Πολιτική

Σε μια σημαντική αναθεώρηση των αμυντικών προτεραιοτήτων της χώρας για την προσεχή πενταετία προχωρά η σουηδική κυβέρνηση, καθώς ο πρωθυπουργός Ουλφ Κρίστερσον ανακοίνωσε πως έως το 2030 η Σουηδία θα διαθέτει πλέον για την άμυνα το 3,5% του ΑΕΠ της.

Η ανακοίνωση έγινε σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε ο κος Κρίστερσον στη Ρώμη, στις 26 Μαρτίου 2025, σημειώνοντας ότι η νέα στρατηγική αντανακλά τις αυξημένες προκλήσεις ασφαλείας που αντιμετωπίζει η Ευρώπη, ιδιαίτερα μετά την ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ, τον Μάρτιο του 2024.

«Μια νέα εκ βάθρων κατάσταση στον τομέα της ασφάλειας επιβάλλει νέες αποφάσεις — τόσο κατεπείγουσες όσο και μακροπρόθεσμες», δήλωσε χαρακτηριστικά ο πρωθυπουργός, τονίζοντας παράλληλα πως είναι αναγκαίο η Ευρώπη να αναλάβει μεγαλύτερο μέρος της υπεράσπισης της ηπείρου.

Η Σουηδία, της οποίας οι αμυντικές δαπάνες μέχρι φέτος ανέρχονταν στο 2,4% του ΑΕΠ, είχε αρχικά στόχο να φτάσει στο 2,6% έως το 2028. Ωστόσο η τελευταία κυβερνητική κίνηση προβλέπει υψηλότερη και ταχύτερη αύξηση, υπό το πρίσμα των πιέσεων που ασκούν μεγάλες δυνάμεις εντός της συμμαχίας — ιδιαίτερα οι ΗΠΑ — προς την κατεύθυνση της δραστικής ενίσχυσης των ευρωπαϊκών αμυντικών δυνατοτήτων.

Αναφερόμενος σε αυτό τον παράγοντα, ο κος Κρίστερσον σημείωσε ότι αναμένει το ΝΑΤΟ, στο εγγύς μέλλον, να θέσει ως νέο στόχο μεταξύ 3% και 4% του ΑΕΠ για τις δαπάνες των χωρών-μελών. Υπενθυμίζεται ότι ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έχει ήδη ζητήσει από τις χώρες του ΝΑΤΟ την αύξηση των αμυντικών δαπανών στο 5%, ποσοστό πολύ υψηλότερο από το σημερινό όριο του 2%.

Για να χρηματοδοτηθεί η φιλόδοξη αυτή αμυντική πρωτοβουλία, η σουηδική κυβέρνηση συμφώνησε με το συντηρητικό κόμμα των Σουηδών Δημοκρατών να εξασφαλίσει πρόσθετα δάνεια ύψους περίπου 300 δισεκατομμυρίων σουηδικών κορωνών (27,6 δισ. ευρώ), τα οποία θα αποπληρωθούν έως το 2035.

Παράλληλα, ο πρωθυπουργός Κρίστερσον επιβεβαίωσε πως αυξάνεται και η οικονομική βοήθεια της Σουηδίας προς την Ουκρανία, από 25 δισ. κορώνες σε 40 δισ. κορώνες για το έτος 2025, ως μέρος της ευρύτερης δέσμευσης της χώρας στην ασφάλεια της Ευρώπης.

Η Σουηδία μέχρι πρόσφατα είχε μακρά παράδοση στρατιωτικής ουδετερότητας, μεγαλύτερης των 200 χρόνων. Η ιστορική απόφαση ένταξης στο ΝΑΤΟ το Μάρτιο του 2024 σηματοδότησε μία κομβική αλλαγή, καθιστώντας άμεσα απαραίτητη την ταχεία αύξηση της αμυντικής της ικανότητας στο νέο περιβάλλον ασφαλείας.

Αυτή η κίνηση της Σουηδίας ακολουθεί ευρύτερες περιφερειακές τάσεις ενίσχυσης των ευρωπαϊκών ενόπλων δυνάμεων, με αντίστοιχα μέτρα να αποφασίζονται πρόσφατα και σε άλλες χώρες, όπως στη Νορβηγία και την Πολωνία. Ειδικότερα, η Πολωνία ανακοίνωσε ότι γίνεται η πρώτη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που θα χρησιμοποιήσει ευρωπαϊκά κονδύλια από το ταμείο ανάκαμψης για αμυντικούς σκοπούς, ενισχύοντας υποδομές, καταφύγια, καθώς και τις πολωνικές αμυντικές βιομηχανίες.

Η απόφαση αυτή της Σουηδίας εκτιμάται πως θα ενισχύσει περαιτέρω την αποτρεπτική δυνατότητα του ΝΑΤΟ στην περιοχή της Βαλτικής και στη Σκανδιναβία, όπου η παρουσία και η στρατηγική δραστηριότητα της Ρωσίας παραμένει ανησυχητικά έντονη. Παράλληλα, η κίνηση αυτή θα συμβάλει στη συνολικότερη προσπάθεια της συμμαχίας να ενισχύσει την ασφάλεια σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Πρόκειται για μία απόφαση ιστορικής σημασίας, που αναμένεται να καθορίσει την αμυντική και δημοσιονομική πολιτική της Σουηδίας για τα ερχόμενα χρόνια, αφήνοντας οριστικά πίσω της δύο αιώνες ουδετερότητας και επηρεάζοντας σημαντικά τις γεωπολιτικές ισορροπίες στη Βόρεια Ευρώπη.

Ο Νορβηγός υπουργός Άμυνας Τόρε Ο. Σάντβικ, με δήλωσή του στις 25 Μαρτίου, υπογράμμισε την ισχυρή δέσμευση των Ηνωμένων Πολιτειών στην άμυνα της Ευρώπης, καθησυχάζοντας τις ανησυχίες ορισμένων Ευρωπαίων συμμάχων εν μέσω αυξανόμενων προτροπών από την αμερικανική κυβέρνηση για μεγαλύτερη ευρωπαϊκή υπευθυνότητα στον τομέα της άμυνας.

Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο πρακτορείο Reuters, ο κος Σάντβικ επεσήμανε πως η Νορβηγία «δεν διαπιστώνει κανένα σημάδι αποδυνάμωσης της αμερικανικής υποστήριξης» στην ασφάλεια της γηραιάς ηπείρου. Ο ίδιος ανέφερε χαρακτηριστικά: «Μας έχει επιβεβαιωθεί από τον Αμερικανό υπουργό Άμυνας Πητ Χέγκσεθ, καθώς και από τον ίδιο τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ προς πλήθος Ευρωπαίων ηγετών, ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται σταθερά πίσω από το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ», αναφερόμενος στην κεντρική δέσμευση του Βορειοατλαντικού Συμφώνου για συλλογική άμυνα σε περίπτωση επίθεσης εναντίον κράτους-μέλους της συμμαχίας.

Αν και η δέσμευση των ΗΠΑ στην κοινή άμυνα δεν τίθεται υπό αμφισβήτηση, η κυβέρνηση του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ έχει ζητήσει επανειλημμένα από τις ευρωπαϊκές χώρες να ενισχύσουν τις αμυντικές τους προσπάθειες ώστε να επωμιστούν μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να συνεισφέρουν περίπου τα δύο τρίτα των συνολικών αμυντικών δαπανών του ΝΑΤΟ, στοιχείο που δημιουργεί επίμονες συζητήσεις εντός του μπλοκ για πιο δίκαιη κατανομή του κόστους.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, αναγνωρίζοντας ότι δεν μπορεί πλέον να εξαρτάται αποκλειστικά από την αμερικανική προστασία, έχει ήδη δρομολογήσει την υλοποίηση της στρατηγικής «Ετοιμότητα 2030» (Readiness 2030). Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία στοχεύει στην ανάπτυξη μιας ισχυρής ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας μέσα από αγορές στρατιωτικού εξοπλισμού κυρίως από Ευρωπαίους προμηθευτές. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε πρόσφατα σχετικά: «Η αρχιτεκτονική ασφαλείας στην οποία βασιζόμασταν δεν μπορεί πλέον να θεωρείται δεδομένη. Οφείλουμε να αγοράζουμε περισσότερο ευρωπαϊκά, κάτι που σημαίνει ενίσχυση της ευρωπαϊκής βάσης αμυντικής και βιομηχανικής τεχνολογίας, προώθηση της καινοτομίας και δημιουργία μιας ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς αμυντικού εξοπλισμού».

Η στρατηγική της ΕΕ αναμένεται να κινητοποιήσει περισσότερα από 800 δισεκατομμύρια ευρώ σε αμυντικές δαπάνες στα ερχόμενα χρόνια, προβλέποντας επίσης δάνεια προς τα κράτη-μέλη συνολικού ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ για επενδύσεις στον αμυντικό τομέα.

Από τη μεριά της, η Νορβηγία αποτελεί ιδιαίτερο παράδειγμα, καθώς ήδη το 2024 έφθασε τον συμμαχικό στόχο του 2% του ΑΕΠ της που προορίζεται για την άμυνα και προγραμματίζει να διπλασιάσει τις αμυντικές της δαπάνες ως το 2036. Μάλιστα ο Νορβηγός υπουργός Άμυνας ανέφερε ότι η κυβέρνηση του Όσλο ενδέχεται να αναθεωρήσει προς τα επάνω τα ήδη φιλόδοξα σχέδιά της, λόγω των μεταβαλλόμενων αναγκών ασφαλείας: «Διανύουμε μόλις δυόμιση μήνες σε ένα δωδεκαετές μακροπρόθεσμο πρόγραμμα άμυνας και ήδη βλέπουμε ότι πρέπει να το αναθεωρήσουμε».

Η Νορβηγία έχει ιδιαίτερη στρατηγική σημασία για το ΝΑΤΟ, καθώς παρακολουθεί μια εκτεταμένη θαλάσσια περιοχή στον βόρειο Ατλαντικό στην οποία δρουν μεταξύ άλλων πυρηνικά υποβρύχια του ρωσικού Βόρειου Στόλου. Ο Σάντβικ χαρακτήρισε τη συνεργασία της χώρας του με τις ΗΠΑ στη συγκεκριμένη περιοχή ως «εξαιρετικά σημαντική» και επεσήμανε ότι υπάρχει «καλή επικοινωνία» για τα κοινά σχέδια στον τομέα της άμυνας.

Σε αυτό το πλαίσιο, η παραδοχή της ανάγκης για μεγαλύτερη ευρωπαϊκή στρατιωτική αυτονομία δεν σημαίνει απαραίτητα αποχώρηση των ΗΠΑ από τον ευρωπαϊκό αμυντικό χάρτη αλλά, αντίθετα, επισημαίνει την ανάγκη μιας πιο ισορροπημένης συμμαχίας, όπου όλα τα μέρη θα αναλαμβάνουν τις ευθύνες που τους αναλογούν.

Η τρέχουσα δυναμική υπογραμμίζει ότι η ασφάλεια της Ευρώπης βρίσκεται πλέον σε μια φάση επαναπροσδιορισμού, με τις Ηνωμένες Πολιτείες να διατηρούν σταθερά δεσμευμένες στο ΝΑΤΟ, αλλά σαφέστατα ζητώντας μεγαλύτερη ευρωπαϊκή δέσμευση και περισσότερες επενδύσεις στον τομέα της άμυνας. Οι εξελίξεις των ερχόμενων ετών θα κρίνουν αν και κατά πόσο η Ευρώπη μπορεί να σταθεί πιο αυτόνομα και αποτελεσματικά έναντι των σημερινών και μελλοντικών προκλήσεων στον τομέα της ασφάλειας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση απέρριψε το αίτημα που διατύπωσε η Ρωσία, να αρθούν οι κυρώσεις κατά της ρωσικής Αγροτικής Τράπεζας (Rosselkhozbank) και άλλων χρηματοπιστωτικών οργανισμών, ως όρο για την εφαρμογή της πρόσφατης συμφωνίας μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας για τη ναυτική κατάπαυση πυρός στη Μαύρη Θάλασσα.

Σε ανακοίνωση που εξέδωσε στις 26 Μαρτίου, η εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ανίτα Χίπερ τόνισε πως οι κυρώσεις δεν πρόκειται να χαλαρώσουν, εάν η Μόσχα δεν δώσει τέλος στην «απρόκλητη και αδικαιολόγητη επιθετικότητα» εναντίον της Ουκρανίας και δεν αποσύρει ολοκληρωτικά τις δυνάμεις της από το ουκρανικό έδαφος.

«Η λήξη της απρόκλητης και αδικαιολόγητης ρωσικής επίθεσης στην Ουκρανία και η άνευ όρων απόσυρση όλων των ρωσικών στρατιωτικών δυνάμεων από όλα τα εδάφη της χώρας, είναι πρωταρχική προϋπόθεση για οποιαδήποτε τροποποίηση ή άρση των κυρώσεων», δήλωσε η ίδια χαρακτηριστικά.

Αρκετές ώρες μετά τη γνωστοποίηση από τις ΗΠΑ ότι Ρωσία και Ουκρανία κατέληξαν στις 25 Μαρτίου σε μία περιορισμένη ναυτική κατάπαυση πυρός στη Μαύρη Θάλασσα, η Μόσχα έσπευσε να θέσει ως βασικό προαπαιτούμενο για την ισχύ της συμφωνίας την άρση των οικονομικών περιορισμών, ιδίως αυτών που αφορούν στην αποκατάσταση της πρόσβασης ρωσικών τραπεζών στο διεθνές σύστημα SWIFT.

Η θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι σαφώς αρνητική απέναντι σε αυτές τις απαιτήσεις, και η κυρία Χίπερ επισήμανε ότι η στρατηγική της ΕΕ επικεντρώνεται ακριβώς στην εντατικοποίηση της πίεσης προς τη Ρωσία μέσω των υφιστάμενων κυρώσεων, προκειμένου να αποδυναμωθούν οι δυνατότητες της Μόσχας για διεξαγωγή πολέμου. «Η προτεραιότητά μας είναι μία δίκαιη και σταθερή ειρήνη», δήλωσε.

Έντονη υπήρξε η αντίδραση του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος κατηγόρησε τη Ρωσία ότι επιχειρεί να παραπλανήσει τη διεθνή κοινότητα παρουσιάζοντας «διαστρεβλωμένα» τη συμφωνία. Υπογράμμισε δε ότι η ελάφρυνση των κυρώσεων ουδέποτε αποτέλεσε τμήμα της συμφωνίας, η οποία επιτεύχθηκε σε ειρηνευτικές συνομιλίες στο Ριάντ της Σαουδικής Αραβίας.

«Οι Ρώσοι προσπαθούν ήδη να χειραγωγήσουν και να αλλοιώσουν τις συμφωνίες. Αυτοί αρνούνται στην πραγματικότητα μια γενικευμένη και χωρίς όρους κατάπαυση πυρός, την οποία έχουν προτείνει οι Ηνωμένες Πολιτείες από τις 11 Μαρτίου», δήλωσε ο Ουκρανός πρόεδρος, καταλογίζοντας στη Μόσχα πλήρη ευθύνη για την παράταση των εχθροπραξιών.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος ηγήθηκε των πρόσφατων αμερικανικών διπλωματικών πρωτοβουλιών μεταξύ των δύο πλευρών, δήλωσε πρόσφατα στο δίκτυο Newsmax ότι «ίσως η Ρωσία επιχειρεί να κερδίσει χρόνο», αλλά πρόσθεσε ότι τόσο η Μόσχα όσο και το Κίεβο φαίνεται να επιθυμούν την άμεση παύση των συγκρούσεων, ιδιαίτερα υπό το βάρος των σημαντικών ανθρώπινων απωλειών, που εκτιμώνται στις 2500 ανά εβδομάδα.

Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αντιμέτωπη με τις αυξημένες γεωπολιτικές και ενεργειακές πιέσεις που προκάλεσε ο συνεχιζόμενος πόλεμος, ανακοίνωσε στις 25 Μαρτίου τη νέα «Στρατηγική Ετοιμότητας της ΕΕ». Πρόκειται για ένα σχέδιο που αποσκοπεί στην καλύτερη θωράκιση των ευρωπαϊκών χωρών έναντι πιθανών φυσικών καταστροφών και γεωπολιτικών κρίσεων, με ειδική πρόβλεψη την ενίσχυση των αποθεμάτων τροφίμων και υλικού πρώτης ανάγκης για κατάσταση εκτάκτου ανάγκης.

Η τρέχουσα συμφωνία, αν και αρχικά φάνηκε ως θετική εξέλιξη, εμφανίζεται πλέον αρκετά εύθραυστη, καθώς ΕΕ και Ουκρανία απορρίπτουν τις ρωσικές απαιτήσεις και, από την άλλη, η Ρωσία αρνείται να ενεργοποιήσει το εν λόγω ναυτικό μορατόριουμ χωρίς άρση περιορισμών.

Η δυσκολία εφαρμογής της συμφωνίας προκαλεί ανησυχίες για νέες εντάσεις στη Μαύρη Θάλασσα και ενδεχόμενες επιπλοκές στο παγκόσμιο εμπόριο, ιδιαίτερα όσον αφορά την επισιτιστική αλυσίδα. Οι επόμενες ημέρες θεωρούνται κρίσιμες για διπλωματικές προσπάθειες εξεύρεσης λύσης, χωρίς όμως, προς το παρόν, να διαφαίνεται άμεσα μια σαφής προοπτική συμφωνίας.

Τοπικό δημοτικό συμβούλιο στη Βρετανία εξέδωσε ψήφισμα που εκφράζει επίσημα την αντίθεσή του στο σχέδιο της Κίνας για την ανέγερση «υπερ-πρεσβείας» στην τοποθεσία του πρώην Royal Mint Court στο κέντρο του Λονδίνου. Το ψήφισμα προτάθηκε στο δημοτικό συμβούλιο του Γουόκιγχαμ, προαστίου δυτικά του Λονδίνου, το βράδυ της 20ής Μαρτίου, από τον Άντι Νγκ Σίου-Χονγκ, πρώην δημοτικό σύμβουλο του Χονγκ Κονγκ και νυν μέλος του βρετανικού Φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος στην περιοχή.

Ο Άντι Νγκ, που μετοίκησε στη Βρετανία μετά την παραίτησή του από το δημοτικό συμβούλιο του Χονγκ Κονγκ το 2021 λόγω του πολιτικού κλίματος και της καταστολής από τον κινεζικό κομμουνιστικό καθεστώς, υπογράμμισε στην ομιλία του την ανησυχία των κατοίκων του Γουόκιγχαμ και της ευρύτερης κοινότητας των Βρετανών πολιτών από το Χονγκ Κονγκ σχετικά με την πιθανή ενίσχυση της επιρροής του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας (ΚΚΚ) στη Βρετανία.

«Η κινεζική ‘υπερ-πρεσβεία’ δεν είναι απλώς ένα κτήριο», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Νγκ. «Δημιουργεί ανησυχίες για τη δημιουργία κέντρων κατασκοπείας, παράνομων αστυνομικών σταθμών εκτός χώρας, καθώς και για τη δυνατότητα άσκησης διεθνούς καταστολής, με δυνητικά επικίνδυνες συνέπειες για τη Βρετανία.»

Στο ψήφισμα αναφέρθηκε επίσης η μεγάλη διαδήλωση της 8ης Φεβρουαρίου στον χώρο της πρώην βασιλικής υπηρεσίας Νομισματοκοπείου στο Λονδίνο. Κατά τη διάρκεια εκείνης της κινητοποίησης, χιλιάδες διαδηλωτές κατέλαβαν τους γύρω δρόμους, προκαλώντας κυκλοφοριακά προβλήματα ακόμη και στο εμβληματικό Tower Bridge, με αποτέλεσμα αρκετούς τραυματισμούς και συλλήψεις. Σύμφωνα με το ψήφισμα, η ανεπαρκής υποδομή της περιοχής δεν μπορεί να φιλοξενήσει με ασφάλεια μία τεραστίων διαστάσεων διπλωματική εγκατάσταση.

Η πρόταση του Νγκ έλαβε θερμή υποστήριξη από τα άλλα μέλη του δημοτικού συμβουλίου. Οι δημοτικοί σύμβουλοι Πρου Μπρέυ και Στήβεν Κόνγουεϋ ανέφεραν ότι αρκετοί Βρετανοί πολίτες μοιράζονται τις ανησυχίες σχετικά με το αποτύπωμα ασφάλειας που θα άφηνε η νέα «υπερ-πρεσβεία» του ΚΚΚ.

Το δημοτικό συμβούλιο ψήφισε υπέρ της πρότασης με ανάταση χεριών, με μέλη του Φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος και των Συντηρητικών να στηρίζουν το ψήφισμα, ενώ οι εκπρόσωποι του κόμματος των Εργατικών απείχαν της ψηφοφορίας.

Πρακτικά, το δημοτικό συμβούλιο του Γουόκιγχαμ θα απευθύνει ανοιχτή επιστολή προς την αντιπρωθυπουργό της Μεγάλης Βρετανίας, Άντζελα Ρέινερ, η οποία καλείται να λάβει υπ’ όψιν τις ανησυχίες αυτές και να απορρίψει τα σχέδια για την ανέγερση της κινεζικής «υπερ-πρεσβείας».

Το συγκεκριμένο θέμα έχει αποκτήσει μεγάλη σημασία λόγω της συρροής πολιτών από το Χονγκ Κονγκ στο Ηνωμένο Βασίλειο μετά την εισαγωγή του Σχεδίου Εθνικής Ασφάλειας από το Πεκίνο στην περιοχή, το 2020. Τα στατιστικά στοιχεία του βρετανικού υπουργείου Εσωτερικών δείχνουν πάνω από 176.000 εγκρίσεις αδειών παραμονής για πολίτες του Χονγκ Κονγκ μεταξύ 2021 και 2024.

Η ιστορικής σημασίας αυτή απόφαση του δημοτικού συμβουλίου του Γουόκιγχαμ θα μπορούσε να οδηγήσει σε αντίστοιχα ψηφίσματα και άλλων τοπικών συμβουλίων, ασκώντας πίεση στο Λονδίνο για να επανεξετάσει τη στάση του απέναντι στη διπλωματική παρουσία του Πεκίνου στο Ηνωμένο Βασίλειο.