο Λιου, η ιδιωτικότητα είναι μια φαντασίωση. Ακόμα και τα iPhone που πωλούνται μέσω επίσημων καναλιών πρέπει να πληρούν τις κινεζικές απαιτήσεις ασφαλείας.
Τα λαθραία τηλέφωνα μπορεί να τα πάνε καλύτερα, «αλλά το ΚΚΚ θα μπορούσε να τα αποβάλει από το δίκτυο παρόχων και να τα παρακολουθεί διαφορετικά», πρόσθεσε.
«Αν πραγματικά χρειάζεται να παραμείνετε κρυφοί, χρησιμοποιήστε ένα παλιό Nokia που κάνει μόνο κλήσεις», συμβούλεψε.
Η οικογένειά του έμαθε τον κίνδυνο από πρώτο χέρι. Όταν ο αδελφός του δημοσίευσε βίντεο υπέρ της Ταϊβάν, κατά τη διάρκεια των εκλογών του νησιού το 2018, η αστυνομία αντιμετώπισε τους γονείς τους με απομαγνητοφωνημένα αντίγραφα των ιδιωτικών συνομιλιών τους στο WeChat.
«Αν μπορούν να κλειδώσουν σε εμάς, μπορούν να κλειδώσουν σε οποιονδήποτε», είπε χαρακτηριστικά ο Λιου.
Η καταστολή διέλυσε την πίστη του Λιου. Όταν προσπάθησε να υπερασπιστεί τον αδελφό του στο διαδίκτυο, «ο λογαριασμός μου διαγράφηκε μετά από δύο σχόλια – η πρώτη φορά που λογοκρίθηκα».
Η αστυνομία άρχισε να περνάει από το σπίτι των γονιών του και οι τοπικοί αξιωματούχοι ζήτησαν ενημερώσεις. «Πάντα ήμουν […] καλοσυνάτος, πιστός», είπε. «Ξαφνικά, το σιδερένιο χέρι του κράτους έπεσε πάνω μας χωρίς λόγο».
Έκλεισε εισιτήρια απλής μετάβασης και έφυγε από την Κίνα τον Φεβρουάριο του 2019.
Από την ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών, ο Λιου προειδοποιεί τώρα ότι το πλέγμα επιτήρησης που βοήθησε να υφανθεί για το κινεζικό ναυτικό θα μπορούσε να υφανθεί οπουδήποτε ριζώσει η κινεζική τεχνολογία.
