Παράδοση

Σε μια εποχή όπου τα περισσότερα πράγματα που αγοράζουμε είναι μαζικής παραγωγής, υπάρχει κάτι μαγικό στην ομορφιά που βρίσκεται στη βραδύτητα των χειροποίητων προϊόντων. Τα τυπωμένα από σκαλισμένες μήτρες κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα είναι υπέροχα, εν μέρει λόγω της χειροποίητης ποιότητάς τους.

Ερωτεύτηκα την τέχνη της χαρακτικής σε ένα ταξίδι στην Ινδία πριν από πολλά χρόνια. Ο στόχος μου ήταν να δω την περίπλοκη διαδικασία από κοντά, αλλά δυστυχώς ένα στομαχικό πρόβλημα με εμπόδισε να το κάνω. Ευτυχώς, μπόρεσα να φέρω πίσω ένα σετ μήτρες εκτύπωσης από το ταξίδι, το οποίο έχω ακόμα και σήμερα.

Τι είναι η χαρακτική;

Όπως εξηγεί ο Νικ Ρόουαν για το Tiny Workshops, έναν ιστότοπο αφιερωμένο σε δημιουργούς από όλο τον κόσμο, η χαρακτική είναι μια τεχνική ανάγλυφης εκτύπωσης που χρησιμοποιεί ένα σκαλισμένο υλικό, τη μήτρα (ιστορικά κατασκευασμένο από σκληρά ξύλα, αλλά οι σύγχρονες τεχνικές μπορεί να περιλαμβάνουν λινέλαιο ή καουτσούκ), για να μεταφέρει μελάνι πάνω σε ύφασμα ή χαρτί. Η ανάγλυφη εκτύπωση είναι ένας γενικός όρος για τις τεχνικές εκτύπωσης κατά τις οποίες η επιφάνεια εκτύπωσης αποκόπτεται έτσι ώστε η εικόνα και μόνο να εμφανίζεται υπερυψωμένη στην επιφάνεια.

Η μήτρα χρησιμεύει στη συνέχεια ως σφραγίδα, όπου προστίθεται έγχρωμο ή μαύρο μελάνι, η οποία πιέζεται πάνω στο χαρτί ή ύφασμα αποτυπώνοντας την αρχική εικόνα ως κατοπτρικό είδωλο της χάραξης. Τα χαρακτικά μπορεί να κυμαίνονται από μικρές εικόνες που προορίζονται να επαναλαμβάνονται σε ένα μοτίβο (στάμπες) έως μεγάλα έργα τέχνης που απαιτούν μια μεγάλη εκτυπωτική μηχανή για την κατασκευή τους. Όταν χρησιμοποιούνται πολλά χρώματα, δημιουργείται μια ξεχωριστή μήτρα για κάθε χρώμα και σχέδιο, τα οποία στη συνέχεια τυπώνουν ένα-ένα το τελικό μοτίβο. Ένα από τα πράγματα που αγαπώ περισσότερο σε αυτό είναι οι όμορφες ατέλειες που προκύπτουν ως αποτέλεσμα της χειροποίητης διαδικασίας.

Η Ινδία είναι ένας από τους μεγαλύτερους κατασκευαστές και εξαγωγείς διακοσμητικών χαρακτικών στον κόσμο. Ιστορικά, η χαρακτική χρησιμοποιείται στην Ινδία τουλάχιστον από τον 12ο αιώνα. Μια θεωρία αναφέρει ότι οι Ινδοί τεχνίτες δανείστηκαν την τεχνική από την Κίνα, εξελίσσοντάς την με την πάροδο του χρόνου σε μια δική τους πολιτισμικά ξεχωριστή μορφή τέχνης.

Τάσεις στη διακοσμητική (ή εφαρμοσμένη) ινδική χαρακτική

Η ινδική χαρακτική έχει πλούσια κληρονομιά και ποικίλα τοπικά στυλ, με τις διάφορες περιοχές και κοινότητες να έχουν τα δικά τους σχέδια και μοτίβα. Κάθε σχέδιο έχει πολιτιστική σημασία και συμβάλλει στη ζωντανή και διαχρονική ομορφιά της παραδοσιακής τέχνης.

 

 

Λουλουδάτα μοτίβα: Τα λουλούδια είναι ένα δημοφιλές μοτίβο στην ινδική εφαρμοσμένη χαρακτική. Ξεκινούν από απλά γεωμετρικά σχήματα που μοιάζουν με πέταλα και φτάνουν μέχρι εξαιρετικά λεπτομερείς και ρεαλιστικές αναπαραστάσεις διαφόρων λουλουδιών, όπως τριαντάφυλλα, νούφαρα (λωτούς) και γιασεμιά. Τα λουλουδάτα μοτίβα συνδυάζονται συχνά με φύλλα, αμπέλια και άλλα φυσικά στοιχεία.

Μοτίβα με λαχούρια: Το λαχούρι είναι ένα χαρακτηριστικό μοτίβο που θυμίζει δάκρυ και το οποίο εμφανίζεται συχνά στην ινδική εφαρμοσμένη χαρακτική. Πιστεύεται ότι προέρχεται από την Περσία, αλλά έγινε εξαιρετικά δημοφιλές στην Ινδία. Τα μοτίβα με λαχούρια χαρακτηρίζονται από καμπύλες γραμμές και περίπλοκα σχέδια, που συχνά θυμίζουν το σχήμα ενός μάνγκο.

Γεωμετρικά μοτίβα: Τα γεωμετρικά μοτίβα, τα οποία είναι επίσης διαδεδομένα στην ινδική διακοσμητική χαρακτική, αντανακλούν την επιρροή της ισλαμικής τέχνης και αρχιτεκτονικής στην περιοχή. Τα μοτίβα αυτά διαθέτουν επαναλαμβανόμενα γεωμετρικά σχήματα, όπως τετράγωνα, τρίγωνα, κύκλους και εξάγωνα, τα οποία τοποθετημένα σε συμμετρικές συνθέσεις δημιουργούν μαγευτικές οπτικές ψευδαισθήσεις και περίπλοκα δαντελωτά σχέδια.

Μοτίβα ζώων και πουλιών: Τα ζώα και τα πουλιά έχουν σημαντικό συμβολισμό στον ινδικό πολιτισμό και απεικονίζονται συχνά στη διακοσμητική χαρακτική. Τα ζώα που εμφανίζονται συνήθως είναι τα παγώνια, οι ελέφαντες, οι καμήλες και διάφορα πουλιά όπως παπαγάλοι και σπουργίτια και απεικονίζονται είτε μεμονωμένα είτε ως μέρος μεγαλύτερων αφηγηματικών σκηνών.

Παραστατικά σχέδια: Η εφαρμοσμένη ινδική χαρακτική περιλαμβάνει επίσης παραστατικά σχέδια, τα οποία απεικονίζουν ανθρώπινες μορφές που ασχολούνται με διάφορες δραστηριότητες. Τα σχέδια αυτά συχνά παρουσιάζουν παραδοσιακές σκηνές, θρησκευτικές ιστορίες και πολιτιστικές πρακτικές. Οι φιγούρες είναι στυλιζαρισμένες και διαθέτουν περίτεχνα κοστούμια, κοσμήματα και περίπλοκες λεπτομέρειες.

Μπορντούρες: Τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα συχνά περιλαμβάνουν διακοσμητικές μπορντούρες που είτε πλαισιώνουν το κύριο σχέδιο ή δημιουργούν ένα ξεχωριστό σχέδιο. Αυτές οι μπορντούρες μπορεί να αποτελούνται από γεωμετρικά μοτίβα, φυτικά μοτίβα ή αφηρημένα σχέδια και προσθέτουν ένα επιπλέον επίπεδο ομορφιάς και περιπλοκότητας στο συνολικό κλωστοϋφαντουργικό προϊόν.

Βαφή με ινδικό μπλε (indigo): Αν και δεν αποτελεί μοτίβο καθαυτό, η βαφή με ινδικό μπλε συνδέεται στενά με την ινδική εφαρμοσμένη χαρακτική. Το ίντιγκο, μια βαθιά μπλε φυσική βαφή, χρησιμοποιείται συνήθως για να χρωματίσει τα σταμπωτά υφάσματα. Το χρώμα ίντιγκο χρησιμεύει συχνά ως φόντο για τα περίπλοκα σχέδια που τυπώνονται, ενισχύοντας την οπτική εντύπωση που προκαλούν.

Η εφαρμοσμένη χαρακτική στη διακόσμηση εσωτερικών χώρων

Η χρήση μοτίβων εκτύπωσης στη διακόσμηση του σπιτιού σας αναδεικνύει την προσαρμοστικότητα και την ευελιξία αυτής της παραδοσιακής τέχνης. Συνδυάζονται άψογα με τις σύγχρονες τάσεις του σχεδιασμού, προσφέροντας μια ισορροπία μεταξύ παράδοσης και καινοτομίας. Είτε μέσω μινιμαλιστικών γεωμετρικών, αφηρημένων εκφράσεων ή βοτανικών απολαύσεων, αυτά τα μοτίβα εμπλουτίζουν τα σπίτια με μια προσωπική και καλλιτεχνική πινελιά, δημιουργώντας ένα φιλόξενο και οπτικά γοητευτικό περιβάλλον.

 

 

Τα σταμπωτά υφάσματα έχουν γίνει μια δημοφιλής επιλογή για όσους αναζητούν μια πιο καλλιτεχνική και εκλεκτική αισθητική στη διακόσμηση του σπιτιού τους. Αυτές οι εκτυπώσεις διαθέτουν συχνά τολμηρές πινελιές, ρευστές γραμμές και επικαλυπτόμενα σχήματα, προκαλώντας μια αίσθηση κίνησης και δημιουργικότητας. Τα αφηρημένα χαρακτικά μοτίβα μπορούν να κυμαίνονται από οργανικά και ελεύθερα ρέοντα σχέδια έως πιο δομημένες και γεωμετρικές αφαιρέσεις. Συνήθως εμφανίζονται σε μαξιλάρια, κλινοσκεπάσματα και ταπισερί, προσδίδοντας στον χώρο καλλιτεχνική ενέργεια και μοντέρνα αισθητική.

 

Της Katie Laughridge
Από την υπηρεσία ειδήσεων Tribune

Διασκευή άρθρου από το nellhills.com. Η Κέιτι Λώριτζ είναι η ιδιοκτήτρια της Nell Hill’s, του προορισμού εσωτερικής διακόσμησης του Κάνσας Σίτι. Για περισσότερες πληροφορίες, επικοινωνήστε με την Κέιτι στο info@nellhills.com. Πνευματικά δικαιώματα 2023 Tribune Content Agency, LLC.

Επιμέλεια: Αλία Ζάε

Επιμέλεια: Αλία Ζάε

Η ζέα είναι δίκοκκο σιτάρι με πολλές ευεργετικές ιδιότητες και πολλά θρεπτικά συστατικά, τα οποία την καθιστούν ανώτερη από τα άλλα σιτηρά. Η επιστημονική ονομασία της ζέας είναι «Triticum dicoccum» και παρόλο που εξωτερικά μοιάζει με σιτάρι, έχει διαφορετική θρεπτική σύνθεση. Δεν πρέπει ωστόσο να συγχέεται με το γερμανικό ντίνκελ (Dinkel) ή τη σίκαλη.

Τα τελευταία χρόνια, επικρατεί μια αναζωπύρωση της δημοτικότητας της ζέας ανάμεσα σε όσους θέλουν να κάνουν υγιεινή διατροφή. Όλο και περισσότεροι φούρνοι παράγουν ψωμί, παξιμάδια, κουλούρια, ακόμα και ζυμαρικά από αλεύρι ζέας. Πρόκειται για ένα από τα αρχαιότερα δημητριακά γνωστά στον άνθρωπο.

Τα 100 γρ. κόκκου ζέας παρέχουν 331 θερμίδες, 12 γρ. πρωτεΐνες, 3 γρ. λιπαρά, 64 γρ. υδατάνθρακες και 6 γρ. φυτικές ίνες. Η ζέα είναι σχεδόν δύο φορές πλουσιότερη σε φυτικές ίνες, σε σύγκριση με άλλα σιτηρά, γεγονός που την καθιστά μια καλή επιλογή για τους ανθρώπους που πάσχουν από δυσκοιλιότητα. Επιπλέον τα προϊόντα με βάση τη ζέα έχουν χαμηλή πεπτικότητα, χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη και έχουν θεωρηθεί ως θεραπευτικές τροφές στη διαχείριση του διαβήτη. Η ζέα περιέχει ιδιαίτερους υδατάνθρακες, οι οποίοι είναι σημαντικοί για την πήξη του αίματος και την τόνωση του ανοσοποιητικού συστήματος του οργανισμού. Το αλεύρι ζέας περιέχει βιταμίνη Α, θειαμίνη και βιταμίνες της ομάδας Β, ριμποφλαβίνη (Β2), νιασίνη (Β3), παντοθενικό οξύ (Β5), βιταμίνη (Β6), φολικό οξύ, βιταμίνη Ε και βιταμίνη Κ. Η διαφορετικότητα της φαίνεται να εστιάζεται σε υψηλότερες συγκεντρώσεις αλάτων (ιδιαίτερα μαγνησίου) καθώς και σε υψηλότερες συγκεντρώσεις του βασικού αμινοξέος λυσίνη. Η ζέα εμφανίζεται να περιέχει χαμηλότερες συγκεντρώσεις γλουτένης (πρωτεΐνη που περιέχεται στο σιτάρι) σε σύγκριση με τις υπόλοιπες ποικιλίες σιταριού. Η Ζειά ή Ζέα προέρχεται από τη λέξη «ζείδωρος» (αυτός που δωρίζει ζωή) και προέρχεται από το δημητριακό ζέα. Η πόλη της Αθήνας αποκαλούνταν ζείδωρος γιατί τα εδάφη της χάριζαν στους κατοίκους το ντόπιο δημητριακό. Ακόμα, η μαρίνα της Ζέας στον Πειραιά ονομάστηκε έτσι επειδή από εκεί γινόταν η διακίνηση της ζέας προς τα άλλα λιμάνια.

 

Η ζέα πρόκειται πιθανόν για το αρχαιότερο είδος δημητριακού στην Εγγύς Ανατολή και υπήρξε βασικό συστατικό της διατροφής των αρχαίων Ελλήνων και Αιγύπτιων. Ο Ηρόδοτος (5ος αιώνας π.χ.) ο γιατρός Γαληνός (2ος αιώνας π.χ.), ο Θεόφραστος (4ος αιώνας π.χ.), αλλά και ο Διοσκουρίδης (1^ος αιώνας μ.χ.) αναφέρονταν στην κατανάλωση της ζέας από Έλληνες, Αιγύπτιους και Ρωμαίους και στη χρήση της ως ζωοτροφή. Ακόμη αναφέρεται και ότι ο Μέγας Αλέξανδρος έδινε στους στρατιώτες του ψωμί από αλεύρι ζέας.

Παρά την εκτεταμένη καλλιέργεια και χρήση της ζέας στο παρελθόν, από τις αρχές του 1900 και μετά η συστηματική της καλλιέργεια άρχισε να περιορίζεται σταδιακά, διότι άρχισαν να καλλιεργούνται ποικιλίες σταριού με μεγαλύτερη στρεμματική απόδοση, λιγότερο πότισμα, ευκολότερη συγκομιδή και άλεση για την παραγωγή αλεύρου. Το σιτάρι ζέας, που εγκαταλείφθηκε στην Ελλάδα σταδιακά από τη δεκαετία του 1920, επανέρχεται σήμερα, εισαγόμενο κυρίως από τη Γερμανία.

Τα τελευταία χρόνια άρχισε να εμφανίζεται η καλλιέργεια σπόρων ζέας στην Πελοπόννησο, τη Θεσσαλία, τη Β. Ελλάδα και αλλού. Χρειάζεται βέβαια πολύ νερό και προσοχή στο άλεσμα, αλλά οι καλλιεργητές είναι μέχρι σήμερα ικανοποιημένοι.

Το σιτάρι ζέας, πέρα από όσα αναφέρθηκαν, έχει πολύ καλή γεύση και είναι εύπεπτο. Για τους  καταναλωτές που αναζητούν ποιοτικά προϊόντα, το αλεύρι ζέας είναι σαφώς ανώτερο και προτιμότερο από το κοινό αλεύρι σίτου. Έτσι η ζέα και τα εξαιρετικά εύγευστα και εύπεπτα παράγωγά της κερδίζουν συνεχώς έδαφος στην ελληνική αγορά.

Προζύμι και ψωμί από αλεύρι ζέας

(Συνταγή του σεφ Βασίλη Πατσή)

Το ψωμί που φτιάχνουμε μόνοι μας είναι το πιο γλυκό ψωμί του κόσμου. Συνήθως χρησιμοποιούμε ξηρή ή νωπή μαγιά για να το κάνουμε να φουσκώσει. Όμως, το ψωμί με προζύμι είναι χίλιες φορές καλύτερο: είναι πιο νόστιμο, πιο μεστό και κρατάει περισσότερο.

Οι παλιές νοικοκυρές κρατούσαν πάντα λίγο προζύμι στην άκρη για το επόμενο ζύμωμα. Αν ξεκινάμε τη διαδικασία εντελώς από την αρχή, πρέπει να φτιάξουμε και το προζύμι μας. Αυτό δεν είναι καθόλου περίπλοκο. Το μόνο που χρειάζεται είναι αλεύρι, νερό, ζέστη και λίγες ημέρες.

Υλικά για το προζύμι

80 γρ. αλεύρι ζέας

140 γρ. χλιαρό νερό

1 κ.σ. μέλι (προαιρετικά)

Εκτέλεση

1η μέρα

Ανακατεύουμε το νερό με το αλεύρι. Σκεπάζουμε με ένα σελοφάν καλά και ένα στεγνό και καθαρό πανάκι.

2η μέρα (12 ώρες μετά)

Το προζύμι δεν έχει αποκτήσει ακόμα φουσκάλες, οπότε προσθέτουμε μία κουταλιά της σούπας μέλι (προαιρετικά), 2 κ. σ. αλεύρι ζέας ολικής και λίγο ζεστό νερό (ζεστό προς το χλιαρό). Σκεπάζουμε πάλι με το πανί.

3η μέρα (24 ώρες μετά)

Το προζύμι έχει φουσκάλες, αλλά όχι υπερβολικό φούσκωμα. Το ‘ταΐζουμε’ με 3 κ. σ. αλεύρι ζέας ολικής και λίγο ζεστό νερό (ζεστό προς το χλιαρό). Σκεπάζουμε πάλι με το πανί.

4η μέρα

Το προζύμι έχει πολλές μικρές τρύπες και φουσκαλίτσες και είναι διογκωμένο. Έχει επίσης μια χαρακτηριστική μυρωδιά, κάπως ξινή. Αυτό σημαίνει πως οι ζυμομύκητες έχουν αναπτυχθεί επαρκώς και το προζύμι είναι έτοιμο και μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε για να φτιάξουμε το ψωμί μας.

 

Υλικά για το ψωμί

για το ανάπιασμα

280 γρ. προζύμι από αλεύρι ζέας

350 γρ. αλεύρι ζέας ολικής άλεσης

3/4 κούπας χλιαρό νερό για το ζύμωμα ή όσο μας πάρει μέχρι να γίνει εύπλαστη και μαλακή η ζύμη, χωρίς όμως να κολλάει στα χέρια

9 γρ. αλάτι

1 κ.σ. ελαιόλαδο

Εκτέλεση

Βάζουμε το προζύμι σε μεγάλο μπωλ.

Προσθέτουμε το νερό, το αλάτι και τα 350 γρ. αλεύρι ζέας.

Ανακατεύουμε λίγο να ενσωματωθεί το αλεύρι και ζυμώνουμε μέχρι να πάρουμε μία εύπλαστη ζύμη.

Λαδώνουμε ένα ειδικό φορμάκι ή στρώνουμε λαδόκολλα.

Βάζουμε τη ζύμη μας στο κέντρο και τη χαράσσουμε.

Την αφήνουμε μερικές ώρες να φουσκώσει πάλι τουλάχιστον 2-3 ώρες.

Ανάβουμε τον φούρνο στις αντιστάσεις στους 190^ο C με αέρα (ή χωρίς) και ψήνουμε για 1 ώρα περίπου.

Βγάζουμε το ψωμί από το φούρνο και από το ταψί και το αφήνουμε σε σχάρα να κρυώσει. Το συγκεκριμένο ψωμί μένει φρέσκο για αρκετές μέρες.

Την επόμενη Παρασκευή, θα ετοιμάσουμε μια ξεχωριστή τούρτα πορτοκάλι.

Καλό Σαββατοκύριακο!

Επιμέλεια: Αλία Ζάε

Η ελληνική διατροφή είχε τα βασικά χαρακτηριστικά της μεσογειακής διατροφής ήδη από την αρχαιότητα, γεγονός που εξασφάλιζε στους προγόνους μας, για τα δεδομένα της εποχής τους, ευζωία και μακροζωία. Αρκετοί άνθρωποι ήταν χορτοφάγοι για λόγους υγείας ή ιδεολογίας, ενώ η διαλειμματική (περιοδική) δίαιτα ήταν συνήθεια καθιερωμένη στο Βυζάντιο και ιδίως στα μοναστήρια. Επισημαίνουμε ότι η κακή διατροφή μας σήμερα σκοτώνει περισσότερους ανθρώπους από άλλους παράγοντες, ενώ καταστρέφει το περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα.

Υπάρχουν μεγάλες διαφορές ανάμεσα στο σύγχρονο και το αρχαίο ελληνικό διαιτολόγιο. Σύμφωνα με παλαιότερη διπλωματική εργασία του Μαρίνου – Παναγιώτη Τσετσενέκου, το αρχαιοελληνικό τραπέζι, γενικότερα, δεν έμοιαζε και τόσο με το σημερινό. Άγνωστα  τότε το ρύζι, η ζάχαρη το καλαμπόκι, ο καφές, οι ντομάτες, οι μελιτζάνες, οι πιπεριές, οι μπάμιες και φυσικά οι πατάτες ήταν άγνωστα τότε.

Οι αρχαίοι Έλληνες έτρωγαν συνήθως τρία γεύματα την ημέρα. Το πρώτο από αυτά (ακρατισμός) αποτελούταν από κριθαρένιο ψωμί βουτηγμένο σε κρασί αδιάλυτο (άκρατος οίνος) και συνοδευόμενο από σύκα ή ελιές. Το δεύτερο (άριστον) λάμβανε χώρα το μεσημέρι ή νωρίς το απόγευμα. Το τρίτο (δείπνον), το οποίο ήταν και το σημαντικότερο της ημέρας. Σε αυτά μπορεί να προστεθεί ένα επιπλέον ελαφρύ γεύμα (εσπέρισμα) αργά το απόγευμα. Τέλος το αριστόδειπνον ήταν ένα κανονικό γεύμα που μπορούσε να σερβιριστεί αργά το απόγευμα στη θέση του δείπνου.

Κάποιες φορές, τα γεύματα ήταν μόνο δύο. Το πρώτο απαρτιζόταν από ψάρια, όσπρια, ή πρόχειρα φαγητά όπως ψωμί, τυρί, ελιές, αυγά, ξηρούς καρπούς και φρούτα, ενώ βασικό στοιχείο του δεύτερου ήταν η συντροφιά.

Συνηθισμένες πρωινές τροφές ήταν τα ξερά σύκα, τα αμύγδαλα, τα καρύδια και άλλοι ξηροί καρποί. Το πρωινό ρόφημα ήταν ο κυκεών, ένα μείγμα κρασιού, τριμμένου τυριού και κριθάλευρου, το γάλα (κυρίως κατσικίσιο), καθώς και ένα είδος υδρόμελου που το παρασκεύαζαν από χλιαρό νερό και μέλι.

Το μεσημέρι συνήθιζαν να τρώνε ψάρια, όπως τσιπούρες, μπαρμπούνια, σαρδέλες και χέλια, όσπρια – κυρίως φακές, φασόλια, ρεβίθια, μπιζέλια και κουκιά – ψωμί, τυρί, ελιές, αυγά, ξηρούς καρπούς και φρούτα. Μια ακόμα αντίθεση με τη σημερινή εποχή παρατηρείται και σε ό,τι αφορά το δείπνο, καθώς αν και σήμερα οι γιατροί συμβουλεύουν να είναι ιδιαίτερα ελαφρύ, οι πρόγονοί μας το θεωρούσαν το πιο σημαντικό και μεγάλο γεύμα της ημέρας. Συνοδευόταν και από επιδόρπια, τα λεγόμενα τραγήματα, που μπορεί να ήταν φρούτα φρέσκα ή ξηρά, κυρίως σύκα, καρύδια και σταφύλια ή γλυκά με μέλι.

Το βραδινό, το οποίο αποτελούσε και το κύριο γεύμα, ήταν αυτό του συμποσίου και της φιλικής συντροφιάς, διότι στους αρχαίους Έλληνες δεν άρεσε να τρώνε μόνοι τους. Η επικρατούσα άποψη ήταν ότι το να τρώει κανείς μόνος του δε σημαίνει ότι γευματίζει, αλλά ότι απλά γεμίζει το στομάχι του.

 

Οι αρχαίοι έδειχναν ιδιαίτερη προτίμηση στο χοιρινό και το μοσχάρι, ενώ σπανιότερα έτρωγαν κατσίκι και αρνί. Επίσης αγαπούσαν πολύ και το κυνήγι, κυρίως τις τσίχλες, τα ορτύκια και τα ελάφια. Αγαπούσαν όμως και τα σαλιγκάρια, τα οποία οι Κρητικοί έτρωγαν από την εποχή του Μίνωα. Μπορεί τα φρούτα και τα λαχανικά να είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο στο καθημερινό τους τραπέζι, ωστόσο δεν υπήρχε τόσο μεγάλη ποικιλία όσο σήμερα. Μπορεί να μην υπήρχαν φρούτα όπως τα πορτοκάλια, τα μανταρίνια, τα ροδάκινα και οι μπανάνες, αλλά μεγάλη ζήτηση είχαν τα αχλάδια, τα ρόδια, τα μήλα, τα σύκα, τα μούρα, τα κεράσια και τα δαμάσκηνα.

Όσον αφορά τα λαχανικά, τα καλλιεργούσαν στους κήπους τους και είχαν ιδιαίτερη αγάπη στους βολβούς, τα μαρούλια, τα αγγούρια, τον αρακά, τις αγκινάρες, τα βλήτα, το σέλινο, τον άνηθο και το δυόσμο. Άλλα πάλι, όπως τα μανιτάρια, το μάραθο, τα σπαράγγια, ακόμα και τις τρυφερές τσουκνίδες και πολλά άλλα ακόμα που τρώμε και σήμερα, τα αναζητούσαν στις ακροποταμιές και τα χωράφια. Μεγάλη αγάπη είχαν και στο ψωμί, αφού συνήθιζαν μάλιστα να φτιάχνουν αρκετά είδη, από λαγάνες, σιμιγδαλένιους άρτους και ψωμί από χοντράλευρο μέχρι ψωμί από κεχρί.

Ο «πλακούντας» ήταν η πιο γνωστή πίτα της αρχαιότητας και φτιαχνόταν στην οικία ή σε εργαστήρι «πλακουντοποιού». Είχε ως βάση μια ζύμη από άριστης ποιότητας αλεύρι και νερό, στην οποία προστίθεντο διάφορα υλικά (π.χ. γάλα, τυρί, αυγά, λάδι, λίπος, άνηθος, μάραθο, κύμινο, πιπέρι, καρύδια, αμύγδαλα, σταφίδες κ.λπ.) δημιουργώντας έτσι ποικίλες πίτες (π.χ. ο «αρτότυρος» ή «τυρών άρτος», ήτοι η σημερινή τυρόπιτα). Παρασκεύαζαν και άλλες γλυκές πίτες, όπως τη μελόπιτα («μελιτούττα»), ένα γλύκισμα από ζύμη, σουσάμι και μέλι («όμωρο»), άλλο από λιναρόσπορο και μέλι («χρυσόκολλα»), ένα άλλο από αλεύρι, τυρί και κρασί μελωμένο («έκχυτο»), άλλο από αλεύρι ή σιμιγδάλι, νερό και ώριμους χουρμάδες («εγκρυφιάς»), αλλά και τηγανίτες («εγκρίδες»).

Το δώρο του Αρχέστρατου

Οι αρχαίοι μας πρόγονοι όφειλαν τις μαγειρικές τους γνώσεις σε έναν ποιητή και φιλόσοφο. Το πρώτο βιβλίο μαγειρικής που γράφτηκε ποτέ στην Ελλάδα είχε τον τίτλο «Ηδυπάθεια» και χρονολογείται περίπου στα μέσα του 4^ου αιώνα π.Χ. Συγγραφέας ήταν ο Συρακούσιος ποιητής και φιλόσοφος Αρχέστρατος. Ο Αρχέστρατος θεωρείται ο πατέρας της γαστρονομίας και μάλιστα είναι ο πρώτος που αναφέρει τη συγκεκριμένη λέξη στο βιβλίο του και ο πρώτος που θεώρησε τη μαγειρική τέχνη.

Ουσιαστικά, η «Ηδυπάθεια» (ή «Δειπνολογία» ή «Γαστρονομία») είναι ένα ποιητικό έργο από το οποίο διασώζονται μόνο 300 στίχοι. Σε αυτό το έργο, ο Αρχέστρατος αφιερώνει εκτενή κεφάλαια στα όσπρια, το ψάρι και το κρασί  και ταυτόχρονα  καταγράφει τους κανόνες της μαγειρικής, δίνοντας στην κουζίνα της εποχής του ορισμένα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που αποτελούν διαχρονικά χαρακτηριστικά της ελληνικής κουζίνας.

Επιπλέον, ως γνήσιος λάτρης του καλού φαγητού  συμβουλεύει τον αναγνώστη του πού θα βρει τα καλύτερα προϊόντα και πώς θα τα γευτεί όπως πρέπει. Μαθαίνουμε λοιπόν, ότι η Αθήνα διέθετε την καλύτερη και φρεσκότερη μαρίδα, η Μυτιλήνη φημιζόταν για τα χτένια, η λίμνη Αμβρακία και η Καλυδωνία για την πέρκα και η Καρχηδόνα για τα τήθεα (θαλασσινά όστρακα). Ο Συρακούσιος ποιητής αναφέρει ακόμη ότι το αττικό μέλι αναδεικνύει τη γεύση οποιασδήποτε πίτας, ο γόνος είναι ένας εξαιρετικός μεζές αν τηγανιστεί με τσουκνίδες και μυρωδικά και ότι ο καρχαρίας είναι εκλεκτή τροφή, χαρακτηρίζοντάς τον ως ανθό του νέκταρ. Παράλληλα, συμβουλεύει να μην καταναλώνουμε νερό πριν το φαγητό, γιατί καταστρέφουμε τις τροφές που τρώμε. Το έργο του Αρχεστράτου έχει τόση χάρη, σαν το ύφος των παλαιών διδακτικών ποιητών, γι’ αυτό και ο ποιητής επεκλήθη ο «Ησίοδος ή ο Θέογνις των οψοφάγων»…

 

Εμείς σας δίνουμε τη συνταγή του Αρχέστρατου για σαρδέλες γεμιστές, προσαρμοσμένη στη δική μας εποχή.

Σαρδέλες γεμιστές στον φούρνο

Υλικά

36 φρέσκιες, μεγάλες σαρδέλες

3 σκελίδες σκόρδο

2 κ.σ. ψιλοκομμένος μαϊντανός

3 αυγά

175 γρ. ψίχα ψωμιού

1/2 κ.γλ. αλάτι

18 φύλλα δάφνης

40 γρ. φρέσκο βούτυρο σε θερμοκρασία δωματίου

Εκτέλεση

Πλένουμε τις σαρδέλες, τις καθαρίζουμε και κόβουμε την ουρά και το κεφάλι.  Λιώνουμε το σκόρδο και το ανακατεύουμε με τον μαϊντανό, τα αυγά, πέντε κ.σ. ψίχα ψωμιού και το αλάτι. Μόλις γίνει ένα ομοιόμορφο μείγμα, γεμίζουμε με αυτό τις σαρδέλες. Βουτυρώνουμε ένα ταψί και τοποθετούμε τις σαρδέλες τη μία δίπλα στην άλλη.  Κάθε δυο σαρδέλες τις σκεπάζουμε με ένα φύλλο δάφνης. Τις πασπαλίζουμε με την υπόλοιπη ψίχα και περιχύνουμε με το φρέσκο βούτυρο. Ψήνουμε στους 200^οC για 20 λεπτά περίπου και τις σερβίρουμε ζεστές ή κρύες.

 

Σε κάθε περίπτωση, οι αρχαίοι κατανάλωναν μεγάλη ποικιλία τροφών, αλλά σε πολύ μικρές ποσότητες, καθώς θεωρούσαν ότι στόχος του φαγητού ήταν να τέρψει τον ουρανίσκο και όχι να χορτάσει το στομάχι. Οι Σπαρτιάτες, από την άλλη, είχαν διαφορετική φιλοσοφία και  ακολουθούσαν τη λακωνική λιτότητα ακόμα και στη διατροφή τους. Το καθημερινό τους διαιτολόγιο να συνίστατο σε μια κούπα «μέλανα ζωμό» και ένα κομμάτι ψωμί, ενώ σε ιδιαίτερες περιστάσεις και γιορτές απολάμβαναν το βραστό χοιρινό, λίγο κρασί και πίτες.

Δεν είναι τυχαία η πεποίθηση ότι ένα υγιές και καλό μυαλό πρέπει να βρίσκεται μέσα σε ένα υγιές σώμα.

Δηλαδή όσο σημαντική θεωρούσαν την πνευματική καλλιέργεια του ανθρώπου τόσο σημαντική θεωρούσαν και την καλή και σωστή διατροφή.

Στο επόμενο άρθρο, θα μιλήσουμε για τη Ζέα, το δίκοκκο σιτάρι, και θα δοκιμάσουμε να ζυμώσουμε  ψωμί από αλεύρι Ζέας.

Καλό Σαββατοκύριακο!