Τη δυνατότητα να ενημερωθούν για τη συμβολή των φάρων στην ασφάλεια της ναυσιπλοΐας, στην αξιοποίηση του φαρικού δικτύου ως πολιτιστική κληρονομιά, καθώς και τη συνεισφορά των φαροφυλάκων στη λειτουργία του εν λόγω δικτύου, θα έχουν οι πολίτες στο πλαίσιο της επίσκεψής τους σε 29 φάρους της χώρας, την Κυριακή 20 Αυγούστου, με την ευκαιρία του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Φάρων.
Συγκεκριμένα, την Κυριακή 20 Αυγούστου το κοινό θα μπορεί να επισκεφθεί, από τις 10:00 έως τις 14:00 και από τις 17:00 έως τις 20:00, τους φάρους σε:
Αγ. Νικόλαο Κέας
Ακρωτήρι Θήρας
Αρκίτσα Φθιώτιδας
Μουδάρι Κυθήρων
Βρυσάκι Λαυρίου
Γερόγομπο Κεφαλονιάς
Γουρούνι Σκοπέλου
Δρέπανο Χανίων
Κασσάνδρα Χαλκιδικής
Καστρί Οθωνών
Σχινάρι Ζακύνθου
Κρανάη Γυθείου
Μεγάλο Έμβολο Θεσσαλονίκης
Μελαγκάβι Λουτρακίου
Πλάκα Λήμνου
Κόρακα Πάρου
Κοκκινόπουλο Ψαρών
Αλεξανδρούπολη
Ταίναρο Λακωνίας
Κόπραινα Άρτας
Κακή Κεφαλή Χαλκίδας
Μονεμβασιά Λακωνίας
Λάκκα Παξών
Βασιλίνα Εύβοιας
Πάππα Ικαρίας
Σπαθί Σερίφου
Δουκάτο Λευκάδας
Κατάκολο Ηλείας
Κόγχη Σαλαμίνας
Στην επίσημη ιστοσελίδα της Υπηρεσίας Φάρων, μπορείτε μεταξύ άλλων να διαβάσετε για την ιστορία των φάρων, να πληροφορηθείτε για το φαρικό δίκτυο, να μάθετε για τις γυναίκες φαροφύλακες, αλλά και να δείτε πολλές όμορφες φωτογραφίες των φάρων της χώρας.
Ο φάρος της Μονεμβασιάς, στη Λακωνία, κατασκευάστηκε το 1896, ενώ τον Δεκέμβριο του 2015 ολοκληρώθηκαν οι εργασίες αποκατάστασής του, ώστε να επανέλθει σε λειτουργία. (Υπηρεσία Φάρων)
Κατά τη διάρκεια των χιλιάδων ετών της ανθρώπινης ύπαρξης, υπήρξαν πολλές περιπτώσεις ανθρώπων που υψώνονταν πάνω από το έδαφος ή που πετούσαν στον ουρανό υπό το άπλετο φως της ημέρας, τόσο στην Κίνα όσο και στη Δύση.
Αυτοί οι άνθρωποι ήταν Κινέζοι ταοϊστές, Ινδοί γιόγκι και άγιοι της Δύσης. Η αυθεντικότητα των διηγήσεων για τα κατορθώματά τους είναι τεκμηριωμένη. Μερικά παραδείγματα θαυματουργών φαινομένων είναι τα παρακάτω.
Ιστορικά αρχεία της αρχαίας Κίνας
Το βιβλίο “Σου Σιαν Τζουάν” (“Συνέχεια του Θρύλου της Αθανασίας”) αφηγείται πώς 36 ιστορικά πρόσωπα έγιναν αθάνατοι και πέταξαν στον ουρανό σε πλήρη θέα. Μεταξύ τους συγκαταλέγονται και γνωστές προσωπικότητες όπως ο ποιητής Τζανγκ Τζιγέ, ο γιατρός Σουν Σιμιάο και η ταοΐστρια Σίε Ζιρχάν.
Σίε Ζιρχάν
Η Σίε Ζιρχάν γεννήθηκε στο Γκουιτζόου (σημερινή επαρχία Σετσουάν) κατά τη διάρκεια της Δυναστείας Τανγκ και έζησε μια ήρεμη και απλή ζωή από την παιδική της ηλικία. Ήταν ευγενική, διάβαζε πολύ και απήγγειλε το Τάο Τε Τσινγκ απ’ έξω. Σε ηλικία επτά ετών, έφυγε σε ταξίδι με δύο ταοΐστριες και επέστρεψε στο σπίτι της όταν ήταν δέκα ετών. Αργότερα, η Ζιρχάν πήγε να ζήσει στον ταοϊστικό ναό του Λάο Τσε. Όταν έκλεισε τα 14, είπε ότι το φαγητό έμοιαζε με σκουλήκια και σταμάτησε να τρώει.
Το 790, όταν ο κυβερνήτης Χαν Γι βρέθηκε στην περιοχή, άκουσε για τη Ζιρχάν. Την κάλεσε να τον επισκεφθεί για να ελέγξει κατά πόσο αλήθευε η φήμη ότι δεν χρειαζόταν φαγητό.
Την κράτησε κλεισμένη για αρκετούς μήνες. Όταν άνοιξε την πόρτα, είδε ότι η Ζιρχάν ήταν σε εξαιρετική κατάσταση. Έδειχνε και ακουγόταν όπως και πριν. Ο Χαν πείστηκε για τις υπερφυσικές ικανότητες της Ζιρχάν και διέταξε την κόρη του Χαν Ζιμίνγκ να μάθει από αυτήν.
Ο πατέρας της Σίε Ζιρχάν, ο Σίε Χουανσίνγκ, ακολουθούσε τον Κομφουκιανισμό χωρίς να αναγνωρίζει άλλα πιστεύω, συμπεριλαμβανομένου του Ταοϊσμού. Ταξίδευε για πολλά χρόνια. Επιστρέφοντας σπίτι, έμαθε ότι η κόρη του καλλιεργούσε το Τάο και δεν έτρωγε. Ο πατέρας το θεώρησε αυτό τερατώδες και την κλείδωσε σε ένα δωμάτιο για περισσότερες από 40 ημέρες. Το κορίτσι βγήκε ακόμα πιο φρέσκο.
Ο πατέρας της δεν μπορούσε να καταλάβει πώς ήταν δυνατό αυτό.
Το 793, ο Λι Τζιαν, ο οποίος πίστευε επίσης στο Τάο, έγινε κυβερνήτης του Γκουιτζόου. Στις 3 Μαρτίου 794, η Ζιρχάν πήγε στο Τζιντσουάν, όπου είχαν συγκεντρωθεί πολλοί ταοϊστές. Ήταν μια όμορφη μέρα και όλα φαίνονταν υπέροχα. Σύμφωνα με τη Σίε Ζιρχάν, την ημέρα αυτή θα συγκεντρώνονταν και οι θεότητες.
Η κοπέλα ήταν πολύ προσεκτική και δεν μιλούσε στον οποιονδήποτε για την ταοϊστική καλλιέργεια. Ωστόσο, ο Λι ακολουθούσε ειλικρινά το Τάο, έτσι η Ζιρχάν τού αποκάλυπτε πότε πότε ορισμένα πράγματα:
«Είναι πολύ πιο σημαντικό να διαβάζεις τις γραφές με την καρδιά σου παρά να τις απομνημονεύεις απλώς. Αυτός που εγκαταλείπει την καλλιέργεια χάνει περισσότερα από εκείνον που δεν ξεκίνησε ποτέ. Πρέπει να είσαι επιμελής.»
Η Σίε Ζιρχάν δεν είχε φάει για 13 χρόνια. Στις 9 Νοεμβρίου 794 είπε στον Λι ότι θα έφευγε σύντομα. Στις 20 Νοεμβρίου, περίπου στις 8 π.μ., ανυψώθηκε στους ουρανούς μπροστά σε χιλιάδες κόσμο. Αμέσως μετά, όλα γύρω σκεπάστηκαν με πολύχρωμα σύννεφα, θεϊκή μουσική ακούστηκε από τον ουρανό και αναδύθηκε ένα ευχάριστο άρωμα που κράτησε για πολύ.
Ο Λι Τζιαν και ο περιφερειακός στρατιωτικός κυβερνήτης Γουέι Γκάο ανέφεραν αυτό το γεγονός στον αυτοκράτορα Ντεζόνγκ. Ο αυτοκράτορας εξέδωσε μια επαινετική αναφορά για τη Σίε Ζιρχάν. Ο Λι έστησε επίσης ένα μνημείο στο Τζιντσουάν, για να τιμήσει το θαύμα της ανάληψής της.
Η πέτρινη στήλη που είναι αφιερωμένη στην ανάληψη της Σίε Ζιρχάν στον ουρανό. (Φωτογραφία: Μinghui.org)
Ο Λι περιέγραψε αυτή την ιστορία λεπτομερώς στο βιβλίο «Η ζωή του Ντονγκτζί Τζενρέν» («The Life of Dongji Zhenren»), το οποίο αναφέρεται στο κλασικό βιβλίο ιστορίας «Το Νέο Βιβλίο των Τανγκ» («The New Book of Tang»).
Ο Κίτρινος Αυτοκράτορας
Σύμφωνα με το Σι Τζι (Ιστορικά Αρχεία) του Σίμα Τσιαν, ο «Κίτρινος Αυτοκράτορας πήρε χαλκό από το όρος Σόου και τον χρησιμοποίησε για να χυτεύσει καζάνια στο όρος Τζινγκ. Όταν φτιάχτηκαν τα καζάνια, ο δράκος πέταξε μέσα και ‘κατέβασε τα γένια του’ για να χαιρετήσει τον Κίτρινο Αυτοκράτορα.
»Αφότου μίλησαν για λίγο, ο Κίτρινος Αυτοκράτορας και περισσότερα από 70 ακόμα άτομα, συμπεριλαμβανομένων των αξιωματούχων και του χαρεμιού του, ανέβηκαν στον δράκο και αυτός ανέβηκε στα ύψη. Οι κατώτεροι αξιωματούχοι που δεν μπόρεσαν να ανέβουν στον δράκο, άρπαξαν τα γένια τους και ξερίζωσαν τα μαλλιά τους βλέποντάς το αυτό.
»Καθώς έβλεπαν τον Κίτρινο Αυτοκράτορα να φεύγει, οι άνθρωποι έκλαιγαν κρατώντας το τόξο που άφησε ο αυτοκράτορας και τρίχες από τα γένια του δράκου.
»Στη σύγχρονη επαρχία Χενάν, αυτό το μέρος ονομάστηκε αργότερα Λίμνη Ντινγκ και το κρεμμύδι ονομάστηκε Γου Χάο.»
Το Σι Τζι είναι ένα από τα πιο αξιόπιστα ιστορικά ντοκουμέντα της αρχαιότητας. Ο συγγραφέας του συγκέντρωσε πολλά στοιχεία και τα συνέκρινε με αρχαία αρχεία. Απέκλεισε περιπτώσεις που δεν μπορούσε να επιβεβαιώσει.
Για παράδειγμα, λόγω πολλών ασυνεπειών, ο Σίμα δεν συμπεριέλαβε το Λι Που Ντε (ένα αρχαίο χρονικό με καταγραφές διαφόρων ετών) στο βιβλίο του. Έγραψε, όμως, για την πτήση του Κίτρινου Αυτοκράτορα που περιγράφεται παραπάνω, κάτι που υποστηρίζει την αυθεντικότητα αυτής της υπόθεσης.
Τζανγκ Τζιγέ
Τα περισσότερα από τα επίσημα ιστορικά αρχεία της Κίνας επικεντρώθηκαν σε ζητήματα ευπρέπειας και ηθικής και σπάνια ανέφεραν την καλλιέργεια ή την ικανότητα αιώρησης. Αλλά στο βιβλίο με παραμύθια της δυναστείας των Σονγκ, το Ταϊπίνγκ Γκουανγκτζί, υπάρχουν στοιχεία ότι ο Τζανγκ Τζιγέ, ο Γιαν Τζεντσίνγκ και άλλοι πράγματι αιωρήθηκαν.
Ο Τζανγκ ήταν ποιητής. Έζησε στο όρος Χουιτζί (στη σύγχρονη επαρχία Τζετζιάνγκ) κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Τανγκ. Ο Τζανγκ πέρασε τις αυτοκρατορικές εξετάσεις και ήταν πολύ ταλαντούχος, με καλλιγραφικές και ζωγραφικές δεξιότητες. Καλλιεργήθηκε στον Ταοϊσμό και «δεν ένιωθε κρύο ακόμα και όταν κοιμόταν στο χιόνι. Επίσης δεν βρεχόταν από το νερό». Ο Τζανγκ ταξίδεψε πολύ σε βουνά και ποτάμια και δεν αναζήτησε τη φήμη.
Ο Τζανγκ ήταν καλός φίλος του διάσημου λογίου Γιαν Τζεντσίνγκ. Όταν ο Γιαν υπηρετούσε ως κυβερνήτης της Χουτζόου (σημερινή επαρχία Τζετζιάνγκ), κάλεσε τους λογίους να καθίσουν γύρω από ένα τραπέζι και να γράψουν ποίηση. Το πρώτο ποίημα ήταν του Τζανγκ:
Ιχθυοπαγίδα
Μπροστά από το όρος Σισάι, οι ερωδιοί κάνουν κύκλους πάνω από το ποτάμι όπου ανθίζουν ροδακινιές και κολυμπούν ψάρια.
Φορώντας ένα μπλε καπέλο από μπαμπού και έναν πράσινο ψάθινο μανδύα, στέκεται καμπουριασμένος στον αέρα και τη βροχή, χωρίς να θέλει να φύγει.
Ο Γιαν και οι άλλοι λόγιοι, συμπεριλαμβανομένων των Λου Χονγκτζιάν, Σου Σιχένγκ και Λι Τσενγκτζού, έγραψαν 25 ποιήματα κατά τη διάρκεια αυτής της συνάντησης. Μοιράστηκαν τη χαρά τους και πέρασαν καλά. Ο Τζανγκ ζήτησε μελάνι και λευκό μετάξι για να σχεδιάσει εικόνες για το ποίημα “Τζινγκ Τιεν”. Σε σύντομο χρονικό διάστημα έφτιαξε με μαεστρία πέντε σχέδια στα οποία απεικόνιζε λουλούδια, πουλιά, ψάρια, έντομα, βουνά και ποτάμια, που είχαν μεγάλη απήχηση στον Γιαν και τους υπόλοιπους ποιητές.
Αργότερα, ο Γιαν πήγε στην Ανατολή, στο Πινγκγουάνγκ Γι. Έχοντας πιει πολύ κρασί, ο Τζανγκ άρχισε να διασκεδάζει με το νερό. Τοποθέτησε ένα μικρό λεπτό χαλάκι από μπαμπού πάνω στο νερό και κάθισε πάνω του, πίνοντας κρασί και ψέλνοντας ποίηση. Ενάντια σε κάθε φυσικό νόμο, το χαλάκι από μπαμπού δεν βούλιαξε. Σαν βάρκα, γλιστρούσε μπρος και πίσω μες στο νερό, άλλοτε αργά άλλοτε γρήγορα. Τότε εμφανίστηκαν γερανοί και αιωρήθηκαν από πάνω του, κάτι που κατέπληξε τον Γιαν και τους υπόλοιπους συντρόφους του. Μετά από αυτό, ο Τζανγκ ευχαρίστησε τον Γιαν, κούνησε το χέρι του και, αιωρούμενος, εξαφανίστηκε σε απόσταση.
Γιαν Τζεντσίνγκ
Έχοντας επιτύχει την τελειότητα, οι Ταοϊστές εγκαταλείπουν τη Γη μέσω της ανάληψης ή του σιτζιέ (απελευθέρωση από τη θνητή σάρκα).
Ο Γιαν ήταν ευρέως γνωστός ως άξιος άνθρωπος και επιδέξιος καλλιγράφος. Το στυλ του έχει περιγραφεί ως «άρτιο αλλά όχι σκληρό, σοβαρό αλλά όχι σύνθετο, ευγενές και βαθύ, αρχοντικό και κομψό», «που φέρει ένα αρχαίο νόημα και ενσαρκώνει την τέχνη στην απλότητα». Στα νιάτα του ζωγράφισε τη «Στήλη της παγόδας του Ντουομπάο» και στα ώριμα χρόνια του το «Μνημείο προς τιμήν του πορτραίτου του Ντονγκφάνγκ Σούο». Η Ιστορία του Αθάνατου Βωμού Μάγκου και η Στήλη Γιαν Τσίνλι είναι από τα καλύτερα δείγματα καλλιγραφίας στην κινεζική ιστορία.
Η καλλιγραφία του Γιαν μαρτυρούσε επίσης τον ευγενή χαρακτήρα και την ανατροφή του. Στη συλλογή Ταϊπίνγκ Γκουανγκτζί (Taiping Guangji ή Εκτεταμένα αρχεία της εποχής Taiping) αναφέρεται ότι ο Γιαν πήγε με τόλμη για να διαπραγματευτεί στο στρατόπεδο των επαναστατικών στρατευμάτων. Όταν συνελήφθη, θέλησαν να τον αναγκάσουν να πολεμήσει στο πλευρό των επαναστατών, ωστόσο εκείνος δεν συμμορφώθηκε και εκτελέστηκε. Ο Γιαν αποδέχτηκε τον θάνατο με αξιοπρέπεια. Πριν τον κρεμάσουν είπε:
«Είμαι Ταοϊστής και θέλω να διατηρήσω το σώμα μου.»
Προς τιμήν τους, οι επαναστάτες σεβάστηκαν την επιθυμία του και τον έθαψαν.
Αργότερα, συγγενείς πήραν το σώμα του Γιαν και το έβαλαν σε ένα φέρετρο. Είδαν ότι ο νεκρός έμοιαζε σαν να ήταν ζωντανός. Στο δρόμο, το φέρετρο έμοιαζε να γίνεται πιο ελαφρύ. Όταν έφτασαν στον τόπο ταφής και άνοιξαν το φέρετρο, ανακάλυψαν ότι ήταν άδειο. Το Ταϊπίνγκ Γκουανγκτζί λέει ότι, περισσότερα από δέκα χρόνια μετά τον θάνατο του αφέντη του, ένας από τους υπηρέτες της οικογένειάς του πήγε σε άλλη πόλη και συνάντησε τον Γιαν εκεί.
Αυτή είναι η ιστορία του Σιτζιέ (απελευθέρωση από τη θνητή σάρκα). Ο ταοϊστής, με την επίτευξη της απόλυτης τελειότητας, μεταμορφώνει κάποιο πράγμα (για παράδειγμα, ένα μπαστούνι ή παπούτσια από μπαμπού) στο σώμα του, ενώ ο πραγματικός εαυτός του ζει στον κόσμο. Έχοντας ολοκληρώσει τις υποθέσεις του, αφήνει τη Γη και μεταβαίνει στον θεϊκό κόσμο.
Στο βιβλίο «The Amazing Abilities of Man» (Καταπληκτικές ανθρώπινες ικανότητες), ο Βίνσεντ Ντασίνσκι (Vincent Dacinski) λέει ότι στην Καθολική λογοτεχνία υπάρχουν περισσότερες από 200 ιστορίες για αγίους που μπορούσαν να αιωρούνται. Πιθανώς η πρώτη τεκμηριωμένη εκδήλωση αυτής της υπερφυσικής ικανότητας ήταν η αιώρηση της Αγίας Τερέζας της Άβιλα.
Στην αυτοβιογραφία της, που γράφτηκε το 1565, ανέφερε πώς πέταξε κάποτε στον αέρα μπροστά σε 230 ιερείς και μοναχές. Η αγία δεν ήθελε να δείξει την ικανότητά της στους ανθρώπους και προσευχήθηκε να της στερήσει ο Θεός αυτή την ικανότητα. Μετά από αυτό, δεν ανυψώθηκε ποτέ ξανά.
Ο ιπτάμενος μοναχός
Ο Άγιος Ιωσήφ του Κουπερτίνο τελειοποιούσε τον εαυτό του για περισσότερα από 20 χρόνια – τότε μπόρεσε να υψωθεί πάνω από το έδαφος. Έγινε διάσημος επειδή το έκανε αυτό μπροστά σε εκατοντάδες μάρτυρες, περιλαμβανομένου του Πάπα Ουρβανού Η΄ και δύο καρδιναλίων. Κατά τη διάρκεια μιας λειτουργίας υψώθηκε πάνω από το βωμό. Φημολογείται ότι πέταξε μέχρι την κορυφή του κωδωνοστασίου της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη.
Κάποτε παρέμεινε στον αέρα για περίπου δύο ώρες – αυτός είναι ο μεγαλύτερος χρόνος που αιωρήθηκε.
Ο Άγιος Ιωσήφ πέταξε πάνω από 100 φορές, γι’ αυτό τον αποκαλούσαν «ιπτάμενος μοναχό». Πέθανε από πυρετό στις 18 Σεπτεμβρίου 1663. Το 1753 αγιοποιήθηκε από τον Πάπα Βενέδικτο ΙΔ’ και το 1767 αγιοποιήθηκε από τον Πάπα Κλήμη ΙΓ’. Η Εκκλησία πίστευε ότι η ικανότητα να αιωρείται του δόθηκε από τον Θεό και αυτό γράφτηκε στη βιογραφία του.
Απεικόνιση του Αγίου Ιωσήφ του Κουπερτίνο, που αποκαλείται και «ιπτάμενος μοναχός».
Σύμφωνα με εκκλησιαστικά γραπτά, υπήρξαν και άλλοι άνθρωποι που είχαν επίσης την ικανότητα να αιωρούνται, όπως ο Άγιος Εδμόνδος του Άμπιγκτον, Αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρυ (περ. 1174–1240), η αδελφή Μαρία του Κάρμελ (περίπου 1700) και ο Αλφόνσο Λιγκουόρι (1696–1787).
Τον 19ο αιώνα, ένας από τους εξαιρετικούς ανθρώπους που μπορούσαν να αιωρούνται ήταν ο Ντάνιελ Ντάγκλας Χιουμ (Daniel Dunglass Hume). Επέδειξε αυτή την ικανότητα σε χιλιάδες ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένου των Ουίλλιαμ Θάκεραιυ, Μαρκ Τουαίην, Ναπολέοντα Γ΄ και άλλων διάσημων πολιτικών, γιατρών και επιστημόνων. Εκδότης αμερικανικής εφημερίδας που παρέστη μάρτυρας σε μία απογείωση του Χιουμ έγραψε σχετικά:
«Ο Χιουμ άρχισε ξαφνικά να σηκώνεται από το έδαφος, κάτι που κατέπληξε όλους γύρω του. Έπιασα το χέρι του και είδα τα πόδια του. Σηκώθηκε 30 εκατοστά από το έδαφος. Ανάμικτα συναισθήματα – εναλλασσόμενος φόβος και απόλαυση – έκαναν τον Χιουμ να τρέμει κι εκείνη τη στιγμή φαινόταν άφωνος. Μετά από λίγο κατέβηκε και μετά σηκώθηκε ξανά. Την τρίτη φορά έφτασε μέχρι το ταβάνι και το άγγιξε με τα χέρια και τα πόδια του».
Σε κύκλους αυτοβελτίωσης, είναι γενικά αποδεκτό ότι ένα άτομο που έχει φτάσει σε ένα συγκεκριμένο πνευματικό επίπεδο μπορεί να έχει υπερφυσικές ικανότητες.
Σε όλους τους πολιτισμούς, αυτά τα φαινόμενα έχουν εμπνεύσει τους ανθρώπους και τους βοήθησαν να συνδεθούν με το θείο. Ακόμη και πριν από 100 χρόνια, οι άνθρωποι εξακολουθούσαν να θεωρούν ότι η αιώρηση είναι μια ικανότητα που δόθηκε στην ανθρωπότητα από τον Θεό.
Ο μοναχός του Νεπάλ
Το 2011, το Discovery Channel μετέδωσε ένα ντοκιμαντέρ για τον νεαρό Αμερικανό μάγο Νταν Γουάιτ, στο οποίο έδειξε διάφορα από τα κόλπα του. Ο Γουάιτ είχε πάει κάποτε στο Νεπάλ για να βρει τους θρυλικούς ιπτάμενους μοναχούς.
Η αναζήτηση του στέφθηκε με επιτυχία. Βρήκε έναν μοναχό που μπορούσε να πετάξει. Ωστόσο, του είπε ότι δεν θα απογειωνόταν μόνο και μόνο για να του κάνει μία επίδειξη, να καταγραφεί στην κάμερα και να πείσει για του λόγου το αληθές. Ο Γουάιτ, για να κερδίσει την εμπιστοσύνη του μοναχού, τού έδειξε ένα δικό του τέχνασμα: έκανε το φεγγάρι να εξαφανιστεί με τα χέρια του.
Μετά από κάποια σκέψη, ο μοναχός συμφώνησε να αιωρηθεί μπροστά στον Γουάιτ και το κινηματογραφικό συνεργείο. Το ντοκιμαντέρ δείχνει τον μοναχό να σηκώνεται περισσότερο από ένα μέτρο στον αέρα. Η σκηνή γυρίστηκε από διάφορες οπτικές γωνίες: μπροστά, πλάι και κοντά.
Ο μοναχός συμβούλεψε τον Γουάιτ να έχει ανοιχτό μυαλό και να συνεχίσει να μελετά.
Η πτήση πάνω από το Γκραν Κάνυον
Με την ανάπτυξη της σύγχρονης επιστήμης, οι άνθρωποι εξαρτώνται όλο και περισσότερο από την τεχνολογία.
Ως αποτέλεσμα, η πίστη τους στο θείο εξασθενεί. Ωστόσο, όπως λέει η παροιμία, «όταν ο Θεός κλείνει μια πόρτα, ανοίγει ένα παράθυρο». Έτσι, εξακολουθούν να συμβαίνουν θαυμαστά γεγονότα.
Ένα παράδειγμα είναι ο Αμερικανός μάγος Ντέιβιντ Κόπερφηλντ. Πολλά από τα επιτεύγματά του ξεπέρασαν τη φαντασία των ανθρώπων. Το 1984, πέταξε μέσα από το Γκραν Κάνυον, το οποίο έχει μήκος 446 χλμ και πλάτος 6 έως 29 χλμ. Το Γκραν Κάνυον έχει ακανόνιστο σχήμα με πολλές στροφές.
Αφού κάθισε σε διαλογισμό, ο Κόπερφιλντ σηκώθηκε στον αέρα και πέταξε αργά προς το Γκραν Κάνυον. Όλη η διαδικασία γυρίστηκε από ελικόπτερο. Αν και κάποιοι αμφέβαλλαν για την πραγματικότητα αυτού που συνέβαινε και προσπάθησαν να το εξηγήσουν, κανένας άλλος μάγος δεν είχε κάνει κάτι παρόμοιο.
Κατά τη διάρκεια ενός κλασικού μαγικού σόου το 1992, ο Κόπερφηλντ εθεάθη να πετάει ελεύθερα σαν πουλί. Στη συνέχεια πέρασε μέσα από δύο μεταλλικούς κρίκους για να δείξει ότι δεν ήταν δεμένος με σχοινιά. Μετά από αυτό, ο μάγος μπήκε στο διαφανές κουτί, έκλεισε το καπάκι και άρχισε να κινείται μέσα για να δείξει ότι δεν χρησιμοποιούσε σχοινιά.
Μερικές φορές, κατά τη διάρκεια μίας παράστασης, διάλεγε έναν από τους θεατές και πετούσε μαζί του, όπως ο Σούπερμαν στην ταινία, ή άλλες φορές ένας εκπαιδευμένος αετός πετούσε κοντά του. Εξαιτίας αυτών και άλλων γεγονότων, ο Κόπερφιλντ ονομάστηκε «Μάγος του Αιώνα».
Το Detroit Free Press ανέφερε επίσης την ειδική παράσταση του Κόπερφηλντ τον Οκτώβριο του 2001. Τον Φεβρουάριο του 2001, ο Κόπερφηλντ είχε προβλέψει τους επτά αριθμούς που θα ήταν στον νικητήριο αριθμό της κλήρωσης του Οκτωβρίου. Οι αριθμοί κατατέθηκαν σε συμβολαιογράφο, κλειδώθηκαν σε ασφαλές μέρος και φυλάσσονταν ημέρα και νύχτα. Στις 13 Οκτωβρίου ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα της κλήρωσης.
Μετά από αυτό, το κουτί, σφραγισμένο για σχεδόν οκτώ μήνες, άνοιξε κατά τη διάρκεια μίας ζωντανής τηλεοπτικής εκπομπής ενός γερμανικού καναλιού. Και οι επτά αριθμοί ταίριαζαν με τα αποτελέσματα της λοταρίας, προκαλώντας ένα κύμα συγχαρητηρίων στον Κόπερφηλντ μετά τη δημοσίευση της ιστορίας.
Ωστόσο, ο Κόπερφηλντ δήλωσε ότι δεν είχε αγόρασε λαχεία και ότι δεν είπε σε κανέναν τους αριθμούς που κέρδισαν. Περιττό να πούμε ότι ένα άτομο με υπερφυσικές δυνάμεις πρέπει να έχει υψηλό ηθικό φρόνημα.
Από την οπτική γωνία ενός καλλιεργητή, ο Κόπερφηλντ επέδειξε υπερφυσικές ικανότητες στο όνομα της μαγείας.
Οι υπερφυσικές ικανότητες στο σύγχρονο τσιγκόνγκ
Στη δεκαετία του 1980, το τσιγκόνγκ γνώρισε ένα κύμα δημοτικότητας στην Κίνα. Μερικοί δάσκαλοι του τσιγκόνγκ επέδειξαν τηλεκίνηση και άλλες υπερφυσικές ικανότητες, και όταν κανείς δεν τους κοιτούσε, σηκώνονταν αμέσως από το έδαφος, φτάνοντας μέχρι και την κορυφή ενός δέντρου.
Αν και η δημοτικότητα του τσιγκόνγκ μειώθηκε τη δεκαετία του 1990, η πρακτική πνευματικής καλλιέργειας Φάλουν Ντάφα (ή Φάλουν Γκονγκ), που άρχισε να διδάσκεται το 1992, έγινε γρήγορα δημοφιλής. Η τήρηση των αρχών της Αλήθειας, της Συμπόνιας και της Ανεκτικότητας και η εκτέλεση ενός συνόλου ασκήσεων διαλογισμού έφερε μεγάλα οφέλη στη σκέψη, τη συμπεριφορά και τη φυσική κατάσταση των ανθρώπων και μέσα σε λίγα χρόνια, η πρακτική του Φάλουν Ντάφα έγινε δημοφιλής σε όλη την Κίνα. Μέχρι το 1998, τα μέσα ενημέρωσης ανέφεραν 100 εκατομμύρια ασκούμενους μόνο στην Κίνα.
Ο ιστότοπος Minghui.org, ο οποίος περιέχει μαρτυρίες των ίδιων των ασκουμένων του Φάλουν Ντάφα, έχει δημοσιεύσει μεγάλο αριθμό θαυμάτων, συμπεριλαμβανομένων πολλών περιπτώσεων αιώρησης. Μια γρήγορη αναζήτηση στην κινεζική έκδοση του Minghui επιστρέφει 241 αποτελέσματα.
Σε μία περίπτωση, που αναφέρεται σε ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στις 8 Ιουνίου 2023, ο γράφων λέει:
«Έτσι άρχισα να κάνω τις ασκήσεις. Ενώ διαλογιζόμουν, ο Δάσκαλος Λι [ο ιδρυτής του Φάλουν Ντάφα] καθάρισε το σώμα μου και έκανε γκουάν ντινγκ (έγχυση ενέργειας στο στέμμα του κεφαλιού) από πάνω προς τα κάτω. Όλο μου το σώμα ζεστάθηκε και όλες οι ασθένειες εξαφανίστηκαν. Ανυψώθηκα ενώ διαλογιζόμουν.»
Απεικόνιση της ανύψωσης ασκούμενου του Φάλουν Ντάφα, ενώ κάνει την άσκηση του διαλογισμού. (Φωτογραφία: Μinghui.org)
Ένα άλλο άρθρο, που δημοσιεύτηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2023, αναφέρει ότι λίγο αφότου ξεκίνησε η γράφουσα να ασκείται σε αυτήν τη σχολή το 1998, έδειξε μία μέρα σε άλλους, σε έναν χώρο εξάσκησης, πώς να κάνουν καθιστό διαλογισμό με τα δύο πόδια σταυρωμένα σε πλήρη θέση λωτού. Όταν επέστρεψε στο σπίτι της, συνέβη ένα θαύμα. Γράφει:
«Εκείνο το βράδυ, όταν πήγα για ύπνο, αιωρήθηκα μαζί με την κουβέρτα που με σκέπαζε. Ανεβοκατέβαινα ανάμεσα στο κρεβάτι και το ταβάνι πολλές φορές. Ως νέα ασκούμενη, δεν καταλάβαινα τι συνέβαινε, οπότε τρόμαξα και ίδρωσα. Ρώτησα άλλους ασκούμενους γιατί συνέβη αυτό. Εξήγησαν ότι αυτό ήταν ένα καλό σημάδι: ο Δάσκαλος Λι με ενθάρρυνε δείχνοντάς μου ότι το Ουράνιο Κύκλωμά μου ήταν ανοιχτό.»
Μία τρίτη περίπτωση αφορά έναν άνδρα που άρχισε να ασκείται τον Οκτώβριο του 2009:
«Κοιμόμουν, όταν ένιωσα ένα ηλεκτρικό ρεύμα να περνάει από το σώμα μου. Ξύπνησα γεμάτος ενέργεια και τρέμοντας. Μετά σηκώθηκα στον αέρα περίπου 30 εκατοστά πάνω από το κρεβάτι. Ήμουν και ενθουσιασμένος και φοβισμένος. Όταν τρόμαξα, έπεσα ξανά στο κρεβάτι. Ήταν καταπληκτικό! Δεν μπορούσα να πιστέψω ότι μπορούσα να το κάνω αυτό μόλις 14 μήνες αφότου άρχισα να καλλιεργούμαι.»
Αυτοί οι ασκούμενοι είναι απλοί άνθρωποι: νέοι και μεγάλοι, αγρότες, δάσκαλοι, εργαζόμενοι, καθηγητές και κυβερνητικοί αξιωματούχοι. Αφού άρχισαν να εξασκούνται στο Φάλουν Ντάφα, τους συνέβησαν θαύματα. Μερικοί ανάρρωσαν από θανατηφόρες ασθένειες και άλλοι εμφάνισαν υπερφυσικές ικανότητες όπως το άνοιγμα του Τρίτου Ματιού, την ικανότητα να βλέπουν το μέλλον ή το παρελθόν και την αιώρηση.
Σε έναν κόσμο όπου η ηθική καθοδήγηση έχει χαθεί, η καλλιέργεια του νου και του σώματος Φάλουν Ντάφα δίνει ελπίδα στην ανθρωπότητα.
«Οι Βενζίνες του Βόλου» παραπέμπουν σε άλλες εποχές. Πρόκειται για τα μικρά ξύλινα ναυτικά σκαριά που δραστηριοποιούνταν τις καλοκαιρινές περιόδους, όργωναν τον Παγασητικό και μετέφεραν χιλιάδες Βολιώτες τον περασμένο αιώνα, στις πανέμορφες και χιλιοτραγουδισμένες ακτές της περιοχής.
Ήταν ξύλινα καΐκια που εξυπηρετούσαν τις τοπικές θαλάσσιες συγκοινωνίες από τις αρχές της δεκαετίας του ΄20 μέχρι και πριν από περίπου 40 χρόνια όταν ακόμη οι δρόμοι ήταν υποτυπώδεις και η ανάπτυξη των οδικών μεταφορών έκανε τα πρώτα δειλά βήματα στην πατρίδα μας.
Τα ολόλευκα ως επί το πλείστον καΐκια ήταν τύπου βαρκαλά με καθρέφτη στην πρύμη, δηλαδή «παπαδιά» στη ναυτική γλώσσα, και μετατρέπονταν από εμπορικά και αλιευτικά σε επιβατικά με την τοποθέτηση ξύλινων πάγκων, διέθεταν ελαφρύ σκέπαστρο για την προστασία από τον καυτό ήλιο, το μήκος τους κυμαινόταν από 10 μέχρι και 20 μέτρα τα μεγαλύτερα και μπορούσαν να μεταφέρουν 25 ως και 40 επιβάτες τα πιο μεγάλα, που τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 ξεπέρασαν και τους 100 επιβάτες. Ήταν οι αρχές της δεκαετίας του ’20 που ο Βόλος είχε δεχθεί και χιλιάδες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία.
Αμέσως μετά τον Πόλεμο και τον Εμφύλιο και ιδίως στις αρχές του ’60, εμφανίστηκαν καινούρια και μεγαλύτερα σκαριά, πάντα ξύλινα, φτιαγμένα στους ταρσανάδες της περιοχής και μάλιστα με ίσιο κατάστρωμα, τα σκάφη αυτά ήταν πλέον μηχανοκίνητα με πετρελαιοκινητήρες ή βενζινοκινητήρες και ήταν τόσο πρωτοποριακά που χρόνο με τον χρόνο, η πελατεία αυξανόταν και τα σκάφη πολλαπλασιάζονταν αφού η επιβατική κίνηση ήταν μεγάλη.
Οι περίφημες «βενζίνες του Βόλου» ξεκινούσαν τα δρομολόγιά τους από τον Μάιο και όσο το επέτρεπε ο καιρός και ο Παγασητικός διατηρούσε τις μπουνάτσες του, τα δρομολόγια συνεχίζονταν και ως τα τέλη Σεπτεμβρίου ή τις αρχές Οκτωβρίου.
Οι πιο κύριες και σημαντικές γραμμές ήταν δύο και συνέδεαν τον Βόλο με τα Πευκάκια και τις Αλυκές, αλλά κατά καιρούς δεν υπήρχε παραλία που να μη συνδέεται με το λιμάνι του Βόλου και έτσι τα πανέμορφα αυτά σκαριά έφταναν στον Άναυρο, στην Αγριά, στο Σουτραλί και στα Πλατανίδια ακολουθώντας τη γραμμή του αστικού τραμ και του τρένου του Πηλίου που τα μεταπολεμικά χρόνια αποτελούσαν το κύριο μεταφορικό μέσο στην πόλη του Βόλου.
Οι «βενζίνες» όπως τις αποκαλούσαν όλοι, άρχισαν τα κινούνται το καλοκαίρι του 1920 προς τα Πευκάκια, απέναντι δηλαδή από το λιμάνι επειδή την προηγούμενη χρονιά, δηλαδή το 1919 άρχισε να λειτουργεί στον πευκόφυτο λόφο το εξοχικό κέντρο «Τα ωραία Πευκάκια» του Κυρίτση, όπου οι Βολιώτες έσπευδαν να απολαύσουν τη δροσιά της θάλασσας και των πεύκων. Προς τα Πευκάκια πήγαιναν τα μικρότερα σκάφη και τα συνεχή δρομολόγια διατηρήθηκαν μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του ’80, όταν στήθηκε στην περιοχή το εμβληματικό μέχρι και σήμερα «Μπούρτζι», αγαπημένο στέκι των νεολαίων της εποχής.
Η ακόμη πιο σημαντική σύνδεση ήταν εκείνη με τις Αλυκές, προάστιο του Βόλου που εκείνη την εποχή φάνταζε μακρινό και δυσπρόσιτο. Το 1928 όμως, που ο επιχειρηματίας Δημήτρης Θεοδώρου νοίκιασε από το Δημόσιο μία παραλία και την μετέτρεψε σε κοσμική πλαζ υπό την ονομασία «Πλαζ Λουτρών Αλυκών» η κίνηση της γραμμής εκτοξεύθηκε στα ύψη και από το 1930 η ανάπτυξη της περιοχής ήταν ραγδαία. Από το 1930 ως τα μέσα του ’80, λειτούργησαν 50 «βενζίνες» στον Βόλο.
Η διαδρομή μέχρι τα Πευκάκια, δηλαδή ο διάπλους του λιμανιού, διαρκούσε γύρω στα 15-20 λεπτά ανάλογα με την αποβάθρα προσέγγισης, αφού υπήρχαν σκάλες κάτω από το εξοχικό κέντρο «Πευκάκια» που σώζεται ως σήμερα ως «Μπούρτζι» όσο και κάτω από το κέντρο «Αμπελάκια» που δεν υπάρχει πια, ενώ από το 1970 και μετά, προτιμούνταν η πέτρινη σκάλα των παλιών πυριτιδαποθηκών, κάτω από το άλσος Σέφελ.
Για τις Αλυκές η διάρκεια του ταξιδιού ήταν μια ώρα, αν και οι «βενζίνες» ήταν μεγαλύτερες και ταχύτερες, αφού η διαδρομή ήταν υπερδιπλάσια από εκείνη για τα Πευκάκια. Οι «βενζίνες» φτάνοντας στις Αλυκές, «έπιαναν» σε σκάλες που είχαν δημιουργηθεί σε αρκετά σημεία της μεγάλης ακτής των Αλυκών, όπως στου Θεοδώρου, στου Αλμπάνη, στου Βακιρλή, στου Μπακονικόλα και κατέληγαν στου Φουντούλη και το εξοχικό κέντρο «Κυανή Ακτή» που λειτουργούσε εκεί. Το 1964 «Τα Λουτρά Αλυκών» πέρασαν στον ΕΟΤ που μετέτρεψε την παραλία σε κορυφαίο χώρο και έγινε σημείο αναφοράς και συνάντησης όλων των νέων της εποχής.
Η κίνηση πλέον ήταν τόσο μεγάλη που άρχισαν να εκτελούνται και νυχτερινά δρομολόγια από το 1955 ως το 1965, όταν τα κέντρα των Αλυκών εμφανίζονταν κορυφαία ονόματα του λαϊκού τραγουδιού, που έρχονταν στον Βόλο από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη και το γλέντι συνεχιζόταν «μέχρι πρωίας».
Εκείνα τα χρόνια γράφτηκαν πολλά τραγούδια για τα γλέντια που γίνονταν στις Αλυκές, με αποκορύφωμα το τραγούδι «Στου Βόλου τις ακρογιαλιές» που έγραψε ο Χαράλαμπος Βασιλειάδης, συνέθεσε ο Βαγγέλης Μπαλλής, ερμήνευσε η σπουδαία τραγουδίστρια Ανθούλα Αλιφραγκή και αποτέλεσε πραγματικό ύμνο για τους γλεντζέδες της εποχής.
«Στου Βόλου τις ακρογιαλιές, σε μαγεμένα βράδια
κοντά σου πρωτογνώρισα του έρωτα τα χάδια
Βολιώτισσα τα μάτια σου λάμπανε σαν πετράδια
Νύχτες γλυκές στις Αλυκές και στου Μπακονικόλα
μέσ’ στα στολίδια έλαμπες σαν να ‘σουνα Σπανιόλα
κι ενώ ακούγαμε πενιές με φίλαγες μαργιόλα.
Πολλές φορές στο Σουτραλί και άλλες στα Πευκάκια
πότε στου Σώτου ή στου Θωμά σειρά τα ποτηράκια,
μαζί μας έβρισκε η αυγή, στου Βόλου τα σοκάκια.
Στα Πλατανίδια εκδρομές, στην Αγριά γλεντάκια
Βολιώτισσα δε χόρτασα, τα δυο σου τα χειλάκια.»
Η εξέλιξη στο πέρασμα των χρόνων
Οι «βενζίνες του Βόλου» τη δεκαετία του ’60 εξελίχθηκαν και εμφανίσθηκαν ακόμη και διώροφα σκαριά, πιο γρήγορα και πιο άνετα, με μαλακά καθίσματα, με μεγάφωνα και μουσικές, τα οποία άρχισαν περιστασιακά να φτάνουν και στα Καλά Νερά, στη Μηλίνα, αλλά και στο Νησί του Τρίκερι για το μεγάλο πανηγύρι της Παναγίας τον Δεκαπενταύγουστο και στις 9 και 10 Σεπτεμβρίου που γιόρταζε το τοπικό μοναστήρι.
Οι «καραβοκύρηδες» σε οικονομικό επίπεδο είχαν συνεταιρισθεί σε κοινοπραξία και μόνο σε μεμονωμένες περιπτώσεις λειτούργησε κάποιος αυτόνομα, έτσι όλοι ήταν ευχαριστημένοι.
Ο Γρηγόρης Καρταπάνης, μέλος της Εταιρείας Θεσσαλικών Ερευνών που έχει ασχοληθεί αναλυτικά με τις «βενζίνες του Βόλου» και έχει συλλέξει σπουδαίες πληροφορίες για τη διαδρομή τους, αφού σημάδεψαν την ιστορία του τόπου, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ δήλωσε ότι «από την δεκαετία του ΄30 που έχουμε στη διάθεσή μας αρκετά στοιχεία, ως το 1970, ο αριθμός των σκαφών αυτών ήταν πάντοτε πάνω από δέκα, με αποκορύφωμα τα μέσα της δεκαετίας του ’60 όπου οι βενζίνες έφτασαν συνολικά τις 17. Πολλές “βενζίνες” κατέγραψαν πολύχρονη παρουσία έως και δυόμιση ή τριών δεκαετιών στις βολιώτικες συγκοινωνίες. Άλλες δραστηριοποιήθηκαν για κάποια, περισσότερα ή λιγότερα καλοκαίρια, ενώ υπήρξαν και ορισμένες που εμφανίστηκαν περιστασιακά για μια μόνο σεζόν. Έχουν καταγραφεί τα ονόματα των σκαφών αυτών από το 1930 ως το 1980, μέσα από προφορικές μαρτυρίες, δημοσιεύματα του Τύπου (ανακοινώσεις δρομολογίων κ.ά.), τους πίνακες του λαϊκού ζωγράφου Νίκου Χριστόπουλου, φωτογραφίες και άλλες πηγές. Μπορούμε με βεβαιότητα να υποθέσουμε ότι ο συνολικός τους αριθμός υπερβαίνει τα 50 σκάφη, δίχως να προσδιορίζεται το ακριβές νούμερο, για προφανείς λόγους (κυρίως τα σκάφη με παρουσία μιας σεζόν)».
Τα χρόνια όμως πέρασαν, οι συνθήκες άλλαξαν, οι Έλληνες βελτίωσαν το βιοτικό τους επίπεδο, απέκτησαν αυτοκίνητα και οι οδικές συνδέσεις έγιναν βελτιώθηκαν θεαματικά και ο κόσμος επιζητούσε την ευκολία.
Οι Βολιώτες προτιμούσαν πλέον είτε τα αστικά λεωφορεία είτε τα ιδιωτικά τους αυτοκίνητα για να μετακινηθούν και η σταδιακή μείωση του επιβατικού κοινού οδήγησε ώστε το 1980 να έχουν απομείνει μόνο 4 «βενζίνες» και τελικά, στην οριστική διακοπή των δρομολογίων το καλοκαίρι του 1987, μόνο δύο. Ο Δήμος Βόλου το 1993 μερίμνησε και αγόρασε την τελευταία «βενζίνα», την «Έλλη», που είχε απομείνει στο λιμάνι και προσπάθησε για ψυχαγωγικούς κυρίως λόγους, αλλά και για τις αναμνήσεις, την αναβίωση της γραμμής των Βόλου-Αλυκών, Εντούτοις, η προσπάθεια αυτή δεν βρήκε ανταπόκριση και η ιστορία έμεινε μόνο ως ανάμνηση για τους παλιούς και ως φωτογραφίες για τους νεότερους.
Ο Γρηγόρης Καρταπάνης θυμάται ότι μέσα στα 60 χρόνια που μεσουράνησαν «οι βενζίνες του Βόλου» δεν συνέβη κάποιο σοβαρό ναυτικό ατύχημα, αλλά τα μικροατυχήματα μεταξύ των μικρών πλοίων δεν έλειψαν και ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει στην εφημερίδα «Ταχυδρόμος» στις 4/8/1953 ότι «περί το μεσονύκτιον της Κυριακής συνεκρούσθησαν εντός του λιμένος οι βενζινάκατοι της γραμμής Πευκακίων, “Λέων” και “Σπύρος”. Εκ των επιβατών ουδείς έπαθε τι. Ζημίας τινάς υπέστη η βενζινάκατος Σπύρος. Ανακρίσεων επελήφθη η αστυνομία λιμένος».
Στην εφημερίδα «Ταχυδρόμος» δημοσιεύονταν και διαφημίσεις των πλοίων, αλλά και ανακοινώσεις από το Λιμεναρχείο της εποχής για τα δρομολόγια που θα εκτελούσαν οι «βενζίνες». Χαρακτηριστικά έγραφε η εφημερίδα το καλοκαίρι του 1954, υπό τον τίτλο «Νέα δρομολόγια των πετρελαιάκατων: Δια διαταγής του Λιμεναρχείου καθωρίσθησαν ως εξής τα δρομολόγια μεταξύ Βόλου- Αλυκών και Βόλου-Πευκακίων: καθ’ εκάστην ανά ημίσειαν ώραν και από 9.30 π.μ. μέχρι της 12ης μεσημβρινής. Το τελευταίον δρομολόγιον εξ Αλυκών θα πραγματοποιείται την 2.30 μ.μ. Βόλου-Πευκακίων: καθ’ εκάστην ανά ημίσειαν ώραν και από 9 πμ μέχρι 2 μ.μ. Το τελευταίον δρομολόγιον εκ Πευκακίων ωρίσθη την 2.30 μ.μ. τα απογευματινά δρομολόγια θα πραγματοποιούνται από 6 μμ μέχρι 12 μ.μ. η δε τελευταία πετρελαιάκατος θα αναχωρή προς Βόλον την 12.30 νυκτερινήν.»
Σε αρθρογραφία του στον «Ταχυδρόμο» ο Γρηγόρης Καρταπάνης επισημαίνει επίσης ότι «οι βενζίνες, πέρα από την δρομολογιακή εξυπηρέτηση, συμμετείχαν και σε διάφορες εκδηλώσεις που διοργανώνονταν από τοπικούς φορείς. Μια τέτοια ήταν η Ναυτική Βραδιά, η τελετή λήξης δηλαδή των εκδηλώσεων τής τότε Ναυτικής Εβδομάδας, όπως τουλάχιστον θυμάμαι στη δεκαετία του ’70. Βράδυ Κυριακής και όλα τα σκάφη φωταγωγημένα, με αφή βεγγαλικών και συριγμούς, περνούσαν το ένα πίσω από το άλλο μπροστά από την παραλία και εξέρχονταν από το αγεφύρωτο τότε “μπουγαζάκι” στο κτήριο Παπαστράτου, για να επιστρέψουν από την είσοδο του λιμανιού. Ανάλογες φιέστες φαίνεται πώς πραγματοποιούνταν και παλιότερα με αφορμή διάφορες άλλες εκδηλώσεις και γεγονότα.
Όπως το 1953, που διοργανώθηκε στο Βόλο η 2η Πανθεσσαλική Εμποροβιομηχανική Έκθεση, στην οποία εξέθεταν τα προϊόντα και τις δραστηριότητές τους τοπικές (θεσσαλικές) επιχειρήσεις και σημειώθηκε αξιοπρόσεχτη επιτυχία. Πραγματοποιήθηκε ταυτόχρονα με την ετήσια εμποροπανήγυρη (παζάρι), αλλά διήρκεσε 10 ημέρες, έως μετά το Δεκαπενταύγουστο, και εκτός από τις αμιγώς εμπορικές πράξεις οργανώθηκαν πολλές αθλητικές και πολιτιστικές- καλλιτεχνικές εκδηλώσεις. Το βράδυ της τελευταίας ημέρας της έκθεσης, υπήρξε η τελετή λήξης της, η λεγόμενη “ενετική εορτή” ή “φαντασμαγορική θαλασσινή εορτή”, με πυροτεχνήματα στη παραλία και παρέλαση φωταγωγημένων σκαφών, όπου συμμετείχαν και οι βενζίνες, ενώ η μπάντα του δήμου παιάνιζε πάνω σε ρυμουλκούμενη φορτηγίδα».
Όλα αυτά αποτελούν τη ζωντανή ιστορία σε μια πόλη που αναπτύχθηκε ραγδαία τον περασμένο αιώνα, που πάντα πρωτοπορούσε και είχε ανοιχτούς ορίζοντες προς τη μεριά της θάλασσας και ήταν το όνειρο κάθε νέου να κατοικήσει και να ζήσει στην πατρίδα του Ιάσονα και να προχωρήσει προς το μέλλον.
Οι «βενζίνες του Βόλου» πέρασαν στην ιστορία, όπως και τόσα άλλα στον ευλογημένο τόπο υπό τη σκιά του Βουνού των Κενταύρων.
Ω, ουρανοί! Σε έναν κυκλικό πίνακα του Μεξικανού καλλιτέχνη Αντόνιο ντε Τόρες (Antonio de Torres) του 18ου αιώνα, μια ένδοξη Παναγία αιωρείται στον ουρανό μέσα σε μια δίνη από παστέλ σύννεφα. Το κεφάλι της περιβάλλεται από ένα φωτοστέφανο από 12 αστέρια και στέκεται πάνω σε μια ημισέληνο, με έναν χαρούμενο ήλιο να ξεπροβάλλει πίσω της – όλα στοιχεία που παραπέμπουν στην Αποκάλυψη 12:1 της Βίβλου. Την περιβάλλουν άγιοι, μερικοί από τους οποίους την ατενίζουν με λατρεία, ενώ άλλοι κοιτάζουν εμάς, έξω από τον πίνακα, για να ενθαρρύνουν την πίστη μας.
Κονκάρδα καλόγριας με την Άμωμη Σύλληψη και αγίους, Μεξικό, περ. 1720, που αποδίδεται στον ζωγράφο Αντόνιο ντε Τόρες. Λάδι σε χαλκό με διάμετρο 18 εκ. Αγοράστηκε με κεφάλαια που διατέθηκαν από το Bernard and Edith Lewin Collection of Mexican Art Deaccession Fund, Μουσείο Τέχνης της Κομητείας του Λος Άντζελες. (Public Domain)
Ο πανηγυρικός πίνακας του Ντε Τόρες είναι γεμάτος ευλαβικό νόημα, εξαίσιες λεπτομέρειες και μια μεγάλη έκπληξη: έχει διάμετρο μόλις 18 εκατοστά και είναι κονκάρδα Μεξικανής καλόγριας, από αυτές που οι καλόγριες του τάγματος της Σϋλληψης και οι Ιερωνυμίτισσες καρφίτσωναν στα ράσα τους, κάτω από τον λαιμό τους. (Οι μοναχοί καρφίτσωναν παρόμοια σήματα στις κάπες τους).
Οι κονκάρδες των μοναχών και των καλογριών είναι μια μοναδική μεξικανική παράδοση που ξεκίνησε τον 17ο αιώνα. Ωστόσο, οι ζωγραφιές των εμβλημάτων αυτών συνδέονται με πανάρχαιες ευρωπαϊκές παραδόσεις. Η κυκλική ζωγραφική του Ντε Τόρες παραπέμπει στη δημοφιλή φλωρεντινή αναγεννησιακή παράδοση της tondo (κυκλικής) ζωγραφικής, η οποία με τη σειρά της ανάγεται στα αρχαία μετάλλια. Ένας καλλιτέχνης έπρεπε να είναι ιδιαίτερα ικανός για να κατακτήσει την κυκλική σύνθεση.
Κονκάρδα μοναχού με τη Γέννηση του Χριστού, Μεξικό, περ. 1768, του Χοσέ ντε Πάες. Λάδι σε χαλκό, 11 x 9 εκ. Αγοράστηκε με κεφάλαια που διέθεσε το Ίδρυμα Joseph B. Gould, Μουσείο Τέχνης της Κομητείας του Λος Άντζελες. (Public Domain)
Οι επιφανείς καλλιτέχνες του Μεξικού δημιούργησαν κονκάρδες που απηχούσαν το μεγαλείο της τέχνης τους. Σε κάθε κονκάρδα, ο καλλιτέχνης ζωγράφιζε μια κεντρική βιβλική σκηνή, με δημοφιλείς επιλογές τον Ευαγγελισμό (όπου ο άγγελος Γαβριήλ ανακοίνωσε στη Μαρία ότι θα αποκτήσει γιο, τον Ιησού) ή την Άμωμη Σύλληψη (η καθολική πίστη ότι η μητέρα του Ιησού γεννήθηκε χωρίς αμαρτία). Στη συνέχεια, οι καλλιτέχνες γέμιζαν τις άκρες με λουλούδια, χερουβείμ, αγγέλους και αγίους, ανάλογα με την προτίμηση και τη θρησκευτική τάξη του κατόχου της κονκάρδας. Για παράδειγμα, ο Μεξικανός ζωγράφος Χοσέ ντε Πάες (José de Páez) δημιούργησε μια θαυμάσια ορθογώνια κονκάρδα μοναχού με θέμα τη Γέννηση του Χριστού, με τον Θεό να παρακολουθεί την Αγία Οικογένεια.
Αυτές οι κονκάρδες ήταν μία από τις νέες τέχνες που γεννήθηκαν από τον ισπανικό αποικισμό του Νέου Κόσμου.
Η τέχνη της Νέας Ισπανικής Αμερικής
Στα τέλη του 15ου αιώνα, η Ισπανία άρχισε να αποικίζει τον Νέο Κόσμο, επηρεάζοντας την τέχνη της Αμερικής. Οι ντόπιοι καλλιτέχνες, παραμένοντας πιστοί στις παραδόσεις τους, δέχτηκαν την επίδραση των ευρωπαϊκών, ασιατικών και αφρικανικών στοιχείων και τεχνοτροπιών, δημιουργώντας έτσι νέες μορφές και τύπους τέχνης.
Όταν οι Ισπανοί ήρθαν στον Νέο Κόσμο, οι θρησκευτικοί πίνακες και τα γλυπτά ήταν σημαντικά για τη μεταστροφή του ιθαγενούς πληθυσμού στον καθολικισμό. Όπου ήταν δυνατόν, οι Ισπανοί καλλιτέχνες μετέδωσαν τις δυτικές τεχνικές τους στους ντόπιους καλλιτέχνες, με αποτέλεσμα τα λατινοαμερικάνικα λατρευτικά έργα να αποκτήσουν ισπανικό ύφος.
«Η παρουσίαση της Παρθένου στον Ναό» (Τα Εισόδια της Θεοτόκου), Μεξικό, 1720, του Χουάν Φρανσίσκο ντε Αγκιλέρα. Λάδι σε καμβά, 141 x 101 εκ. Αγοράστηκε με κεφάλαια που δόθηκαν από το Ταμείο Αποδιάθεσης της Συλλογής Μεξικανικής Τέχνης Bernard και Edith Lewin, Μουσείο Τέχνης της Κομητείας του Λος Άντζελες. (Public Domain)
Οι ευρωπαϊκές τεχνοτροπίες που μεταβιβάστηκαν ήταν αρκετές. Για παράδειγμα, στη δεκαετία του 1530, αφού οι Ισπανοί αποίκισαν το Κούσκο, ψηλά στα βουνά των Άνδεων του Περού, οι Ευρωπαίοι καλλιτέχνες μοιράστηκαν τις δεξιότητές τους με τους ντόπιους. Οι αυτόχθονες και οι Ευρωπαίοι καλλιτέχνες που εργάστηκαν στην πόλη από τον 16ο έως τον 18ο αιώνα έγιναν γνωστοί ως Σχολή του Κούσκο, η οποία εξαπλώθηκε σε όλες τις Άνδεις, στη Βολιβία και τον Ισημερινό.
Συχνά στους πρώιμους πίνακες της Ισπανικής Αμερικής, υπάρχει μια αφέλεια στις τεχνικές των καλλιτεχνών. Ωστόσο, το θεϊκό μήνυμα που μεταφέρεται σε αυτούς τους πίνακες είναι τόσο ισχυρό όσο και στα πιο άρτια τεχνικά θρησκευτικά έργα της ακμής της Αναγέννησης. Είναι μια σημαντική υπενθύμιση ότι η πρόθεση του καλλιτέχνη πίσω από έναν πίνακα είναι ισχυρή.
«Η Αγία Οικογένεια», Μεξικό, τέλη 17ου με αρχές 18ου αιώνα, του Νικολάς Ροντρίγκες Χουάρες. Λάδι σε πάνελ, 33 x 43 εκ. Αγοράστηκε με πόρους που δόθηκαν από το Bernard and Edith Lewin Collection of Mexican Art Deaccession Fund, Μουσείο Τέχνης της Κομητείας του Λος Άντζελες. (Public Domain)
Μια μικρή εικόνα με τίτλο «Η Αγία Οικογένεια» του Μεξικανού καλλιτέχνη Νικολάς Ροντρίγκες Χουάρες (Nicolás Rodríguez Juárez) είναι χαρακτηριστική όσον αφορά αυτό το σημείο. Ο Χουάρες απεικονίζει τη Μαρία και το θείο Βρέφος να μας κοιτάζουν απευθείας, ενώ ο Ιωσήφ κοιτάζει τον μικρό Χριστό, ο οποίος σηκώνει το χέρι Του και μας ευλογεί. Και οι τρεις μορφές εκπέμπουν θεϊκό φως και η πρόσκληση να συνδεθούμε με την πίστη μας λάμπει έντονα. Ξεχνάμε ότι αυτές οι μορφές δεν είναι απόλυτα σωστές ανατομικά, με τα μεγάλα μάτια, τα παχουλά μάγουλα και τα παχουλά χέρια τους.
Οι ισπανόφωνοι καλλιτέχνες εμπνεύστηκαν από τις ευρωπαϊκές συνθέσεις παραμένοντας πιστοί στις δικές τους καλλιτεχνικές παραδόσεις. Για παράδειγμα, ένα μέλος της νεοσύστατης (1722) Ακαδημίας ζωγράφων του Μεξικού, ο καλλιτέχνης Νικολάς Ενρίκες (Nicolás Enríquez), αναζήτησε έμπνευση στο βιβλίο χαρακτικών των Ιησουιτών με τίτλο «Evangelicae Historiae Imagines» («Εικόνες της Ευαγγελικής Ιστορίας») του Ιερώνυμου Ναδάλ για να ζωγραφίσει τη «Λατρεία των Βασιλέων, με τον Αντιβασιλέα Πέδρο δε Κάστρο υ Φιγκερόα, Δούκα της Λα Κονκίστα». Στον ίδιο πίνακα, ο Ενρίκες κάνει αναφορά και σε ένα έργο στον καθεδρικό ναό της Πόλης του Μεξικού του Μεξικανού ζωγράφου Χουάν Ροντρίγκες Χουάρες.
«Η λατρεία των Βασιλέων, με τον Αντιβασιλέα Πέδρο δε Κάστρο υ Φιγκερόα, Δούκα της Λα Κονκίστα», Μεξικό, 1741, από τον Νικολάς Ενρίκες. Λάδι σε χαλκό, 105 x 83 εκ. Αγοράστηκε με κεφάλαια που διέθεσαν οι Κέλβιν Ντέιβις, Λίντα και Στιούαρτ Ρέσνικ, Κάθι και Φρανκ Μπάξτερ, Μπεθ και Τζος Φρίντμαν και Τζέιν και Τέρι Σέμελ μέσω της Επιτροπής Συλλεκτών 2012. Μουσείο Τέχνης της Κομητείας του Λος Άντζελες. (Public Domain)
Ένα εξαιρετικό παράδειγμα της σύγκλισης του ισπανικού στυλ με τις τοπικές ευαισθησίες είναι ο πίνακας του Ντε Τόρες «Ιερή συνομιλία με την Άμωμη Σύλληψη και τον Θεϊκό Ποιμένα». Στον πίνακα, μια μοναχή του τάγματος της Σύλληψης συνομιλεί με τον Ισπανό μυστικιστή Άγιο Ιωάννη του Σταυρού. Φοράει μια ιερή κονκάρδα στο ράσο της και υποκλίνεται καθώς προσφέρει τη θεϊκά αφυπνισμένη καρδιά της στον άγιο.
«Ιερή συνομιλία με την Άμωμη Σύλληψη και τον Θεϊκό Ποιμένα», Μεξικό, 1719, του Αντόνιο Ντε Τόρες. Λάδι σε καμβά, 58 x 84 εκ. Αγοράστηκε με πόρους που δόθηκαν από το Bernard and Edith Lewin Collection of Mexican Art Deaccession Fund, Μουσείο Τέχνης της Κομητείας του Λος Άντζελες. (Public Domain)
Στην αριστερή πλευρά του πίνακα, η Παναγία στέκεται πάνω σε έναν λευκό κρίνο, σύμβολο αγνότητας. Ο Χριστός, ως καλός ποιμένας, στέκεται στη μέση της γέφυρας, στο κέντρο του πίνακα. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα του Μουσείου Τέχνης της Κομητείας του Λος Άντζελες (LACMA), η γέφυρα συνδέει και τις τέσσερις μορφές του πίνακα και συμβολίζει ότι η ιερή κοινωνία της μοναχής με τον άγιο πραγματοποιήθηκε μόνο χάρη στη θεία παρέμβαση της Παναγίας και του Χριστού.
Ο Ντε Τόρες ζωγράφισε τη γέφυρα από την οπτική γωνία του πουλιού, μια άποψη δημοφιλής στους φλαμανδικούς πίνακες του Πέτερ Μπρύγκελ του Πρεσβύτερου.
Θαυματουργές ζωγραφιές
Το γνωστό μοτίβο της «Παναγίας της Γουαδελούπης» που περιβάλλεται από τέσσερις βινιέτες έχει αναπαραχθεί πολλές φορές. Πολλοί από αυτούς τους πίνακες φαίνονται παρόμοιοι, αλλά οι τεχνοτροπίες τους διαφέρουν. Αυτό οφείλεται στο ότι οι καλλιτέχνες αντέγραφαν πίνακες διάσημων καλλιτεχνών. Για παράδειγμα, ο Μεξικανός καλλιτέχνης Χουάν Κορρέα (Juan Correa) είχε κατασκευάσει ένα κέρινο μοντέλο για να αντιγράφουν οι ζωγράφοι τα έργα του.
«Η Παναγία της Γουαδελούπης» , Μεξικό, 1691, των Μανουέλ ντε Αρεγιάνο και Αντόνιο ντε Αρεγιάνο. Λάδι σε καμβά, 182 x 123 εκ. Αγοράστηκε με κεφάλαια που διατέθηκαν από το Bernard and Edith Lewin Collection of Mexican Art Deaccession Fund, Μουσείο Τέχνης της Κομητείας του Λος Άντζελες. (Public Domain)
Σε παλιότερη έκθεση του LACMA, ο πίνακας «Η Παναγία της Γουαδελούπης» των Μανουέλ ντε Αρεγιάνο και Αντόνιο ντε Αρεγιάνο (Manuel de Arellano, Antonio de Arellano), του 1691, φέρει την υπογραφή «απευθείας από το πρωτότυπο» για να αναγνωριστεί το αρχικό αντίγραφο. Στον πίνακα, τέσσερις βινιέτες δείχνουν πώς η Παναγία εμφανίστηκε στον Ινδιάνο Χουάν Ντιέγκο το 1531 λέγοντάς του να ζητήσει από τον επίσκοπο να χτίσει μια εκκλησία στον λόφο προς τιμήν της. Ο θρύλος λέει ότι ο επίσκοπος δεν πίστεψε τον Ινδιάνο. Η Παναγία εμφανίστηκε στον Ντιέγκο τρεις φορές με το ίδιο αίτημα, αλλά ο επίσκοπος δεν πειθόταν. Στην τέταρτη επίσκεψή της, η Παναγία είπε στον Ντιέγκο να πάει στο λόφο, να μαζέψει τριαντάφυλλα Καστίλλης και να τα δώσει στον επίσκοπο. Ο Ντιέγκο μάζεψε τα τριαντάφυλλα στον μανδύα του και στη συνέχεια τα πήγε στον σοκαρισμένο επίσκοπο – τα τριαντάφυλλα Καστίλλης δεν φυτρώνουν στην περιοχή. Όταν ο Ντιέγκο άδειασε όλα τα τριαντάφυλλα από τον μανδύα του, ως εκ θαύματος αποτυπώθηκε στον μανδύα η εικόνα της Παναγίας. Η τελευταία βινιέτα του πίνακα δείχνει το θαύμα.
Ο Μιγκέλ Γκονζάλες απεικόνισε επίσης τον θρύλο, χρησιμοποιώντας το «enconchado», μια νέα τεχνική που έφτασε στο ζενίθ της γύρω στα 1680 με 1700, στην οποία ενθέσεις από φίλντισι εμπλούτιζαν τον πίνακα. Η ιριδίζουσα φύση του σιντεφιού προσθέτει μια επιπλέον πινελιά υπερβατικότητας στον πίνακα «Παρθένος της Γουαδελούπης».
«Η Παναγία της Γουαδελούπης», Μεξικό, περ. 1698, του Μιγκέλ Γκονζάλες. Λάδι σε καμβά πάνω σε ξύλο επενδεδυμένο με φίλντισι (πίνακας enconchado), 99 x 70 εκ. Αγοράστηκε με κεφάλαια που διατέθηκαν από το Bernard and Edith Lewin Collection of Mexican Art Deaccession Fund, Μουσείο Τέχνης της Κομητείας του Λος Άντζελες. (Public Domain)
Λατρευτικά γλυπτά
Στον ισπανόφωνο κόσμο, τα ιερά γλυπτά είναι πολυχρωματικά, δηλαδή, ζωγραφισμένα με πολλά χρώματα.
Συχνά, έργα του ίδιου γλύπτη μπορεί να φαίνονται πολύ διαφορετικά λόγω της συμμετοχής διαφορετικών τεχνιτών. Οι αναθέτες συχνά έπαιρναν τα αγάλματα που είχαν παραγγείλει άβαφα. Ήταν στο χέρι τους να κανονίσουν να βρουν έναν ζωγράφο για να διακοσμήσει τα έργα και να τα κάνει όσο το δυνατόν πιο αληθοφανή. Για να τους προσδώσουν φυσικότητα, οι καλλιτέχνες συχνά προσέθεταν στα γλυπτά γυάλινα μάτια, δόντια από ελεφαντόδοντο και αληθινές βλεφαρίδες. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα, τα έργα ήταν ντυμένα με κοστούμια.
Ένα μικρό, από τα τέλη του 18ου αιώνα, ιδιωτικό λατρευτικό γλυπτό της «Παναγίας του Ροζαρίου» από τη Γουατεμάλα, ζωγραφισμένο από τον Φελίπε ντε Εστράδα (Felipe de Estrada), φέρει την υπογραφή του ζωγράφου, κάτι ασυνήθιστο για την εποχή. Επιπλέον, ο Εστράδα διακόσμησε τα ενδύματα της Παναγίας με λεπτό ύφασμα – τέτοια έργα τέχνης ονομάζονταν «estofados».
«Η Παναγία του Ροζαρίου», Γουατεμάλα, περ. 1750-1800, από άγνωστο γλύπτη. Χρωματισμένο από τον Φελίπε ντε Εστράδα. Επιχρωματισμένο και επιχρυσωμένο γλυπτό από ξύλο και γυαλί, 29 x 14 εκ. Αγοράστηκε με κεφάλαια που δόθηκαν από το Bernard and Edith Lewin Collection of Mexican Art Deaccession Fund, Μουσείο Τέχνης της Κομητείας του Λος Άντζελες. (Public Domain)
Οι ισπανόφωνοι καλλιτέχνες προσάρμοσαν κάποιες ισπανικές διακοσμητικές τεχνικές και τα γλυπτά απέκτησαν ένα χαρακτηριστικό τοπικό ύφος. Για παράδειγμα, στην Ισπανία ο χρυσός χρησιμοποιούνταν συνήθως ως υπόστρωμα, ένα βασικό στρώμα στα γλυπτά πάνω στο οποίο εφαρμόζονταν τα χρώματα. Στη συνέχεια, οι καλλιτέχνες χάραζαν σχέδια πάνω στη βαμμένη επιφάνεια, αποκαλύπτοντας τον χρυσό από κάτω. Μέρος του χρυσού παρέμενε κρυμμένο κάτω από το χρώμα, ενισχύοντας περαιτέρω τις χρωστικές ουσίες του χρώματος. Οι καλλιτέχνες στο Κίτο του Εκουαδόρ χρησιμοποιούσαν χρυσές και ασημένιες βάσεις στα αγάλματά τους. Η πρακτική αυτή υπήρχε στην Ισπανία, αλλά οι γλύπτες του Εκουαδόρ τη χρησιμοποιούσαν με πιο δραματικό τρόπο, συχνά αντιπαραβάλλοντας τη με χρυσό.
Οι ιεροί πίνακες και τα γλυπτά της ισπανικής Αμερικής λειτουργούσαν ως όργανα πίστης: προορίζονταν να εμπνεύσουν τη λατρεία. Οι πιστοί ανέπτυσσαν στενές σχέσεις με αυτά τα μεγαλειώδη έργα. Το να τα ξαναζωγραφίζουν οι καλλιτέχνες για να ευθυγραμμιστούν με τις λαϊκές ευαισθησίες ήταν κάτι συνηθισμένο και στη γλυπτική και στη ζωγραφική. Οι ισπανόφωνοι καλλιτέχνες εμφυσούσαν σε κάθε έργο τους έντονα συναισθήματα, χειρονομίες και ζωτικότητα – ήταν όλα σαφώς σχεδιασμένα για να διδάξουν τις Γραφές και να εμπνεύσουν τον στοχασμό και τη λατρεία του Θεού.
Το «Πάσχα του καλοκαιριού», όπως ονομάζεται ο Δεκαπενταύγουστος, χιλιάδες πιστοί, με ευλάβεια και θεία κατάνυξη, προστρέχουν σε ιερούς ναούς και μοναστήρια για να προσκυνήσουν την ιερή εικόνα της Παναγίας.
Στην περιοχή των Χανίων, από τα πλέον σημαντικά σημεία αναφοράς της ημέρας είναι η Μονή Οδηγήτριας Γωνιάς Κολυμβαρίου και η Μονή της Χρυσοσκαλίτισσας που παραδοσιακά συγκεντρώνουν πλήθος πιστών από όλη την Κρήτη. Και οι δύο Μονές είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την ιστορία του τόπου και τους αγώνες των Κρητικών από την εποχή της Τουρκοκρατίας μέχρι και την κατοχή της Κρήτης από τους Γερμανούς.
Η Μονή Γωνιάς στο Κολυμπάρι
Στη Μονή Γωνιάς πολλοί πιστοί το έχουν σαν τάμα να πηγαίνουν με τα πόδια για να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας διανύοντας αποστάσεις ακόμα και από την πόλη των Χανίων. Η εικόνα των πιστών που κατευθύνονται προς τη Μονή κυρίως την παραμονή της εορτής κρατώντας κεριά και τάματα είναι χαρακτηριστική, αναδεικνύοντας το βαθύ αίσθημα πίστης που τους διακατέχει.
Η Μονή ιδρύθηκε τον 9ο αιώνα μ.Χ. στη θέση Μένιες του Ακρωτηρίου, στη θέση όπου βρισκόταν το ιερό της Δίκτυννας, και ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο. Λόγω επιθέσεων από πειρατές, η Μονή τον 13ο αιώνα μεταφέρθηκε νοτιότερα και ένα μικρό μοναστήρι χτίστηκε εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το κοιμητήριο του μοναστηριού.
Στη σημερινή θέση ιδρύθηκε το 1618 από τον μοναχό Βλάσιο, από την Αμάσεια της Κύπρου. Το έργο της ανοικοδόμησης συνέχισε ο Βενέδικτος Τζαγκαρόλας, ενώ στην ανοικοδόμηση και συντήρηση της Μονής βοήθησε η μεγάλη δωρεά του Γεωργίου Μούρμουρη. Ο ναός της ολοκληρώθηκε το 1634, σύμφωνα με επιγραφή που βρίσκεται στο δυτικό μέρος του τρούλου.
Το 1652, οι Τούρκοι κατέστρεψαν το μοναστήρι για να λειτουργήσει στη συνέχεια μετά από εργασίες ως Μονή-σχολείο. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821, η Μονή λειτούργησε ως νοσοκομείο, ενώ το 1867, κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1866, καταστράφηκε ξανά από τους Τούρκους.
Το 1899 κατασκευάζεται το σημερινό καμπαναριό της Μονής, η οποία κρίθηκε διατηρητέα το 1935. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μετά την κατάληψη της Αθήνας από τους Γερμανούς, εκεί λειτούργησε μέρος της σχολής Ευελπίδων. Μετά τη μάχη της Κρήτης, οι Γερμανοί επίταξαν τη Μονή και φυλάκισαν τους μοναχούς. Επαναλειτούργησε μερικώς το 1942 και μέχρι το 1944 ήταν γερμανικό στρατόπεδο.
Τη δεκαετία του 1960, σε έκταση που παραχώρησε η Μονή κατασκευάστηκε η Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης που μέχρι και σήμερα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ιδρύματα της Ορθοδοξίας, έχοντας φιλοξενήσει και την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο, τον Ιούνιο 2016.
Η Μονή Χρυσοσκαλίτισσας
H Μονή Χρυσοσκαλίτισσας, βρίσκεται σε απόσταση 76 χιλιομέτρων από τα Χανιά στο νοτιοδυτικό άκρο της Περιφερειακής Ενότητας.
Χτισμένη πάνω σε ψηλό βράχο, καλεί τους πιστούς να ανηφορίσουν για το κερί της πίστης και της προσευχής.
Η παράδοση αναφέρει ότι το τελευταίο της σκαλί ήταν κάποτε χρυσό και από αυτό πήρε το όνομα της.
Ο κεντρικός ναός της Μονής είναι δίκλιτος, με τα κλίτη του αφιερωμένα στην Κοίμηση της Θεοτόκου και στην Αγία Τριάδα, και χτίστηκε το 1894 για να αντικαταστήσει τον αρχικό μικρό σπηλαιώδη ναό. Το μοναστικό συγκρότημα συμπληρώθηκε με το κτίσιμο θολωτών χώρων στην επιφάνεια του βράχου, ενώ κάτω από το βράχο υπάρχουν τα κτίρια του «Παρθενώνα», όπου στεγάζονταν οι μοναχές. Στο καθολικό σήμερα σώζεται η θαυματουργή εικόνα της Κοίμησης της Θεοτόκου που χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα, ενώ έχει διαμορφωθεί και μικρό μουσείο.
Η θέα είναι εντυπωσιακή καθώς, όταν ο επισκέπτης φτάνει στο μοναστήρι, αντικρίζει το απέραντο γαλάζιο του Λιβυκού Πελάγους.
Οι Παναγιές της ενδοχώρας
Στις 15 Αυγούστου «πανηγυρίζουν» ακόμα, μεταξύ άλλων, η Μονή Γουβερνέτου στο Ακρωτήρι Χανίων, ο Μητροπολιτικός Ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου στην παλιά πόλη των Χανίων, καθώς και 14 ιεροί ναοί στην ενδοχώρα. Πρόκειται για τους Ιερούς Ναούς: Κοιμήσεως Θεοτόκου Καλάμι, Κοιμήσεως Θεοτόκου Τσικαλαριά, Κοιμήσεως Θεοτόκου Αρωνίου, Κοιμήσεως Θεοτόκου Χωραφάκια, Κοιμήσεως Θεοτόκου Εξώπολις, Κοιμήσεως Θεοτόκου Κεφαλά, Κοιμήσεως Θεοτόκου Εμπρόσνερος,Κοιμήσεως Θεοτόκου Μεσκλά, Κοιμήσεως Θεοτόκου Λίμνη, Κοιμήσεως Θεοτόκου Κερά, Κοιμήσεως Θεοτόκου Βαθανιά, Κοιμήσεως Θεοτόκου Μαχιά, Κοιμήσεως Θεοτόκου Τεμένια, Κοιμήσεως Θεοτόκου Επισκοπή.
Τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας στρέφεται όλο και περισσότερο στην αναζήτηση της ιδανικής διατροφής για την προαγωγή της υγείας. Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρίσκεται η κρητική διατροφή, αφού η πλειονότητα των ερευνών αναδεικνύουν την κρητική κουζίνα ως το πιο χαρακτηριστικό και ποιοτικά υψηλό παράδειγμα μεσογειακής διατροφής. Οι κάτοικοι της Κρήτης, διαπιστωμένα, παρουσιάζουν τους υψηλότερους δείκτες μακροβιότητας αναλογικά και σε παγκόσμια κλίμακα τα λιγότερα ποσοστά θνησιμότητας από ασθένειες.
Η κρητική κουζίνα, μια από τις αρχαιότερες και πιο εύγευστες κουζίνες στον κόσμο, αποτελεί τη συνέχεια της παράδοσης γεύσεων, αρωμάτων και προϊόντων αιώνων και έχει τις ρίζες της στη μινωική εποχή, περισσότερο από 3.000 χρόνια πριν, φτάνοντας ως τις μέρες μας. Από τα ευρήματα των αρχαιολογικών ανασκαφών, που αποκάλυψαν στα μινωικά ανάκτορα μεγάλα πιθάρια για λάδι, κρασί, δημητριακά, όσπρια και μέλι, φαίνεται ότι οι αρχαίοι Κρήτες κατανάλωναν σχεδόν τα ίδια προϊόντα που καταναλώνει και ο σημερινός Κρητικός. Στη διάρκεια των χιλιετιών που πέρασαν, η παράδοση επιβίωσε από το πέρασμα των Ρωμαίων, των Βυζαντινών, των Ενετών και των Τούρκων και διατήρησε τα μαγειρικά ήθη του νησιού που τώρα απολαμβάνουν οι λάτρεις της σύγχρονης υγιεινής κουζίνας.
Η κουζίνα της Κρήτης είναι βασισμένη σε αυτά που προσφέρει η γη της, δίνοντας περισσότερο βάρος στην τέχνη του μαγειρέματος με τα απλά υλικά της. Εκείνο που μετρά στην κρητική παραδοσιακή κουζίνα είναι η φαντασία. Οι Κρητικοί μπορεί να τρώνε κάθε μέρα χόρτα ή όσπρια, αλλά δεν τρώνε ποτέ το ίδιο φαγητό. Βρίσκουν τον τρόπο να αναδείξουν καινούριες γεύσεις και διαφορετικές συνταγές.
Η βάση της διατροφής είναι το ελαιόλαδο, τα λαχανικά, τα άγρια χόρτα, τα φρούτα, το μέλι, ελιές, δημητριακά και τα όσπρια.
Τα όσπρια εξακολουθούν να αποτελούν σημαντικό μέρος της διατροφής του χειμώνα, ενώ τα χλωρά κουκιά τρώγονται σαν μεζές.
Το ελαιόλαδο παίζει καίριο ρόλο στην υγιεινή κουζίνα της Κρήτης, της οποίας τα γόνιμα εδάφη είναι ιδανικά για την καλλιέργεια των ελαιόδεντρων. Περισσότερα από 35 εκατομμύρια ελαιόδεντρα καλλιεργούνται, που όχι μόνο καλύπτουν τις ανάγκες των κατοίκων, αλλά παράγουν και μεγάλο πλεόνασμα που εξάγεται στο εξωτερικό.
Μια φέτα φρεσκοψημένο ψωμί με ντόπιο ελαιόλαδο και πασπαλισμένο με τη ρίγανη του νησιού και αλάτι είναι ένας νοστιμότατος κρητικός μεζές.
Το ελαιόλαδο χρησιμοποιείται στην Κρήτη από τα μινωικά χρόνια έως σήμερα, εκτοπίζοντας το βούτυρο ή άλλα είδη λαδιού που χρησιμοποιούνται σε άλλες περιοχές του κόσμου. Η αξία του είναι τεράστια, καθώς αποτελεί το πιο ισχυρό αντιοξειδωτικό που μας προσφέρει η ίδια η φύση. Το γεγονός ότι οι Κρητικοί ζουν περισσότερο και έχουν τους χαμηλότερους δείκτες στην εμφάνιση ασθενειών φαίνεται να συνδέεται άμεσα με το ότι συγκαταλέγονται μεταξύ των μεγαλύτερων καταναλωτών ελαιόλαδου παγκοσμίως.
Η κρητική κουζίνα είναι ιδιαιτέρως πλούσια σε ψάρια. Από όλα τα πιάτα με ψάρι, ο πρίγκιπας των κρητικών υδάτων είναι ο σκάρος. Συνήθως, ο σκάρος μαγειρεύεται στη σχάρα ή σε ψαρόσουπα. Η κακαβιά παραδοσιακά φτιάχνεται με σκορπίνες που σιγοβράζουν μαζί με πατάτες, κρεμμύδια, λεμόνι και ελαιόλαδο.
Στην Κρήτη η κατανάλωση κρέατος ήταν σπάνια και συνήθως γινόταν μόνο σε θρησκευτικές τελετές. Στη σύγχρονη κρητική διατροφή, η κατανάλωση κρέατος είναι ακόμη μικρότερη σε σχέση με άλλες χώρες της Μεσογείου. Οι Κρητικοί απολαμβάνουν το κρέας τους, ιδιαίτερα το χοιρινό και αρνί. Ακόμα και τα σαλιγκάρια, αλλά όλα με μέτρο.
Το κρέας κουνελιού έχει μια ξεχωριστή θέση στην κουζίνα της Κρήτης. Σερβίρεται σαν παραδοσιακό στιφάδο βρασμένο με μικροσκοπικά κρεμμύδια, τηγανητό ή ψητό με πατάτες στο φούρνο. Πρόβειο, αρνί και κατσικίσιο κρέας τρώγονται κυρίως στις εορταστικές εκδηλώσεις μαγειρεμένα με μάραθο ή αγκινάρες, με άγρια χόρτα και σάλτσα από ντομάτες ή σάλτσα αυγολέμονο. Μια άλλη κρητική σπεσιαλιτέ που συχνά σερβίρεται ως συνοδευτικό σε κρέας και ρύζι είναι η στάκα.
Η στάκα είναι απλά η κρέμα βουτύρου (τσίπα) που συλλέγεται προσεκτικά από το βοσκό, στη συνέχεια, προστίθεται λίγο αλάτι και πρέπει να φυλάσσεται σε δροσερό μέρος μέχρι να χρειαστεί. Παραδοσιακά, ήταν ένα κοινό πιάτο σε βαπτίσεις και γάμους, όπου αργότερα προστέθηκε το γαμοπίλαφο με ρύζι και κρέας.
Αρνάκι φρικασέ, μαγειρεμένο με ασκολύμπρους, ένα άγριο ακανθώδες χόρτο με σαρκώδη και εύγευστη ρίζα. Χρειάζεται πείρα για να εντοπιστεί, αλλά και ιδιαίτερη μαεστρία για να καθαριστεί από τα αγκάθια.
Το κυνήγι είναι άφθονο στις ορεινές περιοχές, όπου βρίσκoνται λαγοί, αγριογούρουνα κ.ά. Ιδιαίτερα νόστιμος γίνεται ο λαγός κρασάτος, ο οποίος, αφού μαριναριστεί, ψήνεται σε πήλινο τσουκάλι.
Άφθονα είναι επίσης και τα άγρια αρωματικά χόρτα του βουνού με τα οποία φτιάχνουν λαχταριστές χορτόπιτες με παραδοσιακό φύλλο. Οι Κρητικοί τα αγαπούν και τα τρώνε σχεδόν καθημερινά, και όμως καταφέρνουν να τους δίνουν διαφορετική γεύση μέσα από πολλούς, πρωτότυπους συνδυασμούς. Συνήθως χρησιμοποιούν με μέτρο τα καρυκεύματα, ενώ τα περισσότερα πιάτα περιέχουν μόνο τα βασικά: αλάτι, πιπέρι και λίγο λεμονάκι για τη φρεσκάδα. Και πάλι, αυτά είναι αρκετά για να δημιουργηθούν πλούσιες και ολοκληρωμένες γεύσεις. Όπως πλούσια είναι και τα οφέλη της παραδοσιακής κρητικής κουζίνας στην υγεία, αφού είναι ό,τι πιο κοντινό στην αυθεντική μεσογειακή διατροφή, χάρη στην αφθονία εποχιακών φρούτων και λαχανικών και φυσικά στην ποιότητα του έξτρα παρθένου ελαιόλαδου.
Από τα πιο γνωστά κρητικά τυριά είναι η γραβιέρα, η οποία είναι το πιο δημοφιλές σκληρό τυρί της Κρήτης. Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι. Η μυζήθρα φτιάχνεται από πρόβειο γάλα ή κατσικίσιο ή μίγμα των δύο. Συχνά χρησιμοποιείται στο μαγείρεμα, αλλά τρώγεται και φρέσκια. Τα καλτσούνια είναι μικρές πίτες που είναι γεμάτες με ανάλατη μυζήθρα (ανθότυρο) τηγανισμένες σε λάδι, στα οποία μπορεί να προστεθεί και μέλι.
Τα επιδόρπια δεν είναι συνήθως μέρος της κρητικής διατροφής, ένα γεύμα θα τελειώσει συχνά με φρούτα. Τα φρούτα είναι απαραίτητα σε κάθε γεύμα με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Η Κρήτη παράγει μεγάλες ποσότητες πορτοκαλιών και μανταρινιών, καθώς και πεπόνια, αχλάδια, σύκα, σταφύλια, ροδάκινα και βερίκοκα και την περίφημη κρητική σταφίδα, γνωστή ως σουλτανίνα. Στις ορεινές περιοχές υπάρχει μεγάλη παραγωγή από τσάι του βουνού, καρύδια, κάστανα και άλλα προϊόντα.
Ακόμα και στα παραδοσιακά γλυκά της Κρήτης, χρησιμοποιείται μόνο έξτρα παρθένο ελαιόλαδο. Ωστόσο, υπάρχει ένα κρητικό γλυκό φτιαγμένο από μυζήθρα, αυγά, κανέλα και γλυκάνισο ή σουσάμι. Μια γλυκιά απόλαυση σε όλη τη διάρκεια του έτους είναι τα ξεροτήγανα, τηγανιτές λωρίδες ζύμης σε ρολό, με μέλι και σιρόπι και πασπαλισμένες με ψιλοτριμμένο καρύδι.
Το κρητικό γαστρονομικό δαιμόνιο έχει εντάξει μάλιστα και το ίδιο το αμπέλι στις πρώτες ύλες της ντόπιας μαγειρικής. Μπορεί κανείς να γευτεί την άνοιξη μια σπάνια σπεσιαλιτέ: κατσίκι μαγειρεμένο με φρέσκους βλαστούς αμπέλου.
Το φαγητό συνοδεύεται συχνά από κρητικό κρασί, ρακή ή τσικουδιά.
Ένα ποτήρι κοτσιφάλι συνοδευόμενο από λίγη κεφαλογραβιέρα είναι η καλύτερη αρχή για ένα κρητικό γεύμα. Άλλωστε, εδώ στο νησί το τυρί προηγείται του κυρίως πιάτου, για να ανοίξει την όρεξη. Ιδανικός μεζές για κρασί ή τσικουδιά είναι επίσης το κρητικό απάκι, φέτες από καπνιστό χοιρινό ψαρονέφρι. Ονομαστά είναι και τα κρητικά χωριάτικα λουκάνικα, με χοιρινό κιμά και πολλά μπαχαρικά, σε διάφορες παραλλαγές.
Το ψωμί ήταν πάντα βασικό είδος διατροφής στην Κρήτη. Δεν μπορεί να φανταστεί κανείς γεύμα χωρίς κάποιο είδος ψωμιού. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία από ψωμιά, ανάλογα με την εποχή και τις διάφορες γιορτές. Το ψωμί των Χριστουγέννων ή Χριστόψωμο χαρακτηρίζει το παραδοσιακό γεύμα των Χριστουγέννων.
Η προετοιμασία του αποτελεί μια τελετουργία και σε ορισμένες περιοχές το ψωμί έχει ένα μεγάλο σταυρό στη μέση, ή είναι διακοσμημένο με λουλούδια και πέρδικες. Μόνο ο αρχηγός της οικογένειας επιτρέπεται να το κόψει. Την περίοδο του Πάσχα, οι γυναίκες της Κρήτης παραδοσιακά κάνουν τις αυγοκουλούρες ή λαμπροκουλούρες.
Στην εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στις 15 Αυγούστου, φτιάχνουν τα εφτάζυμα. Διάφορα διακοσμημένα ψωμιά που τρώγονται σε εκδηλώσεις, γάμους και βαφτίσια. Παξιμάδι από σκληρό ξηρό ψωμί που ψήνεται μια φορά, κόβεται σε φέτες και ξαναψήνεται για δεύτερη φορά. Με τον τρόπο αυτό θα κρατήσει για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Παραδοσιακά, αυτό ήταν το ψωμί που έπαιρναν οι αγρότες στα χωράφια και το μαλάκωναν με λίγο νερό και ελαιόλαδο. Το διάσημο κρίθινο παξιμάδι ή ντάκος είναι η βάση για το πιο διαδεδομένο κρητικό πιάτο. Βρεγμένο με νερό και εμποτισμένο με λάδι και ντομάτα είναι πολύ καλό για την πέψη και εξαιρετικά νόστιμο.
Ο συνδυασμός βουνού και θάλασσας και η παρατεταμένη ηλιοφάνεια κάνουν τα πάντα πιο γευστικά. Ίσως πάλι τα βασικά συστατικά της παραδοσιακής κρητικής κουζίνας να είναι η αγάπη με την οποία φτιάχνονται τα φαγητά στην Κρήτη (το μεράκι που λέμε) και η φαντασία που καρυκεύει πολλά από τα ντόπια πιάτα. Στο κάτω – κάτω, το φαγητό εδώ δεν είναι απλώς μια από τις κρητικές παραδόσεις – είναι τρόπος ζωής.
Οι παραδοσιακές κινεζικές πολεμικές τέχνες έχουν μακρά ιστορία. Περνούσαν από δάσκαλο σε μαθητή για χιλιάδες χρόνια, μέχρι που η Πολιτιστική Επανάσταση του Μάο στην Κίνα κατέστρεψε πλήθος γνώσεων και φορέων των αρχαίων παραδόσεων.
Το NTD TV (New Tang Dynasty Television) είναι ένα παγκόσμιο τηλεοπτικό δίκτυο με έδρα τη Νέα Υόρκη που ιδρύθηκε από Κινέζους που βρήκαν άσυλο στις ΗΠΑ, διαφεύγοντας από τις διώξεις που λαμβάνουν χώρα στη σημερινή Κίνα. Το όνομά του – Νέα Δυναστεία Τανγκ – παραπέμπει σε μία περίοδο της Κίνας, που θεωρείται από τις ανώτερες στην ιστορία της.
Με στόχο την αναβίωση των παραδόσεων του κινεζικού πολιτισμού, ξεκίνησε το NTD τη διοργάνωση του Διεθνούς Διαγωνισμού Παραδοσιακών Κινεζικών Πολεμικών Τεχνών. Στον φετινό διαγωνισμό, ο οποίος έλαβε χώρα από τις 30 Αυγούστου έως τις 2 Σεπτεμβρίου, στο Νιου Τζέρσεϋ, συμμετείχαν 91 αθλητές από 10 χώρες.
Για τον πρόεδρο του διαγωνισμού, Λι Γιούφου (Li Yufu), η ουσία των πολεμικών τεχνών βρίσκεται όχι τόσο στις κινήσεις όσο στην πνευματική κατάσταση του ασκούμενου: «Η πολεμική αρετή είναι να προστατεύεις τους αθώους και τους καλούς, και να σταματάς το κακό».
Σύμφωνα με τους κριτές του διαγωνισμού, πολλοί επίλεκτοι αθλητές γνωρίζουν ότι οι απαιτήσεις των πολεμικών τεχνών ξεπερνούν το σωματικό επίπεδο και ότι καθοριστική για την πρόοδό τους είναι η εσωτερική τους κατάσταση. Δηλαδή, μόνο δίνοντας προτεραιότητα στην αρετή, βελτιώνοντας παράλληλα τις κινήσεις τους, μπορούν να ανακτήσουν ό,τι έχει χαθεί.
Σε αντίθεση με τον αθλητισμό, στις πολεμικές τέχνες η πρόκληση βλάβης στον αντίπαλο είναι μία υπαρκτή πιθανότητα και αυτό επιφορτίζει με επιπλέον ευθύνες τους αθλητές του είδους. Έτσι, το ηθικό στοιχείο έχει εξέχοντα ρόλο σε αυτές.
Στις παραδοσιακές πολεμικές τέχνες, υπάρχει ένας κώδικας συμπεριφοράς που πρέπει να ακολουθεί κάθε ασκούμενος. Στο παρελθόν, λένε οι κριτές του διαγωνισμού, οι δάσκαλοι δεν δίδασκαν έναν μαθητή που δεν ήταν ενάρετος.
«Αν διδάσκεις πολεμικές τέχνες χωρίς να απαιτείς αρετή, δεν ενσταλάζεις απλώς τη βία;» ρωτά ο Λι Γιούφου.
Ο πρόεδρος της κριτικής επιτροπής, Λι Γιούφου, του 8ου Διεθνούς Διαγωνισμού Κινεζικών Πολεμικών Τεχνών του NTD. Ουώλντγουικ, Νιου Τζέρσεϋ (ΗΠΑ), 30 Αυγούστου 2024. (Σαμίρα Μπουάου/The Epoch Times)
Αποκαθιστώντας τη χαμένη τέχνη της πολεμικής αρετής
Ο Λι γεννήθηκε πριν από την Πολιτιστική Επανάσταση, μια εποχή που οι Κινέζοι ασκούμενοι πολεμικών τεχνών μπορούσαν να εκτελέσουν φαινομενικά ακατόρθωτα πράγματα, αψηφώντας τους φυσικούς νόμους. Το δικό του ενδιαφέρον για τις πολεμικές τέχνες ανέκυψε όταν είδε ένα στέλεχος του κόμματος να χτυπά ηλικιωμένους και αδύναμους. Το αίσθημα της δικαιοσύνης μέσα του τον ενέπνευσε να προσπαθήσει να γίνει πιο δυνατός, αλλά οι πολεμικές τεχνικές που άρχισε να μαθαίνει δεν εμπεριείχαν πολεμική αρετή. Η οικογένειά του τον παρακάλεσε να σταματήσει για να μην κάνει κακό σε κανέναν και εκείνος συμφώνησε.
Σε ηλικία 16 ετών, ο Λι συνάντησε κάποιον που ασκούσε παραδοσιακές πολεμικές τέχνες, ο οποίος συμφώνησε να τον πάρει για μαθητή του. Έτσι, μπόρεσε να μάθει και εξάσκησε για 60 χρόνια τις παραδοσιακές κινεζικές πολεμικές τέχνες, συνεχίζοντας να τις υποστηρίζει μέχρι σήμερα.
Με λύπη του διαπίστωσε, κάποια στιγμή, ότι οι παραδοσιακές κινεζικές πολεμικές τέχνες είχαν σχεδόν χαθεί στον κόσμο. Ήταν αποκαρδιωτικό, ομολογεί. Γενιά μετά τη γενιά, είδε πολλούς παλιούς δασκάλους να περνούν. Μερικοί δεν μπόρεσαν να μεταδώσουν αυτό που γνώριζαν σε έναν αφοσιωμένο μαθητή, ενώ άλλοι έκαναν τους μαθητές τους να εγκαταλείψουν εντελώς τις πολεμικές τέχνες.
«Για παράδειγμα, είδα τη μια γενιά μετά την άλλη να χάνει το τάι τσι τσουάν (taijiquan)», λέει. «Τώρα δεν έχει μείνει κανένας που να εξασκεί το αυθεντικό, παραδοσιακό στυλ και σταδιακά το απέκλεισαν από τους διαγωνισμούς. Στην αρχική του μορφή, το τάι τσι τσουάν δεν μπορεί να ονομαστεί μορφή μάχης, επειδή ο δάσκαλος του τάι τσι τσουάν δεν μπορεί να αγγιχτεί. Δεν μπορείς να τον πιάσεις, πόσο μάλλον να τον πολεμήσεις.»
Αλλά όσο περνάει ο καιρός, μερικοί άνθρωποι κατακτούν επιφανειακά τις κινήσεις και μετά, αγνοώντας τον κώδικα συμπεριφοράς που πρέπει να ακολουθεί ο ασκούμενος αυτής της πολεμικής τέχνης, χρησιμοποιούν τη φόρμα για να νικήσουν τους άλλους, να διαγωνιστούν, να επιδειχθούν. Το λάθος κίνητρο χαλάει τη φόρμα και το πρωτότυπο στυλ δεν μπορεί πλέον να βρεθεί σήμερα, προσθέτει ο Λι.
Γύρω στο 2008, ο Λι πρότεινε σε μερικούς συναδέλφους του στην Ταϊβάν να οργανώσουν μια εκδήλωση για την αναβίωση των παραδοσιακών πολεμικών τεχνών. Αλλά ένα τέτοιο εγχείρημα υπερέβαινε τις δυνατότητες εκείνων των δασκάλων, οι οποίοι μετά από ώριμη σκέψη απέρριψαν την πρότασή του, λέγοντας ότι ήταν πολύ δύσκολο.
«Εγώ θα το κάνω», απάντησε ο Λι.
Με αφορμή, λοιπόν, τη διοργάνωση του Διεθνούς Διαγωνισμού Παραδοσιακών Κινεζικών Πολεμικών Τεχνών, ξεκίνησε η συνεργασία του με το NTD, έχοντας ως αποστολή την αναζωογόνηση των παραδοσιακών κινεζικών πολεμικών τεχνών. Εδώ και 16 χρόνια, ο διαγωνισμός αποτελεί τον συνδετικό κρίκο μίας μικρής κοινότητας πολεμικών τεχνών από όλο τον κόσμο, που έχει επιλέξει να ακολουθήσει τον δρόμο της παράδοσης, προσπαθώντας να αποκαταστήσει ό,τι είχε χαθεί.
Βλέπει σημάδια τέτοιας αναβίωσης;
«Αυτή είναι μόνο η αρχή», απαντά ο Λι.
Προθέρμανση των συμμετεχόντων στον 8ο Διεθνή Διαγωνισμό Κινεζικών Πολεμικών Τεχνών του NTD. Νιου Τζέρσεϋ (ΗΠΑ), 30 Αυγούστου 2024. (Σαμίρα Μπουάου/The Epoch Times)
Η Αλίνα Τζιν (Alina Jin), που αγωνίζεται στο στυλ Γροθιά Λωτού (Lotus Fist) και στην κατηγορία όπλων με ραβδί, πιστεύει ότι η πολεμική αρετή είναι η ουσία των πολεμικών τεχνών.
«Ο στόχος είναι να σταματήσουν τη βία και να σταματήσουν τη μάχη με έναν καλλιτεχνικό, ισχυρό και ηθικό τρόπο», λέει η Αλίνα, φοιτήτρια στο Κολέγιο Φουσίν, μία νέα σχολή με αποστολή την αναβίωση των παραδοσιακών κινεζικών πολεμικών τεχνών.
Στη σχολή, οι δάσκαλοι διδάσκουν τις παραδοσιακές κινεζικές πολεμικές τέχνες και πολιτισμό σε όποιον θέλει να τα μάθει, προσθέτει.
«Η κουλτούρα υφαίνεται από όσα διδάσκονται στα μαθήματα πολεμικών τεχνών, ενώ παρακολουθούμε και διαλέξεις. Μελετάμε την ιστορία και τους θρύλους, μαθαίνουμε από αυτές τις ιστορίες… και αυτό προέρχεται επίσης από ορισμένες κινήσεις στις φόρμες. Υπάρχει μια ιστορία πίσω από κάθε φόρμα, μια ηθική αξία πίσω από μία άλλη φόρμα, μια θεϊκή κουλτούρα πίσω από τις κινήσεις κάθε φόρμας. Αυτό αποτελεί σημαντικό μέρος της τέχνης και αυτό που της προσδίδει πνευματικότητα, αρμονία και ισορροπία.»
Ο Τόμας Γουάνγκ, ο οποίος επίσης αγωνίζεται στο στυλ Γροθιά Λωτού, είπε ότι άρχισε να εκπαιδεύεται στις σύγχρονες πολεμικές τέχνες, με ειδίκευση στα ενωμένα ξύλα (nunchaku). Όμως μετά από αρκετά χρόνια εξάσκησης, συνειδητοποίησε ότι χωρίς να αναπτύξει την «καρδιά» των πολεμικών τεχνών, απλώς μάθαινε πολεμικές κινήσεις. Τότε ήταν που έμαθε για τις παραδοσιακές πολεμικές τέχνες και την πολεμική αρετή, από κάποιον που σχετιζόταν με τον διαγωνισμό του NTD.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η αποδοχή της φιλοσοφίας της «προστασίας των αθώων και της αναστολής του κακού» ως οδηγού της πολεμικής του τέχνης άλλαξε τα πάντα για αυτόν.
«Μετά την εξάσκηση σε πραγματικές, παραδοσιακές πολεμικές τέχνες, βελτιώθηκα από κάθε άποψη. Είμαι βαθιά ευγνώμων σε όσους στηρίζουν αυτόν τον διαγωνισμό.»
Μόνο παραδοσιακά στυλ
Ο διαγωνισμός χωρίζεται στις κατηγορίες άοπλων, όπλων και «Γροθιά του Νότου» («Southern Fist»), ενηλίκων και εφήβων (από 8 έως 18 ετών), ανδρών και γυναικών. Δεν περιλαμβάνονται τα μοντέρνα στυλ.
Η κατηγορία όπλων περιλαμβάνει το ξίφος, το σπαθί, το δόρυ και το ραβδί. Η κατηγορία άοπλων περιλαμβάνει στυλ όπως τα Μακριά Γροθιά, Μιεν τσουάν, Τονγκ Μπέι, Μάντις, Φάνζι Τσουάν και Μπα Τσι Τσουάν. Περιλαμβάνονται τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά στυλ.
Τα εσωτερικά στυλ τονίζουν τη ροή της ενέργειας και τις νοητικές διεργασίες που οδηγούν στη σωματική κίνηση, ενώ οι εξωτερικές πειθαρχίες ξεκινούν από έξω, με τον έλεγχο των μυών, και προχωρούν προς τα μέσα.
Οι αγωνιζόμενοι εκτελούν ασκήσεις δύο ή τριών λεπτών, που αποδεικνύουν το εύρος της τεχνικής τους.
Γεννήθηκα στην Αθήνα. Κατάγομαι από την Αιτωλοακαρνανία. Τα ακούσματά μου ήταν δημοτικά στεριανά καθώς και Ρεμπέτικα. Έμαθα σαντούρι από τον Αριστείδη Μόσχο και την Αγγελίνα Τκάτσιεβα, επίσης στην Αθήνα. Το σαντούρι για πολλά χρόνια ήταν η μεγάλη μου αγάπη. Έχω παίξει με τους παλαιούς οργανοπαίχτες και τραγουδιστές, όπως τον Γιάννη Βασιλόπουλο, τον Γιώργο Κόρο, τον Χρήστο Ζώτο, το Νίκο Σαραγούδα, την Τασία Βέρρα, τη Σοφία Κολλητήρη… Όπως αγαπώ τα δημοτικά τραγούδια της στεριάς, αγαπάω όλα τα είδη της μουσικής μας παράδοσης, καθώς και το σμυρνέικο ρεμπέτικο είδος.»
Με αυτά τα λόγια συστήνεται η Αρετή Κετιμέ, γνωστή και αγαπημένη μουσικός με μακρά πορεία στο παραδοσιακό τραγούδι, η οποία φιλοξενείται την Τετάρτη 25 Σεπτεμβρίου στον κήπο του Μουσείου Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων «Φοίβος Ανωγειανάκης», στην Πλάκα, στο πλαίσιο του κύκλου δράσεων «Μουσικά χωριά στην πόλη – Ζωντανή μουσική κληρονομιά στον αστικό χώρο» (2024-2025).
Μέσα από αυτή τη σειρά των εκδηλώσεων, το Μουσείο στρέφει το ενδιαφέρον του στον πολιτισμό της καθημερινότητας στην πόλη και επιδιώκει να φωτίσει μουσικές κοινότητες που δραστηριοποιούνται στις γειτονιές της και ασχολούνται ποικιλότροπα με την παραδοσιακή μουσική, χορεύοντας, τραγουδώντας, παίζοντας μουσική, γλεντώντας και δημιουργώντας κοινωνικούς δεσμούς. Πρόκειται για κοινότητες, φορείς της ζωντανής μουσικής κληρονομιάς, όπως μουσικοχορευτικοί, τοπικοί και άλλοι σύλλογοι ή μουσικά σχήματα που διακινούν και μεταδίδουν γνώση, μάθηση, μνήμη αλλά κυρίως το αίσθημα της από κοινού δημιουργίας και δράσης.
Παράλληλα, το Μουσείο επιδιώκει να φωτίσει τους τρόπους που οι άνθρωποι σε διάφορες γειτονιές της πόλης αναζητούν μέσα από την παραδοσιακή μουσική το αίσθημα του ανήκειν και της συνέχειας στο χρόνο, δημιουργούν σχέσεις και μοιράζονται κοινές αρχές και αξίες, τις οποίες με την πάροδο των χρόνων ενσωματώνουν στη δική τους ταυτότητα και πραγματικότητα.
Η συμμετοχή της Αρετής Κετιμέ εντάσσεται στον θεματικό κύκλο, που άνοιξε στις 27 Ιουνίου, με τίτλο: «Η άνοιξη της πολυφωνίας στις πόλεις».
Σχετικά με το Μουσείο
Οι γενικότεροι στόχοι του Μουσείου Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων – Κέντρου Εθνομουσικολογίας (ΜΕΛΜΟΦΑΚΕ) είναι:
α) Η φύλαξη, συντήρηση, καταγραφή, τεκμηρίωση, έρευνα, μελέτη, δημοσίευση και κυρίως η έκθεση και προβολή στο κοινό των φυλασσόμενων σε αυτό πολιτιστικών αγαθών.
β) Ο εμπλουτισμός των Συλλογών και των Αρχείων του με την αποδοχή δωρεών εκ μέρους φυσικών προσώπων, φορέων ή ιδρυμάτων, με προϊόντα κατασχέσεων, με αγορές από την Ελλάδα και το εξωτερικό και με πολιτιστικά αγαθά από όλη την Επικράτεια, σε συνεργασία με τις αρμόδιες Υπηρεσίες, Κεντρικές και Περιφερειακές της Γ.Δ.Α.Π.Κ. και της Γ.Δ.Α.Μ.Τ.Ε., καθώς και με κάθε άλλο νόμιμο τρόπο.
γ) Η προώθηση της εθνομουσικολογικής έρευνας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, με έμφαση στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιονατολικής Ευρώπης και της Μεσογείου.
δ) Η προβολή του Μουσείου στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, η διοργάνωση εκθέσεων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων και άλλων πολιτιστικών εκδηλώσεων, η πραγματοποίηση πάσης φύσεως εκδόσεων, η λειτουργία και ο εμπλουτισμός του οπτικοακουστικού και φωτογραφικού αρχείου και της Βιβλιοθήκης, η αναζήτηση χορηγιών.
ε) Η πρακτική άσκηση φοιτητών/σπουδαστών ΑΕΙ και ΤΕΙ, εφόσον δεν προκύπτει δαπάνη που θα βαρύνει το ΥΠ.ΠΟ.Α.
στ) Η συνεργασία και διευκόλυνση των μελετητών-ερευνητών.
Ο Louis A. Ruprecht Jr. είναι ο πρώτος κάτοχος της Έδρας Θρησκευτικών Σπουδών William M. Suttles στο Τμήμα Ανθρωπολογίας, καθώς και ο διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια. στην Ατλάντα της Τζόρτζια (ΗΠΑ). Το τελευταίο βιβλίο του καθηγητή Ρούπρεχτ είναι το Reach Without Grasping: Anne Carson’s Classical Desires (εκδ. Rowman and Littlefield, 2022). Επί του παρόντος εργάζεται πάνω σε ένα νέο βιβλιογραφικό σχέδιο με τον προσωρινό τίτλο The Renaissance Sappho: Fulvio Orsini’s Songs of Nine Illustrious Women (1568). Για το έργο του, τη μεταφορά των αρχαίων ιδεών στους σύγχρονους μελετητές μέσω του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Georgia State University, ο Δρ Ρούπρεχτ έχει λάβει το παράσημο του Τάγματος του Φοίνικα, διάσημο σε μορφή σταυρού από λευκό σμάλτο, και άργυρο ή χρυσό, που φέρει στο κέντρο του τον φοίνικα, σύμβολο της αναγέννησης του Ελληνικού έθνους.
Ο καθηγητής Ρούπρεχτ μίλησε στο Rethinking Greece* σχετικά με την έννοια του «κοσμοπολίτικου ελληνισμού», που χρησιμοποιείται στο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Τζόρτζια ως ένας τρόπος επαναπροσδιορισμού της ελληνικής εμπειρίας ως ένα ουσιαστικό κομμάτι της παγκόσμιας κληρονομιάς, που ανήκει εξίσου σε όλους – για τη μετασχηματιστική ηθική αξία της ελληνικής τραγωδίας και τις πολιτικές συνέπειές της στις σύγχρονες δημοκρατίες, για το πώς οι θρησκευτικές ανησυχίες για την «ειδωλολατρική τέχνη» ξεπεράστηκαν από την πίστη στις αρετές της κλασικής τέχνης, για την κατανόηση της τραγικής και μετασχηματιστικής διάστασης του έρωτα όπως εμφανίζεται στην ποίηση της Σαπφούς, και τέλος, για το μέλλον των τμημάτων κλασικών σπουδών στα αμερικανικά πανεπιστήμια. Όπως σημειώνει ο καθηγητής Ρούπρεχτ, «τα πιο επιτυχημένα προγράμματα κλασικών σπουδών μού φαίνεται ότι έχουν ξεπεράσει τις αυστηρά φιλολογικές και αυστηρά κλασικιστικές προσεγγίσεις του αρχαίου κόσμου και αξιοποιούν τους πόρους της ανθρωπολογίας, μεταξύ άλλων κλάδων, ώστε το αρχαίο υλικό να απευθυνθεί σε πιο σύγχρονες ανησυχίες. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτη υπήρξε η εφαρμογή των κατηγοριών της ταυτότητας στον αρχαίο κόσμο: φυλή και εθνικότητα, φύλο, σεξουαλικότητα, θρησκεία και τάξη».
Ήσασταν ο διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια από το 2012. Ποια είναι η θέση των Ελληνικών Σπουδών σε ένα σύγχρονο Πανεπιστήμιο; Πώς μπορούν ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός και η αρχαία ελληνική ιστορία να φωτίσουν τις σύγχρονες ανησυχίες;
Ο όρος «ελληνικός» είναι διφορούμενος, αλλά αυτή η ασάφεια μπορεί να είναι και γόνιμη και παραγωγική. Ο όρος είναι πολύ λιγότερο οικείος στο βορειοαμερικανικό κοινό από ό,τι ο όρος «Έλληνας», και έτσι τείνει να χρειάζεται κάποιες εξηγήσεις. Η δική μου άποψη είναι ότι ο όρος περιλαμβάνει τα πάντα, από τα πρώτα υλικά της Μεσογειακής Εποχής του Χαλκού, τα θαύματα της Κλασικής και της Ελληνιστικής περιόδου, την παράδοξη εγκυκλοπαιδική επικράτηση του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, τα κορυφαία βυζαντινά επιτεύγματα κ.ο.κ., μέχρι και τις σύγχρονες ποιητικές συνεισφορές του Κωνσταντίνου Καβάφη (1863-1933), του Γιώργου Σεφέρη (1900-1971) και του Οδυσσέα Ελύτη (1911-1996), για να μην αναφέρουμε τα εκπληκτικά σύγχρονα ελληνικά επιτεύγματα στον κινηματογράφο, τη μουσική και το θέατρο. Πρόκειται πράγματι για μια πλούσια και εκτεταμένη κληρονομιά.
Από θεσμική άποψη, η κληρονομιά αυτή τείνει να μοιράζεται μεταξύ των τμημάτων των Κλασικών ή/και των Κλασικών Σπουδών, τα οποία καλύπτουν τις αρχαιότητες, και των τμημάτων των Νεοελληνικών Σπουδών, τα οποία καλύπτουν κυρίως τους δύο προηγούμενους αιώνες. Το βυζαντινό υλικό τείνει να υποβαθμίζεται από αυτές τις θεσμικές ρυθμίσεις.
Υπάρχει ένας περίεργος θρησκευτικός λόγος για κάποια από αυτά, πιστεύω. Αν κοιτάξουμε τον τρόπο με τον οποίο διδάσκεται η θρησκευτική ιστορία στα περισσότερα προτεσταντικά σεμινάρια στις ΗΠΑ, τότε θα δούμε ότι δίνεται μεγάλη προσοχή στις απαρχές: στην Εβραϊκή Βίβλο και την Καινή Διαθήκη, στην πρώιμη εκκλησιαστική ιστορία και στην ιστορία της πρώιμης κοινωνικής και θεσμικής διαμόρφωσης. Αλλά στη συνέχεια κάνουμε ένα άλμα προς τα εμπρός, στον Λούθηρο, τον Καλβίνο και τους νεότερους. Ο Μεσαίωνας τείνει να υποτιμάται, καθώς, από προτεσταντική σκοπιά, η περίοδος αυτή θεωρείται σε μεγάλο βαθμό ως η ιστορία μιας σειράς υπερβολών και λαθών. Βλέπετε αυτή την προκατάληψη ζωντανή και ακμαία στα σχόλια του Έντουαρντ Γκίμπονς για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Όταν διορίστηκα διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια, αποφάσισα να εργαστώ ενάντια σε αυτού του είδους την κατάτμηση. Ήθελα να ενσωματώσω την Αρχαιολογία, την Κλασική Φιλολογία, τον Κινηματογράφο, την Ιστορία, τη Λογοτεχνία, τη Μουσική και το Θέατρο πιο απρόσκοπτα σε μια φιλόδοξη σειρά δημόσιων προγραμμάτων. Ήθελα επίσης να εξετάσω το ελληνικό υλικό με τους ευρύτερους δυνατούς όρους: Εποχή του Χαλκού, Αρχαϊκή, Κλασική, Ελληνιστική, Βυζαντινή και Σύγχρονη Εποχή. Τελευταία, ωθήσαμε το ιστορικό πλαίσιο ακόμη και στη Μεσολιθική και Παλαιολιθική περίοδο, καθώς τα τελευταία είκοσι χρόνια έχουν γίνει πολλές συναρπαστικές προνεολιθικές αρχαιολογικές ανακαλύψεις στην Ελλάδα, τόσο στην ηπειρωτική όσο και στη νησιωτική χώρα.
Προκειμένου να γιορτάσουμε αυτό το εύρος και να εκφράσουμε τις εκτεταμένες ελληνικές μας δεσμεύσεις, καθιέρωσα τον «κοσμοπολίτικο ελληνισμό» ως θεματικό άξονα του Κέντρου. Η ιδέα είναι προϊόν της τεράστιας επέκτασης του ελληνιστικού πολιτισμού στον απόηχο των κατακτήσεων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Μια απλουστευμένη μορφή της ελληνικής γλώσσας έγινε η γλώσσα της διπλωματίας και του εμπορίου. Ο ελληνικός πολιτισμός έγινε ένα είδος «πολιτισμού-ομπρέλας», που συγκρατούσε μια εθνοτικά και πολιτισμικά ποικιλόμορφη αυτοκρατορία.
Οι μεγάλες φιλοσοφικές σχολές που εμφανίστηκαν μετά τον Αριστοτέλη (ο οποίος ήταν δάσκαλος του Αλεξάνδρου) – ιδιαίτερα οι Επικούρειοι, οι Σκεπτικιστές και οι Στωικοί – εμφανίστηκαν όλες ως προσπάθειες να σκεφτούν φιλοσοφικά με όρους ευρύτερους από ό,τι επέτρεπε η πιο στενά ελληνική οπτική του Αριστοτέλη. Η Αίγυπτος, η Μεσοποταμία και η Ινδία δεν ήταν πλέον σημαντικά σημεία μόνο στον ελληνιστικό χάρτη, αλλά ήταν και φιλοσοφικά σημαντικά σημεία με νέους και δημιουργικούς τρόπους.
Ο Διόνυσος καβάλα σε έναν πάνθηρα. Ca. 120 – 8ος αιώνας π.Χ., Δήλος.
Ο Διογένης από τη Σινώπη, ο οποίος πέθανε την ίδια χρονιά με τον Αλέξανδρο (323 π.Χ.), έλαβε συγχαρητήρια από τον Αλέξανδρο για την έντονη ανεξαρτησία του, την αυτονομία του και τη φαινομενικά διαβολική ηθική του στάση. Ο Διογένης επινόησε επίσης τον όρο κοσμοπολίτης ή «πολίτης του κόσμου». Το έκανε ως απάντηση στην ερώτηση από πού ήταν (ήταν από τη Σινώπη της Μικράς Ασίας). Η απάντησή του – «η πόλη μου (πόλις) είναι ο κόσμος (κόσμος)» – είχε σκοπό να ξεφύγει από τη δύναμη και την προβολή του ερωτήματος από πού προερχόμαστε. Το από πού προερχόμαστε, υπέδειξε, ήταν λιγότερο καθοριστικό, λιγότερο ενδιαφέρον φιλοσοφικά, από το πού επιθυμούμε να πάμε. Ο κόσμος μας υποτίθεται ότι θα γινόταν μεγαλύτερος και πιο φιλοσοφικά επεκτατικός. Η αφετηρία μας δεν περιορίζει ούτε καθορίζει το πού μπορούμε να καταλήξουμε.
Είναι διαφωτιστικό να φανταστεί κανείς αυτό ως τη δήλωση ενός Έλληνα φιλοσόφου από τη Μικρά Ασία. Εν ολίγοις, οι Έλληνες πάντα ταξίδευαν – ο αυτοπροσδιορισμός τους με έναν ναυτικό πολιτισμό είχε κάποια σχέση με αυτό. Ο ελληνικός αποικισμός των ακτών της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας δημιούργησε ένα δίκτυο παράλιων πόλεων και λιμανιών σε όλη τη Μεσόγειο, που επέτρεψε τέτοια ταξίδια και μάλιστα τα εξυμνούσε. Η ελληνική διασπορά έχει πράγματι μια πολύ μακρά και πολύ πλούσια ιστορία – ο κοσμοπολιτισμός είναι μια από τις κύριες αρετές της.
Σήμερα, η ελληνική διασπορά είναι εντυπωσιακά παγκόσμια. Το Τορόντο και η Μελβούρνη είναι μεγάλες και εξέχουσες ελληνικές πόλεις. Ακόμα και η Ατλάντα φιλοξενεί δεκάδες χιλιάδες Έλληνες, που αποκαλούν την πόλη σπίτι τους για περισσότερα από εκατό χρόνια. Φιλοξενεί ένα σημαντικό και δραστήριο ελληνικό προξενείο. Είναι μια ορθόδοξη ελληνική μητρόπολη με περισσότερες από 70 ενορίες. Είναι, με όλους αυτούς τους τρόπους, μια συναρπαστική απεικόνιση του ελληνικού διεθνισμού και των κοσμοπολίτικων δεσμεύσεών του.
Σε μια ιστορική στιγμή, κατά την οποία τα αμερικανικά πανεπιστήμια έχουν εντείνει τις δεσμεύσεις τους στον διεθνισμό και έχουν ανοίξει τις πόρτες τους για να επιτρέψουν την είσοδο ενός πολύ μεγαλύτερου αριθμού αλλοδαπών φοιτητών, οι ηθικές δεσμεύσεις που ενσαρκώνει ο Ελληνισμός, τόσο ιστορικά όσο και φιλοσοφικά, φαίνονται μοναδικά κατάλληλες για τη συγκεκριμένη στιγμή.
Εδώ στην Ατλάντα έχουμε χρησιμοποιήσει την έννοια του κοσμοπολίτικου Ελληνισμού ως έναν τρόπο για να επαναπροσδιορίσουμε την ελληνική εμπειρία – τον Ελληνισμό με την πληρέστερη έννοια – ως ένα ουσιαστικό κομμάτι της Παγκόσμιας Κληρονομιάς που ανήκει εξίσου σε όλους. Εδώ, πιστεύω, βρίσκουμε την πιο παραγωγική «εκλεκτική συγγένεια» μεταξύ του Ελληνισμού και του σύγχρονου ερευνητικού Πανεπιστημίου.
Τι σημαίνει για εσάς ο «ελληνισμός», η «ελληνική σκέψη»ή αυτό που έχετε αποκαλέσει «ελληνικό φαινόμενο»;
Στην προηγούμενη απάντησή μου έδωσα μια ιδέα της απάντησής μου σε αυτό το ερώτημα. Στο δικό μου έργο, έχω προσπαθήσει να σκιαγραφήσω το μακρύ ιστορικό τόξο του ελληνισμού, το οποίο, βέβαια, βασίζεται στην ελληνική αρχαιολογία, αλλά εστιάζει περισσότερο στο πώς οι τρόποι του ελληνισμού προσαρμόστηκαν και μεταφράστηκαν σε μεταγενέστερες ιστορικές περιόδους και άλλα πολιτισμικά περιβάλλοντα.
Στο Was Greek Thought Religious? On the Use and Abuse of Hellenism from Rome to Romanticism (2002) [Ήταν η ελληνική σκέψη θρησκευτική; Για τη χρήση και κατάχρηση του Ελληνισμού, από τη Ρώμη έως τον Ρομαντισμό], προσπάθησα να δείξω πώς οι ίδιοι οι όροι, «ελληνισμός» και «Έλληνας», είχαν μετατοπιστεί στις ελληνικές τους σημασίες και είχαν υποστεί ποικίλες μεταφράσεις στα λατινικά και αργότερα στις ρομανικές γλώσσες. Οι θρησκευτικές αλλαγές είχαν μεγάλη σχέση με αυτές τις μετατοπίσεις του νοήματος. Ένα από τα νοήματα που ενσωματώθηκαν αργότερα στους όρους Έλληνες και Ελληνισμός ήταν τα «παγανιστές» και «παγανισμός», αντίστοιχα. Η μετατόπιση από τον «παγανισμό» στον χριστιανισμό αντιπροσωπεύει έτσι μια σεισμική πολιτισμική αλλαγή στην ιστορία της λεκάνης της Μεσογείου.
Ωστόσο, αυτό που μου κάνει μεγαλύτερη εντύπωση είναι το γεγονός ότι, ενώ από τη μια πλευρά, η μετάβαση από την παραδοσιακή ελληνική θρησκεία στον Χριστιανισμό άλλαξε τα πάντα, από την άλλη πλευρά, άλλαξε ελάχιστα. Οι εκχριστιανισμένοι Έλληνες στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία συνέχισαν να ντύνονται, να τρώνε, να ασχολούνται με τη φιλανθρωπία και να παντρεύονται όπως έκαναν και πριν. Ο καθαρά χριστιανικός πολιτισμός, που άλλαξε αυτούς τους παραδοσιακούς τρόπους ζωής, αναδύθηκε πολλούς αιώνες αργότερα.
Αυτό που υποδηλώνει είναι ότι καλά θα κάνουμε να προσέξουμε την ταυτόχρονη συνέχεια και ασυνέχεια στη μακρά ιστορία του Ελληνισμού. Οι συνέχειες είναι για μένα εξαιρετικά υποβλητικές. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μεγάλο μέρος της επιστημονικής μου έρευνας επικεντρώνεται στις μεταγενέστερες επαναλήψεις των ελληνικών σχημάτων σε τομείς τόσο διαφορετικούς όπως η τέχνη και η καλλιτεχνική έκθεση στα μουσεία, ο δημοκρατικός πολιτισμός και η δημοκρατική πολιτική, η ερωτική επιθυμία και η ηθική ψυχολογία, καθώς και με θεατρικές έννοιες όπως η τραγωδία και η κωμωδία, για τις οποίες θα πω περισσότερα παρακάτω.
Πλάκα με τον Άγιο Παύλο και τους μαθητές του (περ. 1160-80): Η επιγραφή σε αυτή την πλάκα αναφέρεται στις επιστολές που απηύθυνε ο Παύλος στις διάφορες πρωτοχριστιανικές κοινότητες (προς Ρωμαίους, Κορινθίους, Φιλιππησίους) μεταξύ των οποίων ταξίδεψε, Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη.
Ολοκλήρωσα το Ήταν η ελληνική σκέψη θρησκευτική; με ένα κεφάλαιο αφιερωμένο στην αναβίωση των ελληνικών Ολυμπιακών Αγώνων το 1896. Οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες μου φαίνονται ως το πιο δραματικό και παγκόσμιο παράδειγμα νεοελληνικού κινήματος στην παγκόσμια ιστορία. Είναι αξιοσημείωτο γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο ότι η ιστορία της Ολυμπιακής Αναβίωσης έχει ξεχαστεί σε τόσο μεγάλο βαθμό μέσα σε λίγο περισσότερο από έναν αιώνα. Η θρησκεία, όπως αποδεικνύεται, διαπερνά την ολυμπιακή ιστορία.
Οι αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες καθιερώθηκαν ως θρησκευτικό τελετουργικό γεγονός στο ιερό του Δία στην Ολυμπία το 776 π.Χ. (ή γύρω στο 776 π.Χ.). Απαγορεύτηκαν από τον χριστιανό αυτοκράτορα Θεοδόσιο για θρησκευτικούς λόγους το 393 μ.Χ. Ένα ουσιαστικό μέρος της υπόθεσης για την αναβίωσή τους το 1896 ήταν επίσης θρησκευτικό, όπως προκύπτει από τις ομιλίες και τα γραπτά του «ανακαινιστή» τους, Πιερ ντε Κουμπερτέν [Pierre de Coubertin, 1863-1937]. Εν ολίγοις, οι Ολυμπιακοί Αγώνες ιδρύθηκαν, ακυρώθηκαν και αναβίωσαν, για θρησκευτικούς λόγους.
Ποιοι ήταν αυτοί οι λόγοι είναι ένα θεμελιώδες ιστορικό ζήτημα. Όπως σημείωσα παραπάνω, ο ελληνισμός – που αντιμετωπίζεται ως ένα τεράστιο αρχείο πολιτιστικής εμπειρίας – παρείχε επίσης ένα πνευματικό θεμέλιο για τον σύγχρονο διεθνισμό και τον κοσμοπολιτισμό. Στην περίπτωση των Ολυμπιακών Αγώνων, μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι ο αθλητισμός εμπορεύεται το νόμισμα του περιορισμού: όρια που επιβάλλονται από κανόνες, όρια που επιβάλλονται από γραμμές και περιορισμούς, όρια που επιβάλλονται από την ίδια τη φυσική μας ενσάρκωση. Είναι η προσεκτική χορογραφία αυτών των ορίων που επιτρέπει να έρθει στο προσκήνιο η υπέρβαση. Εξάλλου, πρέπει να έχουμε κάτι για να υπερβούμε. Αυτός, υποθέτω, είναι ένας λόγος για τον οποίο ο αθλητισμός αποτελούσε σημαντικό πολιτιστικό χώρο, καθώς και πηγή προβληματισμού, τόσο για τους φιλοσόφους όσο και για τους θρησκευτικούς στοχαστές στην αρχαιότητα, και για τον οποίο συνεχίζει να είναι έτσι και σήμερα.
Στην ομιλία σας κατά την παραλαβή του ελληνικούπαράσημου, του Χρυσού Σταυρού του Τάγματος του Φοίνικα, σημειώσατε ότι «η ελληνική τραγωδία προορίζεται να γίνει σχεδία της δημοκρατικής ελπίδας». Θα μπορούσατε να επεκταθείτε επί του θέματος;
Η φράση «μια σχεδία ελπίδας» προέρχεται από τον Ραλφ Έλισον [Ralph Ellison, 1914-1994], από τον νέο πρόλογο που συνέταξε για την επετειακή έκδοση των 30 χρόνων του κλασικού μυθιστορήματός του Αόρατος Άνθρωπος. Εκτός από συγγραφέας δυνατών μυθιστορημάτων που εξετάζουν τη δυναμική της φυλής και της εθνικότητας στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Έλισον ήταν αναμφισβήτητα ο καλύτερος δημοκρατικός δοκιμιογράφος που ανέδειξαν οι ΗΠΑ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Παραθέτω το εν λόγω απόσπασμα:
«Έτσι, αν το ιδανικό της επίτευξης μιας πραγματικής πολιτικής ισότητας μας διαφεύγει στην πραγματικότητα – όπως συνεχίζει να συμβαίνει – υπάρχει ακόμα διαθέσιμο εκείνο το μυθιστορηματικό όραμα μιας ιδανικής δημοκρατίας, στο οποίο το πραγματικό συνδυάζεται με το ιδανικό και μας δίνει αναπαραστάσεις μιας κατάστασης πραγμάτων, στην οποία οι υψηλά ιστάμενοι και οι χαμηλά ιστάμενοι, οι μαύροι και οι λευκοί, οι Βόρειοι και οι Νότιοι, οι γηγενείς και οι μετανάστες συνδυάζονται για να μας διηγηθούν υπερβατικές αλήθειες και δυνατότητες, όπως αυτές που ανακάλυψε ο Μαρκ Τουέιν όταν έβαλε τον Χακ και τον Τζιμ να ταξιδεύουν με μία σχεδία.
»Πράγμα που μου υπέδειξε ότι ένα μυθιστόρημα θα μπορούσε να διαμορφωθεί ως μια σχεδία ελπίδας, αντίληψης και ψυχαγωγίας που θα μπορούσε να μας βοηθήσει να επιπλεύσουμε καθώς προσπαθούμε να διαπραγματευτούμε τις αγκυλώσεις και τις δίνες που σηματοδοτούν την ταλαντευόμενη πορεία του έθνους μας προς και μακριά από το δημοκρατικό ιδεώδες.» [1]
Μου φαίνεται ότι αυτό που ο Έλισον έβλεπε ως ρόλο του μυθιστορήματος στις σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες εκπληρωνόταν στην αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία κατά τις δραματικές γιορτές. Στην Ποιητική, τους προβληματισμούς του Αριστοτέλη για την αρχαία ελληνική τραγωδία, παρατηρείται ότι η τραγωδία αποτελεί μίμηση μιας πράξης που είναι:
«…σοβαρή, ολοκληρωμένη και έχει ένα ορισμένο μέγεθος. Έχει τη μορφή της παρουσίασης παρά της αφήγησης. Μέσω του οίκτου και του φόβου [δι’ ελέου και φόβου (ελληνικά στη συνέντευξη-σ.τ.μ.)] καταφέρνει την κάθαρση αυτών των συναισθημάτων.» (Ποιητική, 1449b25)
Υπήρξε μεγάλη συζήτηση σχετικά με τον όρο κάθαρση, ο οποίος ήταν εν μέρει ιατρικός όρος που υποδήλωνε μια κάθαρση ή καθαρισμό, στο ιατρικό πλαίσιο. Αυτή δεν μπορεί να είναι η έννοια εδώ, αφού η τραγωδία δεν εξαλείφει τα συναισθήματα του οίκτου και του φόβου. Εξακολουθούμε να λυπούμαστε την Αντιγόνη στο τέλος της τραγωδίας της και εξακολουθούμε να φοβόμαστε την τρομερή μοίρα που οδήγησε τον Οιδίποδα στην καταστροφή. Προτιμώ να σκέφτομαι την κάθαρση ως «μεταμόρφωση» σε σχέση με την τραγωδία. Το ελληνικό κοινό που παρακολουθούσε τα έργα του Σοφοκλή και άλλων έφευγε από το θέατρο του Διονύσου με τον οίκτο και τον φόβο του να έχουν μεταμορφωθεί σε κάτι άλλο, σε κάτι που θα μπορούσαμε να νοήσουμε ως «συμπόνια».
Αυτή είναι η μετασχηματιστική ηθική αξία της ελληνικής τραγωδίας και υποδηλώνει ότι η τραγωδία εξερευνά ένα πολύ ιδιαίτερο είδος πόνου και δυστυχίας. Η τραγωδία εξερευνά το πλήρες φάσμα των δυνατοτήτων του τι μπορούν να επιλέξουν να κάνουν τα ελεύθερα ανθρώπινα όντα. Συχνά δημιουργείται μεγάλος πόνος από τις επιλογές τους. Αλλά ο πόνος και η δυστυχία είναι η πρώτη λέξη της τραγωδίας, όχι η τελευταία. Η τραγωδία είναι τελικά ένα ελπιδοφόρο είδος, καθώς η τραγωδία παρουσιάζει μορφές πόνου, όπως του Οιδίποδα, που μπορούν να είναι λυτρωτικές. Ο Σοφοκλής μάς δείχνει ότι, μετά από όλες τις δοκιμασίες του, ο Οιδίπους έγινε κάτι σαν θεός στο ιερό άλσος του Κολωνού και το πνεύμα του έγινε μια διαρκής ευλογία για την πόλη της Αθήνας. Τα βάσανά του μετατράπηκαν σε λύτρωση και ο τρόμος που ένιωσαν αρχικά οι άνθρωποι, όταν ήρθαν αντιμέτωποι με τη μοιραία κατάρα του Οιδίποδα, μετατράπηκε σε συμπόνια και φροντίδα.
«Η τραγωδία εξερευνά το πλήρες φάσμα των δυνατοτήτων του τι μπορούν να επιλέξουν να κάνουν τα ελεύθερα ανθρώπινα όντα.» Η Κατίνα Παξινού στη Μήδεια του Ευριπίδη (1956) στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή. (Πηγή: Εθνικό Θέατρο της Ελλάδος)
Ο εξαιρετικός κριτικός θεάτρου του Μπρόντγουεϊ Γουώλτερ Κερρ [Walter Kerr, 1913-1996] δημοσίευσε το 1967 μια πρωτοποριακή μελέτη με τίτλο Tragedy and Comedy (Τραγωδία και κωμωδία). Το επιχείρημά του ακούγεται αντιφατικό μέχρι να το σκεφτείτε. Η τραγωδία, υποστηρίζει, προηγείται της κωμωδίας. Ιστορικά μιλώντας, τα τραγικά φεστιβάλ στην Αθήνα δημιουργήθηκαν περισσότερο από μία γενιά πριν από τα κωμικά φεστιβάλ. Ο Κερρ επιμένει επίσης ότι η τραγωδία προηγείται φιλοσοφικά. Οι λόγοι για τους οποίους το λέει αυτό είναι πολύπλοκοι. Οι κωμωδίες δεν τελειώνουν καλά και οι τραγωδίες δεν τελειώνουν άσχημα. Οι τραγωδίες, στην πραγματικότητα, μπορούν να τελειώσουν με όλους τους διαφορετικούς τρόπους – το τέλος δεν είναι το νόημα μιας τραγωδίας. Στην πραγματικότητα, οι τραγωδίες δείχνουν πέρα από το τέλος τους σε ένα νέο και πιο ανοιχτό μέλλον. Ξεπερνούν τα όρια της σκηνής όπου παίζονται. Η κωμωδία, αντίθετα, παραμένει στη σκηνή και είναι ριζωμένη στο έδαφος. Η κωμωδία είναι κατά βάση σκληρή- μας καλεί να γελάσουμε με αυτό που μας τρομάζει. Η κωμωδία δεν προσφέρει κανένα μέλλον – απλά σταματά και η αυλαία κλείνει. Χωρίς μέλλον δεν μπορεί να υπάρξει ελπίδα. «Η τραγωδία είναι το είδος που υπόσχεται αίσιο τέλος», καταλήγει ο Κερρ. «Είναι επίσης το είδος που είναι ρεαλιστικό ως προς το θέμα.» [2]
Έγραψα τη διδακτορική μου διατριβή για την έννοια της τραγωδίας στην αρχαία Αθήνα, στον πρώιμο χριστιανισμό και στη σύγχρονη ηθική φιλοσοφία. Είχα την τύχη να μπορέσω να ζήσω στην Αθήνα για τα δύο χρόνια που έκανα την έρευνα και τη συγγραφή. Αυτή η εργασία έγινε τελικά το πρώτο μου βιβλίο, το Tragic Posture and Tragic Vision: Against the Modern Failure of Nerve (Τραγική στάση και τραγικό όραμα: Κατά της σύγχρονης αποτυχίας του θάρρους), που εκδόθηκε το 1994. Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση ο τρόπος με τον οποίο η αθηναϊκή τραγωδία αποτέλεσε πρότυπο για τα Συνοπτικά Ευαγγέλια. Εκεί, επίσης, γινόμαστε μάρτυρες τρομερού πόνου στην απεικόνιση των Παθών του Χριστού, αλλά η μορφή του πόνου που παρουσιάζεται, όσο τρομερή κι αν είναι, πιστεύεται ότι υποδεικνύει τη λύτρωση. Αυτό είναι το μυστήριο της μετασχηματιστικής κάθαρσης, και έχει τόσο πολιτικές όσο και θρησκευτικές συνέπειες. Το πρώιμο κίνημα του Ιησού ήταν μια κοινότητα θεμελιωμένη στη συμπόνια και τη συμφιλιωτική αγάπη. Οι σύγχρονες δημοκρατίες εδράζονται σε συμπονετικές κοινωνικές πρακτικές που αποσκοπούν στην ανύψωση των αξιών της ισότητας και της αδελφοσύνης, στην απελευθέρωση των πλήρων δυνατοτήτων όλων των πολιτών μας.
Οι αρχαίοι Αθηναίοι έβλεπαν πολύ καθαρά τους πολιτικούς και θρησκευτικούς σκοπούς της τραγωδίας. Η πόλη χρηματοδοτούσε τις γιορτές κάθε χρόνο και η παρουσία τους θεωρούνταν πολιτικό καθήκον. Από καιρό αναρωτιόμουν ποιο θα μπορούσε να είναι ένα σύγχρονο δημοκρατικό ανάλογο αυτού του πνεύματος της θαυμάσιας δραματικής περίστασης στο Θέατρο του Διονύσου κάτω από την αθηναϊκή Ακρόπολη. Ο Ραλφ Έλλισον [Ralph Ellison], καθώς και ο Κορνέλ Γουέστ [Cornel West], βλέπουν αυτό το πνεύμα της τραγωδίας ζωντανό και ακμαίο στη μουσική παράδοση των μπλουζ. Η μουσική μπλουζ προέκυψε επίσης από την παράδοση της μουσικής του γκόσπελ. Όλες αυτές οι μουσικές νότες είναι τραγικές, γι’ αυτό και τελικά εδράζονται στη συμπόνια και την ελπίδα, και γι’ αυτό μπορούν να διεκδικήσουν τη λυτρωτική αγάπη ως υπερβατική αξία.
Ο Αμερικανός συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας Ραλφ Έλλισον είδε το πνεύμα της τραγωδίας ζωντανό και ακμαίο στη μουσική παράδοση των μπλουζ.
Μια παλαιότερη θεωρία της «εκκοσμίκευσης», στις δεκαετίες του 1950 και 1960, υποστήριζε ότι η θρησκεία ήταν προορισμένη να εξαφανιστεί στη σύγχρονη εποχή. Κατά κάποιο τρόπο, θεωρήθηκε ότι η παραδοσιακή θρησκευτική πίστη δεν θα μπορούσε να αντέξει τις προκλήσεις των νέων επιστημών της Αστροφυσικής, της Κοσμολογίας και της Εξέλιξης. Οι κοινωνικοί επιστήμονες που το πίστευαν αυτό δυσκολεύτηκαν πολύ να εξηγήσουν την άνοδο και την ανανέωση της πολιτικής θρησκείας σε όλον τον κόσμο, το 1979-1980. Αυτό δεν συνέβη μόνο στην Ινδία, το Ιράν και το Ισραήλ – συνέβη στο Βατικανό και συνέβη και στις ΗΠΑ. Ο πρώην καθηγητής μου και στενός προσωπικός μου φίλος Μπρους Μπ. Λώρενς [Bruce B. Lawrence] έγραψε το 1990 την πρώτη συγκριτική μελέτη αυτού του φαινομένου με τίτλο Defenders of God: The Fundamentalist Revolt Against the Modern Age (Υπερασπιστές του Θεού: Η εξέγερση των φονταμενταλιστών ενάντια στη σύγχρονη εποχή). Ένας άλλος στενός προσωπικός φίλος, ο Τζέφρυ Στάουτ [Jeffrey Stout], έγραψε την καλύτερη μελέτη που έχει παραχθεί μέχρι σήμερα σχετικά με τους περιορισμούς αυτής της εκδοχής του κοσμικισμού και της εκκοσμίκευσης, σε ένα βιβλίο με τίτλο Democracy and Tradition (Δημοκρατία και Παράδοση), το 2004.
Είναι σαφές ότι η θρησκεία δεν έχει εξαφανιστεί.
Η δική μου άποψη για τη σύγχρονη εποχή είναι ότι αντιπροσωπεύει μια επαναστατική περίοδο κατά την οποία η θρησκεία πηγαίνει αλλού, όχι μακριά. Οι θρησκευτικές παρορμήσεις και οι πνευματικές ενέργειες δεν περιορίζονται ποτέ αυστηρά μέσα σε εκκλησίες, συναγωγές, τζαμιά, ναούς ή ό,τι άλλο. Μου προκαλούν ιδιαίτερη εντύπωση οι τρόποι με τους οποίους οι παραδοσιακά θρησκευτικές ενέργειες έχουν τεθεί στην υπηρεσία της τέχνης – τόσο για τους καλλιτέχνες που παράγουν τα έργα τους όσο και για τους θεατές που προσκυνούν για να τα δουν. Με μια λέξη, τα δημόσια μουσεία τέχνης είναι από τα εξαιρετικότερα και πιο πρωτότυπα μέρη όπου έχει πάει η θρησκεία στη σύγχρονη εποχή.
Λίγοι σύγχρονοι επισκέπτες των δημόσιων μουσείων τέχνης σήμερα εξετάζουν το θρησκευτικό ενδιαφέρον των συλλογών κατά την ίδρυσή τους. Από τα Μάρμαρα του Παρθενώνα στο Βρετανικό Μουσείο, μέχρι τη Φτερωτή Νίκη της Σαμοθράκης στο Λούβρο, το Μπελβεντέρε του Απόλλωνα και την Ομάδα Λαοκόων στα Μουσεία του Βατικανού και τα Αιγινήτικα Γλυπτά από το Ναό της Αφαίας, που σήμερα στεγάζονται στη Γλυπτοθήκη του Μονάχου, η κλασική αγαλματοποιία αποτελούσε την καρδιά (αν όχι στην πραγματικότητα την ψυχή) των περισσότερων δημόσιων μουσείων τέχνης κατά τις πρώτες γενιές αυτού που θεωρώ ως «εποχή των μουσείων» (1767-1830).
Λεπτομέρεια από τα στοιχεία του αετώματος του ναού της Αφαίας στην κεντρική Γλυπτοθήκη του Μονάχου
Στο βιβλίο μου Winckelmann and the Vatican‘s First Profane Museum (Ο Βίνκελμαν και το πρώτο κοσμικό μουσείο του Βατικανού, 2011), καθώς και σε επόμενα άρθρα που δημοσιεύθηκαν το 2018 και το 2022, έχω παρουσιάσει τα αρχειακά στοιχεία από τη Βιβλιοθήκη του Βατικανού και τα Μυστικά Αρχεία της Βιβλιοθήκης του Βατικανού, τα οποία επιβεβαιώνουν ότι ο Γιόχαν Γιοάχιμ Βίνκελμαν [Johann Joachim Winckelmann, 1717-1768], περισσότερο γνωστός ως νεοκλασικός ευαγγελιστής και ιστορικός τέχνης, ήταν επίσης ο ημι-μυστικός επιμελητής του πρώτου «Κοσμικού Μουσείου» του Βατικανού. Χάρηκα που η τελευταία ειδική έκθεση που επιμελήθηκαν τα Μουσεία του Βατικανού πριν από το λουκέτο του COVID επικεντρώθηκε σε αυτή την ιστορία. Η έκθεση «Winckelmann: Αριστουργήματα σε όλο το Μουσείο του Βατικανού» παρουσιάστηκε στο κοινό από τις 9 Νοεμβρίου 2018 έως τις 9 Μαρτίου 2019.
Ιδρύθηκε το 1767, επεκτάθηκε και ολοκληρώθηκε το 1792, λεηλατήθηκε από τις δυνάμεις της Γαλλικής Επανάστασης υπό τον Ναπολέοντα το 1796 και αργότερα επαναπατρίστηκε στο Βατικανό το 1818. Το μικρό μουσείο του Βίνκελμαν «επιμελήθηκε πρώτα το κοσμικό», γεγονός που με τη σειρά του επέτρεψε την πολιτιστική και ιστορική εξημέρωση όσων μέχρι τότε θεωρούνταν κυρίως ως «ειδωλολατρικά είδωλα». Νομίζω ότι είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι αυτά τα αγάλματα δεν είχαν αλλάξει, στις περισσότερες περιπτώσεις, για αρκετές χιλιάδες χρόνια, εκτός από τις σπάνιες περιπτώσεις που αναστηλώθηκαν. Αντίθετα, ο τρόπος που βλέπουμε αυτά τα αγάλματα, ο τρόπος που τα κοιτάμε, έχει αλλάξει δραματικά.
Έτσι, τα αγάλματα των ελληνικών θεών και ηρώων, τα περισσότερα από τα οποία ήταν γυμνά, νομιμοποιήθηκαν και εξημερώθηκαν στη συμβολική πρωτεύουσα του χριστιανικού κόσμου (Ρώμη). Αυτό συνέβη σε στάδια, αλλά στάδια που ήταν σωρευτικά και που εξελίχθηκαν με εκπληκτική ταχύτητα. Αυτά τα «ειδωλολατρικά είδωλα» θεωρήθηκαν αρχικά ως «ωραία τέχνη», στη συνέχεια ως υποδείγματα «ιδανικής ομορφιάς», και ακόμη αργότερα ως «εθνικός θησαυρός». Μετά το Βατερλώ, όλες οι προηγούμενες θρησκευτικές ανησυχίες σχετικά με το Museo Profano του Βατικανού είχαν εξαφανιστεί – οι καρδινάλιοι και ο Πάπας ήθελαν απλώς πίσω τους εθνικούς θησαυρούς τους.
Αυτό που ο Χανς Μπέλτινγκ [Hans Belting] ονόμασε Εποχή της Τέχνης, η οποία ήταν επίσης η αρχή αυτού που εγώ ονομάζω Εποχή των Μουσείων, προσφέρει μια εκπληκτική μελέτη περίπτωσης του περιστασιακού φλερτ με τις ειδωλολατρικές φόρμες, που θα είχε πολύ μεγάλη πολιτιστική εμβέλεια και επιρροή τόσο στον κόσμο της Μεσογείου όσο και πέρα από αυτόν. Οι θρησκευτικές ανησυχίες για την ειδωλολατρική τέχνη ξεπεράστηκαν από την πίστη στην πνευματική δύναμη της ιδανικής ομορφιάς και τις υπερβατικές αρετές της κλασικής τέχνης.
Το έργο σας επικεντρώνεται στον τρόπο με τον οποίο οι ελληνικές πολιτιστικές μορφές προσαρμόστηκαν σε μεταγενέστερες ιστορικές περιόδους, ενώ το θέμα του σεμιναρίου σας στο Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα το επόμενο έτος θα είναι ο Έρωτας. Πώς έχει μεταμορφωθεί η έννοια του Έρωτα από την αρχαιότητα;
Εδώ και πολλά χρόνια διδάσκω ένα μάθημα με τίτλο «Θρησκεία και Σεξουαλικότητα». Νομίζω ότι το «Έρως στην Αρχαιότητα» θα μπορούσε να είναι ένα καλύτερο όνομα για το μάθημα, καθώς το μυστήριο με το οποίο ξεκινώ περιλαμβάνει το ερώτημα πώς να μεταφράσουμε καλύτερα την ελληνική λέξη έρως. Είναι εντυπωσιακό, αν και ατυχές, ότι ο όρος «ερωτικός» (erotic) στα σύγχρονα αγγλικά έχει μια πιο στενά σεξουαλική χροιά. Αντίθετα, οι αρχαίοι ελληνικοί όροι έρωςκαι τα ερωτικά υπονοούσαν κάτι σαν παθιασμένη και συγκλονιστική επιθυμία, μια επιθυμία που έχει τη δύναμη να αναιρέσει εντελώς το άτομο που τη βιώνει.
Τα αφροδίσια αναφέρονταν στις σεξουαλικές εμπειρίες ενός ατόμου στα αρχαία ελληνικά – τα ερωτικά αναφέρονταν σε κάτι άλλο, κάτι πολύ πιο μυστηριώδες, ακόμη και ιερό.
Τοιχογραφία που δείχνει μια γυναίκα που υποτίθεται ότι είναι η Σαπφώ και κρατάει εργαλεία γραφής, από την Πομπηία. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης.
Η Σαπφώ από τη Λέσβο (η οποία δραστηριοποιήθηκε ποιητικά γύρω στο 600 π.Χ.) ήταν διάσημη, μεταξύ άλλων, για την ιδιαίτερη ικανότητά της να επινοεί νέους όρους. Ήταν η πρώτη που αποκάλεσε τον έρωτα «γλυκόπικρο» (ο όρος της ήταν γλυκύπικρον, στα αιολικά ελληνικά). Σε αυτό το ποιητικό απόσπασμα (#130), η Σαπφώ αναφέρει επίσης τον έρωτα ως «λυσιμελή» (lusimelês).
Ο όρος είναι μια ρητορική ηχώ του ομηρικού ιδιωματισμού για τον θάνατο, όπου όταν ένας πολεμιστής έχει χτυπηθεί από ακόντιο ή σπαθί λέγεται ότι τα μέλη του «λύθηκαν». Το σώμα καταρρέει, μην έχοντας πλέον τον έλεγχο του εαυτού του, και η ψυχή δραπετεύει βογκώντας μέσα από την πύλη του στόματος του ετοιμοθάνατου. Η Σαπφώ παίρνει αυτή την εικόνα από το πεδίο της μάχης και την τοποθετεί δραματικά μέσα στην ανθρώπινη καρδιά. Ο έρωτας δεν είναι υπό τον έλεγχό μας – συχνά φαίνεται ο έρωτας να ελέγχει εμάς.
Η Σαπφώ, όπως και άλλοι αρχαϊκοί Έλληνες λυρικοί ποιητές, παρομοιάζει μια τέτοια ερωτική εμπειρία με τον θάνατο. Στο εξίσου διάσημο Απόσπασμα Ερωτικού
Τριγώνου (#31), λέει ρητά ότι η θέα του αγαπημένου της να μιλάει σε κάποιον άλλον την τρελαίνει σχεδόν, με σωματικά συμπτώματα, έτσι ώστε να φαίνεται σχεδόν νεκρή μες στο μυαλό της. Όπως το θέτει η Αν Κάρσον [Anne Carson], «η αλλαγή του εαυτού είναι απώλεια του εαυτού γι’ αυτούς τους ποιητές». [3]
Η ιδιοφυΐα της Σαπφούς, όπως και του Σωκράτη, ήταν να βλέπει την αλλαγή του εαυτού της και ως μια μορφή ψυχικής μεταμόρφωσης. Η δύναμη του έρωτα έγκειται στην ικανότητά του να μας μεταμορφώνει. Πρόκειται για μια μεταμόρφωση που είναι επώδυνη, όσο ευλογημένη κι αν φαίνεται επίσης. Ο όρος της Σαπφούς «γλυκόπικρος» αποτυπώνει αρκετά καλά αυτή την τραγική και μεταμορφωτική διάσταση των ερωτικών. Η ιδέα κορυφώνεται με τον εκπληκτικό ισχυρισμό του Σωκράτη στον Φαίδρο (244a-245c) ότι ο έρωτας είναι πράγματι μια τρέλα, αλλά ότι ορισμένες μορφές τρέλας είναι στην πραγματικότητα δώρα από τους θεούς.
Η παθιασμένη επιθυμία είναι ακριβώς ένα τέτοιο δώρο, που διευρύνει τους ηθικούς και συναισθηματικούς μας ορίζοντες, δημιουργώντας νέες διαστάσεις συμπόνιας και φροντίδας. Μπορεί κανείς να επιθυμεί με πάθος ένα άλλο πρόσωπο – μπορεί να επιθυμεί με πάθος ένα θεϊκό ον. Τα ερωτικάδιαθέτουν ένα ευρύ φάσμα και μια ιερή συμβολική διάσταση. Έτσι, ακόμη και στην αρχαιότητα, η θρησκεία πήγαινε αλλού.
Η Αν Κάρσον, της οποίας το Eros the Bittersweet αναφέρθηκε παραπάνω, ανέπτυξε μια ολόκληρη φιλοσοφία του έρωτα που στηρίζεται στα ποιητικά αποσπάσματα της Σαπφούς και στον Φαίδρο του Πλάτωνα. Προσφέρει μια υπέροχη αναλογία μεταξύ του φλερτ της γνώσης και του φλερτ του έρωτα. Το να ερωτεύεσαι και το να γνωρίζεις εμπεριέχουν και τα δύο παθιασμένη επιθυμία – και οι δύο μεταμορφώνουν και διευρύνουν αναγκαστικά τον εαυτό. Πρόκειται για εμπειρίες όπου το κεφάλι και η καρδιά διαπλέκονται και η προσοχή μας γίνεται απείρως λεπτότερη.
Θα ήταν απελπιστικά μειωτικό να εξισώσουμε τον έρωτα με το σεξ, όπως προσπάθησαν να κάνουν ορισμένοι σύγχρονοι στοχαστές. Οφείλουμε τη σύγχρονη αντίληψή μας για τη «σεξουαλική ταυτότητα» στη σύγχρονη ψυχολογία, η οποία ασχολήθηκε με την έννοια αυτή στα τέλη του 19ου αιώνα. Οι μετασχηματισμοί που εμπλέκονται σε μια τέτοια έννοια είναι εκτεταμένοι. Το σεξ, άλλωστε, είναι κάτι που κάνουν πολλοί άνθρωποι (όχι όλοι). Η σεξουαλική ταυτότητα, αντίθετα, είναι κάτι που έχουν όλοι οι άνθρωποι (ακόμη και ο «άγαμος» είναι μια σεξουαλική ταυτότητα).
Η διάκριση μεταξύ του είναι και του πράττειν ήταν πολύ σημαντική στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία. Αυτό που θέλω να επισημάνω είναι ότι η σημερινή μας εκδοχή των «πολιτισμικών πολέμων», τουλάχιστον στη σεξουαλική τους διάσταση, έχει περισσότερο νόημα αν δώσουμε προσοχή σε αυτήν τη διάκριση. Οι νόμοι έχουν σχεδιαστεί για να ρυθμίζουν τη δραστηριότητα, όχι την ταυτότητα. Αλλά το ηθικό διακύβευμα μιας συζήτησης αυξάνεται αναγκαστικά όταν συζητάμε για την ταυτότητά μας, για το ποιοι είμαστε, και όχι για το τι μπορούμε ή δεν μπορούμε να επιλέξουμε να κάνουμε.
Κατά ειρωνικό τρόπο, όταν η κλασική φιλολογία και η ψυχολογία αναδύθηκαν ως πανεπιστημιακές επιστήμες στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα, τότε τα ερωτήματα σχετικά με τη σεξουαλικότητα της Σαπφούς έγιναν κεντρικά και πρόσφατα αμφιλεγόμενα. Δεδομένου ότι καταγόταν από το νησί της Λέσβου και ότι συλλογιζόταν με τόσο πάθος τις νεαρές γυναίκες του κύκλου της, ο όρος «λεσβία» συνδέθηκε με τη νέα ψυχολογική κατηγορία της σεξουαλικής ταυτότητας. Ορισμένοι ρομαντικοί εξήραν τα πάθη της Σαπφούς, ενώ ορισμένοι βικτωριανοί βρήκαν δημιουργικούς τρόπους να αποερωτικοποιήσουν την ποίησή της, όταν δεν την καταδίκαζαν ευθέως. Αυτή η αμφιταλαντευόμενη χρήση μιας αρχαίας Ελληνίδας ποιήτριας για την επιβεβαίωση ή την αντιμετώπιση των σύγχρονων ηθικών απόψεων για την ανθρώπινη σεξουαλικότητα συνεχίστηκε και τους επόμενους αιώνες.
Η τετράτομη Ιστορία της σεξουαλικότητας (1976-1984) του Μισέλ Φουκώ προσπάθησε να αφηγηθεί αυτή την ιστορία. Ενώ πρόκειται για μια περίπλοκη ιστορία κατά τον Φουκώ, νομίζω ότι το ηθικό της δίδαγμα είναι πολύ κομψό και αρκετά απλό. Το σεξουαλικό υποκείμενο, κατέληξε ο Φουκώ, είναι σαφώς σύγχρονο, προϊόν της ψυχολογίας και του ενδιαφέροντός της για τη διαμόρφωση της σεξουαλικής ταυτότητας. Αλλά το επιθυμητικό υποκείμενο είναι αιώνιο. Η Σαπφώ και ο Πλάτωνας είναι δύο από τους πιο εύγλωττους αρχαίους υποστηρικτές της επιθυμίας. Όπως γνώριζαν καλά, ο έρωτας αλλάζει τον εαυτό, διευρύνοντας τα όριά του και τις πνευματικές του δυνατότητες. Μας αποδίδεται ένας ευρύτερος και πιο περιεκτικός εαυτός, πιο ικανός για συμπόνια και φροντίδα.
Η Καναδή ποιήτρια και κλασικίστρια Αν Κάρσον, ανέπτυξε μια ολόκληρη φιλοσοφία του έρωτα που στηρίχθηκε στα ποιητικά αποσπάσματα της Σαπφούς και στον «Φαίδρο» του Πλάτωνα.
Ποιο είναι το μέλλον των Ελληνικών Σπουδών στα Πανεπιστήμια των ΗΠΑ;
Το 1903, μόλις επτά χρόνια μετά τη Σύγχρονη Ολυμπιακή Αναβίωση, οι δευτεροετείς φοιτήτριες του Κολλεγίου Barnard στη Νέα Υόρκη προκάλεσαν τις πρωτοετείς φοιτήτριες σε μια σειρά αθλητικών και καλλιτεχνικών αγώνων. Έτσι γεννήθηκαν οι «Ελληνικοί Αγώνες» στο Μπάρναρντ. Εξελίχθηκαν σε ένα εξαιρετικό πολιτιστικό φαινόμενο και ήταν ιδιαίτερα δημοφιλείς στο ευρύτερο κοινό – έγιναν μία από τις πιο περιζήτητες εκδηλώσεις στο Μανχάταν. Οι γυναίκες του Μπάρναρντ αφιέρωναν τους αγώνες κάθε χρόνο σε έναν διαφορετικό ελληνικό θεό, συνέθεταν μουσική και ποίηση, σχεδίαζαν κοστούμια, ακόμη και κατασκεύαζαν άρματα, όλα καινούργια για τον διαγωνισμό κάθε έτους.
Την επαναστατική άνοιξη και το καλοκαίρι του 1968, φοιτητές πανεπιστημίων σε όλη την Ευρώπη και τις ΗΠΑ ζήτησαν ριζικές αλλαγές στα πανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών και άλλες εκπαιδευτικές πρακτικές. Στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, ακριβώς απέναντι από το Μπάρναρντ στο Μπρόντγουεϊ, οι φοιτητές κατέλαβαν τα κτίρια της διοίκησης και άντεξαν για εβδομάδες προτού αποβληθούν με τη βία. Τα αιτήματά τους ήταν πολλά, μεταξύ των οποίων καλύτεροι μισθοί για το πανεπιστημιακό προσωπικό, πιο δίκαιες πανεπιστημιακές πρακτικές απόκτησης ακινήτων στη γειτονιά Morningside, απεμπλοκή του πανεπιστημίου από τις στρατιωτικές συμβάσεις και δημιουργία νέων προγραμμάτων σπουδών στις Αφροαμερικανικές Σπουδές και τις Γυναικείες Σπουδές.
Η φοιτητική κατάληψη στο Κολούμπια έτυχε να ξεκινήσει την εβδομάδα του Απριλίου που ήταν προγραμματισμένοι να διεξαχθούν οι Ελληνικοί Αγώνες στο Κολέγιο Μπάρναρντ. Σε ένδειξη αλληλεγγύης στις φοιτήτριες της απέναντι πλευράς του δρόμου, οι γυναίκες του Μπάρναρντ ακύρωσαν τους Ελληνικούς Αγώνες του 1968. Την επόμενη χρονιά ακύρωσαν οριστικά τους Ελληνικούς Αγώνες, θεωρώντας ότι «δεν έχουν πλέον σχέση» με τις ανησυχίες των φοιτητών.
Εξέγερση των φοιτητών του Πανεπιστημίου Κολούμπια, 1968.
Από αυτή την ιστορική απόσταση, μπορούμε να καταλάβουμε τι σκέφτονταν οι γυναίκες του Μπάρναρντ. Απέρριπταν τους παραδοσιακούς τρόπους με τους οποίους διδάσκονταν τα ελληνικά στο Μπάρναρντ και αλλού, από τότε που καθιερώθηκε η Κλασική Φιλολογία τον 19ο αιώνα και οι Ελληνικοί Αγώνες το 1903. Απέρριπταν την απαρχαιωμένη ρητορική που ισχυριζόταν ότι ο ελληνικός πολιτισμός ήταν ο «μεγαλύτερος πολιτισμός» και η αρχαία Ελλάδα η μοναδική «παιδική ηλικία της Ευρώπης». Απέρριψαν τον έμμεσο ταξισμό και τον ελιτισμό της κλασικής μάθησης. Επιθυμούσαν να αντικαταστήσουν αυτές τις κλασικίζουσες ευαισθησίες με πιο πολυπολιτισμικές και πολυεθνικές. Τους φοιτητές αυτούς οφείλουμε να ευχαριστήσουμε για τη δημιουργία τμημάτων Αφροαμερικανικών Σπουδών και Γυναικείων Σπουδών σε όλες τις ΗΠΑ (αλλά και στην Ευρώπη). Αλλά μία από τις ακούσιες συνέπειες αυτών των μεταρρυθμίσεων του προγράμματος σπουδών ήταν η περιθωριοποίηση των Κλασικών και των Κλασικών Σπουδών.
Ποτέ δεν ήταν μια πρόταση είτε-είτε, αλλά άρχισε να φαίνεται έτσι. Τώρα, περισσότερο από μια γενιά μετά από αυτές τις κρίσιμες μεταρρυθμίσεις του προγράμματος σπουδών, είμαστε σε καλύτερη θέση να επαναδιατυπώσουμε αυτές τις προτάσεις του προγράμματος σπουδών με τη μορφή ενός ερωτήματος «τόσο το ένα όσο και το άλλο». Δεν υπάρχει ασυμβίβαστο μεταξύ της ύπαρξης ισχυρών προγραμμάτων Αφροαμερικανικών ή Αφρικανικών Σπουδών, Γυναικείων Σπουδών και Κλασικών Σπουδών.
Τα τελευταία τριάντα χρόνια, τα πιο επιτυχημένα προγράμματα Κλασικών Σπουδών μού φαίνεται ότι έχουν ξεπεράσει τις αυστηρά φιλολογικές και αυστηρά κλασικιστικές προσεγγίσεις του αρχαίου κόσμου και έχουν αξιοποιήσει τους πόρους της ανθρωπολογίας, μεταξύ άλλων κλάδων, για να μπορέσουν τα αρχαία υλικά να μιλήσουν για πιο σύγχρονες ανησυχίες. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτη ήταν η εφαρμογή των κατηγοριών της ταυτότητας στον αρχαίο κόσμο: φυλή και εθνικότητα, φύλο, σεξουαλικότητα, θρησκεία και τάξη. Η αρχαία Ελλάδα παρέχει ένα θαυμάσιο και εκτεταμένο αρχείο προβληματισμού για όλες αυτές τις έννοιες και τους προβληματισμούς. Στις προηγούμενες παρατηρήσεις μου, για παράδειγμα, πρότεινα μια σημαντική διάσταση της διαφορετικότητας της Ελλάδας στους ερωτικούς της προβληματισμούς.
Ο στόχος τώρα είναι να παρουσιαστεί η συνεχιζόμενη σημασία του Ελληνισμού με νέους όρους: ως αποφασιστικά κοσμοπολίτικη και ως ένα ουσιαστικό κομμάτι της Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Με αυτόν τον τρόπο προσπαθήσαμε να παρουσιάσουμε τον Ελληνισμό στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια υπό την αιγίδα του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών. Η πρόταση συνεχίζει να αποδίδει καρπούς.
Στην πόλη Μπότλινσκι του Νταγκεστάν φτιάχνουν από παλιά μία γλυκιά πίτα από μαλακή ζύμη και δύο είδη γέμισης: μία από ξερά βερίκοκα και μία από καρύδια. Τα υλικά απλώνονται σε στρώσεις, οπότε η σύνθεση της πίτας είναι ζύμη, ξηροί καρποί, ζύμη, ξερά βερίκοκα, ζύμη.
Μερικοί ζαχαροπλάστες συμβουλεύουν να προετοιμάσετε τη ζύμη την προηγουμένη, ώστε να ξεκουραστεί για αρκετές ώρες ή και όλη τη νύχτα, ενώ άλλοι διαβεβαιώνουν ότι μια ώρα ξεκούρασης είναι αρκετή. Άλλοι διατηρούν τη ζύμη σε κρύο μέρος, άλλοι σε θερμοκρασία δωματίου. Το σερβίρισμα ποικίλλει, επίσης. Κάποιοι επιμένουν να τη σερβίρουν αμέσως, ενώ πολλοί την προτιμούν κρύα.
Υλικά
Για τη ζύμη
350-400 γρ αλεύρι γ.ο.χ.
100 γρ ζάχαρη
1 αυγό
100 γρ γιαούρτι 10%
100 γρ βούτυρο
1 κ.γλ. σόδα
Βούτυρο – για τη φόρμα
α’ γέμιση
200 γρ αποξηραμένα βερίκοκα (μπορείτε προαιρετικά να τα αναμίξετε με χουρμάδες)
έως 100 γρ ζάχαρη
β’ γέμιση
150 γρ καρύδια
100 γρ ζάχαρη
Για επάλειψη
1 κρόκος αυγού
1 ή 2 κ.σ. γάλα
Εκτέλεση
Αφήνουμε το βούτυρο σε θερμοκρασία δωματίου μέχρι να μαλακώσει ή το βάζουμε για λίγο στον αέρα του φούρνου.
Για να ετοιμάσουμε τη ζύμη, ανακατεύουμε και χτυπάμε το αυγό και τη ζάχαρη. Στη συνέχεια, προσθέτουμε το γιαούρτι και πασπαλίζουμε με σόδα. Ανακατεύουμε το μείγμα των αυγών με την κρέμα γάλακτος.
Στη συνέχεια, ανακατεύουμε ομοιόμορφα το μαλακό βούτυρο και προσθέτουμε το αλεύρι σε δόσεις. Ανακατεύουμε μέχρι να σχηματιστούν μαλακοί σβώλοι.
Ζυμώνουμε μέχρι να έχουμε μια ελαστική ζύμη. Τη χωρίζουμε σε τρία μέρη και την αφήνουμε σκεπασμένη με μία καθαρή πετσέτα για περίπου μία ώρα σε θερμοκρασία δωματίου.
Ετοιμάζουμε τη γέμιση
Για την πρώτη γέμιση, αχνίζουμε αποξηραμένα βερίκοκα (ή και χουρμάδες) σε μικρή ποσότητα νερού, δηλαδή τα μαγειρεύουμε σε χαμηλή φωτιά μέχρι να μαλακώσουν. Στραγγίζουμε το υγρό, το οποίο μπορούμε να φυλάξουμε για να χρησιμοποιήσουμε αργότερα.
Αλέθουμε τα βερίκοκα σε έναν μύλο κρέατος ή χρησιμοποιώντας ένα μπλέντερ. Δοκιμάζουμε το και προσθέτουμε ζάχαρη κατά βούληση. Ορισμένοι προτιμούν την πίτα πολύ γλυκιά, ενώ άλλοι όχι και τόσο. Αν χρησιμοποιήσετε και χουρμάδες, έχετε υπ’ όψιν ότι προσδίδουν περισσότερη γλύκα από τα βερύκοκα.
Για τη δεύτερη γέμιση, τρίβουμε τα καρύδια στο μύλο ή στο μπλέντερ, προσθέτουμε ζάχαρη και ανακατεύουμε. Αφήνουμε στην άκρη 2-3 κουταλιές της σούπας από το μείγμα για τη διακόσμηση της πίτας.
Ανοίγουμε το πρώτο κομμάτι ζύμης σε στρογγυλό σχήμα πάχους 5-7 mm και το τοποθετούμε σε μια λαδωμένη φόρμα (εδώ διαμέτρου 22 cm). Για μεγαλύτερη ευκολία και για να μη σας χαλάσει, μπορείτε να το μεταφέρετε τυλιγμένο στον πλάστη.
Απλώνουμε πάνω στη ζύμη τη γέμιση με τα καρύδια, φροντίζοντας να μην πάνε πολύ κοντά στις άκρες. Ανοίγουμε το δεύτερο κομμάτι ζύμης. Το τοποθετούμε (με τη βοήθεια του πλάστη) πάνω από τους ξηρούς καρπούς και απλώνουμε από πάνω τα αποξηραμένα βερύκοκα, απομακρύνοντάς τα και αυτά από την περιφέρεια.
Το μόνο που μένει είναι να ανοίξουμε και να στρώσουμε το τελευταίο κομμάτι ζύμης, καλύπτοντας τη γέμιση από αποξηραμένα βερύκοκα και πιέζοντας γύρω γύρω και τις τρεις στρώσεις της ζύμης ώστε να ενωθούν και να ‘κλείσουν’ την πίτα. Στη συνέχεια, αλείφουμε την επιφάνεια με τον κρόκο αυγού αναμεμειγμένο με νερό ή γάλα, και πασπαλίζουμε με το μείγμα ξηρών καρπών και ζάχαρης που είχαμε φυλάξει. Τέλος, κάνουμε πολλές τρύπες, με οδοντογλυφίδες ή με ένα πηρούνι.
Τοποθετούμε την πίτα σε προθερμασμένο φούρνο και ψήνουμε στους 180-200 βαθμούς για 25 λεπτά περίπου.
Η πίτα Μπότλινσκι θα σας εντυπωσιάσει με τη γεύση της είτε τη δοκιμάσετε ζεστή, λίγο αφότου βγει από τον φούρνο είτε την καταναλώσετε όταν έχει κρυώσει αργότερα.
Δεν αποκλείεται να γίνει ένα από τα αγαπημένα σας σπιτικά αρτοσκευάσματα!
![www.2steps.gr [Φάρος Μονεμβασιάς, Λακωνία]](https://2steps.gr/themes/photos/2020/053/003149/vl/2steps.gr_lighthouse_monemvasia_lakonia_001.jpg)
